mendiak geografia mendiak euskal herriadidaktika.aek.org/files/ehko_mendiak1a(100-200).pdf · denon...

1A (100-200)

Ataza honetan, EuskalHerriko mendi batzuei

buruzko informazioajaso eta emango dugu

eta horretarako:

a. Euskal Herrikomendi batzuen

ingurukoinformazioa irakurri

eta sortu ondoren,elkarri kontatuko diote

eta jasotakoarekinmapa eta taula bat

osatuko dute eta

b.Mendiari lotutakolexikoa ikasteko testu

motz batean hutsuneak bete eta

gero, galderakerantzungo dituzte.

EUSKAL HERRIKOMENDIAK Geografia

MendiakEuskal Herria

ATAZAK

PROZEDURA:

A Ataza: Euskal Herriko mendiak ezagutu

Atazaurrea: Mendi hitzaren inguruko lexikoa ikasi.Binaka, mendi hitzaren eratorriak euren definizioekin lotuko dituzte (3. or.). Denon artean zuzenduko dugu.Puntu kardinalen izenak ikasiko ditugu 3. orriko iparorratzei erreparatuz.Binaka, galderak erantzungo dituzte (3. or.).Denon artean zuzenduko dugu.

a. ataza: Informazioa jaso, osatu eta eman.Binaka, egokitu zaien mendien informazioa irakurri eta osatuko dute. Mapan, mendiak kokatuko dituzte (4, 5, 6,

7, 8, 9, 10 eta 11. orr.).Lauko taldeak osatuko ditugu, eta mendiei buruzko informazioa elkarri kontatuko diote.Mapan besteen mendiak kokatuko dituzte, eta informazioa mapa azpian dagoen taulan idatziko dute.

Feedbacka: Ikusitako mendiak mapan kokatu.Denon artean EHko mapa osatuko dugu, eta hasierako bikoteek idatzitakoa irakurriko dute eta gero

zuzenduko dugu. .b. ataza: Testu motza irakurri, hutsuneak bete eta galderak erantzun.

Binaka, testua irakurriko dute eta hutsuneak beteko dituzte (12. or.).Denon artean zuzenduko dugu.Binaka, galderak erantzungo dituzte (12. or.).

Feedbacka: Zuzenketa egin.Denon artean zuzenduko dugu

Atazaostea: Hurbilen duten mendikatea edo mendiari buruzko informazioa eman.Bakoitzak hurbilen edo ondoen ezagutzen duen mendiari buruzko informazioa prestatuko du: non dagoen,

altuera, izena, gustuko duen...Informazioa guztiei kontatuko diete, eta mapan aipatutako mendia kokatuko dute.

Diskurtsoa eta gramatika: Finkatzeko ikusitakoa, jolastu.Hasteko, fitxak moztuko ditugu (13. or.).Jokoaren arauak azalduko dizkiegu:

- Binaka jolastuko dira.- Hasieran fitxa bat hartuko dute eta erantzuten badute ongi edo ez, fitxak agintzen duena egingo dute. Atzera jartzen badu bertan geldituko dira txanda batez. -Erantzuteko, gutxienez hiru hitzetako esaldia osatu behar dute, bestela ez dira erantzunak onartuko.-Fitxa baten galdera ez badute erantzuten, berriro multzoan utziko dute, nahasturik.-Gailurrera ailegatzen denak irabaziko du.

Jolastu (14. or.).

2

Irakurri arretaz ezkerreko zutabean dauden hitzak eta lotu bakoitzadagokion definizioarekin. Kontuan izan batzuk sinonimoak direla!

MENDIAK

Mendi

Mendate

Mendigailur

Mendikatea

Mendilepo

Mendizerra

Mendigain

Mendilerro

Mendixka

Menditsu

Menditontor

Mendizale

3

Mendien kokapena jakiteko, ongi ezagutu behar ditugu puntu kardinalak. Ikasi bakoitzaren izena eta gero galderak erantzun. Lekuren bat ez baduzu ezagutzen begiratu Euskal Herriko mapan.

a. Mendi asko duen lurraldea.

b. Mendi batzuek goian laugunea dute.

c. Bi mendiren artean pasabidea.

d. Mendi txikia.

e. Mendiaren alderik altuena.

f. Lurrazalean dagoen goiera handia.

g. Mendi multzoa, elkarren ondoan.

h. Mendira joatea gustatzen zaio.

i. Mendilerroa baino handiagoa.

EKIALDEA MENDEBALDEA IPARRALDEA HEGOALDEA

Non dago Polonia? Polonia Europako ekialdean dago.

0. Non dago Tutera? Tutera Euskal Herriko ........................................... dago.1. Non dago Karrantza? ...................................................................................2. Non dago Donostia? .....................................................................................3. Non dago Amurrio?........................................................................................4. Non dago Lasarte?........................................................................................5. Non dago Maule?..........................................................................................6. Non dago Otsagi?.........................................................................................7. Non dago Donapaleu?...................................................................................8. Non dago Arrasate?.......................................................................................9. Non dago Agurain?........................................................................................

5. Toloño: (mendizerra eta mendia)...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

4. Larrun: ..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. Oiz :Mendi hau Bizkaiko ekialdeandago. 1.029 m. ditu. Tontorreanantena asko ditu.

3. Gasteizko Mendiak:Mendilerro hau, Gasteiz eta Trebiñu artean .................... Kapilduibere tontorrik .................................. da, 1.177 m........ .......................

( DITU / ALTUENA / DAGO)

1. Gorbeia: Bizkaiko hegoaldearen eta Arabako iparraldearen artekomendilerroa da. Bertako mendirik altuena Gorbeia da, 1.481 m.-rekin. Gorbeia, Araba eta Bizkaiko mendirik altuena da. Osopolita da eta jende asko joaten da igandeetan.

EUSKAL HERRIKO MENDIAK 1Bost mendi hauen informazioa kontatu behar diezu zure ikaskideei.Lehengo bietan, informazio osoa daukazu, irakurri eta kito. Hirugarrenargazkian hutsuneak bete behar dituzu, parentesi artean dauden hitzakeuren lekuan kokatuz, eta laugarren eta bosgarrenean zuk zeuk asmatubehar duzu zer kontatu, kontuan harturik beste orriko mapan duzun informazioa (luzera eta kokapena) eta argazkian ikusten duzuna.

4

Egokitu zaizkizun mendiak mapan kokatu itzazu . Gero ikaskideei irakurritako eta asmatutako informazioa emango diezu. Arretaz entzun ikaskideek esango dutena eta beheko taulan datuak idatzi ondoren, kokatu mendibakoitzaren izena bere lekuan.

EUSKAL HERRIKO MENDIAK 1

OitzLarrunGorbeiaToloñoGasteizko Mendiak OriAralarTxindokiErnioPalomaresSalbada OtsogorrigainaPirinioakAizkorriUrkuluOkabeAnbotoHiru Erregeen MahaiaUrbasaArtzamend

Mendiak

Mendikateak,mendilerroak,mendizerrak

Idatzi hemen zure ikaskideei mendi eta mendikate hauei buruz esan dizutena.

5

UrbasaArtzamendiOriAralarTxindokiErnioPalomaresSalbadaOtsogorrigainaPirinioakAizkorriUrkuluOkabeAnbotoHiru Erregeen Mahaia

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

ZER DA, MENDIA EDO MENDIKATEA? NON DAGO? ZER ALTUERA DU?

1

2 (1.029 m.)

3

4 (900 m.)

5 (1.263 m.)

3. Aralar: Nafarroako eta Gipuzkoako ......................................... da.Irumugarrieta bere tontorrik ......................... da,1.431m................. Oso zabala da eta neguan askotanzuria da, baina udaberrian oso berdea da.

( MENDIZERRA / DITU / ALTUENA)

2. Urbasa: Nafarroako mendebaldeko mendizerra da. Bere punturik altuenaBaiza da 1.183 m.-rekin. Pagoak, pinuak eta haritzak ditu. Jendeasko joaten da igandeak pasatzera.

4. Ori: ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

1. Aizkorri: Mendikatea da. Gipuzkoakohegoaldean dago. Aitxuri (1.551 m.)tontorrik altuena da, eta Gipuzkoakomendirik garaiena ere bai.

5. Anboto: .........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

EUSKAL HERRIKO MENDIAK 2Bost mendi hauen informazioa kontatu behar diezu zure ikaskideei.Lehengo bietan, informazio osoa daukazu, irakurri eta kito. Hirugarrenargazkian hutsuneak bete behar dituzu, parentesi artean dauden hitzakeuren lekuan kokatuz, eta laugarren eta bosgarrenean zuk zeukasmatu behar duzu zer kontatu, kontuan harturik beste orriko mapanduzun informazioa (luzera eta kokapena) eta argazkian ikusten duzuna.

6


7

UrbasaAizkorriAnbotoAralarOitzOriLarrunGorbeiaArtzamendiToloñoGasteizko Mendiak TxindokiErnioPalomaresSalbada OtsogorrigainaPirinioakUrkuluOkabeHiru Erregeen Mahaia

Mendiak



ArtzamendiOitzLarrunTxindokiErnioPalomaresSalbadaOtsogorrigainaPirinioakToloñoUrkuluOkabeGasteizko Mendiak Hiru Erregeen Mahaia

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................


4(2

.o17

m.)

5 (1.331 m.)

3

2

1


8

4. Salbada: ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. Hiru Erregeen Mahaia (2.428 m.): Nafarroako ekialdean dago. Nafarroako etaEuskal Herriko mendirik altuena da.

1. Pirinioak:Mendilerro hau Bizkaiko Golkotik Mediterraneora doa. 430 km-ko luzera du. Aneto tontorrik altuena da,3.404 m. ditu. Tontorrak askotan zuri-zuriak dira. Jendea punta batetik bestera oinez joan ohi da.


3. Urkulu: Nafarroako ipar-......................... eta NafarroaBehereko ...........-ekialdean dago. 1.419m...............................

( EKIALDEAN / DITU / HEGO )

5. Ernio:..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Bost mendi hauen informazioa kontatu behar diezu zure ikaskideei. Lehengo bietan, informazio osoa daukazu,irakurri eta kito. Hirugarren argazkian hutsuneak bete behar dituzu, parentesi artean dauden hitzak euren lekuankokatuz, eta laugarren eta bosgarrenean zuk zeuk asmatu behar duzu zer kontatu, kontuan harturik beste orrikomapan duzun informazioa (luzera eta kokapena) eta argazkian ikusten duzuna.


9

Hiru Erregeen MahaiaPirinioakUrkuluSalbadaErnioOitzLarrunGorbeiaUrbasaOriAralarToloñoGasteizko Mendiak TxindokiArtzamendiPalomaresOtsogorrigainaAizkorriOkabeAnboto

Mendiak



UrbasaGasteizko MendiakOriAralarTxindokiArtzamendiPalomaresToloñoOtsogorrigainaLarrunAizkorriOkabeOitzAnbotoGorbeia

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................


5 (1.076 m.)

4

2

1 3(1

.419

m.)


10

5. Palomares: ...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. Otsogorrigaina: Zuberoako hegoaldean dago eta mapetanbertako mendirik altuena da,1.992 m. ditu. Osoberdea da.

4. Txindoki edo Ñañarri: ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................


3. Okabe:Nafarro Behereko ekialdean .....................eta bertako mendirik ............................ dahau. 1446 m. .............................

( ALTUENA / DITU / DAGO )

1. Artzamendi: Lapurdiko ekialdean kokatzen da eta bertakogailurrik altuena da. 926 m. ditu. Oso berdea da.

Bost mendi hauen informazioa kontatu behar diezu zure ikaskideei. Lehengo bietan, informazio osoa daukazu,irakurri eta kito. Hirugarren argazkian hutsuneak bete behar dituzu, parentesi artean dauden hitzak euren lekuankokatuz, eta laugarren eta bosgarrenean zuk zeuk asmatu behar duzu zer kontatu, kontuan harturik beste orrikomapan duzun informazioa (luzera eta kokapena) eta argazkian ikusten duzuna.


11

ArtzamendiTxindokiPalomaresOtsogorrigainaOkabeOitzLarrunGorbeiaUrbasaSalbadaOriAralarToloñoGasteizko MendiakSalbada PirinioakAizkorriErnioAnbotoHiru Erregeen Mahaia

Mendiak



UrbasaErnioOriAralarOitzGorbeiaGasteizko MendiakSalbadaToloñoPirinioakAizkorriLarrunSalbadaAnbotoHiru Erregeen Mahaia

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................


1 (926 m.)

2 (1.992 m.)

3 (1.446 m.)

4 (1.346 m.)

5 (1.446 m.)


EUSKAL HERRIA

Irakurri testua, kokatu hutsunetan ondoan dituzun hitzak eta gero galderak erantzun.

EUSKAL HERRIKO MENDIAK ETA MENDIKATEAK

Mendiek eta mendikateek bi zatitan banatzen dute Euskal Herria: alde batetik iparralde ......................... dago,eta beste alde batetik hegoalde .......................... Alde menditsuan, Bizkaia, Gipuzkoa,Nafarroako..................., Lapurdi, Nafarroa Beherea eta Zuberoako hegoaldea daude eta lauan, Araba etaNafarroako ............................... Iparraldeko hiru herrialdeetan leku .................. ere badira, batez ereIparraldean.Pirinioak ............................ hasten dira eta ia-ia Kantauriraino heltzen dira, beste ...................... txikiei esker.Euskal Herriaren mendiak ez dira oso ....................... Altuenak ekialdean daude, Zuberoa, Nafarroa etaBiarnoren arteko .........................

MUGAN / MENDITSUA / EKIALDEAN / MENDIKATE / ALTUAK / LAUA / IPARRALDEA / HEGOALDEA / LAUAK

Mendiek eta mendikateek zenbat zatitan banatzen dute Euskal Herria?................................................................................................................................................................................................................................................................................

Zein da Euskal Herriko alde menditsua?................................................................................................................................................................................................................................................................................

Eta laua zein da?................................................................................................................................................................................................................................................................................

Iparralde osoa menditsua da?................................................................................................................................................................................................................................................................................

Non hasten dira Euskal Herrian Pirinioak eta non bukatu?................................................................................................................................................................................................................................................................................

Euskal Herriko mendiak altuak dira?................................................................................................................................................................................................................................................................................

Non kokatzen dira Euskal Herriko mendirik altuenak?................................................................................................................................................................................................................................................................................

12

Erantzun itzazu galdera hauek

1

765432

13

GOAZEN AUÑAMENDIRA!

Jolasteko fitxa hauek moztu.

Zein da Lapurdikomendirik altuena?

( Artzamendi)

Zein da Nafarroakomendirik altuena?

( Hiru Erregeen Mahaia)

Zein da Bizkaiko etaArabako mendirik altuena?

( Gorbeia)

Zein da Zuberoakomendirik altuena?

(Otsogorrigaina)

Zein da Gipuzkoakomendirik altuena?

( Aitxuri)

Zein da Nafarroa Beherekomendirik altuena?

(Okabe)

Non dago Palomares?

( Arabako hegoaldean)

Non kokatzen daUrkulu?

( Nafarroako ipar-ekialdean etaNafarroa Beherekohego-ekialdean)

Non dago Larrun?

(Lapurdi eta Nafarroa artean )

Non dago Aizkorri?

(Gipuzkoako hegoaldean)

Zer da Salbada,tontorra edomendizerra?

( Mendizerra)

Zein da Urbasamendizerrakotontorrik altuena?

( Baiza)

Non dago Salbada?

( Arabako ipar-mendebaldean)

Non dago Ori?

( Zuberoa eta Nafarroa artekomugan)

Zer da Gorbeia,tontorra edomendizerra?

( Biak)(Mendizerra)

Zein da Aralarkogailurrik altuena?

(Irumugarrieta)

Zein daPirinioetako tontorrik altuena?

( Aneto)

Zer da Aralar,tontorra edomendizerra?

IRTE

ERA

TON

TOR

RA

AR

AU

AK

Has

teko

, fitx

a ba

t ha

rtu e

ta g

alde

raer

antz

uten

sai

atu.

Err

epar

atu

fitxa

ren

ikur

rari

eta

hasi

jola

sten

.

Asm

atze

n ba

duzu

pau

su b

atau

rrer

a et

a itx

oin

zure

txan

da,

ez b

aduz

u as

mat

zen

bi a

tzer

aet

a itx

oin

zure

txan

da

Asm

atze

n ba

duzu

bi p

ausu

au

rrer

a et

a itx

oin

zure

txan

da,

asm

atze

n ez

bad

uzu

,joka

ldi b

atjo

last

u ga

be

Asm

atze

n ba

duzu

bot

a da

doa

berr

iro e

ta s

egi j

olas

ten,

ez

badu

zu a

smat

zen

bota

dad

oaet

a at

zera

joan

, jol

astu

gab

e

Goa

zen

Auñ

am

end

ira

!

14

15

ZUZENKETA ORRIA

a. Mendi asko duen lurraldea. Menditsu.b. Mendi batzuek goian laugunea dute. Mendilepo.c. Bi mendiren artean pasabidea. Mendate.d. Mendi txikia. Mendixka.e. Mendiaren alderik altuena. Mendigailur, menditontor, mendigain.f. Lurrazalean dagoen goiera handia. Mendia.g. Mendi multzoa, elkarren ondoan. Mendilerro, mendizerra.h. Mendira joatea gustatzen zaio. Mendizale.i. Mendilerroa baino handiagoa. Mendikate.

MENDIAK

Non dago Polonia? Polonia Europako ekialdean dago.

0. Non dago Tutera? Tutera Euskal Herriko hegoaldean dago.1. Non dago Karrantza? Euskal Herriko / Bizkaiko mendebaldean dago.2. Non dago Donostia? Euskal Herriko / Gipuzkoako iparraldean dago.3. Non dago Amurrio? Arabako ipar-mendebaldean dago.4. Non dago Lasarte? Gipuzkoako iparraldean dago.5. Non dago Maule? Euskal Herriko ekialdean dago.6. Non dago Otsagi? Nafarroako Ipar-ekialdean dago.7. Non dago Donapaleu? Euskal Herriko iparraldean dago.8. Non dago Arrasate? Gipuzkoako mendebaldean dago.9. Non dago Agurain? Arabako ekialdean dago.

(Erantzunak ezberdinak izan daitezke erreferentzia aldatzen badugu)

UrbasaArtzamendiOriAralarTxindokiErnioPalomaresSalbadaOtsogorrigainaPirinioakAizkorriUrkuluOkabeAnbotoHiru Erregeen MahaiaOitzGasteizko MendiakGorbeiaToloñoLarrun

MendizerraMendiaMendiaMendizerraMendiaMendiaMendiaMendizerraMendiaMendilerroaMendizerra / MendiaMendiaMendiaMendiaMendiaMendizerra / MendiaMendilerroaMendilerroa / MendiaMendizerra / MendiaMendia

NafarroanLapurdinNafarroanNafarroan / GipuzkoanGipuzkoanGipuzkoakArabanArabanZuberoanGipuzkoa, iparralde, NafarroanGipuzkoanNafarroa Beherean / NafarroanNafarroa BehereanBizkaianNafarroanBizkaianArabanAraban / BizkaianArabanLapurdin

926 m. 2.017 m.

1.346 m.1.076 m.1.446 m.

1.922 m.

1.419 m.1.446 m.1.331 m.2.428 m.1.029 m.

1.481 m.1.271 m.

900 m.


EUSKAL HERRIKO MENDIAK

16

ZUZENKETA ORRIA

Salbada

Gasteizko Mendiak

Toloño Palomares

Urbasa

AralarTxindoki

ErnioOitz

Gorbeia

Anboto

Aizkorri

LarrunArtzamendi

OkabeUrkulu Ori

Otsogorrigaina

Hiru Erregeen MahaiaPirinioak

EUSKAL HERRIA

EUSKAL HERRIKO MENDIAK ETA MENDIKATEAK

Mendiek eta mendikateek bi zatitan banatzen dute Euskal Herria: alde batetik iparralde menditsua dago, eta beste alde batetik hegoalde laua. Alde menditsuan, Bizkaia, Gipuzkoa,Nafarroako iparraldea, Lapurdi, Nafarroa Beherea eta Zuberoako hegoaldea daude eta lauan, Arabaeta Nafarroako hegoaldea. Iparraldeko hiru herrialdeetan leku lauak ere badira, batez ere Iparraldean.Pirinioak ekialdean hasten dira, eta ia-ia Kantauriraino heltzen dira, beste mendikate txikiei esker.Euskal Herriko mendiak ez dira oso altuak. Altuenak ekialdean daude, Euskal Herriaren etaBiarnoren arteko mugan.

mendiak geografia mendiak euskal herriadidaktika.aek.org/files/ehko_mendiak1a(100-200).pdf · denon...

Documents