memoria de actividades 2012 instituto de matemáticas · investigador responsable: enrique macías...

134
Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas

Upload: others

Post on 08-Jul-2020

1 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas

Page 2: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

2

Page 3: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

3

1. Grupos de Investigación 5

2. Proxectos de Investigación 9

3. Contratos e Convenios 15

4. Participación en Redes Temáticas 17

5. Visitantes 19

6. Actividades Científicas 25

7. Organización de Cursos 35

8. Actividades de Divulgación 39

9. Actividades de Apoio á Investigación 41

10. Publicacións 43

11. Información Institucional 53

Anexo I. Programas dos Cursos 57

Anexo II. Actas do Seminario de Iniciación á Investigación 63

Page 4: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

4

Page 5: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

5

1. Grupos de investigación

O Instituto de Matemáticas (IMAT) conta cos seguintes grupos de investigación da Universidade de Santiago de Compostela, considerando como tales os grupos onde o investigador principal é membro do IMAT. Ademais, en todos estes grupos, unha grande parte dos seus investigadores son tamén membros do IMAT.

Álxebra (GI1879)

Investigador principal: José Luis Gómez Pardo

Liñas de investigación: categorías; (co)homoloxía; dualidade; aneis e álxebras; teoría de números; álxebra conmutativa; álxebra non conmutativa; xeometría alxebraica; grupos cuánticos.

Ecuacións Diferenciais non Lineares (GI1561)

Investigador principal: Juan José Nieto Roig

Páxina web: http://www.usc.es/ednl

Liñas de investigación: ecuacións diferenciais ordinarias; ecuacións funcionais; ecuacións en diferenzas; ecuacións diferenciais en derivadas parciais; bioloxía matemática; bioinformática.

Enxeñaría Matemática (GI1563)

Investigador principal: Alfredo Bermúdez de Castro

Páxina web: http://www.usc.es/ingmat

Liñas de investigación: resolución numérica de ecuacións en derivadas parciais (elementos finitos); simulación numérica de procesos; interacción fluído estrutura; métodos espectrais; optimización e control de sistemas distribuídos; ecuacións en derivadas parciais non lineais; problemas de fronteira libre.

Page 6: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

6

Estruturas Xeométricas Diferenciais e Aplicacións (GI1756)

Investigador principal: Modesto Ramón Salgado Seco

Liñas de investigación: espazos fibrados de orde superior; estruturas xeométricas en mecánica clásica e teoría de campos; estruturas de Cartan; variedades pseudo-riemannianas homoxéneas; xeometría de contacto.

Foliacións e Sistemas Dinámicos (GI1574)

Investigador principal: Xosé Masa Vázquez

Liñas de investigación: modelos minimais e homotopía racional; análise global en variedades foliadas; teoría xeométrica de foliacións; cohomoloxía e invariantes secundarios en foliacións.

Modelos de Optimización, Decisión, Estatística e Aplicacións (GI1914)

Investigador principal: Wenceslao González Manteiga

Páxina web: http://eio.usc.es/pub/gi1914/

Liñas de investigación: inferencia estatística; bioestatística; xeoestatística; técnicas de mostraxe e remostraxe; series temporais; inferencia non paramétrica; datos categóricos; datos censurados e/ou truncados; predicción; análise multivariante; técnicas de optimización; teoría de xogos.

Simulación e control óptimo en medio ambiente e bioinformática (GI1566)

Investigador principal: Miguel Ernesto Vázquez Méndez

Liñas de investigación: modelos matemáticos de dispersión de contaminantes en medios marinos; aplicacións da teoría de control e optimización de sistemas distribuidos a problemas do medio ambiente marino e fluvial; análise teórica e numérica en ecuacións en derivadas parciais; biotecnoloxía e construcción de .

Page 7: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

7

Modelos Matemáticos e Simulación Numérica en Mecánica de Sólidos (GI1564)

Investigador principal: Juan Manuel Viaño Rey

Páxina web: http://www.usc.es/dmafm/grupo_viano

Liñas de investigación: ecuacións diferenciais; simulación numérica, deseño asistido por ordenador; cálculo de estruturas; elasticidade; plasticidade; viscoelasticidade; viscoplasticidade; piezoelectricidade; contacto mecánico; rozamento; adhesión; desgaste; vigas; placas; láminas; vibracións; métodos asintóticos; elementos finitos; mallado; biomecánica; biomatemáticas; ortodoncia; formación de ósos.

Xeometría Riemanniana (GI1573)

Investigador principal: Eduardo García Río

Páxina web: http://xtsunxet.usc.es

Liñas de investigación: xeometría riemanniana; xeometría lorentziana e relatividade; curvatura de métricas semi-riemannianas; hipersuperficies con curvaturas principais constante; accións isométrica; nilvariedades compactas; xeometría hermítica e kahleriana; outras estructuras xeométricas.

Asemade, son colaboradores do IMAT os membros dos grupos de investigación que se mencionan a continuación. Inclúese a denominación do grupo, a universidade á que pertence (Universidade da Coruña, Universidade de Vigo) e as principais liñas de investigación.

Grupo de Simulación y Control

Investigadores: Lino J. Álvarez Vázquez, Áurea Martínez Varela (Universidade de Vigo)

Páxina web: http://gscpage.wordpress.com/

Liñas de investigación: Control óptimo de ecuacións en derivadas parciais. Aplicacións a problemas medioambientais: depuración de augas residuais, vertidos en zonas de augas pouco fondas, dispersión de contaminantes en correntes de auga. Escalas de peixes en ríos. Problemas de sedimentación.

Page 8: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

8

Grupo de investigación en Sistemas dinámicos e ecuacións diferenciais

Investigador: Eduardo Liz Marzán (Universidade de Vigo)

Páxina web: http://www.dma.uvigo.es/~eliz/

Liñas de investigación: Ecuacións diferenciais funcionais. Ecuacións en diferenzas e sistemas dinámicos discretos.

Grupo de investigación en Xeometría Diferencial

Investigador: Miguel Brozos Vázquez (Universidade da Coruña)

Páxina web: http://dm.udc.es/geometry/

Liñas de investigación: Estruturas xeométricas en Física. Xeometría semi-Riemanniana. Xeometría integral.

Grupo de Modelización, Optimización e Inferencia Estatística

Investigador: Salvador Naya Fernández (Universidade da Coruña)

Páxina web: http://dm.udc.es/gmodes/

Liñas de investigación: Inferencia non paramétrica. Datos dependentes. Análise de supervivencia. Aplicacións da estatística a outras ciencias. Inferencia Bayesiana. Teoría de xogos e Investigación Operativa.

Page 9: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

9

2. Proxectos de Investigación (activos en 2012)

Inclúese a continuación a relación de proxectos cuxos investigadores principais son

membros ou colaboradores do IMAT, vixentes durante o ano 2012.

Título: Teoría geométrica y analítica de foliaciones y espacios estratificados Entidade financiadora: Ministerio de Ciencia e Innovación. Duración: 01/01/2012 ata 31/12/2014. Investigador responsable: Jesús A. Álvarez López.

Título: Control Óptimo y Medio Ambiente Entidad financiadora: Ministerio de Ciencia e Innovación (MTM2009-07749) Duración: dende 01/2012 ata 31/2012 Investigador responsable: Lino José Álvarez Vázquez

Título: Espacios singulares, categorías derivadas y teorías bivariantes Entidade financiadora: Ministerio de Ciencia e Innovación. Duración: 01/01/2012 ata 31/12/2014. Investigador responsable: Leovigildo Alonso Tarrío.

Título: Análisis y simulación numérica de modelos matemáticos con aplicaciones industriales. Entidade financiadora: Ministerio de Ciencia e Innovación Duración: dende 01/01/2009 ata 31/12/2013 Investigador responsable: Alfredo Bermúdez de Castro

Título: Simulación numérica de procesos termoeléctricos e magneto-mecánicos transitorios non lineares. Aplicacións industriais. Entidade financiadora: Xunta de Galicia Duración: dende 02/12/2009 ata 01/12/2012 Investigador responsable: Alfredo Bermúdez de Castro

Page 10: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

10

Título: Consolidación e estructuración de unidades de investigación competitivas (Grupos de Referencia Competitiva). Entidade financiadora: Xunta de Galicia Duración: dende 01/01/2010 ata 15/11/2012 Investigador responsable: Alfredo Bermúdez de Castro

Título: Ecuaciones diferenciales no lineales Entidade financiadora: Ministerio de Ciencia e Innovación Duración: dende 01/01/2011 ata 31/12/2013 Investigador responsable: Alberto Cabada Fernández

Título: Inferencia en modelos aditivos generalizados: extensiones al análisis Roc con

covariables, regresión cuantil y análisis de supervivencia. Aplicaciones en medicina y

biología

Entidade financiadora: Ministerio de Ciencia e Innovación (Nacional)

Duración: dende 01/01/2012 ata 31/12/2014.

Investigador responsable: Carmen Cadarso Suárez.

Título: Contribucións á Teoría de Xogos Entidade financiadora: Dirección Xeral de Investigación, Desenvolvemento e Innovación. Duración: dende 02-12-2009 ata 01-12-2012. Investigador responsable: Balbina Virginia Casas Méndez.

Título: Isometric actions. Entidade financiadora: European Commission. Duración: dende 01/03/2009 ata 28/02/2012. Investigador responsable: J. Carlos Díaz Ramos.

Título: Estudio de las propiedades astrofísicas y dinámicas de estrellas dobles y múltiples en base a interferometría speckle, fotometría y espectroscopía (AYA2011-26429) Entidade financiadora: Ministerio de Ciencia e Innovación. Duración: 01/01/2012 ata 31/12/2015. Investigador responsable: J. A. Docobo.

Page 11: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

11

Título: Curvatura y simetría en geometría semi-Riemanniana. Entidade financiadora: Ministerio de Ciencia e Innovación. Duración: dende 01/01/2010 ata 31/12/2012. Investigador responsable: Eduardo García Río.

Título: Curvatura y estructura de variedades de Lorentz. Entidade financiadora: Xunta de Galicia. Duración: dende 02/12/2009 ata 01/12/2012. Investigador responsable: Eduardo García Río.

Título: Deseño de algoritmos para problemas de programación enteira e non linear

Entidade financiadora: Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria

(Autonómico)

Duración: dende 26/06/2012 ata 25/06/2015.

Investigador responsable: Julio González Díaz.

Título: Metodologías y aplicaciones en estadística semiparamétrica, funcional y espacio/temporal. Entidade financiadora: Ministerio de Ciencia e Innovación. Duración: dende 01/01/2009 ata 31/12/2013. Investigador responsable: Wenceslao González Manteiga.

Título: Consolidación e estruturación de unidades de investigación (Grupos de Referencia Competitiva). Entidade financiadora: Consellería de Educación e Ordenación Universitaria. Duración: 2010 dende ata 31-12-2012. Investigador responsable: Wenceslao González Manteiga.

Título: Developing crucial Statistical methods for Understanding major complex

Dynamic Systems in natural, biomedical and social sciences.

Entidade financiadora: Interuniversity Attraction Pole (IAP). Phase VII. Belgian Science

Policy (Internacional)

Duración: dende 01/04/2012 ata 31/03/2017.

Investigador responsable: Wenceslao González Manteiga.

Page 12: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

12

Título: Categorías derivadas y geometría algebraica Entidade financiadora: Xunta de Galicia Duración: dende 2010 ata 2013. Investigador responsable: Ana Jeremías López.

Título: Métodos computacionales y homológicos en álgebras no asociativas y grupos cuánticos. Entidade financiadora: Ministerio de Ciencia e Innovación. Duración: dende 02/12/2009 ata 01/12/2012. Investigador responsable: Manuel Ladra González.

Título: Computación en álgebras no asociativas y álgebras de Hopf. Entidade financiadora: Xunta de Galicia. Duración: dende 02/12/2009 ata 01/12/2012. Investigador responsable: Manuel Ladra González.

Título: Grupos de Lie y espacios homogéneos (MTM2008-05861) Entidade financiadora: Ministerio de Ciencia e Innovación Duración: dende 01/01/2009 ata 31/12/2012 Investigador responsable: Enrique Macías Virgós

Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora: Ministerio de Ciencia e Innovación (MTM2010-09841-E) Duración: dende 1/1/2011 ata 30/06/2012 Investigador responsable: Enrique Macías Virgós

Título: Análise matemática e resolución numérica de problemas de difusión. Aplicacións ao modelado de colectores térmicos e compostos tensioactivos. Entidade financiadora: Xunta de Galicia Duración: dende 10/08/2010 ata 30/09/2013 Investigador responsable: M. Carmen Muñiz Castiñeira

Page 13: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

13

Título: Consolidación e estruturación de unidades de investigación (Grupos de Referencia Competitiva). Entidade financiadora: Consellería de Educación e Ordenación Universitaria. Duración: dende 01/01/2011 ata 31/12/2013. Investigador responsable: Juan José Nieto Roig.

Título: Modelización, Análise Matemática e Simulación Numérica en Mecánica de Sólidos. Aplicacións na Enxeñería Civil. Entidade financiadora: Xunta de Galicia Duración: dende 2/12/2009 ata 2/12/2012. Investigador responsable: P. Quintela Estévez.

Título: Modelos de Inferencia nonparamétrica para indicadores mediambientais

Entidade financiadora: Xunta de Galicia (Autonómico)

Duración: dende 07/07/2010 ata 22/12/2013.

Investigador responsable: Wenceslao González Manteiga.

Título: Modelización, análisis y simulación numérica de problemas termomecánicos

acoplados y su aplicación a incendios de estructuras y simulación de daños.

Empresa-Administración financiadora: Ministerio de Economía y Competitividad

Duración: 01/01/2012 - 31/12/2014

Investigador principal: Peregrina Quintela Estévez

Título:Nuevas aportaciones a la modelización de flujos de frontera libre con volúmenes

finitos.

Empresa-Administración financiadora: Ministerio de Economía y Competitividad

Duración: 01/01/2012 - 31/12/2012

Investigador principal: M. Elena Vázquez Cendón

Título: Modelización y simulación numérica de sólidos y fluídos en dominios con pequeñas dimensiones. Aplicaciones en estructuras, biomecánica y aguas someras Entidade financiadora: Ministerio de Economía y Competividad. Duración: 28/12/2012 ata 28/12/2015. Investigador responsable: Juan M. Viaño Rey.

Page 14: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

14

Page 15: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

15

3. Contratos e convenios

Convenio: SIPEI 2012 Empresa/entidade: ENDESA Investigador responsable: Wenceslao González Manteiga Duración: dende 01-11-2011 ata 31-10-2012. Convenio: Estudo da inserción laboral dos titulados no sistema universitario galego 2008-2009 Empresa/entidade: Axencia para a Calidade do Sistema Universitario de Galicia Investigador responsable: Pedro Faraldo Roca, Rosa M. Crujeiras Casais Duración: dende 02-01-2012 ata 30-12-2012. Convenio: Desenvolvemento de modelos e de programas informáticos para simulación

e para a optimización dunha rede de transporte de gas

Empresa/entidade: Regasificadora del Noroeste, S.A. (Contratos y convenios)

Investigador responsable: Alfredo Bermúdez de Castro

Duración: dende 05-11-2011 ata 14-02-2012.

Duración: dende 01-03-2012 ata 31-12-2012.

Convenio: SIPEI 2013 Empresa/entidade: ENDESA Investigador responsable: Wenceslao González Manteiga Duración: dende 01-11-2012 ata 31-10-2013.

Convenio: Informe Applus

Empresa/entidade: Applus Norcontrol, S.L.U.

Investigador responsable: Manuel Febrero Bande

Duración: dende 16-01-2012 ata 16-02-2012.

Convenio: Simulacion numérica de procesos de mecanica de fluidos Empresa-Administración financiadora: Aluminio Español, S.A. Duración: dende 13/04/2012 ata 13/08/2012 Investigador responsable: Alfredo Bermúdez de Castro.

Page 16: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

16

Convenio: Contrato para actividades de asesoramiento y asistencia técnica entre la fundación Universidade da Coruña y la Empresa Municipal de Augas de La Coruña (EMALCSA). Empresa-Administración financiadora: EMALCSA Duración: dende 24/02/2011 ata 24/03/2012 Investigador responsable: Salvador Naya Fernández (colaborador do IMAT) Convenio: Diseño y diagnosis de un modelo estadístico para el contenido de impurezas en el combustible de aviación. Empresa-Administración financiadora: FACET IBÉRICA, S.A. Duración: dende 01/01/2012 ata 31/06/2012. Investigador responsable: Salvador Naya Fernández (colaborador do IMAT)

Page 17: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

17

4. Participación en Redes Temáticas

Un amplo número de membros do IMAT dos distintos grupos de investigación do mesmo participan na Rede Galega IEMath-Galicia Membros do grupo de investigación Álxebra participan nas redes temáticas Red Temática de Álgebra y Geometría no Conmutativa NC-ALG (http://www.ugr.es/~nc_alg/), Red Temática de Cálculo Simbólico, Álgebra Computacional y Apliaciones EACA (http://www.redeaca.tk), a Red Temática de Teoría de Singularidades (http://www.imus.us.es/ACT/Red_Singular/php/index.php) e a Red Temática de Álgebra Conmutativa y Aplicaciones RTACA. Membros do grupo de investigación Estruturas Xeométricas Diferenciais e Aplicacións participan na Red Temática de Geometía, Mecánica y Control (http://gmcnetwork.org/). Membros do grupo de investigación Xeometría Riemanniana participan na Red Temática de Relatividad y Gravitación (http://gesalerico.ft.uam.es/workshops/rtrg) . Membros do grupo de investigación Foliacións e Sistemas Dinámicos, así como algúns membros do grupo de investigación en Álxebra, participan na Red Española de Topología (http://mat.uab.es/~ret).

Membros do grupo de investigación Modelos de Optimización, Decisión, Estatística e

Aplicacións pertencen ao Grupo de Análisis de Datos Funcionales da Sociedad

Española de Estadística e Investigación Operativa (http://www.seio.es/grupos/FDA/),

na Red Nacional de Bioestadística BIOSTATNET (www.biostatnet.org), na Rede Galega

de Tecnoloxías e análise dos datos lingüísticos e na rede europea Statistical Analysis

of Association and Dependence in Complex Data

(http://www.stat.ucl.ac.be/IAP/PhaseVI/index2.html). Asemade, algúns membros

deste grupo de investigación son poñentes do consorcio europeo European Research

Consortium for Informatics and Mathematics (ERCIM) no campo de datos funcionais

(http://www.dcs.bbk.ac.uk/ercim/TrackSFD.html).

Membros dos grupos de investigación en Ecuacións Diferenciais non Lineais, Enxeñería

Matemática, Modelos de Optimización, Decisión, Estadística e Aplicacións, Modelos

Matemáticos e Simulación Numérica en Mecánica de Sólidos, e o Grupo

Interdisciplinar de Estadísitca, Computación, Medicina e Bioloxía participan na Red

Española Matemática-Industria math-in (http://www.math-in.net/) e na Rede

Tecnolóxica de Matemática Industrial ITMATI.

Page 18: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

18

Os membros do IMAT que realizan a súa investigación no campo da Astronomía, ocupan ademais cargos de representación nas nalgunha comisións científicas. En concreto, o Prof. José A. Docobo foi Presidente da Comisión 26 (Estrelas Dobres e Múltiples) da Unión Astronómica Internacional (IAU) no período 2009-2012 (no período 2006-2009 ocupara o cargo de vicepresidente, e do 2012 ao 2015 será membro do Comité Organizador). Tamén foi membro do Comité Organizador da División IV (Estrelas) da IAU no período 2009-2012

Page 19: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

19

5. Visitantes

Prof. Luis Hernandez Lamoneda

CIMAT, México

Duración: dende 01/01/2012 ata 30/12/2012

Prof. Andrew Dancer University of Oxford, Reino Unido Duración: dende 08/01/2012 ata 10/01/2012

Prof. Bakhrom Omirov

Institute of Mathematics, National University of Uzbekistan

Duración: dende 21/01/2012 ata 22/03/2012

Duración: dende 22/06/2012 ata 21/07/2012

Duración: dende 05/10/2012 ata 13/12/2012

Prof. Pamela Nerina Llop Instituto de Matemática Aplicada del Litoral (IMAL) - UNL - CONICET - Argentina Duración: dende 23/01/2012 ata 23/01/2012 Prof. Nikolay Dimitrov Department of Mathematical Analysis University of Ruse 7017 Ruse, Bulgaria Duración: dende 04/02/2012 ata 17/02/2012 Prof. Sinem Odabasi Universidad de Murcia Duración: dende 15/02/2012 ata 29/03/2012 Prof. Ren Ohinata Institute for Statistics and Econometrics de la University of Göttingen, Alemania. Duración: dende 13/02/2012 ata17/02/2012 Prof. Ricardo Fraiman Universidad de San Andrés, Arxentina Duración: dende 20/02/2012 ata 24/02/2012 Prof. Graciela Boente Universidad de Buenos Aires y CONICET, Arxentina Duración: dende 20/02/2012 ata 24/02/2012

Page 20: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

20

Prof. Abdumauvlen Berdyshev Kazakh National Pedagogical University named after Abai, Kazajistán Duración: dende 09/03/2012 ata 30/03/2012 Prof. Nazgul Akhtayeva Kazakh National Pedagogical University named after Abai, Kazajistán Duración: dende 09/03/2012 ata 30/03/2012 Prof. Erkinjon Karimov Institute of Mathematics and Information Technolo- gies, Uzbek Academy of Sciences, Uzbekistán Duración: dende 09/03/2012 ata 30/03/2012 Prof. Gudlaugur Thorbergsson Universität zu Köln, Alemania Duración: dende 11/03/2012 ata 17/03/2012 Prof. Anthony Davison Ecole Poytechnique Federale de Lausanne (EPFL) and Institute of Mathematics, Suíza Duración: dende 19/03/2012 ata 23/03/2012 Prof. Jorge Mateu Mahiques Universitat Jaume I, Castellón. Duración: dende 22/03/2012 ata 23/03/2012 Prof. Jürgen Berndt King's College London, Reino Unido Duración: dende 25/03/2012 ata 31/03/2012 Prof. Peter Gilkey

University of Oregon, EEUU

Duración: dende 26/03/2012 ata 28/03/2012

Duración: dende 25/06/2012 ata 13/07/2012

Duración: dende 15/10/2012 ata 21/12/2012

Prof. Ingrid Van Keilegom Université Catolique de Louvain, Bélxica Duración: dende 09/04/2012 ata 13/04/2012 Prof. María Dolores Martínez Miranda Universidad de Granada Duración: dende 09/04/2012 ata 13/04/2012

Prof. Fernando Galaz García Universidad de Münster, Alemania Duración: dende 15/04/2012 ata 19/04/2012

Page 21: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

21

Prof. Tamar Datuashvili A. Razmadze Mathematical Institute of I. Javakhishvili Tbilisi State University, Georgia Duración: dende 01/05/2012 ata 31/05/2012 Duración: dende 01/09/2012 ata 31/10/2012 Prof. Viji Thomas Tata Institute of Fundamental Research, Mumbai, India Duración: dende 08/05/2012 ata 10/06/2012 Prof. Ruud Hendrickx University of Tilburg, Holanda Duración: dende 07/05/2012 ata 11/05/2012 Prof. Miguel de Carvalho Ecole Poytechnique Federale de Lausanne (EPFL) and Institute of Mathematics, Suíza Duración: dende 14/05/2012 ata 21/05/2012 Prof. Ioan Bucataru Faculty of Mathematics, Al.I.Cuza University, Iasi, RUMANÍA Duración: dende o 21/05/2012 ata o 02/06/2012 Prof. Ricardo Roque Enguiça Departamento de Matemática, Instituto Superior de Engenharia de Lisboa, Portugal Duración: dende 21/05/2012 ata 25/05/2012 Prof. Gennaro Infante Università della Calabria, Italia Duración: dende 28/05/2012 ata 10/06/2012 Prof. Zakari Hamdi Université 20 août 1955-Skikda Duración: dende 01/06/2012 ata 08/07/2012 Prof. Utkir Rozikov Institute of Mathematics, National University of Uzbekistan Duración: dende 22/06/2012 ata 21/07/2012 Prof. M. Belmekki Université de Saïda, Arxelia Duración: dende 23/06/2012 ata 05/07/2012 Prof. Askar Dzhumadil'daev Kazakh-British Technical University, Kazajistán Duración: dende 30/06/2012 ata 08/07/2012

Page 22: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

22

Prof. Simon Salamon King College, Londres Duración: dende 26/06/2012 ata 30/06/2012 Prof. Ángel Ferrández Izquierdo Universidad de Murcia Duración: dende 27/06/2012 ata 03/07/2012 Prof. Manuel Barros Díaz Universidad de Granada Duración: dende 27/06/2012 ata 03/07/2012 Prof. Alireza Khastan Institute for Advanced Studies in Basic Sciences, Irán Duración: dende 01/07/2012 ata 20/09/2012 Prof. Ian McKeague Columbia University (New York), EEUU Duración: dende 02/07/2012 ata 04/07/2012 Prof. Stefan Sperlich Université de Genève, Suíza Duración: dende 02/07/2012 ata 04/07/2012 Prof. Cristóbal Vargas Jarillo CINVESTAV — IPN, México Duración: dende 06/07/2012 ata 15/07/2012 Prof. Santiago Zarzuela Universidad de Barcelona Duración: dende 28/07/2012 ata 03/08/2012 Prof. Robert Wolak Uniwersytetu Jagiellońskiego, Polonia Duración: 05/09/2012 ata 16/11/2012. Prof. Wojciech KozlowskiI

Uniwersytet Łódzki, Polonia

Duración: dende o 06/09/2012 ata 16/09/2012

Prof. Gayrat Urazboev Urgench State University, Uzbekistán Duración: dende 17/09/2012 ata 18/10/2012

Page 23: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

23

Prof. Yuri A. Kordyukov

Institute of Mathematics, Russian Academy of Sciences,Rusia

Duración: do 08/10/2012 ata 02/11/2012

Prof. Szymon M. Walczak

Uniwersytet Łódzki, Polonia

Duración: dende 14/10/2012 ata 20/10/2012

Prof.Steve Marron University of North Carolina at Chapel Hill, EEUU Duración: dende 15/10/2012 ata 19/10/2012 Prof. Abror Khudoyberdiyev Institute of Mathematics, National University of Uzbekistan Duración: dende 16/11/2012 ata 13/12/2012 Prof. Shavkat Ayupov Institute of Mathematics, National University of Uzbekistan Duración: dende 26/11/2012 ata 13/12/2012 Prof. Jorge Zubelli Instituto Nacional de Matemática Pura e Aplicada — IMPA, Brasil Duración: dende 05/11/2012 ata 09/11/2012 Prof. Kensuke Onda

Nagoya University, Xapón

Duración: dende 28/12/2012 ata 31/12/2012

Page 24: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

24

Page 25: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

25

6. Actividades científicas

6.1. Seminarios e conferencias Os seminarios organizados polos departamentos de Análise Matemática, Álxebra,

Estatística e Investigación Operativa, Matemática Aplicada e Xeometría e Topoloxía,

abertos a toda a comunidade universitaria, estruturáronse segundo a súa temática e

difundíronse a través do IMAT.

Conferencias -- IMAT

Hilbert y los orígenes del Análisis Funcional Prof. Carlos Sánchez Fernández Universidad de La Habana (Cuba) Gnedenko y las aplicaciones de la Teoría de la Probabilidad Profa. Concepción Valdés Castro Universidad de La Habana (Cuba) Data: 04/05/2012

Calibration of stochastic volatility models by convex regularization Prof. Jorge Zubelli Instituto Nacional de Matemática Pura e Aplicada— IMPA (Brasil) Data: 06/11/2012

Mini Curso Teoría de Morse Discreta Prof. José Antonio Vilches Universidad de Sevilla Parte 1: Una introducción a la Teoría de Morse discreta Data: 27/11/2012 Parte 2: Algunos resultados recientes en Teoría de Morse discreta Data: 29/11/2012

Seminario de Álxebra

Sh. Ayupov. National University of Uzbekistan (Uzbekistan) Derivations and local derivations on operator algebras Data: 30/11/12

Page 26: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

26

Prof. Nikoloz Inassaridze. A. Razmadze Mathematical Institute (Georgia) Simplicial degree of derived functors Data: 14/03/2013

Seminario de Ecuacións Diferenciais e Análise Funcional

Abdumauvlen Berdyshev. Kazakh National Pedagogical University named after Abai, Kazajistán Boundary problems for mixed-composite type equations

Nazgul Akhtayeva. Kazakh National Pedagogical University named after Abai, Kazajistán The adjoint problem to the Dirichlet problem for a mixed parabolic-hyperbolic equations of third order

Erkinjon Karimov. Institute of Mathematics and Information Technolo-gies, Uzbek Academy of Sciences, Uzbekistan Boundary problems with integral gluing conditions for mixed type equations Data: 22/03/2012

Ricardo Roque Enguiça. Instituto Superior de Engenharia de Lisboa (Portugal) Singular first order ODE's related to p-Laplacian reaction-diffusion problems Data: 24/05/2012

Workshop on Differential Equations and Dynamical Systems Gennaro Infante, Universita' della Calabria ( talia) A new criterion for the existence of multiple solutions in cones Eduardo Liz Marzán, Universidade de Vigo A fishing Clark-Ricker population model José Ángel Cid Araujo, Universidade de Vigo Comparison principles for the periodic Hill's equation Adrián Fernández Tojo, Universidade de Santiago de Compostela Differential Equations with Reflection Tania Pernas Castaño, Universidade de Santiago de Compostela Variational approach to impulsive dynamic equations Data: 30/05/2012

Page 27: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

27

Workshop on Qualitative Theory for Differential Equations Tomas Kisela, Brno University of Technology (Czech Republic) Stability and asymptotic properties of a linear fractional difference equation

Jana Hrabalova, Brno University of Technology (Czech Republich) On stability regions for some delay differential equations and their discretizations Zeynep Kayar, Middle East Technical University, (Turkey) Universidade de Santiago de Compostela Stability criteria for linear hamiltonian systems under impulsive perturbations

Óscar Otero-Zarraquiños, Universidade de Santiago de Compostela Analysis of a projectile motion using fractional calculus Johnatan Pimentel, Universidade de Santiago de Compostela Boundary value problems of fractional differential equations and inclusions Data: 13/06/2012

M. Belmekki, Université de Saida (Alxeria) On some periodic boundary value problems with fractional order Rubén Figueroa Sestelo, University of Santiago de Compostela Discontinuous functional differential equations with delayed or advanced arguments Data: 04/07/2012

Cristóbal Vargas Jarillo, CINVESTAV — IPN (México) About the epidemiology of West Nile virus Qing Tang, Universidade de Santiago de Compostela Existence of solutions for Sturm-Liouville Boundary value problem of impulsive differential equations Alireza Khastan, Institute for Advanced Studies in Basic Sciences, Irán Boundary value problems with imprecision Data: 11/07/2012

Abdullo Hayotov. National University of Uzbekistan (Uzbekistan) Optimal quadrature formulas in K2(Pm) Hilbert spaces Gayrat Urazboev. Urgench State University (Uzbekistan) About the Matrix Korteweg de Vries equation with self – consistent source Data: 08/10/2012

Heriberto Román Flores. Instituto de Alta Investigación, Arica (Chile) Caos Multívoco: Resultados Recientes Yurilev Chalco Cano. Instituto de Alta Investigación, Arica (Chile) Cálculo Diferencial Para Funciones con Valores Intervalos y Aplicaciones Data: 18/10/2012

Page 28: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

28

Francisco Julio Sobreira de Araujo Corrêa. Universidade Federal de Campina Grande & Universidade Federal do Pará (Brazil) A Singular Non-Local Elliptic Problem via Sub-Supersolution Combined with Variational Methods Giovany Malcher Figueiredo. Universidade Federal do Pará (Brazil) Some difficulties for solve the Kirchhoff problem via variational methods Data: 21/01/2013

Seminario de Estatística

Pamela Nerina Llop. Instituto de Matemática Aplicada del Litoral (IMAL) - UNL - CONICET (Argentina) Regresión no paramétrica para datos funcionales: consistencia bajo las condiciones de Stone-Besicovitch Data: 23/01/2012

Seminario de Datos Funcionales Graciela Boente. Universidad de Buenos Aires -- CONICET (Argentina) Estimadores robustos bajo un modelo de componentes principales funcional César Sánchez Sellero. Universidade de Santiago de Compostela. Projection-based nonparametric testing in functional regression Ricardo Fraiman. Universidad de San Andrés (Argentina) Trends in time series of functional data to study Antartic Climate Change Data: 23/02/2012

Seminario de Modelización Estatística en Medio Ambiente Anthony C. Davison. Ecole Poytechnique Federale de Lausanne (EPFL) Institute of Mathematics (Lausanne, Suiza) Space-time modelling of extreme rainfall Jorge Mateu Mahiques. Universitat Jaume I (Castellón) Testing for separability in multidimensional conditional intensity functions with applications to forest fires Data: 23/03/2012

Page 29: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

29

Seminario de Inferencia Noparamétrica con datos con censura y/o truncamiento María Dolores Martínez Miranda. Universidad de Granada The Do-validation method with applications to survival data Ingrid Van Keilegom. Université Catolique de Louvain (Bélxica) Estimation in nonparametric location-scale models under dependent censoring Data: 12/04/2012

Seminario de Teoría de Xogos Luis Hernández Lamoneda. CIMAT (México) Linear symmetric rankings Ruud Hendrickx. University of Tilburg (Países Baixos) Paired Comparisons Analysis: An Axiomatic Approach to Ranking Methods Data: 10/05/2012

Miguel de Carvalho. Ecole Poytechnique Federale de Lausanne (EPFL) and Institute of Mathematics (Lausanne, Suiza) Spectral Density Ratio Models for Multivariate Extremes Data: 16/05/2012

Stefan Sperlich. Université de Genève (Suíza) On the Choice of Regularization Parameters in Specification Testing: A critical Discussion Ian McKeague, Columbia University (Estados Unidos) Growth trajectories and Bayesian inverse problems Data: 03/07/2012

Steve Marron. University of North Carolina at Chapel Hill (Estados Unidos) Object Oriented Data Analysis Data: 16/10/2012

Page 30: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

30

Seminario de Matemática Aplicada

Martin J. Gander. Université de Genève (Francia) From Euler, Schwarz, Ritz and Galerkin to Modern Computing Data: 11/01/2012

Antonio Crespo Martínez. Universidade Politécnica de Madrid Modelos numéricos para diferentes aplicaciones en la obtención de energía eólica Data: 11/09/2012

Jiri Jarusek. Academy of Sciences of the Czeck Republich. Unilateral dynamic contact problems without friction María Luisa Rapún. ETSI Aeronáuticos de la Universidad Politécnica de Madrid Hybrid topological derivative and gradient-based methods for electrical impedance tomography Data: 16/10/2012

Jiri Jarusek. Academy of Sciences of the Czeck Republich. Frictional thermoviscoelastic contact problems Data: 18/10/2012

Page 31: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

31

Seminario Vidal-Abascal

Andrew Dancer. Oxford University (Reino Unido) Ricci solitons with large symmetry group Data: 09/01/2012

Norio Iwase. Kyushu University (Xapón) Topological Complexity and L-S category Data: 16/02/2012

Mª Ángeles de Prada Vicente. Universidad del País Vasco (UPV/EHU) Un teorema de representación para pseudométricas difusas Data: 23/02/2012

Gudlaugur Thorbergsson. Universität zu Köln Positively curved polar manifolds Data: 15/03/2012

Hiraku Nozawa. IHÉS (Francia) La clase de Godbillon-Vey de foliaciones transversalmente homogéneas Data: 21/03/2012

Jürgen Berndt. King’s College London (Reino Unido) Submanifolds in Hermitian Symmetric Spaces Data: 28/03/2012

Manuel de León. Instituto de Ciencias Matemáticas (Madrid) Subvariedades lagrangianas en geometría multisimpléctica y geometría k-simpléctica Data: 10/04/2012

Fernando Galaz García. Universidad de Münster (Alemania) Espacios singulares, curvatura y simetrías Data: 16/04/2012, 17/04/2012

Esther Vieito. Universidad Complutense de Madrid Extendibilidad diferenciable de pregeodésicas en métricas de signatura cambiante Lorentz-Riemann Data: 26/04/2012

Domingo Toledo. Universidad de Utah (EE.UU.) Aplicaciones armónicas de superficies proyectivas complejas. Data: 03/05/2012

Page 32: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

32

Mª. Jesús Chasco Ugarte. Universidad de Navarra Caracteres y conexión en grupos topológicos Data: 16/05/2012

Begoña Alarcón Cotillas. Universidad de Oviedo Dinámica global con simetría Data: 14/06/2012

Wojciech Kozlowski. University of Lodz (Poland) Boundary value problems for Laplace type operators Data: 13/09/2012

Francisco Romero Ruiz del Portal. Universidad Complutense de Madrid Indice de punto fijo de homeomorfismos de R3 Data: 27/09/2012

Yuri Kordyukov. Russian Academy of Sciences (Rusia) Semiclassical spectral asymptotics and geometry of magnetic fields Data: 25/10/2012

Norio Iwase. Kyushu University (Xapón) Associahedra, Multiplihedra and units in A$\infty$ form Data: 27/11/2012

Carmen Romero Fuster. Universidade de Valencia Aplicación de Gauss desde un punto de vista global Data: 29/11/2012

Page 33: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

33

6.2 Congresos organizados

Inclúese a continuación a relación de congresos onde os membros do IMAT

participaron como organizadores ou colaboraron nos comités científicos. En concreto,

os tres primeiros congresos que se citan, contaron con membros do IMAT no comité

organizador.

Homotopía en Álgebra, Geometría y Topología

Santiago de Compostela, 01-02 de xuño, 2012

Páxina web: http://www.usc.es/congresos/matg2012/

Estas xornadas continúan ás previamente organizadas na Universidad de Sevila

(Métodos homotópicos en geometría y álgebra, 2010) e na Universidad de Salamanca

de (Aspectos Categóricos en Geometría y Topología, 2011). Congregaron a grupos de

investigación españois con interese nestes temas a fin de fomentar a interacción e

colaboracións futuras entre os seus membros.

Differential Geometry Days in honour of Luis A. Cordero

Santiago de Compostela, 27-29 de xuño, 2012

Páxina web: http://xtsunxet.usc.es/cordero2012/

Máis de 60 expertos de 11 países reuníronse na Universidade de Santiago de

Compostela e na Real Academia Galega de Ciencias entre os días 27 a 29 de xuño

nunha conferencia internacional en torno á figura de Luis A. Cordero, profesor da USC e

a súa influencia tanto na investigación matemática como no desenvolvemento de

grupos de investigación.

Nonlinear and Nonlocal Boundary Value Problems

Sesións especiais na “International Conference on the Theory, Methods and

Applications of Nonlinear Equations”

Kingsville, Texas (EEUU), 17-21 de decembro, 2012

Páxina web: http://www.tamuk.edu/artsci/math/conference_2012/about.html

Page 34: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

34

Este congreso foi un punto de encontro para investigadores no campo das ecuacións

diferenciais, cun especial énfase nas aplicacións das ecuacións non lineais.

Participación en comités científicos de congresos:

Foliations 2012

Łodz (Polonia), 24-30 de xuño, 2012

Páxina web: http://foliations2012.math.uni.lodz.pl/

Conference on Functional Differential Equations and Applications

Ariel (Israel), 29 de agosto-02 de septiembre, 2012

Páxina web: http://www.ariel.ac.il/projects/math/adom/

XXI International Fall Workshop on Geometry and Physics

Burgos, 30 de agosto-01 de septiembre, 2012

Páxina web: http://www3.ubu.es/ifwgp2012/contact.html

Page 35: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

35

7. Organización de Cursos

7.1. School of Advanced Mathematics (SAM-IMAT) A School of Advanced Mathematics (SAM-IMAT) acolle cursos para graduados/licenciados en tópicos avanzados de matemática pura e aplicada. Estes cursos van dirixido aos novos investigadores, co obxecto de mellorar a súa formación no comezo da súa carreira académica. Os cursos da SAM-IMAT foron impartidos por membros do IMAT e visitantes do instituto, cunha duración de entre dez e vinte horas.

Curso Grupos de Lie, álgebras de Lie y representaciones

Profesor: Jose Antonio Oubiña Galiñanes. Universidade de Santiago de Compostela Datas: martes e xoves, 11:00 - 13:00 (20 horas) Comezo das clases: 07/02/2012

Curso Geometría Compleja

Profesor: Luis Hernández Lamoneda. CIMAT - México Datas: luns e mércores, 16:00 - 17:30 Comezo das clases: 06/02/2012

Course on Multilevel Models (Teaching Erasmus Mobility)

Instructor: Prof. Leonardo Grilli. Universitá degli Studi di Firenze (Italy) Dates: from 28/02 until 01/03, 10:00 - 14:00 (12 hours)

Curso sobre Clases Características

Profesor: Luis Hernández Lamoneda. CIMAT - México Datas: luns e mércores, 12:00 - 13:30 (20 horas) Comezo das clases: 26/09/2012

Curso sobre Teoría de Semigrupos e Ecuacións de Evolución

Profesor: Xan Caínzos. Universidade de Santiago de Compostela Datas: martes e xoves, 16:00 - 17:30 (30 horas) Comezo das clases: 25/10/2012

Page 36: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

36

Course on Empirical Processes

Instructor: Prof. Winfried Stute, Universiteit Giessen (Germany) Dates: from 05/11/12 until 09/11/12, 16:00 - 20:00 (20 hours)

Nos cursos participaron un total de 78 alumnos/as, procedentes de distintas titulacións, principalmente, de Máster e Doutoramento. Na Táboa 1 amósase a participación en cada curso. Cabe salientar a alta participación no curso “Empirical Processes”, impartido polo Prof. Winfried Stute, Doutor Honoris causa pola USC, e que atraeu a participantes doutras universidades de España e Portugal.

Curso Participantes

Grupos de Lie, álgebras de Lie y representaciones 5

Geometría compleja 4

Multilevel Models 21

Clases características 11

Teoría de Semigrupos e Ecuacións de Evolución 4

Empirical processes 33

Total alumnado 78

Táboa 1. Participación nos cursos da SAM-IMAT 2012. No ANEXO I achéganse os programas dos cursos impartidos.

Page 37: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

37

7.2. Outros Cursos

CURSO DE VERÁN – UNIVERSIDADE DE VERÁN 2012

ELABORACIÓN DE TRABALLOS ACADÉMICOS E PRESENTACIÓNS CON LaTeX

Organizado pola Vicerreitoría de Estudantes, Cultura e Formación Continua, co

patrocinio de: Facultade de Matemáticas da USC, Centro de Supercomputación de

Galicia (CESGA), Instituto de Matemáticas da USC (IMAT), Grupo de Investigación de

Ecuacións Diferenciais Non Lineares do Departamento de Análise Matemática da USC

(EDnL).

Datas de celebración: do 16 ao 20 de xullo de 2012

Lugar de celebración: Facultade de Matemáticas da USC

Nº de horas lectivas: 30 horas

Directora: Rosana Rodríguez López

Secretaria: Beatriz Máquez Villamarín

Nº de alumnos inscritos: Cubríronse 55 das 60 prazas ofertadas.

O curso desenvolveuse, na súa meirande parte, a través de sesións en grupos

reducidos nas que se realizaron diversas prácticas encamiñadas á elaboración de

documentos científicos tales como artigos, libros, traballos académicos, etc.,

aproveitando a potencia de LaTeX na transcrición de símbolos en ciencias, no manexo

de fórmulas e outras expresións de tipo matemático, na inserción de gráficos de

diferentes tipos, na elaboración de presentacións sinxelas con Beamer, ... A ferramenta

manexada no curso resulta de utilidade a estudantes que estean a elaborar traballos

académicos (Fin de Grao, Máster, teses, etc.), a docentes para a edición dos seus

materiais, ou, en xeral, a usuarios interesados en manexar esta ferramenta gratuíta

para a xeneración de documentos científicos de alta calidade tipográfica.

No ANEXO I, achégase o programa do curso.

Page 38: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

38

Page 39: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

39

8. Actividades de divulgación

8.1. Seminario de Iniciación á Investigación

Na Memoria de Actividaddes do IMAT correspondente ao ano 2011, inclúese unha breve semblanza das orixes do Seminario de Iniciación á Investigación (SII) cuxos principais obxectivos son os seguintes:

- O seminario debe ser un foro onde cada participante (normalmente, estudantes de master ou terceiro ciclo) poida dar a coñecer o seu traballo e polo tanto, practicar a comunicación do mesmo, esixindo á súa vez unha reflexión profunda dos seus coñecementos.

- O seminario debe permitir aos participantes aprender o que outros fan, propiciando a futura colaboración entre os investigadores.

- O seminario, mediante a participación da audiencia, debe ser un recurso para un ponente no que captar ideas. Así, a charla non debe versar necesariamente sobre un traballo acabado senón que pode plantexarse un problema sobre o que os asistentes aporten ideas.

As comunicacións incluídas no SII durante o ano 2012 foron as seguintes:

Óscar Domínguez Bonilla (Universidad Complutense de Madrid) Título: Teoría de interpolación en espacios de Banach Data: 27/03/2012

Manuel Moreira Título: Clases características de fibrados vectoriales Data: 10/04/2012

Teresa Cao Rial Título: Detección de grietas en estructuras FEM y XFEM Data: 24/04/2012

María Oliveira Pérez Título: Estimación núcleo da densidade circular Data: 08/05/2012

Pablo Venegas Título: Estimador de error a posteriori para un problema no estacionario Data: 22/05/2012

Page 40: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

40

Adrián Fernández Tojo Título: Dinámica evolutiva en grafos Data: 05/06/2012

Pedro González de Alaiza Martínez Título: Introducción al método de volúmenes finitos Data: 12/06/2012

Juan Carlos González Título: Simulación numérica de inundaciones en la ciudad de Villahermosa Data: 24/07/2012

Eduardo García Portugués Título: Estimación tipo núcleo de densidades direccional-lineales Data: 26/09/2012

Lucía Búa Devesa Título: Simetrías y leyes de conservación en el formalismo Lagrangiano k-simpléctico Data: 10/10/2012

Borja Lafuente Rego Título: Modelos de series de tiempo con covariables. Aplicación a datos financieros Data: 24/10/2012

Héctor Barge Yáñez Título: Introducción al estudio topológico de flujos Data: 07/11/2012

Roger Casals Título: Flexibilidad de estructuras geométricas Data: 21/11/2012

Paula Saavedra Nieves Título: Métodos automáticos de estimación de conxuntos Data: 04/12/2012

Miguel Domínguez Vázquez Título: Ecuacións con simetría Data: 12/12/2012

As contribucións ao Seminario de Iniciación á Investigación recóllense nunha publicación que se achega no ANEXO II.

Page 41: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

41

9. Actividades de Apoio á Investigación

9.1. Proxectos e convenios

Título del Proyecto: The European Digital Mathematics Library. EuDML Entidad financiadora: Competitiveness and Innovation Framework Programme. European Commission CIP-ICT-PSP.2009.2.4. Duración: desde 01/02/2009 hasta 31/01/2013. Web: http://www.eudml.eu Investigador responsable: Enrique Macías Virgós.

Título: ESTALMAT-Galicia: Estímulo del talento matemático de estudiantes gallegos entre los 12 y los 16 años. Entidade financiadora: Fundación Española de Ciencia y Tecnología (FECYT). Duración: dende 1/09/2012 ata 30/05/2014. Investigador responsable: Juan M. Viaño Rey. Título: Proxecto ESTALMAT-Galicia para Estimulación do Talento Matemático – Curso 2011-12. Entidade financiadora: Deputación da Coruña. Duración: dende 01/06/2011 ata 31/12/2012. Investigador responsable: Juan M. Viaño Rey. Título: Proxecto ESTALMAT-Galicia para Estimulación do Talento Matemático – Curso 2011-12. Entidade financiadora: Deputación da Coruña. Duración: dende 01/06/2011 ata 31/12/2012. Investigador responsable: Juan M. Viaño Rey. Título: Colaboración en el Programa ESTALMAT-Galicia para Estimulo del Talento Matemático los cursos 2012/13 e 2013-14. Entidade financiadora: Fundación Vodafone-España. Duración: dende 16/11/2012 ata 15/11/2013. Investigador responsable: Juan M. Viaño Rey.

9.2. Publicacións

Autores: L. Alonso Tarrío, A. Jeremías López

Título: La visión de David Mumford

Referencia: Gac. R. Soc. Mat. Esp. 15 (2012), 205–216

Page 42: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

42

Autores: P. Faraldo Roca, R. Crujeiras, M. J. Lombardía, S. Naya Fernández, J. M. Matías, V. Carreira, B. M. Fernández de Castro Título: Estudo da inserción laboral dos titulados no Sistema Universitario de Galicia 2007-2008. Referencia: Axencia para a Calidade do Sistema Universitario de Galicia, ISBN: 978-84-

615-5642-7.

Autores: P. Faraldo Roca, R. Crujeiras, A. Martínez Calvo, M. J. Lombardía, S. Naya Fernández, J. M. Matías, V. Carreira, B. M. Fernández de Castro Título: Estudo da inserción laboral dos titulados no Sistema Universitario de Galicia 2008-2009. Referencia: Axencia para a Calidade do Sistema Universitario de Galicia, ISSN:

C27242012

Autores: P. Quintela, M.J. Esteban, W. González, M.C. Muñiz, J.J. Salazar Título: Proceedings of the RSME Conference on Transfer and Industrial Mathematics.

Referencia: e-book Santiago de Compostela: Universidade, Servizo de Publicacións e

Intercambio Científico, 2011.

Autores: M. J. Bayarri, C. M. Cadarso Suárez, M. L. Durbán-Reguera, G. Gómez Melis, J. López Fidalgo, A. Martín, V. A. Núñez Antón, P. Puig Casado Título: BioStatnet: an interdisciplinary Biostatistics network Referencia: Boletín de Estadística e Investigación Operativa (BEIO) 28 (2012), 185-200.

Autores: M. López-Ratón, C. M. Cadarso Suárez, M. J. Lado Título: Técnicas de estimación e inferencia de las curvas ROC Referencia: Académica Española (2012)

Page 43: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

43

10.Publicación

10.1.Artigos de investigación Autores: S. Abbas, M. Benchohra, J. J. Nieto

Título: Global attractivity of solutions for nonlinear fractional order Riemann-Liouville

Volterra-Stieltjes partial integral equations

Referencia: E. J. Qualitative Theory of Diff. Equ., 81 (2012), 1-15.

Autores: B. Ahmad, J. J. Nieto

Título: On nonlocal boundary value problems of nonlinear q-difference equations

Referencia: Advances in Difference Equations (2012) , 2012: 81

Autores: B. Ahmad, J. J. Nieto

Título: Riemann-liouville fractional differential equations with fractional boundary

conditions

Referencia: Fixed Point Theory 13 (2012) , 329-336

Autores: B. Ahmad, J. J. Nieto

Titulo: Anti-periodic fractional boundary value problems with nonlinear term

depending on lower order derivative

Referencia: Fractional Calculus and Applied Analysis 15 (2012), 451-462

Autores: B. Ahmad, J. J. Nieto

Título: Sequential fractional differential equations with three-point boundary

conditions

Referencia: Computers and Mathematics with Applications 64 (2012), 3046-3052

Autores: B. Ahmad, J. J. Nieto, A. Alsaedi

Título: A nonlocal three-point inclusion problem of Langevin equation with two

different fractional orders

Referencia: Advances in Difference Equations (2012), 2012: 54

Autores: B. Ahmad, J. J. Nieto, A. Alsaedi, M. El-Shahed

Título: A study of nonlinear Langevin equation involving two fractional orders in

different intervals

Referencia: Nonlinear Analysis: Real World Applications 13 (2012), 599-606

Autores: J. N. Alonso Álvarez, J. M. Fernández Vilaboa, R. González Rodríguez Título: Strong connections and invertible weak entwining structures. Referencia: Acta Math. Sin. (Engl. Ser.) 28 (2012), 1443–1460.

Page 44: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

44

Autores: J. M. Alonso-Meijide, B. Casas-Méndez, M. G. Fiestras-Janeiro, M. J. Holler, A. Nohn Título: Coalition configurations and the Public Good Index. Referencia: Homo Oeconomicus 29 (2012), 313-327. Autores: W. Batat, P. M. Gadea, J. A. Oubiña Título: The Lorentzian oscillator group as a geodesic orbit space Referencia: J. Math. Phys. 53 (2012), 103510. Autores: M. Benchohra, J. J. Nieto, A. Ouahab

Título: Impulsive differential inclusions involving evolution operators in separable

Banach spaces

Referencia: Ukrainian Mathematical Journal 64 (2012) , 991-1018.

Autores: M. Benitez, A. Bermúdez

Título: Numerical analysis of a second-order pure Lagrange-Galerkin Method for

convection-diffusion problems. Part1: Time discretization

Referencia: SIAM Journal on Numerical Analysis, 50(2012), 858-882.

Autores: A. Bermúdez, B. López-Rodríguez, R. Rodríguez, and P. Salgado Título: Numerical solution of transient eddy current problems with input current intensities as boundary data Referencia: IMA Journal of Numerical Analysis, 32(2012), 1001-1029.

Autores: A. Bermúdez, C. Reales, R. Rodríguez, P. Salgado. Título: Numerical analysis of a transient eddy current axisymmetric problem involving velocity terms Referencia: Numerical Methods for PDEs, 28 (2012), 984-1012.

Autores: J. Berndt, J. C. Díaz-Ramos Título: Homogeneous polar foliations of complex hyperbolic spaces Referencia: Ann. Global Anal. Geom. 20 (2012), 435-454.

Autores: M. Brozos-Vázquez, G. Calvaruso, E. García-Río, S. Gavino-Fernández

Título: Three-dimensional Lorentzian homogeneous Ricci solitons

Referencia: Israel Journal of Mathematics 188 (2012), 385-403.

Autores: M. Brozos-Vázquez, E. García-Río, P. Gilkey, L. Hervella Título: Geometric realizability of covariant derivative Kähler tensors for almost pseudo-Hermitian and almost para-Hermitian manifolds Referencia: Annali di Matematica 191 (2012), 487-502 Autores: L. Bua, I. Bucataru, M. Salgado Título: Symmetries, Newtonoid vector fields and conservation laws in the Lagrangian k-symplectic formalism.

Page 45: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

45

Referencia: Reviews in Mathematical Physics 24 (2012), 1250030 Autores: A. Cabada , J. A. Cid Título: On comparison principles for the periodic Hill's equation. Referencia: Journal of the London Mathematical Society 86 (2012), 272-290 Autores: A. Cabada, J. A. Cid, B. Máquez-Villamarín Título: Computation of Green’s functions for boundary value problems with Mathematica Referencia: Applied Mathematics and Computation 219 (2012), 1919-1936 Autores: A. Cabada, F. S. Corrêa Título: Existence of Solutions of a Nonlocal Elliptic System via Galerkin Method. Referencia: Abstract and Applied Analysis (2012), Article ID 137379 Autores: A. Cabada, A. Iannizzotto Título: A note on a question of Ricceri Referencia: Applied Mathematics Letters 25 (2012), 215-219 Autores: A. Cabada, D. Souroujon, S. Tersian Título: Heteroclinic solutions of a second-order difference equation related to the Fisher-Kolmogorov’s equation. Referencia: Applied Mathematics and Computation 218 (2012), 9442-9450 Autores: A. Cabada, S. Stanek Título: Functional fractional Boundary Value Problems with Singular phi-Laplacian. Referencia: Applied Mathematics and Computation 219 (2012), 1383-1390 Autores: A. Cabada, G. Wang Título: Positive solutions of nonlinear fractional differential equations with integral boundary value conditions. Referencia: Journal of Mathematical Analysis and Applications 389 (2012), 403-411 Autores: L. M. Camacho, J. M. Casas, J. R. Gómez, M. Ladra

Título: On nilpotent Leibniz n-algebras

Referencia: J. Algebra Appl. 11 (2012), 1250062

Autores: E. Calviño-Louzao, E. García-Río, M. E. Vázquez-Abal, R. Vázquez-Lorenzo

Título: Curvature operators and generalizations of symmetric spaces in Lorentzian

geometry

Referencia: Advances in Geometry 12 (2012), 83-100.

Autores: E. Calviño-Louzao, E. García-Río, R. Vázquez-Lorenzo

Título: A note on compact Cotton solitons

Referencia: Classical Quantum Gravity 29 (2012), 205014.

Page 46: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

46

Autores: E. Calviño-Louzao, E. García-Río, P. Gilkey, R. Vázquez-Lorenzo

Título: Higher-dimensional Osserman metrics with non-nilpotent Jacobi operators

Referencia: Geometriae Dedicata 156 (2012), 151-163.

Autores: E. Calviño-Louzao, E. García-Río, M. E. Vázquez-Abal, R. Vázquez-Lorenzo

Título: Local rigidity and nonrigidity o symplectic pairs

Referencia: Annals of Global Analysis and Geometry 41 (2012), 241-252.

Autores: J. M. Casas, T. Datuashvili, M. Ladra, E. Ö. Uslu

Título: Actions in the category of precrossed modules in Lie algebras

Referencia: Comm. Algebra 40 (2012), 2962–2982

Autores: J. M. Casas, M. A. Insua, M. Ladra, S. Ladra

Título: An algorithm for the classification of 3-dimensional complex Leibniz algebras

Referencia: Linear Algebra Appl. 436 (2012), 3747–3756

Autores: L. Cea, M.E. Vázquez-Cendón Título: Unstructured finite volume discretisation of bed friction and convective flux in solute transport models linked to the shallow water equations Referencia: Journal of Computational Physics, 231 (2012), 3317-3339.

Autores: Y.-K. Chang, Z.-H. Zhao, J. J. Nieto

Título: Global existence results for a stochastic differential equation in Hilbert spaces

Referencia: Fixed Point Theory 13 (2012) , pp. 35-48

Autores: Y. Chen, J. S. Hesthaven, Y. Maday, J. Rodríguez, X. Zhu Título: Certified reduced basis method for electromagnetic scattering and radar cross section estimation Referencia: Comput. Methods Appl. Mech. Engrg., 233 (2012), 92– 108.

Autores: F. Chen, J. J. Nieto, Y. Zhou

Título: Global attractivity for nonlinear fractional differential equations

Referencia: Nonlinear Analysis: Real World Applications 13 (2012), 287-298

Autores: J. C. Díaz-Ramos, M. Domínguez-Vázquez

Título: Inhomogeneous isoparametric hypersurfaces in complex hyperbolic spaces

Referencia: Math. Z. 271 (2012), 1037-1042

Autores: M. A. Domínguez-Pérez, R. Rodríguez-López

Título: , Multipoint boundary value problems of Neumann type for functional

differential equations

Referencia: Nonlinear Anal., Real World Appl. 13 (2012), 1662-1675

Page 47: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

47

Autores: G. Donadze, M. Ladra

Título: On the non-existence of a cyclic homology theory with coefficients

Referencia: Math. Res. Lett. 19 (2012), 837–845

Autores: G. Donadze, N. Inassaridze, E. Khmaladze, M. Ladra

Título: Cyclic homologies of crossed modules of algebras

Referencia: J. Noncommut. Geom. 6 (2012), 749–771

Autores: J. R. Fernández, M. C. Muñiz, C. Núñez Título: A mixed kinetic-diffusion surfactant model for the Henry isotherm. Referencia: Journal of Mathematical Analysis and Applications, 389 (2012), 670-684.

Autores: J. R. Fernández, M. C. Muñiz, C Núñez Título: Numerical behavior of a linear mixed kinetic-difusion model for surfactant adsorption at the air-water interface. Referencia: Journal of Mathematical Chemistry, 50 (2012), 429-438.

Autores: M. Fernández-López, E. García-Río

Título: Some gap theorems for gradient Ricci solitons

Referencia: International Journal of Mathematics 23 (2012), 1250072.

Autores: F. Ferraty, W. González-Manteiga, A. Martínez Calvo, Ph. Vieu Título: Presmoothing in functional linear regression. Referencia: Statist. Sinica 22 (2012), no. 1, 69–94. Autores: A. Faraldo-García, S. Santos-Pérez, R. Crujeiras, T. Labella-Caballero, A. Soto-Varela Título: Influence of age and gender in the sensory analysis of balance control. Referencia: European Archives of Oto-Rhino-Laryngology and Head & Neck. 269 (2012) 673-677. Autores: A. Faraldo-García, S. Santos-Pérez, R. Crujeiras, A. Soto-Varela, T. Labella-Caballero Título: Comparative study of computerized dynamic posturography and the Sway Star system in healthy subjects Referencia: Acta Oto-Laryngologica 132 (2012), 271-276. Autores: M. Febrero-Bande, M. Oviedo Título: Statistical computing in functional data analysis: the R package fda.usc Referencia: Journal of Statistical Software. 51 (2012), 1-28 Autores: J. M. Fernández Vilaboa, R. González Rodríguez, A. B. Rodríguez Raposo Título: Weak crossed biproducts and weak projections. Referencia: Sci. China Math. 55 (2012), 1321–1352.

Page 48: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

48

Autores: M. Francisco-Fernández, J. Tarrío-Saavedra, A. Mallik, S. Naya

Título: A comprehensive classification of wood from thermogravimetric curves.

Referencia: Chemometrics and Intelligent Laboratory Systems (2012) 118, 159–172.

Autores: W. González-Manteiga, R. Crujeiras Título: Recent advances in spatio--temporal stochastic modelling Referencia: Environmetrics 23 (2012), 1-2. Autores: V. Inácio, W. González-Manteiga, M. Febrero-Bande, F. Gude, T. A. Alonzo, C. Cadarso Suárez Título: Extending induced ROC methodology to the functional context Referencia: Biostatistics 13 (2012) 594-608. Autores: A. Gracia-Fernández, S. Gómez-Barreiro, J. López-Beceiro, S. Naya, R. Artiaga

Título: New approach to the double melting peak of poly (l-lactic acid) observed by

DSC.

Referencia: Journal of Materials Research 1 (2012), 1-4.

Autores: T. E. Karakasidis, D. N. Georgiou, J. J. Nieto

Título: Fuzzy regression analysis: An application on tensile strength of materials and

hardness scales

Referencia: Journal of Intelligent and Fuzzy Systems 23 (2012), 177-186

Autores: M. Ladra, V. Z. Thomas

Título: Two generalizations of the nonabelian tensor product

Referencia: J. Algebra 369 (2012), 96–113.

Autores: A. Lago, M. V. Otero Espinar, T. Pernas Título: Positive Solution of Singular BVPs for System of Dynamic Equations on Time Scales REF. Referencia: Advances in Difference Equations (2012), 2012:185. Autores: J. F. Ling Título: First Orbit and Mass Determinations for Nine Visual Binaries Referencia: Astronomical Journal 143 (2012), article id. 20 Autores: E. Macías-Virgós Título: A cohomological lower bound for the transverse LS category of a foliated manifold Referencia: Illinois Journal of Mathematics 55 (2011), 15-26

Autores: O. Yu. Malkov, V. S. Tamazian, J. A. Docobo, D. A. Chulkov Título: Dynamical masses of a selected sample of orbital binaries Referencia: Astronomy & Astrophysics 546 (2012), id.A69

Page 49: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

49

Autores: J. J. Nieto, E. T. Karimov

Título: On an analogue of the Holmgren's problem for 3d singular elliptic equation

Referencia: Asian-European Journal of Mathematics 5 (2012) , art. no. 1250021

Autores: Nieto, J.J., Rodríguez-López, R.

Título: Green's function for first-order multipoint boundary value problems and

applications to the existence of solutions with constant sign

Referencia: Journal of Mathematical Analysis and Applications 388 (2012) , pp. 952-

963

Autores: J. J. Nieto, R. Rodríguez-López

Título: Study of solutions to some functional differential equations with piecewise

constant arguments

Referencia: Abstract and Applied Analysis (2012) , art. no. 851691

Autores: J. J. Nieto, R. Rodríguez-López

Título: Second-order linear differential equations with piecewise constant arguments

subject to nonlocal boundary conditions

Referencia: Applied Mathematics and Computation 218 (2012), 9647-9656

Autores: M. Oliveira, R. Crujeiras, A. Rodríguez-Casal Título: A plug-in rule for bandwidth selection in circular density estimation Referencia: Computational Statistics and Data Analysis 56 (2012), 3898-3908. Autores: M. V. Otero-Espinar, J. J. Nieto, D. O'Regan, K. Perera

Título: Variational methods and critical point theory

Referencia: Abstract and Applied Analysis (2012) , art. no. 894769

Autores: M. P. Pata, K. Thomas , M. C. Cadarso Suárez, V. Lustres-Pérez, E. Fernández Pulpeiro Título: Categorical Structured Additive Regression for Assessing Habitat Suitability in the Spatial Distribution of Mussel Seed Abundance. Referencia: Environmetrics 23 (2012), 75–84. Autores: Á. M. Rey, N. Román-Roy, M. Salgado, S. Vilariño. Título: k-Cosymplectic Classical Field Theories: Tulczyjew and Skinner-Rusk Formulations. Referencia: Mathematical Physics, Analysis and Geometry 15 (2012), 85-119. Autores: M. X. Rodríguez-Álvarez, C. Cadarso Suárez, F. González Título: Analysing visual receptive fields through generalised additive models with interactions. Referencia: SORT 36 (2012), 3-32

Page 50: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

50

Autores: Á. Rodríguez-Arós, J.M. Viaño

Título: Mathematical justification of Kelvin-Voigt beam models by asymptotic

methods.

Referencia: Z. Angew. Math. Phys. 63 (2012), 529-556.

Autores: R. Sakthivel, N. I. Mahmudov, J. J. Nieto

Título: Controllability for a class of fractional-order neutral evolution control systems

Referencia: Applied Mathematics and Computation 218 (2012), 10334-10340

Autores: T. Sebio-Puñal, S. Naya, J. López-Beceiro, J. Tarrío-Saavedra, R. Artiaga

Título: Thermogravimetric analysis of wood, holocellulose, and lignin from five wood

species.

Referencia: Journal of Thermal Analysis and Calorimetry 109 (2012), 1163-1167.

Autores: J. Sun, H. Chen, J. J. Nieto

Título: On ground state solutions for some non-autonomous Schrödinger-Poisson

systems

Referencia: Journal of Differential Equations 252 (2012), 3365-3380.

Autores: H.-R. Sun, Y.-N. Li, J. J.Nieto, Q. Tang

Título: Existence of solutions for sturm-liouville boundary value problem of impulsive

differential equations

Referencia: Abstract and Applied Analysis (2012), art. no. 707163

Autores: J. Tarrío-Saavedra, C. Gracia-Fernández, J. López-Beceiro, S. Naya, R. Artiaga

Título: TMDSC phase angle for a better nanocomposite interphase identification

Referencia: Journal of Thermal Analysis and Calorimetry 109 (2012), 1277-1284.

Autores: E.F. Toro, M.E. Vázquez-Cendón Título: Flux Splitting Schemes for the Euler Equations Referencia: Computers and Fluids, 70 (2012), 1-12.

Autores: M.E. Vázquez-Cendón, L. Cea Título: Analysis of a new Kolgan-type scheme motivated by the shallow water equations Referencia: Applied Numerical Mathematics, 62 (2012), 489-506.

Autores: A. Wang, R. P. Agarwal, A. Cabada Título: Existence results and monotone iterative technique for systems of nonlinear fractional differential equations Referencia: Applied Mathematics Letters 25 (2012) 1019-1024

Page 51: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

51

Autores: M. Wang, S. Liu, S.-Y. Wang, L. Coladas Uria Título: An Equilibrium Bid Markup Strategy Referencia: International Journal of Information Processing and Management 3 (2012), 7-13. Autores: J. Xiao, J. J. Nieto, Z. Luo Título: Multiplicity of solutions for nonlinear second order impulsive differential equations with linear derivative dependence via variational methods Referencia: Communications in Nonlinear Science and Numerical Simulation 17 (2012), 426-432

10.2.Capítulos de libros

Autores: L.J. Álvarez Vázquez, A. Martínez, J.J. Júdice, C. Rodríguez, M.E. Vázquez

Méndez, M.A. Vilar.

Título: Fishway optimization revisited.

Referencia: Progress in Industrial Mathematics at ECMI 2010. (M. Gunther, A. Bartel,

M. Brunk, S. Schoeps, M. Striebel, eds.), pp. 545 – 551, Springer, 2012. (ISBN: 978-3-

642-25099-6).

Autores: M. Brozos-Vázquez, E. Garcia-Rio, S. Gavino-Fernández

Título: Quasi-Einstein metrics and plane waves

Referencia: XX international fall workshop on geometry and physics, AIP Conference

Proceedings 1460, 174-179 (2012).

Autores: J. Roca Pardiñas, M. J. Lado, P. Garcia-Tahoces, C. M. Cadarso Suárez

Título: Reducing False Positives in a Computer-Aided Diagnosis Scheme for Detecting

Breast Microcalcificacions: A Quantitative Study with Generalized Additive Models

Referencia: Cancer Prevention - From Mechanisms to Translational Benefits, 459-476,

ISBN 978-953-51-0547-3

Autores: J. A. Docobo, M. Andrade, P. P. Campo.

Título: Guests in double stars

Referencia: International Workshop on Binaries Inside and Outside the Local

Interstellar Bubble 1452, 18-29 (2012).

Autores: J. A. Docobo, J. F. Ling, P. P. Campo

Título: Analyzing the information contained in the OARMA catalog

Referencia: International Workshop on Binaries Inside and Outside the Local

Interstellar Bubble 1452, 30-38 (2012).

Page 52: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

52

Autores: N. D. Melikian, V. S. Tamazian, A. A. Karapetian, A. L. Samsonyan

Título: Emission objects in Cyg OB7. Flare activity variation of UV Ceti

Referencia: International Workshop on Binaries Inside and Outside the Local

Interstellar Bubble 1452, 73-79 (2012).

10.3. Libros

Editores: E. Vázquez-Cendón, A. Hidalgo López, P. García Navarro, L. Cea Gómez

Título: Numerical Methods for Hyperbolic Equations. Theory and Applications

Referencia: CRC Press (2012)

Autores: B. Casas-Méndez, M. G. Fiestras-Janeiro, I. García-Jurado, J. González-Díaz Título: Introducción a la Teoría de Juegos Referencia: Servizo de Publicacións e Intercambio Científico da USC, ISBN: 978-84-9887-913-1.

Page 53: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

53

11.Información institucional

11.1.Dirección

Director: Eduardo García Río Secretaria: Rosa María Crujeiras Casais

Enderezo: Facultade de Matemáticas. Campus Vida. 15782 Santiago de Compostela Teléfono: 881813177 /881813111 Fax: 981 59 70 54 Correo electrónico: [email protected]

11.2.Composición do Consello de Goberno

Juan José Casares Long (Reitor da Universidade de Santiago de Compostela) María Victoria Otero Espinar (Decana da Facultade de Matemáticas) Eduardo García Río (Director do IMAT) Rosa María Crujeiras Casais (Secretaria do IMAT) Leovigildo Alonso Tarrío Wenceslao González Manteiga Juan José Nieto Roig

11.3.Composición do Consello Científico

Leovigildo Alonso Tarrío Luís Ángel Cordero Rego Rosa María Crujeiras Casais (secretaria) Eduardo García Río (presidente) Wenceslao González Manteiga José María Isidro Gómez Manuel Ladra González Enrique Macías Virgós Juan José Nieto Roig María Victoria Otero Espinar Juan Manuel Viaño Rey

Page 54: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

54

11.4.Membros do Instituto de Matemáticas (2011)

Dr. Fernando Alcalde Cuesta, C/3. Dr. Leovigildo Alonso Tarrio, C/3. Dr. Jesús Antonio Alvarez López, C/3. Dr. José Antonio Alvarez Dios, C/3. Dr. Alfredo Bermúdez de Castro, C/3. Dr. Agustín Bonome Dopico, C/3. Dra. Margarita Burguera González, C/3. Dr. Alberto Cabada Fernández, C/3. Dra. Carmen M. Cadarso Suarez, C/3. Dr. Juan Manuel Cainzos Prieto, C/3. Dra. M. del Carmen Carollo Limeres, C/3. Dra. M. Angeles Casares de Cal, C/3. Dra. Balbina Virginia Casas Méndez, C/3. Dra. Regina Castro Bolaño, C/3. Dr. Luís Coladas Uría, C/3. Dr. Luís Angel Cordero Rego, C/2. Dr. Fernando Costal Pereira, C/3. Dr. José Benito Costal Pereira, C/3. Dra. Rosa M. Crujeiras Casais, C/3. Dr. José Carlos Díaz Ramos, C/3. Dr. Pedro Faraldo Roca, C/3. Dr. Manuel Febrero Bande, C/3. Dra. M. Angeles Fernández Fernández, C/3. Dr. Francisco Javier Fernández Pérez, C/3. Dra. Rosa M. Fernández Rodríguez, C/3. Dra. M. Angeles Fernández Sotelo, C/3. Dr. José Manuel Fernández Vilaboa, C/3. Dr. José Luís Ferrín González, C/3. Dr. Manuel Antonio Fugarolas VillaMarín, C/3. Dr. Felipe Gago Couso, C/3. Dr. Eduardo García Rio, C/3. Dr. Antonio García Rodicio, C/3. Dna.María José Ginzo Villamayor. Dr. José Luís Gómez Pardo, C/3. Dra. Dolores Gómez Pedreira, C/3. Dr. Antonio Gómez Tato, C/3. Dr. Julio González Díaz, C/3. Dr. Wenceslao González Manteiga, C/3. Dr. Luís M. Hervella Torrón, C/3. Dr. José M. Isidro Gómez, C/3. Dra. Ana M. Jeremías López, C/3.

Page 55: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

55

Dr. Manuel E. Ladra González, C/3. Dra. M. Purificación López López, C/3. Dr. Rodrigo López Pouso, C/3. Dr. Enrique Macías Virgós, C/3. Dr. Xosé M. Masa Vázquez, C/2. Dra. Pilar Mato Eiroa, C/3. Dra. M. del Carmen Muñiz Castiñeira, C/3. Dr. Rafael Muñoz Sola, C/3. Dr. Juan José Nieto Roig, C/3. Dra. M. Victoria Otero Espinar, C/3. Dra. M. del Carmen Otero Pérez, C/3. Dra. M. del Carmen Otero Pérez, C/3. Dr. José Antonio Oubiña Galiñanes, C/3. Dr. José M. Paredes Álvarez, C/3. Dr. José Manuel Prada Sánchez, C/3. Dra. Peregrina Quintela Estévez, C/3. Dr. Miguel Antonio del Río Vázquez, C/3. Dr. Alberto Rodríguez Casal, C/3. Dr. Celso Rodríguez Fernández, C/3. Dr. Jerónimo Rodríguez García, C/3. Dra. Nieves Rodríguez González, C/3. Dra. Carmen Rodríguez Iglesias, C/3. Dr. Gerardo Rodríguez López, C/3. Dra. Rosana Rodríguez López, C/3. Dr. Modesto Ramón Salgado Seco, C/3. Dra. M. Luisa Seoane Martínez, C/3. Dr. Juan Francisco Torres Lopera, C/5. Dra. Rosa M. Trinchet Soria, C/3. Dra. M. Jesús Vale Gonsalves, C/3. Dra. M. Elena Vázquez Abal, C/3. Dra. M. Elena Vázquez Cendón, C/3. Dr. M. Ernesto Vázquez Méndez, C/3. Dr. Juan Viaño Rey, C/3. Prof. Miguel A. Vilar Rivas, C/3. Dr. Emilio Villanueva Novoa, C/3.

C/n: Dedicación a tempo completo, dedica ao IMAT unha n-ésima parte da súa xornada investigadora.

Colaboradores do IMAT

Dr. Lino J. Álvarez Vázquez (Universidade de Vigo) Dr. Miguel Brozos Vázquez (Universidade da Coruña) Dr. Eduardo Liz Marzán (Universidade de Vigo) Dra. Áurea Martínez Varela (Universidade de Vigo) Dr. Salvador Naya Fernández (Universidade da Coruña) Dra. Ana Belén Rodríguez Raposo (Universidade da Coruña)

Page 56: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

56

Page 57: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

57

ANEXO I. PROGRAMAS DOS CURSOS

Page 58: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

58

Page 59: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

59

Curso sobre ESPACIOS FIBRADOS Y

CONEXIONES

Prof. Luis A. Cordero

Departamento de Xeometría e Topoloxía

Universidade de Santiago de Compostela

Parte I: Espacios fibrados 1. Espacios fibrados principales localmente triviales

1.1 Definiciones. Ejemplos.

1.2 Existencia

1.3 Funciones de transición. Construcción a partir de un cociclo.

1.4 Homomorfismos. Trivialidad y subfibrados. Un teorema de reducción.

2. Espacios fibrados asociados

2.1 Construcción. Ejemplos.

2.2 Secciones.

2.3 Espacios homogéneos. Aplicación: un teorema de reducción.

2.4 Espacios fibrados vectoriales.

3. Campos de vectores sobre un espacio fibrado principal

3.1 Campos de vectores fundamentales.

3.2 Campos de vectores verticales y campos de vectores proyectables.

3.3 Formas diferenciales con valores vectoriales.

Parte II: Conexiones

4. Conexiones en un espacio fibrado principal

4.1 Definiciones. Teoremas de existencia.

4.2 Forma de curvatura de una conexión. Ecuación de estructura de Cartan e identidad de

Bianchi.

4.3 Conexiones llanas.

4.4 Homomorfismos y conexiones.

5. Holonomía de una conexión

5.1 Desplazamiento paralelo a lo largo de una curva.

5.2 Grupos de holonomía. El fibrado de holonomía.

5.3 Teorema de Ambrose-Singer.

6. Conexiones en espacios fibrados asociados

6.1 Conexiones y desplazamiento paralelo en un espacio fibrado asociado.

6.2 Leyes de derivación en espacios fibrados vectoriales.

6.3 Derivada covariante de secciones.

6.4 Diferenciación covariante.

7. Conexiones lineales

7.1 Conexiones lineales sobre una variedad diferenciable.

7.2 Formas de curvatura y de torsión de una conexión lineal. Ecuaciones de estructura e

identidades de Bianchi.

7.3 Ley de derivación covariante inducida por una conexión lineal.

7.4 Tensores de curvatura y de torsión.

7.5 Curvas geodésicas.

Page 60: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

60

Course on FINANCIAL ENGINEERING

Prof. Winfried Stute - Universiteit Giessen (Germany)

Schedule and venue

Dates: 03/10, 05/10, 06/10, 10/10, 13/10 (from 16:00 to 19:00), 04/10, 11/10 (16:00 to 18:00)

Venue: Classroom A5 – Faculty of Mathematics

Course program

Financial Engineering

1. Introduction

1.1. What is financial engineering?

1.2. Financial markets

2. Fundamentals of Financial Engineering

2.1. Bonds and present value

2.2. Forward rate agreements (FRA)

2.3. Futures, swaps and options

3. Option pricing

3.1. The binomial model of Cox-Ross-Rubinstein

4. The Black-Scholes formula

4.1. The greeks

4.2. The Black-Scholes differential equation

4.3. Stochastic differential equations: an introduction

4.4. Market price of risk

4.5. Multi-asset options

4.6. Index options

4.7. Ito calculus

5. Interest rate models

5.1. The Vasicek model

5.2. Hull and White – Callibration to market data

5.3. Other approaches

6. Structural models

Page 61: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

ELABORACIÓN DE TRABALLOS ACADÉMICOS E PRESENTACIÓNS CON LaTeX Datas: do 16 ao 20 de xullo de 2012 Lugar: Aula Magna e Aulas de Informática da Facultade de Matemáticas Nº de horas lectivas: 30 PROGRAMA 16 de xullo 10:00 Recollida de documentación e inauguración do curso. Aula Magna. 10:30-12:30 (*) BLOQUE I (Introdución) Que é LaTeX? Vantaxes con respecto a outras ferramentas 12:30-14:00 (*) BLOQUE II (Ferramentas informáticas) Instalación de software. Emprego de editores enfocados á utilización de LaTeX 16:30-19:00 (*) BLOQUE III (Conceptos básicos de LaTeX) Primeiros pasos con LaTeX: elementos básicos de LaTeX 17 a 19 de xullo 10:00-14:00 e 16:30-19:00 (*) 20 de xullo 10:00-14:00 (*) BLOQUE IV (Utilización en diferentes campos, elaboración de documentos completos, con índices e bibliografía) Escritura de textos de diferentes tipos: científicos, técnicos, literarios, traballos académicos,... Estilos article, book, letter. Xeración de índices. BLOQUE V (Matemáticas con LaTeX) Ambientes matemáticos. Símbolos. Caracteres especiais. Espazos. Arrays, matrices, arrays de ecuacións, superposición de símbolos. O entorno theorem. BLOQUE VI Manexo de táboas, caixas, inclusión de gráficos, manexo de referencias. Recursos e documentación. BLOQUE VII (Presentacións científicas: Beamer) Conceptos básicos de Beamer. Realización de presentacións sinxelas. BLOQUE VIII (Recursos para a elaboración eficiente de documentos e presentacións) Uso de paquetes específicos e ferramentas adicionais para a simplificación de tarefas: paquetes gráficos (TikZ), control de cambios en arquivos .tex,... Consellos para a elaboración eficiente de traballos académicos e presentacións. BLOQUE IX (Elaboración de prácticas) Os alumnos realizarán, dentro do horario e nas aulas especificadas para o curso, prácticas breves consistentes na elaboración de documentos que inclúan algúns dos comandos aprendidos. (*) As diferentes sesións serán impartidas en grupos reducidos nas Aulas de Informática.

Page 62: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Memoria de Actividade 2012 Instituto de Matemáticas

62

ANEXO II. ACTAS DO SEMINARIO DE INICIACIÓN Á INVESTIGACIÓN

Page 63: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:
Page 64: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:
Page 65: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

ACTAS DO SEMINARIO

DE

INICIACION A INVESTIGACION

ANO 2012

Editores:Lucıa Bua DevesaAdrian Fernandez TojoEduardo Garcıa PortuguesAna Gomez Gonzalez

Page 66: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

c© 2012 Seminario de Iniciacion a Investigacion.

Instituto de Matematicas da Universidade de Santiago de Compostela

Coordina:

Seminario de Iniciacion a Investigacion (SII)

[email protected]

Edita:

Instituto de Matematicas da Universidade de Santiago de Compostela

Imprime:

DISERGAL S. Coop. Galega

C/ Panasqueira, 1-5

15895 Milladoiro - Ames

A Coruna

ISSN: 2171-6536

Deposito Legal: C 452-2013

Page 67: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

A mathematician, like a painter or a poet, is a makerof patterns. If his patterns are more permanent thantheirs, it is because they are made with ideas.

G. H. Hardy (1877–1947),A Mathematician’s Apology (1941).

Un matematico frances de tiempos pasados dijo: “Unateorıa matematica no debe ser considerada completahasta que sea tan clara de entender que pueda serexplicada al primer hombre que pase por la calle”.

David Hilbert (1862–1943),Discurso para el ICM de 1900.

iii

Page 68: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:
Page 69: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Prefacio

“As ciencias tenen as raıces amargas,pero moi doces os froitos”.

Aristoteles (384 a.C.–322 a.C.).

Esta oitava edicion do Seminario de Iniciacion a Investigacion conta, unha vezmais, con extraordinarias achegas dos investigadores en formacion da nosa Facul-tade. Nelas apreciamos o gusto polo traballo ben feito, a satisfaccion polo esforzorealizado, o goce do descubrimento de novos resultados e o entusiasmo pola trans-mision destes a outros investigadores.

A procura da verdade, a loita, a conquista, a perseveranza, son, entre outras,as sinais de identidade que definen a investigacion matematica, pero ante todo ailusion e as ganas de conecer, comprender e predicir a realidade que nos rodea. Apaixon coa que abordamos os problemas abertos, convertendoos en retos a superar,e a caracterıstica que define o traballo matematico. Os traballos aquı recompiladosson unha boa mostra diso.

Na vida cotia, as ensinanzas dos nosos pais sumanse, xunto coa experienciapropia, as dos nosos irmans e amigos e, mais tarde, as dos nosos fillos. Do mesmoxeito, a aprendizaxe cientıfica, nun proceso sempre por rematar, comeza cos nososmestres, segue cos nosos companeiros e remata cos nosos estudantes. Sempre haienfoques novos nos que non repararamos, problemas en aparencia pechados nos quexorden novos puntos de vista. Este intercambio de informacion entre os investi-gadores novos axuda a tender pontes entre as distintas linas de investigacion paraque todos poidamos conecer parte do traballo que estimula e motiva aos demais.Compartir estas experiencias e dunha gran axuda para manter viva a colaboraciondesde os distintos ambitos da Matematica e para que os novos talentos poidan abor-dar con exito os problemas abertos aos que a ciencia en xeral, e as matematicas enparticular, deberan dar resposta nun futuro mais ou menos inmediato.

Non me resta mais que felicitar a todos aqueles que dalgun xeito contribuırona realizacion deste seminario e a edicion destas actas. Desexolles a todos eles unhalonga e fructıfera carreira cientıfica. Sen dubida, son estes os doces froitos dos quefalaba Aristoteles, imaxino canto de amargas foron as suas raıces.

Santiago de Compostela, 10 de xaneiro de 2013.

Alberto Cabada Fernandez

v

Page 70: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

vi

Page 71: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Indice xeral

Introducion 1

Oscar Domınguez Bonilla“Teorıa de interpolacion en espacios de Banach” 3

Manuel Moreira“Foliated cobordism and the Godbillon–Vey invariant” 7

Marıa Teresa Cao Rial“Deteccion de grietas en estructuras con FEM y XFEM” 11

Marıa Oliveira Perez“Estimacion nucleo da densidade circular” 15

Pablo Venegas“An a posteriori error estimator for an unsteady problem” 19

Adrian Fernandez Tojo“Dinamica evolutiva en grafos” 23

Pedro Gonzalez de Alaiza Martınez“Introduccion al metodo de volumenes finitos” 27

Juan Carlos Gonzalez Aguirre“Simulacion numerica de inundaciones en la ciudad de Villahermosa” 31

Eduardo Garcıa Portugues“Directional–linear kernel density estimator” 35

Lucıa Bua Devesa“Simetrıas y leyes de conservacion en el formalismoLagrangiano k–simplectico” 39

Borja Raul Lafuente Rego“Modelos de series de tiempo con covariables.Aplicacion a datos financieros” 43

vii

Page 72: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Hector Barge Yanez“Introduccion al estudio topologico de flujos” 47

Roger Casals“Flexibility in geometric structures” 51

Paula Saavedra Nieves“Automatic set estimation methods” 55

Miguel Domınguez Vazquez“Ecuacions con simetrıa” 59

viii

Page 73: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Introducion

O presente volume conten os resumos das charlas que se impartiron ao longo doano 2012 no Seminario de Iniciacion a Investigacion (SII). Tal seminario, organizadopor alumnos de doutoramento, ten lugar na Facultade de Matematicas da Univer-sidade de Santiago de Compostela e encadrase dentro das actividades do Institutode Matematicas.

O SII ten a sua orixe a comezos do ano 2005, como unha iniciativa dos alumnosde Terceiro Ciclo da Facultade e como resposta as necesidades de crear un seminarioque cumprise, cando menos, os seguintes obxectivos:

1. Fomentar o intercambio de conecemento.

2. Proporcionar un lugar onde dar a conecer os campos nos que cada un centraas suas investigacions.

3. Facilitar a practica de falar en publico, mais en concreto dar charlas e afacersea escoitar e participar activamente neste tipo de eventos.

4. Proporcionar un marco onde se poidan levar a cabo as actividades necesariaspara que cada quen saiba explicar as ideas fundamentais dos seus traballosincluso a persoas non especialistas no seu campo.

Por oitavo ano consecutivo o SII acadou estes obxectivos basicos e ademaisproporcionou un marco de intercambio de conecemento entre alumnos dos distintosdepartamentos da Facultade. As charlas desenvolveronse, salvo algunhas excepcions,de forma quincenal ao longo de dous perıodos: un primeiro desde marzo ata xullo,e un segundo desde outubro ata decembro.

No referente a organizacion do SII, en 2012 tivo un novo comite organizador,formado por catro estudantes de doutoramento, que se encargaron tanto da coordi-nacion do evento en si: calendario de charlas, anuncio das mesmas, reserva de aula,proporcionar o material necesario ao ponente, etc.; como da publicacion deste anua-rio, onde se recolle un resumo de cada unha das charlas impartidas. Este mesmocomite organizador encargouse da confeccion deste volume e figura nel como comiteeditorial. Ademais e importante salientar que cada un dos resumos aquı recollidospasou un proceso de revision por parte dun alumno de Terceiro Ciclo, polo xeraldun departamento distinto ao do autor, co obxectivo de que ası os resumos sexancomprensibles por aqueles que non son expertos no campo correspondente.

1

Page 74: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Agradecementos

Quixeramos mencionar neste apartado que a organizacion do seminario terıasido, sen dubida, moito mais difıcil de non contarmos coa colaboracion desinteresadade moita xente.

En primeiro lugar, os membros do comite organizador do SII deste ultimo anoqueremos agradecer aos membros do comite do ano anterior os consellos que nosprestaron, o empuxe para seguir organizando este seminario e o legado que nosdeixaron.

Desexamos tamen dar as grazas a todos os que participaron no SII como oıntes,e moi especialmente aos ponentes e aos companeiros que participaron no proceso dearbitraxe: Hector Barge, Lucıa Bua, Teresa Cao, Roger Casals, Miguel Domınguez,Oscar Domınguez, Adrian Fernandez, Eduardo Garcıa, Ana Gomez, Juan CarlosGonzalez, Pedro Gonzalez, Borja Lafuente, Manuel Moreira, Marıa Oliveira, PaulaSaavedra e Pablo Venegas.

Agradecemoslle de xeito moi especial a Alberto Cabada, director do Depar-tamento de Analise Matematica, a sua desinteresada colaboracion na elaboraciondestas actas mediante a redaccion do prefacio.

Finalmente, queremos comentar que o comite organizador do SII vai ser renova-do parcialmente este ano 2013. Gustarıanos aproveitar a ocasion, polo tanto, paradesexarlle ao novo comite moita sorte na sua tarefa de seguir levando adiante esteSeminario.

Santiago de Compostela, febreiro de 2013.

O Comite Editorial.

2

Page 75: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Seminario de Iniciacion a InvestigacionInstituto de Matematicas

Teorıa de interpolacion en espacios de Banach

Oscar Domınguez BonillaDepartamento de Analisis Matematico (Universidad Complutense de Madrid)

27 de marzo de 2012

Sea el operador integral

TKf(x) :=

∫ΩK(x, y)f(y) dy

para x ∈ Ω, siendo Ω ⊆ RN un abierto. Supongamos que el nucleo integral K sat-isface ciertas propiedades de regularidad de modo que el operador TK esta definido

TK : L2(Ω)→ L2(Ω) y TK : L1(Ω)→ L∞(Ω).

Surgen de este modo preguntas naturales, ¿podemos extender TK a otros espaciosLp? y en caso afirmativo, ¿que relacion habra entre ellos?

Teorema 1. (Teorema de Riesz–Thorin). Sean (U, µ) y (V, ν) espacios de medidaσ−finitos. Supongamos que 1 ≤ p0, p1, q0, q1 ≤ ∞ y sea T un operador lineal queenvıa Lp0(U) + Lp1(U) en Lq0(V ) + Lq1(V ) tal que las restricciones

T : Lp0(U)→ Lq0(V ) y T : Lp1(U)→ Lq1(V )

son acotadas con normas M0 y M1, respectivamente. Tomemos 0 < θ < 1 y sean1/p = (1− θ)/p0 + θ/p1, 1/q = (1− θ)/q0 + θ/q1. Entonces, el operador

T : Lp(U)→ Lq(V )

es acotado con norma M ≤M1−θ0 M θ

1 .

Esencialmente, el teorema de Riesz–Thorin establece que teniendo informacionacerca del comportamiento en los puntos extremales (1/p0, 1/q0), (1/p1, 1/q1), nosproporcionan informacion sobre el comportamiento en todos los puntos del segmentorectilıneo que los conecta. Este resultado tambien recibe el nombre de teorema deconvexidad, pues aserta que la aplicacion(

1

p,1

q

)→ log ‖T : Lp → Lq‖

Palabras Clave: espacios Lp, q, K–funcional de Peetre, interpolacion real, interpolacion com-pleja.

3

Page 76: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

4 SII Teorıa de interpolacion en espacios de Banach

es convexa.

La reordenada no creciente de una funcion medible f : U → R es la funcionf∗ : (0,∞)→ [0,∞) dada por

f∗(t) := ınfδ > 0 : µ(x : |f(x)| > δ) ≤ t.

Tomemos 1 ≤ p ≤ ∞. Los espacios Lp–debiles o espacios de MarcinkiewiczLp,∞(U) = Lp,∞ consisten en todas las (clases de equivalencia) funciones µ–mediblesf : U → C tales que la cuasi–norma

‖f‖p,∞ := supt≥ 0

t1/pf∗(t)

es finita. Es evidente que el espacio Lp esta inyectado continuamente en el espacioLp,∞.

Ahora ya podemos establecer el

Teorema 2. (Teorema de Marcinkiewicz). Supongamos dados 1 ≤ p0, p1, q0, q1 ≤ ∞con q0 6= q1 y sea T un operador lineal tal que las restricciones

T : Lp0 → Lq0,∞ y T : Lp1 → Lq1,∞

son acotadas con normas M0 y M1, respectivamente. Dado 0 < θ < 1, definimoslos parametros 1/p = (1− θ)/p0 + θ/p1, 1/q = (1− θ)/q0 + θ/q1. Si p ≤ q entoncesel operador T : Lp → Lq es acotado con norma M ≤ cM1−θ

0 M θ1 , siendo c una

constante positiva que no depende de T .

Esencialmente, el teorema de Marcinkiewicz establece que teniendo informacionacerca del comportamiento debil en los puntos extremales (1/p0, 1/q0), (1/p1, 1/q1),nos proporcionan informacion fuerte sobre el comportamiento en todos los puntosdel segmento rectilıneo que los conecta.

A partir de 1960 la estrategia a seguir consistio en intentar extender estos teore-mas de convexidad para espacios de funciones Lp a espacios de Banach arbitrarios.Es ası como surge la teorıa de interpolacion en espacios de Banach, debida, esen-cialmente, a importantes resultados obtenidos por Aronszajn, Gagliardo, Calderon,Kreın, Lions y Peetre entre otros.

A continuacion vamos a describir brevemente los dos metodos mas populares eninterpolacion: el metodo real y el metodo complejo. Mientras que el primero extiendeel teorema de Marcinkiewicz, el segundo extendera el teorema de Riesz–Thorin.

Un par compatible A = (A0, A1) son dos espacios de Banach inyectados contin-uamente en un mismo espacio vectorial topologico separado A. Pongamos

A0 +A1 := a ∈ A : a = a0 + a1 , aj ∈ Aj , j = 0, 1

yA0 ∩A1 := a ∈ A : a ∈ A0 , a ∈ A1

Page 77: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Oscar Domınguez Bonilla SII 5

dotados de las normas usuales

‖a‖A0+A1 := ınf‖a0‖A0 + ‖a1‖A1 : a = a0 + a1 , aj ∈ Aj , j = 0, 1

y‖a‖A0∩A1 := max‖a‖A0 , ‖a‖A1,

respectivamente. Resulta evidente que A0 + A1 y A0 ∩ A1 son espacios de Banachtales que

A0 ∩A1 ⊆ Aj ⊆ A0 +A1 , j = 0, 1.

Un espacio de Banach A es intermedio respecto al par A si

A0 ∩A1 ⊆ A ⊆ A0 +A1.

El K–funcional de Peetre viene dado por

K(t, a) := ınf‖a0‖A0 + t‖a1‖A1 : a = a0 + a1 , aj ∈ Aj , j = 0, 1

para t > 0 , a ∈ A0 +A1. Notese que K(t, ·) : t > 0 es una familia uniparametricade normas equivalentes en A0 +A1 y K(1, ·) = ‖ · ‖A0+A1 .

Para 0 < θ < 1 y 1 ≤ q ≤ ∞, se define el espacio de interpolacion realAθ , q = (A0, A1)θ , q como el espacio de todos los a ∈ A0 + A1 tales que la nor-ma

‖a‖θ , q :=

(∫ ∞0

(t− θK(t, a))qdt

t

)1/q

es finita. Ver [1], [2], [4].Se verifica que Aθ , q es un espacio de Banach intermedio respecto al par A que

satisface la propiedad de interpolacion, a saber, si A = (A0, A1) , B = (B0, B1) sonpares de espacios de Banach y T ∈ L(A,B), esto es, T ∈ L(Aj , Bj) , j = 0, 1,entonces para cada 0 < θ < 1 y 1 ≤ q ≤ ∞ tenemos que

T : Aθ, q → Bθ, q

es acotado con norma

‖T : Aθ, q → Bθ, q‖ ≤ ‖T : A0 → B0‖1−θ‖T : A1 → B1‖θ.

Para 1 < p < ∞ , 1 ≤ q ≤ ∞, el espacio de funciones de Lorentz, Lp, q, se definecomo

Lp, q :=

f : U → R : f esµ–medible, ‖f‖p, q :=

(∫ ∞0

(t1/pf∗(t))qdt

t

)1/q

<∞

Los espacios de Lorentz pueden obtenerse por interpolacion real,

(L1, L∞)θ, q = Lp, q

Page 78: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

6 SII Teorıa de interpolacion en espacios de Banach

con equivalencia de cuasi–normas, para 0 < θ < 1, 1 ≤ q ≤ ∞ y 1/p = 1 − θ. Enparticular,

(L1, L∞)θ, p = Lp

para 0 < θ < 1 y 1/p = 1− θ.

A continuacion describimos de forma muy breve el metodo de interpolacion com-plejo. Sea A = (A0, A1) un par compatible de espacios de Banach. Consideremos labanda S := z ∈ C : 0 ≤ Re z ≤ 1 y denotemos por F(A) al conjunto de todas lasfunciones f definidas en S con valores en A0 +A1 tales que son acotadas y continuasen S, analıticas en el interior de S y cada funcion t→ f(j+ it) (j = 0, 1) es continuade R en Aj y tiende a cero cuando |t| → ∞. Podemos dotar a F(A) de estructurade espacio de Banach con la norma

‖f‖F(A) := max

supt∈R‖f(it)‖A0 , sup

t∈R‖f(1 + it)‖A1

.

Dado 0 < θ < 1, definimos el espacio de interpolacion complejo [A]θ como el con-junto formado por todos los a ∈ A0 + A1 tales que a = f(θ) para algun f ∈ F(A)y la norma

‖a‖[θ] := ınf‖f‖F(A) : f(θ) = a , f ∈ F(A)

es finita. Se verifica que [A]θ es un espacio de Banach intermedio respecto al par Aque satisface la propiedad de interpolacion.

A modo de ejemplo, para 1/p = 1− θ se satisface, con igualdad de normas,

[L1, L∞]θ = Lp.

Mas informacion acerca de la estructura y de las propiedades del metodo com-plejo puede verse en [2] y [4].

Finalmente, en [4] otros metodos de interpolacion son descritos y comparados,mientras que en [3] se lleva a cabo un estudio detallado de la interpolacion conparametros funcionales en vez de numericos.

Bibliografıa

[1] Bennet, C. y Sharpley, R. (1988). Interpolation of Operators, Academic Press,Boston.

[2] Bergh, J. y Lofstrom, J. (1976). Interpolation of Spaces. An Introduction,Springer, Berlin.

[3] Brudnyı, Y. A. y Krugljak, N. Y. (1991). Interpolation Functors and Interpo-lation Spaces, North-Holland, Amsterdam.

[4] Triebel, H. (1978). Interpolation Theory, Function Spaces, Differential Opera-tors, North-Holland, Amsterdam.

Page 79: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Seminario de Iniciacion a InvestigacionInstituto de Matematicas

Foliated cobordism and the Godbillon–Vey invariant

Manuel MoreiraDepartment of Geometry and Topology

10th April, 2012

Abstract

This paper studies how the Godbillon–Vey classes of a co–dimension one foliationF is related with a cobordant foliation. We also introduce a classical example ofnonzero Godbillon–Vey characteristic class.

The Godbillon–Vey invariant

Let (M,F) be a compact arcwise connected Cr co–dimension one foliated mani-fold with or without boundary. Hence F is given by an integrable nowhere vanishingdifferential one form ω in Ω1(Mn). The form ω which is uniquely determine up tothe multiplication by a nowhere vanishing smooth function f in C∞(Mn); is inte-grable, i.e., if dω ∧ ω = 0; the reader can observe that if n = 2, then any one formω in Ω1(M2) is integrable. So it means that the condition dω ∧ ω = 0 implies thatthere exist not uniquely determined closed and differentiable one form η. The readercan observe the natural following properties:

1. dη ∧ ω = 0 and d(η ∧ dω) = 0,

2. the class [dη ∧ η] in Rham cohomology H3dR(M) is independent of the choice

of η,

3. gv(ω) = gv(fω) for any nowhere vanishing smooth function f on Mn.

It follows the class gv(ω) depends only of the foliation F and not of the choice of ωor η. This class is called the Godbillon–Vey class of the foliation F , and is denotedby

gv(F) ∈ H3dR(M) .

We then define a Cr−3 three–form Θ in Ω∗(Mn) defined by the rule

Θ = dη ∧ η, (1)

Keywords: Differential geometry, differential topology, cobordism, foliations, Godbillon–Veyinvariant, characteristic classes.

7

Page 80: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

8 SII Foliated cobordism and the Godbillon–Vey invariant

and the integral of Θ over Mn by

G.V (Mn,F) =

∫Mn

Θ.

The above integral are called the Godbillon–Vey form and the Godbillon–Vey num-ber of F respectively. See Godbillon–Vey [1]. For standard work on foliations andcobordism and characteristic classes we refer to the reader to [2] and [3].

Example 1. Let H = x + iy ∈ C : y > 0 be upper half plane of the complexnumbers, equipped with the Riemannian metric ds2 = 1

y2(dx2 + dy2) and defined

the Lie group by SL(2, R) = A ∈ M(2, R) : det(A)=1, with projective groupPSL(2, R) = SL(2, R)/±I which can be identified with the group of isomentriespreserving orientation by Iso+(H) = τ : H → H : τ(z) = az+b

cz+d, this a fami-ly of linear transformations in H, which maps a circle or a line onto a circle ora line in the half plane H, holds on 〈τ∗(u), τ∗(v)〉τ(z) = 〈u, v〉z for u, v ∈ Tz(H),where 〈u, v〉z is the inner product defined by the Riemannian metric on H, andτ∗ : Tz(H)→ Tτ(z)(H) is C∞ diffeomorphism. We then can define a C∞, S1−bundle,π : T 1(H) → H, given by the rule π(x, y, v) = (x, y), from the total spaceT 1(H) = (x, y, v) ∈ T (H) : |v|=1 which is C∞ diffeomorphic to H ×S1 equippedwith the Riemannian metric of H and the standard Riemannian metric on S1. LetS∞ be the Alexandroff compactification of the border of H which is the real line,i.e., the oriented circle at infinity. So the geodesics in hyperbolic geometry are justthe intersections of the open half plane with oriented circles with S∞ orthogonal-ly. Consider two geodesics L and L

′in the pencil Pp and the tangent unit vectors

v ∈ T(x,y)(L) and v′ ∈ T(x′ ,y′ )(L

′) these vectors are said to be parallel. Now an

equivalence relation in T 1(H) can be defined as follows, (x, y, v) ∼ (x′, y′, v′) if and

only if v and v′ are parallel. If we consider the family F = Lαα∈S∞ where eachLα denotes an equivalence class under ∼. Then we have a C∞, co–dimension onefoliated space (T 1(H),F). If (x, y, v) ∈ Lα and θ is the angle between the imaginaryaxis in the positive direction of v, then tan( θ2) = y

x−α , so we define a C∞ one form

ω on T 1(H) as the following expression

ω = dθ +2sin2( θ2)

ydx+

sin(θ)

ydy.

Proposition 2. If τ′∗ : T 1(H)→ T 1(H) is the C∞ restricted diffeomorphism of τ∗,

then τ′∗(Lα) ∈ F , and (τ

′∗)∗(ω) = ω, for all Lα ∈ F and τ ∈ Iso+(H), that is F

and ω are SL(2, R)–invariant.

Now we are going to compute the Godbillon–Vey form Θ with respect to ω, firstwe calculate the exterior derivative

dω =2sin2( θ2)

y2dy ∧ dx+

sin(θ)

ydθ ∧ dx+

cos(θ)

ydθ ∧ dy.

Page 81: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Manuel Moreira SII 9

Hence,

η =sin(θ)

ydx+

cos(θ)

ydy,

so we have dω = ω ∧ η. Therefore,

Θ = η ∧ dη =−1

y2dx ∧ dy ∧ dθ.

Furthermore, ω is integrable since

dω ∧ ω = 0.

Proposition 3. If Θ = η ∧ dη is the Godbillon–Vey form with respect to ω, thenfor all τ ∈ Iso+(H)

(τ∗)∗(η) = η.

In other words, η is SL(2, R)–invariant.

Hence the Godbillon–Vey number of the foliation F is different from zero sincethe negative of Θ is the volume element of H with the Riemannian metric definedabove.

Let M = PSL(2, R)/Γ be the space of right cosets of Γ, where PSL(2, R) =PSL(2, R)/±I, is the projective space, and Γ is a discrete, co–compact subgroup.Let H∞ ⊂ SL(2, R) be the stabilizer subgroup of the geodesic pencil through theinfinity ∞, P∞. The cosets H∞g are elements of Iso+(H) which sends the pencilP∞ to Pp, where g(∞) = p. The section of π : T 1(H) → H consisting of the unitvelocity vector along the pencil P∞ can be easily seen as H∞ and H∞g is identifiedas the section of π consisting of the unit velocity vectors along the pencil Pp, andso on for every p ∈ S∞. Thus we have completely described the leaves of F inPSL(2, R), this foliation is carried to a foliation FΓ in PSL(2, R)/Γ. This examplewas due to Rossarie [1].

Proposition 4. If Γ ⊂ SL(2, R) is a discrete subgroup such that Σg is a compact,orientable surface of genus g ≥ 2 equipped with a Riemannian metric of constantcurvature −1, then

G.V (M,FΓ) =

∫Mgv(FΓ) = ±4π(1− g).

Foliated cobordism

Definition 5. [3, Thurston] Let (Mn1 ,F1) and (Mn

2 ,F2) be two co–dimension q–foliations of n–dimensional closed oriented Cr manifolds. These foliated manifoldsare said to be foliated cobordant, or simple cobordant, if there exist an (n+1)–dimensional compact oriented co–dimension q–foliated manifold (Wn+1,F) for whichthe foliations are transverse to the boundary.

Page 82: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

10 SII Foliated cobordism and the Godbillon–Vey invariant

The family of an equivalence class under foliated cobordisms is called a foliatedcobordism class and is denoted by FΩr

n,q which constitutes an Abelian group.

Definition 6. Two closed oriented manifolds Mn1 and Mn

2 are said to be cobordant,if there exist a compact oriented (n+1)–manifold Wn+1 such that ∂Wn+1 = Mn

1 ∪−Mn

2 .

This is an equivalence relation whose equivalent classes are called cobordantclasses, and the family of cobordant classes is an Abelian group denoted by Ωr

n.Now we define a homeomorphism of Abelian groups f : FΩr

n,q → Ωrn, defined by

the rule f([(Mn,F)]) = [Mn], where [(Mn,F)] and [Mn] are the foliated cobordantand cobordant class respectively. For n = 3, q = 1, r =∞, the cardinality of f−1(0)is at least the continuum.

Theorem 7. Let (M31 ,F1) and (M3

2 ,F2) be two cobordant Cr–foliated three–dimensional closed oriented manifolds of co-dimension one. Then their Godbillon–Vey numbers are equal.

Proof: Let (W 4,F) be cobordant four–dimensional foliated manifold between(M3

1 ,F1) and (M32 ,F2). Let ∂W 4 = M3

1 ∪ −M32 and ∂F = F1 ∪ F2 by the defi-

nition of cobordant manifold, and Uini=1 a finite open cover of W 4 and ωini=1 aCr−1 one–forms defined over Uini=1 which defines an integrable distribution D(F).Consider the finite open covers Uij = Uj∩M3

i of M3i and the restrictions ωijni=1 of

ωini=1 for j = 1, 2, respectively. By the integrability condition, the family ωini=1

determines a Cr−2 one–form η in Ω(W 4). Let Γ = η ∧ dη be the Godbillon–Veyof F . Let ij : M3

j → W 4 be the inclusion maps, and by the integrability condi-

tion there exist one forms ηj , on M3j which are defined by ωijni=1 such that for

i∗j : Ω∗(W 4)→ Ω∗(M3j ) defined by the rule i∗j (η) = ηj and the Godbillon–Vey form

of Fj is Θj = ηj ∧ dηj , i∗j (Θ) = Θj , subindiced for j = 1, 2 respectively. We thenhave

G.V (M1,F1)−G.V (M2,F2) =

∫M3

1

i∗1(Θ)−∫M3

2

i∗2(Θ) =

∫∂W 4

iΘ =

∫W 4

dΘ = 0.

2

References

[1] Godbillon, C. and Vey, J. (1971). Un invariant des feuilletages de co–dimension1, C. R. Acad. Sci. (Paris) 273, pp. 92–95.

[2] Tamura, I. (1992). Topology of Foliations, An Introduction, Translations ofMathematical Monographs, 97, American Mathematical Society, Providence,RI.

[3] Thurston, W. (1972). Non–cobordant foliations on S3, Bull. Amer. Math. Soc.,78, pp. 511–514.

Page 83: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Seminario de Iniciacion a InvestigacionInstituto de Matematicas

Deteccion de grietas en estructuras con FEM y XFEM

Marıa Teresa Cao RialDepartamento de Matematica Aplicada

24 de abril de 2012

Introduccion

La ruptura de una pieza o el colapso de una estructura pueden tener un elevadocoste economico, cuando no un coste aun mayor en vidas humanas. Es por estoque la deteccion de defectos y grietas antes de que den lugar a fallo estructurales primordial. En ingenierıa se denominan Tecnicas de Evaluacion No Destructivas(NDE, por sus siglas en ingles) a un conjunto de metodos y procedimientos usadospara la deteccion y analisis de defectos en piezas, sin comprometer para ello lapropia integridad de la pieza en sı. Por ejemplo, existen metodos que estan basadosen ondas guiadas, como las ondas de Lamb o de Rayleigh. Estas ultimas se usanhabitualmente para probar estructuras de geometrıas simples, tales como vigas yplacas.

En este trabajo estudiaremos el comportamiento, bajo excitacion por ondas deRayleigh, de estructuras con y sin grietas, suponiendo que estas son imperfeccionessuperficiales o no penetrantes. La comparacion de estos dos problemas permite deter-minar la existencia de imperfecciones en una estructura. Se mostrara la comparacionentre la simulacion numerica con el metodo de Elementos Finitos clasico (FEM) yel metodo de Elementos Finitos eXtendidos (XFEM).

Expresion de las ondas de Rayleigh.

Las ondas de Rayleigh presentan las siguientes propiedades:

son ondas progresivas sinusoidales

u = ul + ut, ul = ∇φ, ut = Rot B, z − c2∆z = 0,

son monocromaticas: frecuencia de fuente constante e independiente de X yamplitud independiente de t,

Son superficiales y unidireccionales

lımX2→−∞

u(X) = 0, u(X) = u(X1, X2).

Palabras Clave: Ondas de Rayleigh, XFEM, FEM, condiciones de Signorini.

11

Page 84: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

12 SII Deteccion de grietas con FEM y XFEM

Asociados a la onda se tienen los siguientes parametros: k es el numero de onda,cl y ct son las velocidades de propagacion longitudinal y transversal, L = 2π

k es lalongitud de onda, ω es la frecuencia angular, F = ω

2π es la frecuencia central, T0 = 1F

es el perıodo, y cR = LF = ctξ es la velocidad de fase, siendo ξ la unica raız en elintervalo (0, 1) de la ecuacion

ξ6 − 8ξ4 + 8(3− 2(cl/ct)2)ξ2 − 16(1− (cl/ct)

2) = 0.

Denotaremos por: α = cl/ct, ηl =√k2 − ω2

c2l, ηt =

√k2 − ω2

c2t. Consideramos el

dominio bidimensional Ω = (l0, l1) × (−l2, 0). La frontera de Ω, Γ, consta de trespartes, todas ellas correspondientes a abiertos unidimensionales: ΓD, donde se aplicaun material piezoelectrico que produce una onda de Rayleigh, Γ?D, frontera en la quelos desplazamientos se suponen nulos por encontrarse esta lejos del area de influenciade la onda y ΓN donde el cuerpo esta libre. Estas tres partes son, ademas, disjuntasdos a dos y tales que ∂Ω = ΓD ∪ Γ?D ∪ ΓN , siendo A la adherencia del conjunto A.Ademas, ΓD debe ser de medida estrictamente positiva.

Dada k ∈ R, se buscara la expresion de las condiciones Dirichlet uDR necesariaspara reproducir una onda de Rayleigh, u, verificando las condiciones anteriores y

ρ0u−Divσ = 0, en Ω, (1)

u = uDR, sobre ΓD, σn = 0, sobre ΓN , u = 0, sobre Γ?D, (2)

u(X, 0) = u0(X), u(X, 0) = u1(X), en Ω, (3)

siendo ρ0 la densidad del material, u la aceleracion, σ el campo de tensiones aso-ciado al desplazamiento u, n el vector normal unitario exterior a Ω y u0 y u1 lascondiciones iniciales.

Teorema 1. Con las notaciones anteriores, si consideramos el problema de defor-maciones planas sobre Ω con fuerzas de volumen y superficiales nulas y la siguientecondicion sobre ΓD:

uDR1 (X2, t) =(−(2− ξ2)k

√1− ξ2eηtX2 + 2

√1− ξ2keηlX2

)cos(kl0 − ωt),

uDR2 (X2, t) =(

(2− ξ2)keηtX2 − 2√

1− ξ2k√

1− α2ξ2eηlX2

)sen(kl0 − ωt),

la correspondiente onda de Rayleigh esta definida por

u1(X1, X2, t) =(−(2− ξ2)k

√1− ξ2eηtX2 + 2

√1− ξ2keηlX2

)cos(kX1 − ωt),

u2(X1, X2, t) =(−(2− ξ2)keηtX2 + 2

√1− ξ2k

√1− α2ξ2eηlX2

)sen(kX1 − ωt).

Vibracion de un cuerpo elastico con fisura

A continuacion introducimos una grieta superficial generada por una curva con-tenida en el plano OX1X2 en la placa Ω y denotamos por ΓC la parte de la frontera

Page 85: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Marıa Teresa Cao Rial SII 13

que se corresponde con los labios de la fisura, donde se impone una condicion decontacto. Suponemos que ΓC es una union de dos curvas regulares y que en el ins-tante inicial los labios de la fisura estan pegados, si bien esta ultima restriccion noes esencial. Ademas, ha de verificarse que ΓD ∩ ΓC = ∅. Entonces, el desplazamien-to u y la tension asociada σ han de verificar (1)–(3) junto con las condiciones decontacto de Signorini

[σn] = 0; σT = 0; [un] ≤ 0; σn ≤ 0; σn[un] = 0 sobre ΓC ,

donde [un] = ul · nl + ur · nr y [σn] = σln − σrn y los superındices l y r denotan ellabio izquierdo y derecho de la grieta respectivamente.

Mediante tecnicas variacionales estandar y teorıa de operadores maximales monotonosse obtiene el problema variacional discreto∫

Ωρ0u

jh · vh dx+

∫Ωσjh : εh(vh) dx = F h(vh)−

∫ΓlC

pjhB(vh) dΓ, ∀vh ∈ Vh,

siendo uh y vh funciones del espacio de aproximacion discreto dado por el metodode elementos finitos (FEM o XFEM) considerado, pjh la solucion de una ecuacion

no lineal del tipo pjh = Gλc(B(ujh) + λcpjh), con G un operador no lineal, λc ∈ R+

y B el operador definido como B(vh) = vlhnl + vrhn

r que representa el salto de lacomponente normal de vh en la grieta.

Figura 1: Norma de Von Mises de las tensiones en los puntos X1 y X2.

Debido a la presencia de la grieta, el metodo de elementos finitos clasicos puedeproporcionar resultados inadecuados a la hora de capturar las singularidades que seproducen cerca del vertice de la grieta. Ademas, este metodo representa las caras dela grieta mediante una coleccion de nodos dobles, lo que requiere que la malla deldominio se ajuste a la geometrıa de la grieta. La esencia del metodo de elementosfinitos extendidos reside en la ampliacion del espacio de aproximacion con funcionesparticulares que presenten propiedades caracterısticas de la solucion esperada. Enproblemas de grietas se enriquece el espacio de aproximacion teniendo en cuenta ladiscontinuidad del desplazamiento en la grieta y la singularidad de las tensiones cer-ca del vertice. En las Figuras 1 y 2 puede verse una comparacion de los resultadosobtenidos con los dos metodos. Para ello se toma un punto muy cercano al vertice,

Page 86: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

14 SII Deteccion de grietas con FEM y XFEM

Figura 2: Norma de Von Mises de las tensiones en los puntos X3 y X4.

X1, un punto alejado situado despues de la grieta, X2 y dos puntos alejados, situ-ados antes de la grieta, X3 y X4. Este ultimo ademas esta cerca de la superficiede la placa. Como era de esperar, en el punto X1 es donde se aprecian mayoresdiferencias entre las tensiones calculadas con XFEM y las tensiones calculadas conFEM puesto que el enriquecimiento cerca del vertice mejora la aproximacion de lasingularidad de las tensiones. Sin embargo, en el punto X4 las tensiones calculadasson practicamente identicas con los dos metodos.

Figura 3: Desplazamientos en la superficie en el instante t = 6× 10−6 s.

Finalmente, en la Figura 3 comparamos la propagacion de la onda en una placasin grieta (lınea verde) y en una placa con grieta obtenida con los metodos XFEM(azul) y FEM (rojo). Como puede verse, una vez que la onda alcanza la grieta laamplitud constante se pierde, lo que permite determinar cuando la estructura estadanada. Mas detalles respecto de los metodos utilizados y los resultados puedenconsultarse en [1].

Bibliografıa

[1] Cao Rial, M. T. (2011). Problemas de contacto en elasticidad dinamica conXFEM, Memoria de Tesis Doctoral, Universidade de Santiago de Compostela.

Page 87: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Seminario de Iniciacion a InvestigacionInstituto de Matematicas

Estimacion nucleo da densidade circular

Marıa Oliveira PerezDepartamento de Estatıstica e Investigacion Operativa

8 de maio de 2012

Introducion

En numerosos campos aplicados, como a ecoloxıa, a meteoroloxıa ou as cienciasmedioambientais, as medidas son direccions. Para unha mostra de datos circulares,ao igual que en datos lineais, un problema fundamental da estatıstica e a estimacionda funcion de densidade a partir da informacion proporcionada por dita mostra. Amaiorıa dos traballos sobre datos direccionais en estatıstica centraronse en modelosparametricos. Sen embargo, estes modelos soen ser unimodais e/ou simetricos, demodo que en moitas situacions reais os datos non se poden axustar adecuadamenteusando estes modelos. Polo tanto, resulta interesante desenvolver outros procede-mentos alternativos mais flexibles e sen restriccions parametricas. Con este obxec-tivo, na Seccion 2 estudase o estimador non parametrico da densidade tipo nucleopara datos circulares. Este estimador depende dun parametro de suavizado que debeser coidadosamente seleccionado. Con este proposito, proponse unha nova regra detipo plug–in para a seleccion de dito parametro. O funcionamiento do novo metodocomparase, na Seccion 3, con outros metodos de seleccion xa existentes nun estudode simulacion.

Estimacion tipo nucleo da densidade circular

Dada Θ1,Θ2, ... ,Θn ∈ [0, 2π) unha mostra aleatoria simple dunha variable cir-cular Θ, defınese o estimador tipo nucleo da densidade circular f como,

f(θ; ν) =

n∑i=1

1

nKν(θ −Θi), 0 ≤ θ < 2π,

onde Kν e unha funcion nucleo con parametro de concentracion ν > 0. Como nu-cleo circular, pode considerarse a distribucion von Mises. A distribucion von Mises,vM(µ, κ), e unha distribucion simetrica caracterizada por unha direccion mediaµ ∈ [0, 2π) e un parametro de concentracion κ ≥ 0, con funcion de densidade

g(θ;µ, κ) =1

2πI0(κ)exp (κ cos(θ − µ)), 0 ≤ θ < 2π,

Palabras Clave: densidade circular, distribucion von Mises, estimador nucleo, seleccion daventa.

15

Page 88: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

16 SII Estimacion nucleo da densidade circular

onde Ir denota a funcion de Bessel modificada de orde r. Con este nucleo especıfico,o estimador da densidade ten a seguinte expresion

f(θ; ν) =1

n2πI0(ν)

n∑i=1

exp ν cos(θ −Θi), 0 ≤ θ < 2π. (1)

O problema principal do estimador tipo nucleo e a eleccion do parametro venta,xa que valores grandes de ν proporcionaran estimadores infrasuavizados e valorespequenos proporcionaran estimadores sobresuavizados. A venta adoita calcularse demaneira que se minimice algun criterio de erro, como o erro cadratico medio inte-grado (MISE, MISE(ν) = (

∫(f − f2)). A expresion asintotica do MISE (AMISE)

para o estimador tipo nucleo (1), cando ν →∞ e√νn−1 → 0, ven dado por

AMISE(ν) =

1

16

[1− I2(ν)

I0(ν)

]2 ∫ 2π

0

(f ′′(θ)

)2dθ +

I0(2ν)

2nπ (I0(ν))2

, (2)

onde f ′′ denota a derivada segunda da densidade desconecida (ver [2]).

Taylor [7], asumindo que os datos seguen unha distribucion von Mises conparametro de concentracion κ, propon estimar o parametro que minimiza o AMISEpor

νRT =

[3nκ2I2(2κ)

4π1/2I0(κ)2

]2/5

,

onde κ se obten por maxima verosimilitude. Este selector funciona razoablementeben cando os datos son unimodais pero pode comportarse realmente mal cando osdatos presentan mais dunha moda, como veremos na Seccion 3.

Unha alternativa a regra proposta por Taylor consiste en estimar∫ 2π

0 (f ′′(θ))2 dθtomando como densidade de referencia as mixturas de distribucions von Mises naminimizacion do AMISE (2). Unha mixtura finita de M distribucions von Mises,vM(µ, κ) con proporcions αi, i = 1, ... ,M , ten densidade:

g(θ) =M∑i=1

αiexp κi cos(θ − µi)

2πI0(κi), con

M∑i=1

αi = 1. (3)

O selector plug–in que se propon obtense seguindo os seguintes pasos (ver [5]):

1. Seleccionar o numero de componentes M da mixtura para a distribucion dereferencia. Por exemplo, utilizando o criterio de informacion de Akaike (AIC).

2. Estimar os parametros da mixtura (3), (µi, κi, αi) para i = 1, ... ,M utilizandoo algoritmo EM (ver [1]). Calcular a integral

∫ 2π0 (f ′′(θ))2dθ, onde f ′′ denota o

estimador da derivada segunda da mixtura cos parametros estimados. Reem-plazar esta cantidade na expresion do AMISE (2) para obter AMISE(ν).

3. Minimizar AMISE(ν) con respecto a ν e obter νPI .

Page 89: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Marıa Oliveira Perez SII 17

Outros metodos para seleccionar o parametro de suavizado, son as regras devalidacion cruzada propostas por [3]. A venta de validacion cruzada de maximaverosimilitude obtense maximizando:

LCV (ν) =

n∏i=1

f−i(Θi; ν),

onde f−i(Θi; ν) e a densidade estimada a partir dos datos extraendo da mostra odato Θi. Os nosos experimentos mostraron un comportamento mais estable desteselector comparado coa regra de validacion cruzada por mınimos cuadrados (vertamen [7]).

Estudo de simulacion

Consideraronse unha variedade de distribucions circulares: von Mises (M1),wrapped skew–normal (M2), mixtura de duas von Mises (M3), mixtura de vonMises e wrapped Cauchy (M4), mixtura de Cardioide e wrapped Cauchy (M5) emixturas de tres, catro e cinco von Mises (M6, M7 e M8). Ver Figura 1. Detallesdestas distribucions poden atoparse en [4] e [6].

0

π

2

π

2

+

M1

0

π

2

π

2

+

M2

0

π

2

π

2

+

M3

0

π

2

π

2

+

M4

0

π

2

π

2

+

M5

0

π

2

π

2

+

M6

0

π

2

π

2

+

M7

0

π

2

π

2

+

M8

Figura 1: Modelos circulares.

Para cada modelo xeraronse 1000 mostras aleatorias de tamano n = 500 e cal-culouse o promedio dos ISE sobre as 1000 replicas (por simplicidade, denotado porMISE) cando ν se obten, para cada conxunto de datos, a traves de cada un dosmetodos de seleccion de venta propostos. Tamen se calculou o valor do parametrode suavizado que minimiza o promedio dos ISE e que se denota por MISE(ν0).

Para o modelo simple M1 todos os selectores se comportan de maneira similar.Sen embargo, o comportamento de νRT e pouco satisfactorio para o modelo asimetri-

Page 90: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

18 SII Estimacion nucleo da densidade circular

n = 500 MISE(ν0) MISE(νRT ) MISE(νAICPI ) MISE(νLCV )

M1 0.1622 0.1924 (0.1320) 0.1854 (0.1250) 0.2104 (0.1508)M2 0.8244 1.6077 (0.3009) 0.9377 (0.3601) 0.9764 (0.3651)M3 0.3259 10.7146 (0.1268) 0.3346 (0.1546) 0.3528 (0.1674)M4 0.8562 1.5684 (0.2866) 0.9472 (0.3397) 1.4131 (0.4573)M5 1.1769 5.7398 (0.5669) 1.3342 (0.5357) 2.0593 (0.7907)M6 0.3932 6.4796 (0.0025) 0.4097 (0.1666) 0.4304 (0.1839)M7 0.6654 2.5307 (0.2169) 0.7299 (0.2851) 0.8107 (0.3219)M8 0.6434 7.8200 (0.0032) 0.6548 (0.2019) 0.6683 (0.2142)

Tabla 1: Promedio dos ISE para diferentes selectores do parametro de suavizado, MISE (×100), e

desviacions tıpicas (×100, entre parenteses). Selectores: νRT (regra de Taylor), νAICPI (regra plug-in

utilizando o criterio AIC), νLCV (validacion cruzada de maxima verosimilitude). MISE(ν0): valor

de referencia do erro cadratico integrado medio. Tamano mostral: n = 500.

co M2. Para as mixturas, o comportamento de νRT e moi pobre, especialmente nosmodelos cun alto apuntamento (M5) e nos modelos con modas diametralmenteopostas (M3). A regra plug–in νPI proporciona bos resultados para todos os mod-elos mentras que νLCV e un metodo competitivo agas para os modelos M4 e M5.

Bibliografıa

[1] Banerjee, A., Dhillon, I. S., Ghosh, J. e Sra, S. (2005). Clustering on the unithypersphere using von Mises–Fisher distributions, Journal of Machine LearningResearch, 6, pp. 1345–1382.

[2] Di Marzio, M., Panzera A. e Taylor, C. C. (2009). Local polynomial regressionfor circular predictors, Statistics and Probability Letters, 79, pp. 2066–2075.

[3] Hall, P., Watson, G. P. e Cabrera, J. (1987). Kernel density estimation forspherical data, Biometrika, 74, pp. 751–762.

[4] Mardia, K. V. e Jupp, P. E. (2000). Directional Statistics, Wiley, New York.

[5] Oliveira, M., Crujeiras, R. M. e Rodrıguez–Casal, A. (2012). A plug–in rule forbandwidth selection in circular density estimation, arXiv:1202.6076.

[6] Pewsey, A. (2000). The wrapped skew-normal distribution on the circle, Com-munications in Statistics – Theory and Methods, 29, pp. 2459–2472.

[7] Taylor, C. C. (2008). Automatic bandwidth selection for circular density esti-mation, Computational Statistics and Data Analysis, 52, pp. 3493–3500.

Page 91: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Seminario de Iniciacion a InvestigacionInstituto de Matematicas

An a posteriori error estimator for an unsteady problem

Pablo VenegasCI2MA–Department of Mathematical Engineering (University of Concepcion)

22nd May, 2012

In this work we introduce an a posteriori error estimator, of the residual type, forthe unsteady advection–diffusion–reaction problem. For the discretization in timewe use an implicit Euler scheme and a continuous, piecewise linear triangular finiteelements for the space together with an unusual stabilized scheme. We show thatthe approximation error is bounded, by above and below, by the error estimator.Using that, an adaptive algorithm is proposed, analyzed and tested numerically toprove the efficiency of our approach.

Introduction

We deal with the unsteady advection–diffusion–reaction equation. This kind ofproblems arises in many applications, for instance the transport of pollutant in ariver. We are interested in the convection–dominate regime where a characteristicfeature of the solutions is the presence of sharp layers (zone with large slopes), forthat reason we extended a stabilized method presented in [1], for the stationarycase, to the parabolic framework.

The main result of this work is to exhibit a residual error estimator and establishupper and lower bounds for the error. The upper bounds are global in space andlocal in time; the lower bounds are local in space and time. Moreover, the local errorindicator can be computed explicitly as a function of the discrete solution and thedata.

Model problem

We consider the time–dependent advection–diffusion–reaction equation

∂tu− ε∆u+ a(x) · ∇u+ b(x)u = f(t, x) in ]0, T [×Ω

where Ω ⊂ R2 is a bounded polygonal domain with boundary ∂Ω = ΓN ∪ ΓD,ΓN ∩ ΓD = ∅, |ΓD| > 0, and T > 0. We denote by n the outer unit normalvector to ∂Ω. We assume an appropriate initial condition u(0, ·) = u0 and boundaryconditions, u = 0 on ΓD and ε∇u ·n = g(t, x) on ΓN . Also we consider the following

Keywords: A posteriori error estimators, parabolic problems, stabilized methods.

19

Page 92: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

20 SII An a posteriori error estimator for an unsteady problem

assumptions: ε ∈ R , 0 < ε 1, f ∈ C0(]0, T [;L2(Ω)

), g ∈ C0(]0, T [;L2(ΓN )),

a ∈W 1,∞(Ω)2 and b ∈ L∞(Ω) such that −12∇ · a ≥ 0 and b ≥ 1.

The usual variational formulation of (P) is: Find u ∈ v ∈ L2(]0, T [;H1D(Ω)) :

∂tv ∈ L2(]0, T [;H1D(Ω)′) such that, a.e. t ∈ ]0, T [

(VP)

〈∂tu, v〉+ ε(∇u,∇v) + (a · ∇u, v) + (b u , v) = (f, v) + (g, v)ΓN ,

u(0, ·) = u0,

for all v ∈ H1D(Ω) := v ∈ H1(Ω) : v = 0 on ΓD, u0 ∈ L2(Ω).

Space–time discretization

We introduce a partition 0 = t0 < t1 < ... < tN = T , with N ≥ 1, not necessarilyuniform and define τn := tn − tn−1, 1 ≤ n ≤ N. With each tn, 0 ≤ n ≤ N , weassociate a regular family of partitions T nh h (mesh size h > 0) of Ω into triangles.Since in practice the triangulation T nh is in general obtained from T n−1

h by a combi-nation of refinement and coarsening, we are in presence of finite element functionsdefined on different grides, for this reason we consider the following condition: Foreach T nh , there exists a triangulation T nh such that is a common refinement of T n−1

h

and T nh satisfying the transition condition: there exists a constant C such that

sup1≤n≤N

supK∈T nh

supK′∈T nh ;K⊂K′

hK′

hK≤ C, here hK is the diameter of K.

Remark 1. The above assumption only restrict the coarsening. It must not be tooabrupt nor too strong.

Remark 2. In many application the idea is to reach time T as soon as possible,for which is desirable to use large time steps. Because of this, implicit methodsare selected because they do not have a CFL–type restriction like τn/h ≤ constant.Also, is quite natural to assume that there exists 0 < α0, such that τ−1

n < α0 for1 ≤ n ≤ N .

Finally, for k ≥ 1 let Hnh := ϕ ∈ H1

D(Ω) : ϕ |K ∈ Pk(K), ∀K ∈ T nh be thefinite element space of T nh . It is well known that the standard finite element methodyields to poor approximation when ε |a| or ε b+ α0. A possible remedy is toadd to the variational formulation some numerical diffusion terms to stabilize thefinite element solution. However, there is still no method that has been proven tobe a universal choice in applications. We use the following stabilized formulation,introduced in [1] for the stationary case: Find unh ∈ Hn

h such that,

(SP)

BS(unh, vh) = FS(vh) ∀vh ∈ Hn

h , 1 ≤ n ≤ N,u0h = u0h,

where for all vh, wh ∈ Hnh

FS(vh) :=

∫Ωdn,n−1 vh+

∫ΓN

gn vh ds−∑K∈T nh

∫KδnK d

n,n−1(−ε∆vh−a ·∇vh+ bnvh),

Page 93: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Pablo Venegas SII 21

BS(wh, vh) :=

∫Ωε∇wh · ∇vh +

∫Ω

(a · ∇wh)vh +

∫Ωbnwh vh,

+∑K∈T nh

∫KδnK(ε∆wh − a · ∇wh − bnwh)(−ε∆vh − a · ∇vh + bnvh),

with bn := b + 1/τn, dn,n−1 := fn + un−1h /τn, fn := f(tn, ·), gn := g(tn, ·) and δnK

an stabilization parameter that consider the physical data of the problem (see [1,equation (7)]).

Residual a posteriori error estimator

In this section our aim is to introduce a residual a posteriori error estimator forthe stabilized scheme (SP). To this end, we consider the function uhτ , defined in[0, T ], such that, restricted to [tn−1, tn] is given by

uhτ := un−1h +

t− tn−1

τn(unh − un−1

h ). (1)

Let u be the solution of (VP), we define the error in [0, T ] as e := u−uhτ and we

measure it, in [tn−1, tn], using the following norm:∫ tntn−1 |||e|||2, where,

|||v|||S := ε‖∇v‖20,S + ‖v‖20,S1/2 ∀ v ∈ H1(S), with S ⊂ Ω. If S = Ω we write||| · ||| instead of ||| · |||Ω.

To carry on the analysis, we recall that unh and un−1h are defined on different

meshes, however due to the transition condition, the following residuals, thereforethe estimator, are well–defined. For t ∈ [tn−1, tn], let RnK and RnE be the volumetricand edge residuals, respectively, defined by

RnK := ΠnKf − ∂tuhτ + ε∆uhτ − a · ∇uhτ − buhτ ∀K ∈ T nh ,

and for all E ∈ Enh,Ω ∪ Enh,N ∪ Enh,D, where Enh,Ω, Enh,N and Enh,D denote the edgesin the interior, on the Neumann boundary ΓN and on the Dirichlet boundary ΓD,respectively

RnE :=

−ε

2

[[∇uhτ · nE

]]E

if E ∈ Enh,Ω,

ΠnEg − ε∇uhτ · nE if E ∈ Enh,N ,

0 if E ∈ Enh,D,

where [[·]] is the jump across E, and ΠnK (respectively Πn

E) are the L2(]tn−1, tn[×K)(repectively L2(]tn−1, tn[×E)) projection onto the constants.

We use the residuals RnK and RnE , to define an a posteriori error estimator, inthe interval [tn−1, tn], 1 ≤ n ≤ N , as follows:

(ηnK)2 :=

∫ tn

tn−1

α2K‖RnK‖

20,K +

∑E∈ EK

ε−1/2αE‖RnE‖20,E

, (2)

Page 94: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

22 SII An a posteriori error estimator for an unsteady problem

with EK the set of edges of K, αK := minhKε−1/2, 1 and αE := minhEε−1/2, 1.The main result of this work is stated in the following theorem.

Theorem 3. Let u and unh be the solutions of (VP) and (SP), respectively. Considere = u−uhτ for all t ∈ [tn−1, tn], with uhτ defined as in (1). Let ηnK be the a posteriorierror estimator defined in (2), then there exists 0 < C ∈ R independent of h andτn, such that

‖e(tn, ·)‖20,Ω+

∫ tn

tn−1

|||e|||2 ≤ C‖e(tn−1, ·)‖20,Ω +

∑K∈T nh

(ηnK)2 + h.o.t.

+∑K∈T nh

τn3|||unh − un−1

h |||2K

(1 + ε−1/2‖a‖∞,K(1 + αK) + ‖b‖∞,K)2

where h.o.t (higher order terms) depends on f , g and its approximations. Moreover,

ηnK ≤C(∫ tn

tn−1

|||e|||2ωK

)1/2 1 + ‖b‖∞,ωK + ε−1/2‖a‖∞,ωKαK + αKα0

+ h.o.t

where ωK is the set of elements that share K.

Adaptive procedure and example

The adaptive procedure in space is such that for each n, 1 ≤ n ≤ N , we computethe space–time local error estimator ηnK for K in T nh and t ∈ [tn−1, tn], and refine

those elements K ∈ T nh such that ηnh,K ≥ θhmaxηnh,K : K ∈ T nh

, where θh ∈]0, 1[

is a prescribed parameter. This procedure is repeated a fixed number of iterationsor until a stop criteria is fulfilled.

The following example consists of solving (P) with T = 150, a = (1, 0), b = g = 0and f = 1 in the circle of center (25,25) and ratio 0.5. We consider ε = 10−5. Figure1 show the refined meshes and the level sets of the computed solution at t = 150.

0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200

0

20

40

60

0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200

0

20

40

60

0

0.2

0.4

0.6

0.8

Figure 1: Advection–diffusion problem: Mesh and level set at time t = 150.

References

[1] Franca, L. P. and Valentin, F. (2000). On an improved unusual stabilized finiteelement method for the advective–reactive–diffusive equation, Comput. MethodsAppl. Mech. Engrg., 190(13–14), pp. 1785–1800.

Page 95: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Seminario de Iniciacion a InvestigacionInstituto de Matematicas

Dinamica evolutiva en grafos

Adrian Fernandez TojoDepartamento de Analisis Matematico

5 de junio de 2012

Introduccion

A menudo nos encontramos con que, en la naturaleza, seres individuales se agru-pan formando redes mas o menos complejas, desde arboles y bacterias hasta cosasmas propias de los seres humanos, como gobiernos o redes sociales. La dinamicaevolutiva, que hasta hace poco estudiaba situaciones desprovistas de estructura, seenfrenta a la necesidad de incluir dichas estructuras en su estudio.

Para plantear este problema matematicamente, se considerara una poblacion conestructura en la que, originariamente, solo habıa un tipo de individuo (fenotipo)y que, en un momento dado, aparecio un nuevo tipo mutante. Modelizaremos elproceso de evolucion como un proceso estocastico y la estructura de la poblacioncomo un grafo. En particular, centraremos este estudio en el proceso de Moran yen un grafo dirigido con pesos en las aristas. Sobre dicho grafo definiremos unacoloracion (de dos colores) que nos indicara que vertices son “mutantes” y cualesno.

El proceso de Moran para grafos consta de tres fases: seleccion para la re-produccion de un vertice, durante la cual la probabilidad de un vertice de ser se-leccionado depende de su color; seleccion para la muerte (al azar) de un vecino dedicho vertice y sustitucion del color del segundo por el color del primero.

Distintos autores han estudiado este tipo de procesos sobre grafos hasta la fecha.Martin Nowak publico en 2005 “Evolutionary dynamics” [6] y Mark Broom y JanRychtar publicaron entre 2008 y 2011 una serie de artıculos [2, 3, 1] formalizandolos conceptos introducidos por Nowak [5].

A sus trabajos tenemos que anadir aportaciones propias como la formalizaciondel proceso de Moran sobre grafos, la introduccion de los grafos reducidos, la esper-anza de vida y algunas aplicaciones de estos conceptos.

Formalizacion del problema

En el contexto en el que vamos a trabajar, un grafo sera un par ordenado V,Adonde V es un conjunto finito y A ⊂ V ×V . Los elementos de V se llaman vertices y

Palabras Clave: grafos, dinamica evolutiva, procesos estocasticos.

23

Page 96: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

24 SII Dinamica evolutiva en grafos

los de A aristas. Sin embargo, definiremos el proceso de Moran directamente sobrematrices estocasticas y no sobre el grafo. A partir de estas matrices se construye lamatriz de la cadena de Markov.

Sea Wn := W = (wij)i,j=1,...,n ∈ Mn([0, 1]) |∑n

j=1wij = 1 ∀i = 1, ... , n elconjunto de las matrices estocasticas n–dimensionales.

Dada W ∈ Wn, sea V = 1, ... , n el conjunto de los vertices del grafo conpesos determinado por W , donde wij es el peso de la arista orientada que va delvertice i al vertice j.

Sea P(V ) el conjunto potencia de V. Definimos la aptitud relativa r como elcociente entre la capacidad de reproduccion de los mutantes frente a los no mutantes.Para que este concepto quede bien definido, tenemos que definir la funcion deprobabilidades de transicion como

pW :P(V )× P(V )

(S, S′)

−→7−→

RpW (S, S′),

cuya expresion es:

pW (S, S′) =

r∑i∈S

wij

n+(r−1)|S| si S′\S = j,

∑i∈V \S

wij

n+(r−1)|S| si S\S′ = j,

r∑i,j∈S

wij+∑

i,j∈V \Swij

n+(r−1)|S| si S = S′,

0 en otro caso.

La matriz de transicion es entonces A = (aSS′) ∈ MP(V )([0, 1]) dondeaSS′ = pW (S, S′) para todo S, S′ ∈ P(V ). La matriz A define una cadena deMarkov sobre el grafo de vertices V y aristas con pesos W . El sistema Ax = xtiene por solucion un vector cuya componente S–esima es la probabilidad de alcan-zar el estado V partiendo del estado inicial S.

Sea Xt∞t=0 el proceso estocastico asociado a la matriz de transicion A. Defini-mos la probabilidad de fijacion como la funcion

ρ : R+ ×Wn × P(V )× P(V ) −→ [0, 1](r,W, S, S′) 7−→ ρ(r,W, S, S′) = P (S′|S),

donde P (S′|S) := 1− P (Xt 6= S′ ∀t ∈ N | X0 = S).

Decimos que W es una circulacion sin∑j=1

wkj =n∑i=1

wik para todo k ∈ 1, ... , n

Page 97: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Adrian Fernandez Tojo SII 25

y que es equivalente al proceso de Moran si:

ρ(r,W, S, V ) = ρ(r,W, S′, V ) =1− r−|S|

1− r−n∀S, S′ ∈ P(V ), |S| = |S′|.

En tal caso, para α ∈ 0, ... , n, definimos ρ(r,W, α, n) = ρ(r,W, S, V ) tal que|S| = α. Ası, definimos la probabilidad de fijacion de un mutante comoρn = ρ(r,W, 1, n).

Podemos enunciar ahora de manera formal el siguiente teorema de Nowak.

Teorema 1 (Teorema de la circulacion, [5]). Dada W ∈ Wn, son equivalentes:

1. W es equivalente al proceso de Moran.

2. ρ(r,W, α, β) = 1−r−α1−r−β ∀β ≥ α.

3. W es una circulacion.

Grafos reducidos

El concepto de grafo reducido nos ayudara a simplificar el calculo de la proba-bilidad de fijacion en el caso de grafos con alta simetrıa.

Sea W ∈ Wn, decimos que los vertices i, j ∈ 1, ... , n son indistinguibles parala matriz W si wik = wjk, wki = wkj para todo k 6= i, j, wii = wjj y wij = wji.Ademas, si wij = wji = p ∈ [0, 1], decimos que i y j son vertices p–indistinguibles.

Solo “ser vertices p–indistinguibles” es una relacion de equivalencia.

Consideremos un grafo con pesos en aristas y vertices dado por (W,Ω) dondeΩ es el vector de pesos de los vertices. El grafo reducido asociado consta de treselementos: los vertices cuanticos, que son las clases de equivalencia dadas por larelacion “ser p–indistinguibles”, los pesos de las aristas, que son los mismos quelos pesos de las aristas entre los vertices originales y los pesos de los verticescuanticos, cuyos respectivos pesos son la suma de los pesos de los vertices quecomponen cada uno de ellos.

Llamaremos estado cuantico del vertice (cuantico) v a una variable aleatoriaque toma valores en el conjunto Qv := 0, 1

|v| ,2|v| , ... , 1 ⊂ [0, 1]|v| y definimos el

conjunto de estados cuanticos del grafo reducido como QV :=∏v∈V Qv. A los

elementos de QV los llamamos vectores cuanticos.

La funcion de estados cuanticos nos permitira pasar de los estados originalesdel grafo con sus correspondientes pesos a los estados cuanticos. Viene dada por:

q(W,Π) ≡ q : P(V ) −→ QVS 7−→

(|S∩v||v|

)v∈V

.

Por ultimo, el proceso de Moran sobre el grafo reducido queda determinado porla siguiente funcion. Definimos la funcion de probabilidades de transicion entre

Page 98: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

26 SII Dinamica evolutiva en grafos

vectores cuanticos de la siguiente manera

pW : QV ×QV −→ [0, 1](x, y) 7−→

∑S,S′∈(q×q)−1(x,y)

pW (S, S′).

Ejemplo: La estrella.

Figura 1: La estrella.

El grafo de la Figura 1 se conoce co-mo estrella de n vertices (6 en el casode la Figura 1). Podemos usar la teorıadesarrollada hasta ahora para calcularla funcion de probabilidades de tran-sicion para este grafo en funcion del numerode vertices n y en particular la probabil-idad de fijacion de un mutante en dichocaso, que resulta ser

ρn =1

1 +∑n−1

j=1

∏jk=1 γk

−→n→∞

1− r−2,

donde γk es el cociente entre la probabilidad de disminuir el numero de vertices enel siguiente instante de tiempo y la de aumentarlos cuando en el grafo ya hay kvertices. Este resultado concuerda con los resultados obtenidos por Nowak, Broomy Rychtar [6, 1].

Para concluir, invitamos a consultar en [4] un desarrollo en profundidad de estetema y las demostraciones de los resultados mencionados en este resumen.

Bibliografıa

[1] Broom, M. y Rychtar, J. (2008). An analysis of the fixation probability of amutant on special classes of non–directed graphs, Proc. R. Soc. A, 464.

[2] Broom, M., Rychtar, J. y Standler, B. (2009). Evolutionary Dynamics onSmall–Order Graphs, Journal of Interdisciplinary Mathematics, 12, 129–140.

[3] Broom, M., Rychtar, J. y Standler, B. (2011). Evolutionary dynamics ongraphs–the effect of graph structure and initial placement on mutant spread,Journal of Statistical Theory and Practice. 5(3).

[4] Fernandez Tojo, F. A. (2010). Reflexiones sobre dinamica evolutiva y grafos,Trabajo Academico Dirigido. Directores: Fernando Alcalde Cuesta y AntonioGomez Tato.

[5] Lieberman E., Hauert C. y Nowak, M. A. (2005). Evolutionary dynamics ongraphs, Nature, 433, pp. 312–316.

[6] Nowak, M. A. (2006). Evolutionary Dynamics: Exploring the Equations of Life,The Belknap Press.

Page 99: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Seminario de Iniciacion a InvestigacionInstituto de Matematicas

Introduccion al metodo de volumenes finitos

Pedro Gonzalez de Alaiza MartınezDepartamento de Matematica Aplicada

12 de junio de 2012

Las ecuaciones hiperbolicas modelan leyes de conservacion en las que la informa-cion se propaga a velocidad finita, en ramas de la fısica tan variadas como puedenser, por ejemplo, la mecanica de fluidos (ecuaciones de Euler, ecuaciones de Navier–Stokes, ecuaciones de las aguas someras) y la astrofısica (ecuaciones de la magneto-hidrodinamica). Los volumes finitos son ampliamente utilizados en la investigacionnumerica para su simulacion. El exito de sus discretizaciones, que van mas alla delas clasicas diferencias finitas, radica en que armonizan la fısica con las matemati-cas, convergiendo a la solucion debil entropica (aquella solucion debil —cualquierfuncion que satisfaga la formulacion integral (2), pudiendo ser discontinua o noderivable en algunos puntos— que mejor aproxima la realidad).

Ecuaciones hiperbolicas: conceptos generales

Consideremos el siguiente problema de valor inicial:

Definicion 1. (PVI) Encontrar w(x, t) ∈ R× (0,+∞) que verifique:∂

∂tw(x, t) +

∂xf(w(x, t)) = 0, x ∈ R, t > 0

w(x, 0) = w0(x), x ∈ R, t = 0

, (1)

donde w(x, t) se llama variable conservativa, f(w) flujo fısico, λ(w) := f ′(w)velocidad de propagacion y w0(x) condicion inicial.

En particular, vamos a estudiar dos ecuaciones muy importantes: la ecuaciondel trasporte (lineal) y la ecuacion de Burgers (no lineal).

Definicion 2. (Ecuacion del transporte) Aquella con f(w) = λw, λ ∈ R.

Definicion 3. (Ecuacion de Burgers) Aquella con f(w) = w2

2 .

Las curvas caracterısticas son muy importantes de cara a la resolucion de (1):

Palabras Clave: Volumenes Finitos, ecuaciones hiperbolicas.

27

Page 100: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

28 SII Introduccion al metodo de volumenes finitos

Definicion 4. (Curvas caracterısticas de (1)) Familia uniparametrica de curvas:

x(t) = ξ + λ(w0(ξ))t, t ≥ 0,

donde el parametro ξ se denomina pie de la caracterıstica.

Proposicion 5. A lo largo de las caracterısticas, w(x(t), t) permanece constante:

w(x(t), t) = w0(ξ), t ≥ 0.

Las caracterısticas se representan en el plano xt. La solucion en un punto (x, t)se calcula evaluando la condicion inicial en el pie de la caracterıstica que pasa porel. Ası, la solucion de la ecuacion del transporte es:

w(x, t) = w0(x− λt), t ≥ 0.

No siempre existe una solucion clasica. En el caso no lineal puede haber zonasdonde las caracterısticas se solapen. Ademas, es muy habitual considerar condicionesiniciales discontinuas (problema de Riemann: (3)). De entre todas las solucionesdebiles de la formulacion integral, se buscara la entropica (ver Seccion 4.4 de [3]).

Definicion 6. (Forma integral de la ley de conservacion (1) en [x1, x2]× [t1, t2])∫ x2

x1

w(x, t2) dx =

∫ x2

x1

w(x, t1) dx−∫ t2

t1

f(w(x2, t)) dt+

∫ t2

t1

f(w(x1, t)) dt. (2)

Definicion 7. (Problema de Riemann) Es el PVI con condicion inicial:

w0(x) =

wL, x ≤ 0wR, x > 0

. (3)

La solucion del problema de Riemann para la ecuacion de Burgers se divide enuna onda de choque si wL > wR y una onda de expansion discontinua si wL ≤ wR(ver pags. 6-9 en [4], Seccion 4.3 en [3]):

w(x, t) =

si wL > wR

wL, x ≤ stwR, x > st

si wL ≤ wR

wL, x < wLtx

t, wL ≤

x

t≤ wR

wR, x > wRt

, (4)

donde s = wL+wR2 es la velocidad de avance del frente de ondas dada por (5).

Definicion 8. (Condicion de salto de Rankine–Hugoniot)

s =f(wR)− f(wL)

wR − wL. (5)

Page 101: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Pedro Gonzalez de Alaiza Martınez SII 29

Metodos de volumenes finitos

Vamos a discretizar (1) en un mallado espacio-temporal uniforme. Dividimos elespacio en celdas o volumenes finitos Ci de longitud ∆x. Sus puntos medios xi sellaman nodos y sus fronteras izquierda y derecha se representan, respectivamente,por xi− 1

2y xi+ 1

2. Tomaremos instantes de tiempo tn, con paso de tiempo ∆t. Y

en cada instante tn, consideraremos a la variable conservativa constante a trozos:w(x, tn) = w(xi, tn) ≡ wni , ∀x ∈ Ci.

Los metodos de volumenes finitos mas sencillos son los siguientes:

Definicion 9. (Esquema de volumenes finitos de tres puntos)

wn+1i = wni −

∆t

∆x

[φ(wni , w

ni+1)− φ(wni−1, w

ni )], (6)

donde φ(u, v) se denomina flujo numerico.

Visto como esquema en diferencias finitas, el esquema dado por (6) debe tenerlas propiedades de convergencia (la solucion discreta converge a la continua cuando∆x→ 0 y ∆t→ 0) y estabilidad (los errores permanecen controlados a medida quese itera en tiempo). Ademas, los metodos de volumenes finitos deben verificar, almenos, dos propiedades mas:

Conservacion. La estructura dada por (6) imita la ley de conservacion (2), yaque la suma de los wn+1

i es igual a la suma de los wni salvo los valores en losdos extremos del intervalo.

Consistencia. Viene dada por φ(u, u) = f(u) y garantiza que el metodo seacapaz de calcular soluciones estacionarias.

Uno de los metodos de volumenes finitos mas importantes y conocidos es elesquema de Godunov:

Proposicion 10. El flujo numerico de Godunov φ(u, v) es igual al flujo fısico eval-uado en la solucion en la frontera del problema de Riemann asociado a u y v.

Ası, el flujo numerico de Godunov para la ecuacion del transporte es:

φtransporte(u, v) =

λu, λ > 0λv, λ < 0

,

En el caso lineal, la estabilidad del esquema de Godunov viene garantizada porla condicion de Courant–Friedrichs–Lewy (condicion CFL), que determina que lavelocidad a la que se propaga la informacion, λ, sea comparable a la velocidad conla que se propaga la malla, ∆t

∆x .

Definicion 11. La condicion CFL para la ecuacion del transporte viene dada por:

∆t ≤ ∆x

|λ|.

Page 102: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

30 SII Introduccion al metodo de volumenes finitos

El flujo numerico de Godunov para la ecuacion de Burgers es (hay siete casosdistintos, segun (4)):

φBurgers(u, v) =

u2

2, siu > v > 0 (choque supersonico)

u2

2, siu ≤ v y u, v > 0 (expansion supersonica)

v2

2, si 0 > u > v (choque subsonico)

v2

2, siu ≤ v y u, v < 0 (expansion subsonica)

u2

2, si

u > 0 ≥ vu ≥ 0 > v

y u+ v > 0 (choque transonico I)

v2

2, si

u > 0 ≥ vu ≥ 0 > v

y u+ v < 0 (choque transonico II)

0, siu ≤ 0 ≤ v (expansion transonica)

.

En este caso, la condicion de estabilidad que calcula el paso de tiempo maximoentre los instantes tn y tn+1 es:

∆t ≤ ∆x

maxi |wni |.

El esquema de Godunov que se ha presentado, el cual es de primer orden (esdecir, el error es del orden O(∆x) + O(∆t)), es capaz de calcular siempre la solu-cion entropica, puesto que resuelve entropicamente los problemas de Riemann. Lacomplejidad esta, pues, en conocer la solucion exacta del problema de Riemannpara cualquier ecuacion hiperbolica. En la literatura se pueden encontrar variasfamilias de metodos de volumenes finitos que aproximan dichos problemas. Puedeconsultarse cualquiera de las referencias bibliograficas para profundizar en el tema.

Bibliografıa

[1] LeVeque, R. J. (2002). Finite-Volume Methods for Hyperbolic Problems: Vol.31. Cambridge Texts in Applied Mathematics, Cambridge University Press.

[2] Toro, E. F. (2009). Riemann Solvers and Numerical Methods for Fluid Dynam-ics: A Practical Introduction (3rd ed.), Springer-Verlag.

[3] Vazquez-Cendon, M. E. (2008). Introduccion al Metodo de Volumenes Finitos,Universidad de Santiago de Compostela.

[4] Vazquez-Cendon, M. E. (Ed.) (2011). Lecture Notes on Numerical Methodsfor Hyperbolic Equations: Short Course Book, CRC Press, Taylor and FrancisGroup.

Page 103: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Seminario de Iniciacion a InvestigacionInstituto de Matematicas

Simulacion numerica de inundaciones en la ciudad deVillahermosa

Juan Carlos Gonzalez AguirreDivision Academica de Ciencias Basicas

(Universidad Juarez Autonoma de Tabasco)

24 de julio de 2012

Ecuaciones de Saint–Venant

Las ecuaciones de Saint–Venant son un sistema cuasi lineal de leyes hiperbolicasque rigen el comportamiento de las aguas poco profundas (shallow water). La formade deducir estas ecuaciones se puede ver en la Figura 1.

Ecuaciones de

Navier–Stokes-u = u+ u′

u = 1t2−t1

∫ t2t1u dt

Ecuaciones de

Reynoldsu = 1

h

∫ z0+h

z0

u dz -Ecuaciones deSaint–Venant

Figura 1: Esquema de la deduccion de las ecuaciones de Saint–Venant.

Forma conservativa de las Ecuaciones

Las ecuaciones de Saint–Venant en forma conservativa pueden ser escritas como

∂W

∂t+∂F1

∂x+∂F2

∂y=

3∑k=1

Gk, (1)

donde

W =

hq1q2

, F1 =

q1

q21

h+gh2

2q1q2h

, F2 =

q2q1q2h

q22

h+gh2

2

,

G1 =

0

−gh∂zb∂x−gh∂zb∂y

, G2 =

0− τb,x

ρ

− τb,yρ

, G3 =

0St1St2

,

donde q1 = hu y q2 = hv, con h la profundidad del agua y u y v las velocidades enlas direcciones x e y respectivamente. g es la la aceleracion de la fuerza de gravedad,

Palabras Clave: Inundaciones, Villahermosa, Volumenes finitos, seco–mojado, Iber.

31

Page 104: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

32 SII Simulacion numerica de inundaciones en la ciudad de Villahermosa

F1 y F2 los vectores del flujo en las direcciones x e y respectivamente, G1 tomaen cuenta la pendiente del fondo, G2 contiene la pendiente de friccion y G3 tomaen cuenta los terminos turbulentos y viscosos. En las discretizaciones del terminofuente no se empleara el vector G3 ya que para el caso de inundaciones este no juegaun papel relevante.

Volumenes finitos

Discretizacion del dominio

Los nodos de los volumenes tipo arista son colocados en las aristas de los trian-gulos de la discretizacion original. Este tipo de volumenes facilita la definicion delvector normal a la frontera de la geometrıa y permite una facil implementacion dela condicion de frontera tipo Dirichlet. Estos volumenes se pueden apreciar en laFigura 2. Los puntos Ni y Nj son los nodos i y j, Lij es la frontera comun a lacelda i y j, rij es el vector que va del nodo i al nodo j y nij es el vector normal ala frontera Lij . Los detalles de la construccion de estos volumenes finitos se puedenconsultar en [1].

Ni

Nj

Lij

Ni

VB

rijnij

Tij

Figura 2: Visualizacion de los volumenes finitos tipo arista.

Discretizacion de las Ecuaciones

Discretizacion temporal y espacial

La discretizacion temporal de primer orden de (1) es

Wn+1 −Wn

∆t+∂F1

∂x(Wn) +

∂F2

∂y(Wn) =

2∑k=1

Gnk . (2)

Luego, integrando (2) en cada celda de volumen finito Ci, aplicando el teorema dela divergencia de Gauss a la integral del flujo convectivo y despejando Wn+1

i elesquema numerico queda como

Wn+1i = Wn

i +∆t

Ai

[2∑

k=1

∫Ci

GnkdA−

∫Li

(F1nx + F2ny)dL

],

Page 105: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Juan Carlos Gonzalez Aguirre SII 33

con Ai y Li el area y la frontera de la celda Ci, respectivamente. En terminos de lacondicion CFL el paso del tiempo es implementado como [2]

∆t = mıni

CFL

di

|U|i +√ghi

.

Discretizacion del flujo convectivo

Para aproximar el flujo real en la frontera de la celda Ci, se define una funcionflujo numerico Φ, tal que el flujo convectivo es aproximado como∫

Lij

(F1nx + F2ny)dL ≈ Φ(Wi,Wj ,nij).

En la familia de los Q–esquemas el flujo numerico se calcula como

Φ(Wi,Wj ,nij) =Z(Wi,nij) + Z(Wj ,nij)

2− 1

2|Q(Wi,Wj ,nij)|(Wj −Wi).

En esta expresion la parte centrada es un aproximacion de segundo orden del flujoen la frontera Lij y la parte descentrada da la estabilidad al esquema numerico. Elvector Z(Wi,nij) es F1nx + F2ny y la matriz Q es la matriz jacobiana del flujoevaluado en un estado intermedio, ya sea el estado del Q–esquema de van Leer o eldel esquema de Roe. La matriz |Q| es calculada como

|Q(W)| = X(W)|D(W)|X−1(W)

donde |D| es una matriz diagonal cuyos elementos son los valores absolutos de losvalores propios de Q y X es la matriz formada por los vectores propios de Q.

Discretizacion del termino fuente – pendiente del fondo

La discretizacion de la fuente depende de los valores de las variables a cada ladode la celda y del vector normal. El termino fuente se discretiza como

Si =1

Ai

∫Ci

SdA =1

Ai

∑j∈Ki

∫Tij

SdA ≈ 1

Ai

∑j∈Ki

ATijΨij(Wi,Wj , nij),

donde ATij es el area del subtriangulo Tij . Notese que Ψij depende del vector normalunitario a la frontera Lij , mientras que Φij depende del vector normal unitario a lafrontera Lij .

La funcion Ψ fuente numerica, es evaluada en cada subcelda como

Ψ(Wi,Wj , nij) = (I− |Q|ijQ−1ij )Sij .

En esta ultima expresion Sij es una aproximacion del termino fuente en la subceldaTij con dependencia de las variables Wi y Wj .

Page 106: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

34 SII Simulacion numerica de inundaciones en la ciudad de Villahermosa

Frentes de seco–mojado

Suponiendo una elevacion constante del fondo en cada celda, hay dos condicionesimpuestas en el frente seco–mojado, la primera es una redefinicion de la pendientede la elevacion del fondo y la segunda es la condicion de reflexion. Si el frente seco–mojado ocurre entre la celdas Ci y Cj , el incremento ∆zb,ij de la elevacion del fondoen el frente es definido como

∆zb,ij =

hi − hj si hj ≤ εsm y hi < zb,j − zb,i,zb,j − zb,i en otro caso,

con εsm el parametro de seco–mojado, ver [2].

Simulaciones numericas de inundaciones

Las simulaciones se llevaron a cabo con el codigo Iber, el cual esta disponiblepara descargar en la pagina www.iberaula.es.

En las simulaciones se recrean las condiciones del dıa 1 y 30 de octubre de 2007en la ciudad de Villahermosa. En la Figura 3 (a) se observa el resultado del dıa 1 deoctubre. El nivel alcanzado en la estacion hidrometeorologica Gaviotas se observaen la Figura 3 (b) y en la (c), el cual es 3.1681 msnm, mientras que el reportado porCONAGUA (Comision Nacional del Agua) es de 3.18 msnm. La figura (d) muestrael estado final de la simulacion del dıa 30 de octubre.

(a)

0 2 4 6 8 10 12−4

−2

0

2

4

6

8

10

Nivel 10 horas

Nivel 20 horas

Nivel 30 horasNivel 40 horas

Río

(b)4.85 4.9 4.95 5 5.05 5.1

3.12

3.13

3.14

3.15

3.16

3.17

3.18

3.19

Nivel 30 horas

Nivel 40 horas

(d)(c)

Figura 3: Resultados de las simulaciones.

Bibliografıa

[1] Bermudez, A., Dervieux, A., Desideri, J. A. y Vazquez-Cendon, M. E. (1998).Upwind scheme for the two-dimensional shallow water equations with variabledepth using unstructured meshes, Comput. Methods Appl. Mech. Eng., 155,pp. 49–72.

[2] Cea, L. (2005). An unstructured finite volume model for unsteady turbulentshallow water flow with wet-dry front: Numerical solver and experimental vali-dation, Tesis doctoral, Universidade de A Coruna.

Page 107: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Seminario de Iniciacion a InvestigacionInstituto de Matematicas

Directional–linear kernel density estimator

Eduardo Garcıa PortuguesDepartment of Statistics and Operations Research

26th September, 2012

This work presents a nonparametric kernel density estimator for directional–linear data. The proposal is based on a product kernel accounting for the differentnature of both (directional and linear) components of the random vector. The bias,variance and asymptotic normality of the estimator are obtained and, finally, theestimator is used to explore the relation between the position of double stars andtheir color index in the Hipparcos astronomical dataset.

The estimator

Consider a directional–linear random variable (X, Z), taking values into Ωq×R,where Ωq denotes the q–sphere in Rq+1. For the simple case of circular data (q = 1),the support of the variable is the cylinder. The joint density of (X, Z), i.e. thefunction that characterizes the behaviour of this random vector, will be denoted byf . Following the ideas of the linear kernel estimator and the directional estimator(see [3] and [2], respectively), given a random sample (X1, Z1) , ... , (Xn, Zn), thedirectional–linear kernel density estimator can be defined as:

fh,g(x, z) =ch,q(L)

ng

n∑i=1

LK

(1− xTXi

h2,z − Zig

), (x, z) ∈ Ωq × R, (3)

where LK stands for a directional–linear kernel, g is the bandwidth parameter forthe linear component, h the bandwidth parameter for the directional component andch,q(L) is the normalizing constant for the directional part, defined in [4]. For thesake of simplicity, a product kernel LK(·, ·) = L(·)×K(·), where L is the directionalkernel (essentially, an exponentially decaying function) and K is a linear density,will be considered along this work.

Some asymptotic results

Before stating the main results for this estimator, it is necessary to introducesome notation. Denote the gradient vector and Hessian matrix of f , with respect to

Keywords: Kernel density estimation, directional–linear data, directional statistics.

35

Page 108: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

36 SII Directional–linear kernel density estimator

both components (directional and linear) by:

∇f(x, z) = (∇xf(x, z),∇zf(x, z))T ,Hf(x, z) =

Hxf(x, z) Hx,zf(x, z)

Hx,zf(x, z)T Hzf(x, z)

,

where subscripts x and z are used to denote the derivatives with respect to thedirectional and linear components, respectively. The Laplacian of f restricted to

the directional component is denoted by ∇2xf(x, z) =

∑q+1i=1

∂2f(x,z)∂x2

i.

The following conditions will be required to derive the results of this section:

DL1. Extension of f from Ωq × R to Rq+2\A, A =

(x, z) ∈ Rq+2 : x = 0

, by

defining f(x, z) ≡ f(

x||x|| , z

)for all x 6= 0 and z ∈ R, where ||·|| denotes the

Euclidean norm. Assume that ∇f(x, z) andHf(x, z) exist, are continuous andsquare integrable.

DL2. Assume that L : [0,∞) → [0,∞) is a bounded and Riemann integrable func-tion such that 0 <

∫∞0 Lk(r)r

q2−1 dr < ∞, ∀q ≥ 1, for k = 1, 2. Assume

also that the linear kernel K is a symmetric around zero and bounded lineardensity function having finite second moment.

DL3. Assume that h = hn and g = gn are sequences of positive numbers such thathn → 0, gn → 0 and nhqngn →∞ as n→∞.

The next two propositions provide the expressions for the bias and the varianceof the estimator (3).

Proposition 1. Under conditions DL1–DL3, the expected value of the directional–linear kernel density estimator (3) in a point (x, z) ∈ Ωq × R is given by

E[fh,g(x, z)

]=f(x, z) + bq(L)Ψx(f,x, z)h2 +

1

2µ2(K)Hzf(x, z)g2

+ o(h2)

+ o(g2),

where

Ψx(f,x, z) = −xT∇xf(x, z) + q−1(∇2

xf(x, z)− xTHxf(x, z)x),

bq(L) =

∫ ∞0

L(r)rq2 dr

/∫ ∞0

L(r)rq2−1 dr , µ2(K) =

∫Rt2K(t) dt.

Proposition 2. Under conditions DL1–DL3, the variance for the directional–linear kernel density estimator (3) in a point (x, z) ∈ Ωq × R is given by

Var[fh,g(x, z)

]=ch,q(L)

ngR(K)dq(L)f(x, z) + o

((nhqg)−1

),

where

dq(L) =

∫ ∞0

L2(r)rq2−1 dr

/∫ ∞0

L(r)rq2−1 dr , R(K) =

∫RK2(t) dt.

Page 109: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Eduardo Garcıa Portugues SII 37

It can be also proved that the directional–linear kernel density estimator (3) isasymptotically normal, under the same conditions as those ones used for derivingthe expected value and the variance, and a further smoothness property on theproduct kernel.

Theorem 3. Under conditions DL1–DL3, if

∫ ∞0

∫RLK2+δ (r, v) r

q2−1 dv dr <∞

for some δ > 0, then the directional–linear kernel density estimator (3) is asymp-totically normal:√

nhqg(fh,g(x, z)− f(x, z)−ABias

[fh,g(x, z)

])d−→ N (0, R(K)dq(L)f(x, z)) ,

pointwise in (x, z) ∈ Ωq × R, where ABias[fh,g(x, z)

]= bq(L)Ψx(f,x, z)h2 +

12µ2(K)Hzf(x, z)g2.

The detailed proofs of these and other results can be found in [1].

Data application

In 1989, the European Space Agency (ESA) launched the Hipparcos satellite.The satellite captured information about 100,000 stars until the end of the mission,in 1993. Among other variables, the satellite measured the stars position, color in-dex B–V and brightness. Particularly, the color index B–V is a continuous variablebetween −0,50 and 1,50 that represents the temperature of the star, with threemainly kinds of stars: blue ones (the hottest and youngest), with color index B–V,white ones, with B–V=0,50 and red ones (coldest and oldest), with B–V=1,00.

The proposed estimator (3) can be used to analyze the relation between the starposition (measured as a location in the celestial sphere) and the color index of thestars (a linear variable). The visualization of the estimated spherical–linear densitiesis done via the conditional directional density (see Figure 4). The directional densityconditioned to the linear variable is defined as f(x|z) = f(x, z)

/fZ(z) and can be

estimated as fh,g(x|z) = fh,g(x, z)/fZ,g(z) by substituting the unknown densities by

the well–known linear estimator fZ,g and the estimator (3). The pair of bandwidths(h, g) is selected by the Likelihood Cross Validation (LCV) criterion, defined by

(h, g)LCV = arg maxh,g>0LCV(h, g), LCV(h, g) =

n∑i=1

log f−ih,g(Xi, Zi),

where f−ih,g represents the estimator (3) computed without the i–th sample point.

The density of the double stars conditioned to the value of the color index B–V=0,00, which corresponds to the blue stars, is shown in Figure 4. The densityhas been drawn in 2D by the Aitoff projection. As it can be seen, the blue double

Page 110: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

38 SII Directional–linear kernel density estimator

stars are more concentrated in two areas: the Orion’s arm and the Gould’s Belt. Ifthe condition is done in the color index values 0,50 and 1,00, that corresponds tothe white and red stars, the concentration in the Orion’s arm vanishes whereas itremains in the Gould’s Belt.

Figure 4: Aitoff projection of the density of the double starts conditioned to the colorindex B–V=0,00 (blue stars). The highly concentrated area in the left representsthe stars associated to the Orion’s arm whereas the left one is related to the theGould’s Belt. The bandwidth parameters have been chosen by LCV.

References

[1] Garcıa–Portugues, E., Crujeiras, R. M. and Gonzalez–Manteiga, W. (2012).Kernel density estimator for directional–linear data, arXiv:1210.3214.

[2] Hall P., Watson, G. S. and Cabrera, J. (1987). Kernel density estimation withspherical data, Biometrika, 74, pp. 751–762.

[3] Wand, M. P. and Jones, M. C. (1995). Kernel smoothing, Chapman and HallLtd., London.

[4] Zhao, L. and Wu, C. (2001). Central limit theorem for integrated square errorof kernel estimators of spherical density, Sci. China Ser. A, 44, pp. 474–483.

Page 111: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Seminario de Iniciacion a InvestigacionInstituto de Matematicas

Simetrıas y leyes de conservacion en el formalismoLagrangiano k–simplectico

Lucıa Bua DevesaDepartamento de Geometrıa y Topologıa

10 de octubre de 2012

Introduccion

Para el caso k = 1 es sabido que las simetrıas de Cartan inducen y son inducidaspor constantes de movimiento, y esos resultados son conocidos como el Teorema deNoether y su inverso. Para k > 1, el Teorema de Noether tambien se verifica, por lotanto cada simetrıa de Cartan induce una ley de conservacion. Ademas se estudiarabajo que hipotesis, el inverso del Teorema de Noether es cierto. Se tratan ejemplosde ecuaciones en derivadas parciales para ilustrar cuando este es el caso y cuandono.

Formalismo Lagrangiano k–simplectico

Sea M una variedad y T 1kM = TM⊕ k... ⊕TM su fibrado tangente de k1–

velocidades.

Definicion 1. Un campo de k–vectores es una seccion de τM : T 1kM →M .

Un campo de k–vectores X define una familia de k campos de vectores (X1, ... ,Xk) ∈ X(M) proyectando sobre cada factor.

Definicion 2. Una seccion integral de X pasando por un punto x ∈ M , es unaaplicacion ψ : U ⊂ Rk →M , definida en un entorno abierto U de 0 ∈ Rk, tal que

ψ(0) = x, ψ∗(t)

(∂

∂tα

∣∣∣t

)= Xα(ψ(t)) ∈ Tψ(t)M, para todo t ∈ U, 1 ≤ α ≤ k.

Un campo de k–vectores es integrable si existe una seccion integral pasando portodo punto de M .

Definicion 3. Un sistema de ecuaciones en derivadas parciales de segundo orden(sopde) en Q es un campo de k–vectores ξ = (ξ1, ... , ξk) en T 1

kQ, que es seccion dela proyeccion T 1

k τQ : T 1k (T 1

kQ)→ T 1kQ, es decir T 1

k τQ ξ = IdT 1kQ

.

Palabras Clave: Simetrıas, leyes de conservacion, teorema de Noether, variedades k–simplecticas, formalismo Lagrangiano.

39

Page 112: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

40 SII Simetrıas y leyes de conservacion

Localmente un sopde ξ = (ξ1, ... , ξk) esta dado por:

ξα = viα∂

∂qi+ ξiαβ

∂viβ, 1 ≤ α ≤ k.

Si ψ : U ⊂ Rk → T 1kQ es una seccion integral de un sopde ξ entonces ψ = φ(1),

donde φ(1) es la primera prolongacion de la aplicacion φ = τQ ψ y esta definida por

φ(1)(t) =(φ∗(t)

(∂∂t1

∣∣∣t

), ... , φ∗(t)

(∂∂tk

∣∣∣t

))y φ es solucion del sistema de ecuaciones

en derivadas parciales de segundo orden

∂2φi

∂tα∂tβ(t) = ξiαβ

(φj(t),

∂φj

∂tγ(t)

). (1)

Recıprocamente, si φ : U ⊂ Rk → Q es cualquier aplicacion verificando (1),entonces φ(1) es una seccion integral de ξ = (ξ1, ... , ξk).

Observacion 4. Si ψ(t) = (ψi(t)), entonces localmente ψ(1)(t) =(ψi(t), ∂ψ

i

∂tα (t)).

Definicion 5. Un Lagrangiano es una funcion diferenciable L : T 1kQ→ R.

Se dice que el Lagrangiano L : T 1kQ → R es regular si la matriz

(∂2L

∂viαvjβ

)es

regular para todo punto de T 1kQ.

Sea L un Lagrangiano. Las ecuaciones de Euler–Lagrange generalizadas para Lson

∂tα

∣∣∣t

( ∂L∂viα

∣∣∣φ(1)

)− ∂L

∂qi

∣∣∣φ(1)

= 0 (2)

cuyas soluciones son aplicaciones φ : Rk → Q.

Introducimos las formas de Poincare–Cartan: la 1-forma θαL = dL Jα y la 2–forma ωαL = −dθαL; y la funcion energıa Lagrangiana EL = C(L) − L ∈ C∞(T 1

kQ),donde C es el campo de vectores de Liouville y (J1, ... , Jk) la estructura canonicak–tangente. Localmente,

θαL =∂L

viαdqi, C = viα

∂viα, Jα =

∂viα⊗ dqi.

Recordemos la definicion de estructura k–simplectica.

Definicion 6. Una estructura k–simplectica en una variedad k + nk–dimensionalM esta dada por una familia de k 2–formas cerradas (ω1, ..., ωk) y una distribucionkn–dimensional V en M tal que

i) ∩kα=1 Ker(ωα) = 0, ii)ωα|V×V = 0, α ∈ 1, ..., k.

Page 113: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Lucıa Bua Devesa SII 41

Sea XkL(T 1kQ) el conjunto de campos de k–vectores X = (X1, ... , Xk) en T 1

kQ,que son soluciones de la ecuacion

iXαωαL = dEL. (3)

Proposicion 7. Si L es regular entonces la solucion de la ecuacion (3) es un sopdey si es integrable sus secciones son soluciones de las ecuaciones de Euler–Lagrange.

A partir de ahora asumiremos que el Lagrangiano L es regular.

Simetrıas y leyes de conservacion

Definicion 8. Una aplicacion (f1, ... , fk) : T 1kQ→ Rk se llama ley de conservacion

(o cantidad conservada) para las ecuaciones de Euler–Lagrange si

0 =∂(fα φ(1))

∂tα

∣∣∣t

para toda solucion de las ecuaciones de Euler–Lagrange φ.

Lema 9. Sea ξ = (ξ1, ... , ξk) un sopde integrable en XkL(T 1kQ). Entonces si f

= (f1, ... , fk) : T 1kQ→ Rk es una ley de conservacion entonces ξα(fα) = 0.

El inverso del Lema 9 puede no ser cierto ya que existen soluciones de las ecua-ciones de Euler–Lagrange que no son secciones integrales de algun elemento deXkL(T 1

kQ).

Lema 10. Sea X un campo de vectores en T 1kQ tal que

iXωαL = dfα (4)

para algunas funciones fα : T 1kQ → R. Entonces f = (f1, ... , fk) es una ley de

conservacion si, y solo si ξα(fα) = 0 para todo sopde integrable ξ ∈ XkL(T 1kQ).

Definicion 11. [3] Un campo de vectores X ∈ X(T 1kQ) se llama simetrıa de Cartan

para el Lagrangiano L, si LXωαL = 0 para todo α ∈ 1, ..., k y LXEL = 0.

De la condicion LXωαL = 0 se obtiene que localmente iXωαL = dfα. Entonces si

X es una simetrıa de Cartan, el Lema 10 se verifica localmente.

Teorema 12. (Teorema de Noether, [3]) Consideremos un Lagrangiano L en T 1kQ

y X ∈ X(T 1kQ) una simetrıa de Cartan para L. Entonces, existen (localmente

definidas) unas funciones gα en T 1kQ tal que LXθαL = dgα y las siguientes fun-

ciones fα = θαL(X) − gα definen una ley de conservacion para las ecuaciones deEuler–Lagrange.

Page 114: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

42 SII Simetrıas y leyes de conservacion

Ejemplo: Leyes de conservacion no inducidas por simetrıas de Cartan

Sea la ecuacion de la cuerda vibrante σ∂11φ − τ22φ = 0 que es la ecuacionde Euler–Lagrange para el Lagrangiano L : T 1

2 R → R definido por L(q, v1, v2) =12(σv2

1 − τv22).

Sabemos que f1(q, v1, v2) = −2σv1v2 y f2(q, v1, v2) = σ(v1)2 + τ(v2)2 defineuna ley de conservacion para la cuerda vibrante. Esta ley de conservacion no estainducida por ninguna simetrıa de Cartan.

Consideremos X ∈ X(T 12 R), localmente X = Z ∂

∂q +Z1∂∂v1

+Z2∂∂v2

. La ecuacion

(4) para α = 1 implica que ∂f1

∂v2= 0, que no es cierto, ya que en nuestro caso

∂f1

∂v2= −2σv1.

Proposicion 13. Sea L un Lagrangiano, fα : T 1kQ → R unas funciones, y X ∈

X(T 1kQ) un campo de vectores tales que iXω

αL = dfα. Entonces fα define una ley de

conservacion para L si y solo si X es una simetrıa de Cartan.

Ejemplo: Leyes de conservacion inducidas por simetrıas de Cartan

Para el Lagrangiano L : T 12 R2 → R definido por

L(q1, q2, v11 , v12 , v

21 , v

22) =

(1

2λ+ ν

)[(v11)2 + (v22)2] +

1

2ν[(v12)2 + (v21)2] + (λ+ ν)v11v

22 ,

el campo de vectores X = ∂/∂q1 + ∂/∂q2 es una simetrıa de Cartan y la ley deconservacion inducida es

f1 = (λ+ 2ν)v11 + νv21 + (λ+ ν)v22 , f2 = (λ+ ν)v11 + νv12 + (λ+ 2ν)v22 .

Las ecuaciones de Euler–Lagrange correspondientes son las ecuaciones de Navier.

Bibliografıa

[1] Bua, L., Bucataru, I. y Salgado, M. (2012). Symmetries, Newtonoid vector fieldsand conservation laws on the Lagrangian k-symplectic formalism, Reviews inMath. Physics, 24(10).

[2] Marmo, G. y Mukunda, N. (1986). Symmetries and constants of the motionin the Lagrangian formalism on TQ: beyond point transformations, Il NuovoCimento B, 92(1), pp. 1–12.

[3] Roman-Roy, N., Salgado, M. y Vilarino, S. (2007). Symmetries and Conser-vation Laws in Gunter k-symplectic formalism of Field Theory, Rewiews inMathematical Physics, 19(10), pp. 1117–1147.

[4] Munoz-Lecanda, M. C., Salgado, M. y Vilarino S. (2010). k-symplectic andk-cosymplectic Lagrangian field theories: some interesting examples and appli-cations, International Journal of Geometric Methods in Modern Physics, 7(4),pp. 669–692.

Page 115: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Seminario de Iniciacion a InvestigacionInstituto de Matematicas

Modelos de series de tiempo con covariables.Aplicacion a datos financieros

Borja Raul Lafuente RegoDepartamento de Estadıstica e Investigacion Operativa

24 de octubre de 2012

Introduccion

Trabajar con datos obtenidos de forma secuencial en el tiempo es muy comun.Por ejemplo, en meteorologıa todos los dıas se observa la temperatura, los ındicesde precipitacion y la velocidad del viento; en economıa se estudia la evolucion diariade activos financieros, etc.

El proposito del analisis de series temporales es modelizar el mecanismo estocas-tico que da lugar a la serie observada y predecir los valores futuros basados en lahistoria de esa serie.

Una primera aproximacion a la modelizacion de series de tiempo la dan losmodelos autorregresivos y de medias moviles, ARMA(p,q),

Xt = c+

p∑i=1

φiXt−i + εt +

q∑j=1

θjεt−j

donde c, φ1, ..., φp y θ1, ..., θq son parametros desconocidos que hay que estimar yεt ∼ IID(0, σ2), es decir, son variables independientes e identicamente distribuidasde media cero y varianza σ2.

Casos particulares de este modelo serıan los procesos autorregresivos AR(p) ylos procesos de medias moviles MA(q). Estos tipos de procesos son modelos linealesde series temporales. En los ultimos anos ha habido mucho interes en el analisisde series temporales no lineales. La mayorıa de modelos y metodos utilizados sebasan en modelos parametricos no lineales o modelos no parametricos. Los modelosparametricos no lineales pueden ser muy restrictivos en muchos casos, mientras quelos modelos no parametricos son mas flexibles.

Nos vamos a centrar en dos modelos de series temporales no lineales parametricos(TAR y BM) y dos modelos semiparametricos (FAR y AFAR).

Palabras Clave: ARMA, TAR, BM, FAR, AFAR.

43

Page 116: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

44 SII Series de tiempo con covariables

Modelos con covariables

Modelos de Umbral Autorregresivos

Los modelos TAR fueron introducidos por [4]. Estos modelos estan motivadospor varias caracterısticas no lineales comunmente observadas en la practica, talescomo la asimetrıa en la disminucion y aumento de los patrones de un proceso.

Los modelos de umbral autorregresivos (TAR) asumen diferentes formas linealesen distintas regiones del espacio de estados. La division del espacio de estados vienedeterminada por una variable umbral, Xt−d, con d ≥ 1.

Un modelo TAR con k ≥ 2 regiones y k covariables, viene definido por

Xt =

r∑i=1

bi0 +

pi∑j=1

bijXt−j +

k∑l=1

dilZtl + σiεt

I (Xt−d ∈ Ai) ,

con εt ∼ IID(0, 1), d, p1,..., pk enteros positivos desconocidos, σi, bij y dil paramet-ros desconocidos y Ai es una particion de la recta real tal que ∪Ai = (−∞,∞) yAi∩Aj = ∅ con i 6= j. I es la funcion indicadora que toma valor 1 cuando Xt−d ∈ Aiy 0 en otro caso.

Se van a considerar particiones de la recta real del tipo Ai = (ri−1, ri] con−∞ = r0 < r1 < ... < rk =∞. Comunmente, a los ri se les denota por umbrales.

Modelos Bilineales

Los modelos bilineales fueron introducidos por [3]. Son una generalizacion de losmodelos ARMA a los que se le anade una parte de interaccion entre los instantespasados y las innovaciones.

El modelo bilineal con covariables es de la forma:

Xt =

p∑i=1

biXt−i +

q∑j=1

ajεt−j +

P∑i=1

Q∑j=1

cijXt−iεt−j +

k∑l=1

dlZtl + εt

con εt ∼ IID(0, σ2), bi, aj , cij y dl parametros desconocidos y Ztl la covariablel–esima en el instante t.

Estos modelos son utiles para captar picos ocasionales en series de tiempo. Portanto, pueden ser utiles para el modelado de datos sismologicos, tales como registrosde explosiones y terremotos.

Modelos Autorregresivos con Coeficiente Funcional

El modelo FAR fue introducido por primera vez por Chen y Tsay (1993) [1].Tiene la forma de un proceso autorregresivo sin constante en el que los parametrosdel modelo son funciones evaluadas en la variable Xt−d.

Page 117: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Borja Raul Lafuente Rego SII 45

Se dice que una serie temporal Xt sigue un modelo FAR(p,d) con k covariablessi satisface,

Xt =

p∑i=1

fi(Xt−d)Xt−i +

k∑j=1

gj(Xt−d)Ztj + σ(Xt−d)εt

donde εt ∼ IID(0, σ2) y son independientes de Xt−1, Xt−2, ... y Ztj el valor de laj–esima covariable en el instante t. Las funciones f1(·), ..., fp(·) son desconocidas.

El principal objetivo de la especificacion del modelo es inferir las funciones fi(·)a partir de los datos, es decir, estimar la funciones fi(·) en los puntos Xt−d. Ademasde esto, tambien habrıa que estimar el valor de la varianza de los residuos, σ2.

Todos los modelos parametricos y no parametricos pueden ser considerados comomodelos de regresion, por tanto, se pueden aplicar esas tecnicas a modelos de seriestemporales.

Modelos Autorregresivos con Coeficiente Funcional Adaptado

Una posible generalizacion del modelo FAR serıa considerar que las funcionesesten evaluadas en una combinacion lineal de p instantes anteriores en lugar deestar evaluadas en la variable con retardo d. Este modelo se conoce como Modeloautorregresivo con coeficiente funcional adaptado (AFAR) y se puede consultar en[2].

Diremos que una serie temporal Xt sigue un modelo AFAR(p,β) con k covari-ables si cumple que

Xt = f0(βTXt−1) +

p−1∑i=1

fi(βTXt−1)Xt−i +

k∑j=1

gj(βTXt−1)Ztj + εt

con Xt−1 = (Xt−1, ..., Xt−p) y β una direccion en el espacio p–dimensional Rp talque ‖β‖ = 1 y Ztj el valor de la j–esima covariable en el instante t.

Los residuos εt son variables aleatorias independientes e identicamente distribuidasde media cero y varianza σ2. Ademas, se asume que εt es independiente de Xt−1.Todo modelo TAR se puede reescribir como un modelo AFAR.

Aplicacion a datos reales

En este apartado se van a aplicar los modelos comentados con anterioridad alestudio de una base de datos reales. Se analizaran unos datos del ambito financierotomados mensualmente entre enero de 2004 y diciembre de 2010. Para este analisisse tomaran 9 covariables. En este caso, como la serie original presenta tendencia yheterocedasticidad (la varianza no es constante a lo largo del tiempo), se opta portrabajar con la serie logarıtmica diferenciada.

Para comparar los modelos se calculan los errores de prediccion en valor absoluto(EP1) y cuadratico medio (EP2).

Page 118: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

46 SII Series de tiempo con covariables

La siguiente tabla recoge los errores cometidos en los distintos modelos:

TAR BM FAR AFAR

EP1 0.0728 0.1039 0.1006 0.0932

EP2 0.0110 0.0171 0.0166 0.0143

Se ve que el menor error de prediccion se obtiene en el modelo TAR.En la Figura 1 se muestran los valores reales frente a los valores ajustados por

ese modelo.

0 20 40 60 80

−0.

20.

00.

20.

4

Valores reales VS Valores ajustados mediante un TAR

Serie temporalValores ajustados

Figura 1: Valores reales frente a valores ajustados por un modelo TAR.

Bibliografıa

[1] Chen, R. y Tsay, R. S. (1993). Functional–coefficient autoregressive models,Journal of the American Statistical Association, 88, pp. 298–308.

[2] Fan, J. y Yao, Q. (2003). Nonlinear Time Series: Nonparametric and Paramet-ric Methods, Springer.

[3] Granger, C. W. J. y Anderson, A. P. (1978). An Introduction to Bilinear TimeSeries Models, Van derhoeck & Ruprecht, Gottingen.

[4] Tong, H. (1990). Non-linear Time Series: A Dynamical Systems Approach,Oxford University Press, Oxford.

[5] Tsay, R.S. (2010). Analysis of Financial Time Series (3a edicion), Wiley, NewYork.

Page 119: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Seminario de Iniciacion a InvestigacionInstituto de Matematicas

Introduccion al estudio topologico de flujos

Hector Barge YanezDepartamento de Geometrıa y Topologıa

7 de noviembre de 2012

La teorıa de homotopıa clasica no es eficiente para profundizar en la estructuratopologica de los atractores para flujos continuos. En este trabajo haremos unabreve introduccion a la teorıa de la forma de Borsuk, que extiende en cierta medidaa la teorıa de homotopıa clasica y que, ademas, es una herramienta natural parael estudio de la estructura topologica de los atractores, que son objetos de granimportancia en sistemas dinamicos.

Teorıa de la forma

La teorıa de la forma, introducida por el matematico polaco Borsuk en [2],es una generalizacion de la teorıa de homotopıa clasica, que no es efectiva paraestudiar espacios con mal comportamiento local. Borsuk extendio la teorıa clasicaa un contexto mas general, dando ası nacimiento a la teorıa de la forma, para masdetalles ver [3, 8]. Al igual que ocurre con la teorıa clasica, existe una teorıa dehomologıa adaptada a la teorıa de la forma, esta teorıa es la llamada (co)homologıade Cech, de la cual se puede encontrar una descripcion completa en [4], aunque paralas ideas basicas de la cohomologıa de Cech, por su simplicidad, se recomienda [9].

Aunque ya se ha dicho antes que las referencias basicas para la teorıa de la formason [3, 8], presentaremos de modo esquematico una breve introduccion basada enla realizada por Kapitanski y Rodnianski en [7].

Sea X un subconjunto cerrado de un ANR (Absolute Neighborhood Retract,ver Observacion 2), M e Y un subconjunto cerrado de un ANR N . Denotaremospor U(X;M) y U(Y ;N) al conjunto de todos los entornos abiertos de X en M y deY en N , respectivamente.

Sea f = f : U → V una coleccion de aplicaciones continuas entre los entornosU ∈ U(X;M) y V ∈ U(Y ;N). Diremos que f es una mutacion si satisface lassiguientes condiciones:

(i) Para todo V ∈ U(Y ;N) existe (al menos) una aplicacion f : U → V en f.

(ii) Si f : U → V esta en f, entonces la restriccion f|U1: U1 → V1 tambien esta en

f para todo entorno U1 ⊂ U y todo entorno V1 ⊃ V .

Palabras Clave: shape, flujo, atractor, mutacion, region de atraccion.

47

Page 120: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

48 SII Estudio topologico de flujos

(iii) Si dos aplicaciones f, f ′ : U → V estan en f, entonces existe un entorno U1 ⊂ Utal que las restricciones f|U1

y f ′|U1son homotopicas.

Un ejemplo trivial de mutacion es la mutacion identidad idU(X;M), consistente enlas aplicaciones identidad idU : U → U . Las nociones de composicion y homotopıade mutaciones se definen de un modo natural y por tanto no se incluiran los detalles(ver [7]).

Dados dos espacios metricos X e Y , diremos que el shape (forma) de Y dominaal shape de X, y se denotara por Sh(Y ) ≥ Sh(X), si X e Y pueden ser embe-bidos como subespacios cerrados de ANR’s M y N respectivamente, de modo queexistan mutaciones f = f : U → V y g = g : V → U, tales que la composi-cion gf es homotopica a la mutacion idU(X;M). Si ademas fg es homotopica a lamutacion idU(Y ;N), diremos que X e Y tienen el mismo shape y se denotara porSh(X) = Sh(Y ).

Las nociones de dominacion shape y shape estan bien definidas y no dependen nide los ANR’s ni de los embebimientos escogidos. El shape es un invariante del tipode homotopıa, es decir, si dos espacios tienen el mismo tipo de homotopıa, entoncestienen el mismo shape. Ademas, dos ANR’s tienen el mismo shape si y solo si tienenel mismo tipo de homotopıa. Esto pone de manifiesto que la teorıa de la forma esuna generalizacion de la teorıa de homotopıa clasica, utilizada para el estudio deespacios con malas propiedades locales en los que la teorıa de homotopıa clasica noaporta suficiente informacion.

Observacion 1. Recuerdese que dadas dos aplicaciones continuas f, g : X → Yentre espacios topologicos, se dice que f y g son homotopicas si existe una aplicacioncontinua F : X×[0, 1]→ Y tal que F (x, 0) = f(x) y F (x, 1) = g(x) para todo x ∈ X.A dicha F se le denomina homotopıa entre f y g.

Observacion 2. Un espacio metrizable X se dice que es un ANR si para todoembebimiento h, que lleva homeomorficamente X en un subconjunto cerrado h(X)de un espacio metrizable Y , existe un entorno U de h(X) en Y y una aplicacionr : U → h(X) continua tal que r|h(X) = idh(X), es decir, h(X) es un retracto de U .Los ANR’s son espacios con buenas propiedades locales y ademas tienen el mismotipo de homotopıa que los poliedros [8]. Algunos ejemplos de ANR’s son: los abiertosde espacios euclıdeos, las variedades topologicas y los CW–complejos. Ademas, todoespacio metrico se puede embeber en un ANR como un subespacio cerrado. Paraprofundizar en la teorıa de ANR’s se recomienda [6].

Sistemas Dinamicos

Definicion 3. Sea X un espacio metrico localmente compacto. Una aplicacion con-tinua ϕ : X × R→ X se denomina flujo (sistema dinamico continuo), si verifica:

(i) ϕ(x, 0) = x para todo x ∈ X, y

(ii) ϕ(ϕ(x, t), s) = ϕ(x, t+ s) para cualesquiera s, t ∈ R.

Page 121: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Hector Barge Yanez SII 49

A la vista de la definicion se observa que, fijado un t ∈ R, la aplicacion ϕt : X→ X definida por ϕt(x) = ϕ(x, t) es un homeomorfismo con inversa ϕ−t. Paraprofundizar en la teorıa de sistemas dinamicos se recomienda [1].

Un subconjunto compacto K se dice invariante si para todo x ∈ K, ϕ(x, t) ∈ Kpara todo t ∈ R. Ademas, diremos que un compacto invariante K es un atractor siexiste un entorno U de K tal que

lım supt→∞

d(ϕ(x, t),K) = 0, para todo x ∈ U,

y ademas se tiene que para cualquier entorno W de K existe un entorno V ⊂ Wde K tal que para todo x ∈ V , ϕ(x, t) ∈ V para todo t ≥ 0. Si K es un atractor sedefine su region de atraccion

A(K) = x ∈ X | lım supt→∞

d(ϕ(x, t),K) = 0.

Si K es un atractor se prueba que A(K) es un abierto de X (ver [1]).

Teorıa de la forma y sistemas dinamicos

La teorıa de la forma es una herramienta muy adecuada para hacer un estudiode caracter topologico de los sistemas dinamicos. En particular, esta teorıa per-mite profundizar en ciertos aspectos de la estructura topologica de los atractores(repulsores). En esta seccion haremos una breve exposicion de algunos resultadosrelativos al shape de los atractores. Las referencias fundamentales para esta parteson lo expuesto por Kapintanski y Rodnianski [7] y el trabajo de Sanjurjo [12].

El siguiente resultado relaciona el shape del atractor K con el shape de su regionde atraccion A(K). De esta relacion se deducen interesantes propiedades sobre laestructura topologica de los atractores.

Teorema 4. Sea ϕ : X × R→ X un flujo definido en un espacio metrico X y seaK un atractor para ϕ. Entonces la inclusion i : K → A(K) es una equivalenciashape. En particular se deduce que Sh(K) = Sh(A(K)).

Como consecuencia del Teorema 4 se puede deducir el siguiente resultado, quefue probado por Gunter y Segal para X una variedad topologica [5], y por Sanjurjopara X un ANR arbitrarios [11, 10].

Teorema 5. Sea ϕ : X×R→ X un flujo definido en un ANR localmente compactoX, y sea K un atractor para ϕ. Entonces K tiene el shape de un poliedro finito.En particular, su homologıa y cohomologıa de Cech es finitamente generada, y tantoHq(K) como Hq(K) son triviales para q suficientemente grande.

Recıprocamente, si consideramos como ANR X = Rn se tiene el siguiente resul-tado

Teorema 6. Supongamos que K es un compacto finito dimensional con el shapede un poliedro finito. Entonces K puede ser embebido en Rn para un cierto n de talmodo que existe un flujo en Rn que tiene a K como un atractor.

Page 122: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

50 SII Estudio topologico de flujos

Bibliografıa

[1] Bhatia, N. P. y Szego, G. P. (1970). Stability Theory of Dynamical Systems,Grundlheren der Mat. Wiss. 16, Springer, Berlın.

[2] Borsuk, K. (1968). Concerning homotopy properties of compacta, Fund. Math.,62, pp. 223–254.

[3] Borsuk, K. (1975). Theory of Shape, Monogr. Mat., vol. 59, Polish science pub-lication, Warsaw.

[4] Eilenberg, S. y Steenrod, N. (1952). Foundations of Algebraic Topology, Prince-ton University Press, NJ.

[5] Gunter, B. y Segal, J. (1993). Every attractor of a flow on a manifold has theshape of a finite polyhedrom, Proc. Amer. Math. Soc., 119, pp. 321–329.

[6] Hu, S. T. (1965). Theory of Retracts, Wayne State University Press, Detroit.

[7] Kapitanski, L. y Rodnianski, I. (2000). Shape and Morse theory of attractors,Comm. Pure. Appl. Math., 53, pp. 218–242.

[8] Mardesic, S. (1982). Shape Theory. The Inverse System Approach, North-Holland Math. Library, vol. 26, North-Holland Publishing Co., Amster-dam/New York.

[9] Munkres, J. R. (1984). Elements of Algebraic Topology, Westview Press.

[10] Sanjurjo, J. M. R. (1994). Multihomotopy, Cech spaces of loops and shapegroups, Proc. London. Math. Soc., 69, pp. 330–334.

[11] Sanjurjo, J. M. R. (1995). On the structure of uniform attractors, J. Math.Anal. Appl., 192, pp. 519–528.

[12] Sanjurjo, J. M. R. (2011). Stability, attraction and shape, Topol. Methods Non-linear Anal., 12, pp. 93–122.

Page 123: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Seminario de Iniciacion a InvestigacionInstituto de Matematicas

Flexibility in geometric structures

Roger CasalsInstitute of Mathematical Sciences (CSIC)

21st November, 2012

Topology underlies many of the branches of continuous mathematics: dynami-cal systems, complex geometry and differential topology are three classical activeresearch areas with strong topological features. As basic instances the Euler char-acteristic determines the existence of a non–vanishing vector field in a real compactclosed manifold and the Poincare–Bendixson theorem allows to conclude the exis-tence of periodic orbits in certain situations. In the complex realm, the existence ofthe Hodge decomposition or the Lefschetz property in a Kahler manifold restrictsthe parity of the rank of some homology groups and thus provides a topologicalobstruction for, say, a complex Hopf manifold S3×S1, to be endowed with a Kahlerform, in particular implying it is not a projective variety.

The interaction between topology and geometry was strenghten in the last part ofthe past century. On the one hand the Geometrization Conjecture Program proposedby Thurston has culminated in the proof of the Poincare conjecture by Perelmanusing the so–called Ricci flow, and further, the 8 geometries are understood mainlyin terms of Riemannian geometry, or from the point of view of Erlangen program,the holonomy. On the other, the study of moduli spaces of instanton connectionsled Donaldson to the construction of smooth invariants in 4–folds, the initiative wasfollowed by an uncountable number of gauge–theoretic machineries with seriousapplications in classical topology such as the proof of the P–property for knots byKronheimer–Mrowka.

Let M be a closed topological manifold. By a geometric structure we refer to anyadditional data depending on the smooth topology of M : a Lorentzian or Rieman-nian metric, a symplectic form, a contact structure, an almost complex structure,a foliation and so on. As we mentioned above, the existence of certain geometricstructures may restrict the topological properties of M . The central question is then,may M be endowed with a specificic geometric structure? Let us list some explicitquestions:

(1) Does Mn admit a Riemannian or Lorentzian metric? Does M admit a Rie-mannian metric with negative or positive Ricci/scalar curvature?

(2) Can M2n be endowed with an almost complex structure? If so, can it bedeformed to be integrable?

Keywords: h–principle, flexibility.

51

Page 124: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

52 SII Flexibility in geometric structures

(3) Does Mn necessarily admit a contact structure?

(4) Does there exist a symplectic form?

The questions being formulated in that generality are often simple: algebraictopology provides a list of necessary conditions that are rarely satisfied by all man-ifolds: no condition is imposed for Riemannian metrics, χ(M) = 0 for the existenceof a Lorentzian metric, whereas for (3) no condition is required if n = 3 and theexistence of a spinC structure is necessary if n ≥ 5. Indeed, the relevant questionis: suppose that M satisfies the topological necessary conditions, can it actually beendowed with a geometric structure? For instance, (3) is still an open conjecture forclosed manifolds.

In any category, questions about objects can be transferred to morphisms. Wemay then write our own list of questions about maps. Let Mn, Nk be two smoothmanifolds and f ∈ C∞(M,N). Two classical examples of this are:

(1) If n ≤ k, can f be homotoped to an immersion? Otherwise, can it be homo-toped to a surjection?

(2) If (M, g) and (N,h) are Riemannian, can f be homotoped to an isometry?

(3) Let E −→ X be a holomorphic bundle, can a continuous section be homotopedto a holomorphic one?

Again, the morphism f should satisfy a topological condition simply deducedfrom obstruction theory —for (1) the differential df should be an injective bundlemap— and we assume so. We will now introduce the h–principle techniques devel-oped by Gromov and describe the classical results partially answering some of theabove questions.

The general setup

Let π : X −→Mm be a fibration. A differential relation of order k is a subspaceR ⊂ X(k) of the space of k–jets of sections of π. By definition, a section s ∈ Γ(R)is a formal solution of R, and it is holonomic if it can be expressed as s = jkf withf ∈ Γ(X). Let Hol(R) be the set of holonomic sections. A differential relation R issaid to satisfy the h–principle if the inclusion induces a bijection

π0(Hol(R)) −→ π0(Γ(R)).

Namely, any formal solution can be homotoped to a genuine solution. If the inclusionis a weak homotopy equivalence, then the parametric h–principle is satisfied. Indeed,in this case we are allow to deform spherical families of formal solutions to holonomicones. For instance, any partial differential equation defines a differential relation,e.g. the Cauchy–Riemann equation defines R ⊂ X(1).

There are several instances of h–principle proven ad hoc. There are though twocases in which a general statement can be formulated:

Page 125: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Roger Casals SII 53

Theorem 1. (Gromov, 1969)

(1) Let M be an open manifold and R an open Diff(M)–invariant differentialrelation. Then R satisfies the parametric h–principle.

(2) An open ample differential relation satisfies the parametric h–principle.

As an immediate consequence of the first case, if an open manifold M is en-dowed with a non–degenerated two form then M admits a symplectic structure.The contact case also follows for open manifolds, i.e. the inclusion of the spaceof contact structures into the space of almost contact structures is a homotopyequivalence. A recommended account for the flexibility in symplectic topology is[4]. The ampleness condition encodes one of the fundamental techniques to proveh–principles: the theory of convex integration. The reader is encouraged to study [7].

Classical results

Let us focus our interest on the first historical instance of h–principle: the flexibil-ity of the space of immersions. Denote by I(M,N) the space of immersion betweentwo smooth manifolds M and N . The formal condition is the injectivity of theinduced tangent bundle map, we thus define

IF (M,N) = (f, F ) : f ∈ C∞(M,N), F : TM −→ f∗TN,F monomorphism.

The following result was proven with elementary differential topology and the readershould try to use the integrate–the–homotopy method to notice the relevance of thenotion of convexity.

Theorem 2. (Whitney, 1937) The rotation index classifies the immersion class.Further, the inclusion I(S1,R2) −→ IF (S1,R2) is a weak homotopy equivalence.

This was vastly generalized by Hirsch and Smale in the remarkable:

Theorem 3. (Hirsch–Smale, 1959) Let Mn, Nk be a smooth manifolds with ∂N =∅. If either M is open or n < k the inclusion I(M,N) −→ IF (M,N) is a weakhomotopy equivalence.

In particular, the 2–sphere can be everted in Euclidean 3–space since

π0(I(S2,R3)) = π2(SO(3,R3)) = 0.

Note that another consequence is that any stably parallelizable manifold Mn admitsan immersion into Rn+1, regardless of its smooth structure.

The main result concerning the morphisms in the Riemannian category is theNash–Kuiper theorem, providing some flexibility for the closed differential relationdefined by an isometric immersion, see [6].

Page 126: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

54 SII Flexibility in geometric structures

Active areas

In order to convince the reader of the relevance of the h–principle and its statusas a research topic we mention three cases. Forstneric has been developing severalh–principle results in complex geometry, where the first instance of h–principle isthe theorem of Grauert about the flexibility of continuous sections in a holomorphicfibration over a Stein base (see [5]). From a more algebraic geometric prespective,it is worth mentioning the recent article [2] where the existence of an h–principlein a complex projective manifold imposes strong conditions on the manifold itself.Finally, the h–principle for contact structures in closed manifolds is still an openquestion. Carefully understanding the characteristic foliations on the skeleton of aclosed contact 3–fold, Eliashberg has proven that the h–principle holds for the classof overtwisted contact structures. The 5–dimensional case has been recently solvedin [1].

Along these pages we have stated more questions than answers provided, thereader is encouraged to try an approach for the existence of negative Ricci curvaturefor open manifolds since there are also references in the literature of explicit bendingconstructions, or study the flexibility of his own favourite geometric structure.

References

[1] Casals, R., Presas, F. and Pancholi, D. (2012). Almost contact 5–folds arecontact, arXiv:1203.2166.

[2] Campana, F. and Winkelmann, J. (2012). On h–Principle and specialnessfor complex projective manifolds, arXiv:1210.7369.

[3] Gromov, M. (1986). Partial Differential Relations, Ergeb. Math. Grenzgeb.9, Springer–Verlag.

[4] Eliashberg, Y. and Mishachev, N. (2002). Introduction to the h–Principle,Graduate Studies in Mathematics 48, AMS Providence.

[5] Forstneric, F. (2010). The Oka principle for sections of stratified fiber bun-dles, Pure Appl. Math. Quarterly 6, pp. 843–874.

[6] Nash, J. (1954). C1–isometric embeddings, Ann. Math. 63, pp. 384–396.

[7] Spring, D. (1998). Convex Integration Theory, Monographs in Mathematics92, Birkhauser Verlag.

Page 127: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Seminario de Iniciacion a InvestigacionInstituto de Matematicas

Automatic set estimation methods

Paula Saavedra NievesDepartment of Statistics and Operations Research

4th December, 2012

We suggest an automatic algorithm for the problem of estimating the compactand r0−convex support of an absolutely continuous random vector from indepen-dent and identically distributed (iid) observations taken in it. We could considerthe r0−convex hull of the sample points as an estimator but the real value of r0

is unknown. Our proposal will estimate it consistently by using a test for the hy-pothesis of uniformity, see [1]. So, we assume that the random vector has a uniformdistribution on the support.

Preliminaries

The support estimation problem is established as the problem of estimatingthe compact and nonempty support S ⊂ Rd of an absolutely continuous randomvariable X from iid observations, Xn = X1, ... , Xn, taken in it. The main problemis to reconstruct the set by using the available information.

In the most general case, sample points are the only source information. It canbe demonstrated that Xn = X1, ... , Xn is a consistent estimator for Hausdorffdistance. Devroye–Wise proposed a more general estimator, see [2]. Specifically,

Sn =n⋃i=1

Bεn [Xi],

where Bεn [Xi] denotes the closed ball with center Xi and radius εn depending onlyon n. Unknowing the value of εn is the main disadvantage of this estimator.

More sophisticated estimators can be used if we are given some additional in-formation on the set. For instance, if we know that S is convex then the convexhull of the sample is a natural support estimator. Convexity assumption may betoo restrictive in practice. So, it is necessary to introduce a more flexible shapeassumption in Definition 1.

Definition 1. A closed set A ⊂ Rd is said r−convex, for r > 0, if

A = Cr(A),

whereCr(A) =

⋂Br(x):Br(x)∩A=∅

(Br(x))c

Keywords: Support estimation, r−convexity, automatic methods, uniform distribution.

55

Page 128: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

56 SII Automatic set estimation methods

is the r−convex hull of A and Br(x), the open ball with center x and radius r.

Figure 1: A1 is convex and r−convex, for all r > 0. A2 is not convex but it isr−convex. A3 is not convex and it is not r−convex, for all r > 0.

If we assume that S is r−convex (see Figure 1) then a natural support estimatorwill be r−convex hull of the sample points,

Sn = Cr(Xn) =⋂

Br(x):Br(x)∩Xn=∅

(Br(x))c . (1)

The estimator defined in (1) was first studied in [4]. Although the r–convexity is aflexible restriction, the estimator proposed in (1) has a big limitation. In practice, Sis unknown and, consequently, the smoothing parameter r too. Figure 2 shows theinfluence of this parameter given a uniform sample with support S = B1[0]\B0,5(0).For low values of r, Cr(Xn) is almost equal to the sample, see (a). However, Cr(Xn)is almost equal to the convex hull for high values of r, see (c).

−1.0 −0.5 0.0 0.5 1.0

−1.

0−

0.5

0.0

0.5

1.0

−1.0 −0.5 0.0 0.5 1.0

−1.

0−

0.5

0.0

0.5

1.0

−1.0 −0.5 0.0 0.5 1.0

−1.

0−

0.5

0.0

0.5

1.0

(a) (b) (c)

Figure 2: Cr(X750) with (a) r = 0,01, (b) r = 0,5 and (c) r = 0,75.

The aim of this work is to present an automatic method for selecting the smooth-ing parameter for r−convex hull. First, we will define the parameter to be estimatedand then we will present the new algorithm.

Estimating the support automatically

The first step is to determine the parameter r0 to be estimated. We are interestedin estimating the highest value of r which satisfies that S is r−convex because if aset is r−convex then it is r∗−convex for all r∗ ≤ r. If we assume that S is not convexthen γ > 0 : Cγ(S) = S is upper bounded and we can present the Definition 2.

Definition 2. Let S ⊂ Rd be a compact, non-convex and r−convex set for somer > 0. We define

r0 = supγ > 0 : Cγ(S) = S. (2)

Page 129: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Paula Saavedra Nieves SII 57

Under some new shape restrictions, the supreme defined in (2) is a maximum.Then, S is r0−convex too. As we have said before, we will consider a uniformitytest proposed in [1] to estimate r0 in an automatic way from Xn. This test is basedon the multivariate spacings, see [3]. The maximal spacing is defined as

∆n(S) = supγ : ∃x with Bγ [x] ⊂ S \ Xn. (3)

The Lebesgue measure (volume) of the balls with radius ∆n(S) is denoted by Vn(S).The following result will be essential in what follows, see [3]:

Theorem 3 (Janson, 1987)). Let Xn be an iid uniform on S, with µ(S) = 1 andµ(∂S) = 0. Then,

nVn − log n− (d− 1) log log n− log βd→ U,

where µ is the Lebesgue measure, Vn denotes the volume associated with the largest

spacing ∆n defined in (3), β is a known constant,d→ denotes convergence in distri-

bution and U is a random variable with distribution P(U ≤ u) = exp(− exp(−u)),for u ∈ R.

By using the Theorem 3, it was considered the problem of testing

H0 : X is uniform with support in S.

With significance level α, H0 will be rejected if

Vn(S) >a(uα + log n+ (d− 1) log log n+ log β)

n, (4)

where a = µ(S) and µ denotes the Lebesgue measure. Figure 3 shows the maximalspacings for two different samples with uniform distribution on their supports.

However, the main goal in [1] was to obtain a test for the uniformity hypothesisin which the support S is not given in advance but S satisfies some geometricrestriction. They assume that S and the closure of its complementary are ν−convexfor some ν > 0. Then, they consider Sn = Cν(Xn) to estimate the support S. Inthis case, the maximal spacing is estimated as

∆n = supγ : ∃x with Bγ [x] ⊂ Cν(Xn) \ Xn, (5)

and the critical region (4) will be

Vn >an(uα + log n+ (d− 1) log log n+ log β)

n,

where an = µ(Cν(Xn)) and Vn denotes the volume of a ball of radius ∆n > 0, see(5). The parameter ν is unknown again and, in addition, we could reject the nullhypothesis on Cν(Xn) with high values of ν. Figure 3 shows the maximal spacingsfor two random samples with uniform distribution on each support. In this case,

Page 130: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

58 SII Automatic set estimation methods

the support is unknown and its estimators are Sn = C0,2(X500), see (a), or Sn =C0,6(X500), see (b). A bad choice (a big value) of the smoothing parameter allows todetect a gap with big area in (b). From a intuitive point of view, the test will rejectthat the sample Xn is uniform on the support considered (known or unknown) if itcontains a big spacing which does not intersect the sample points.

−1.0 −0.5 0.0 0.5 1.0

−1.

0−

0.5

0.0

0.5

1.0

−1.0 −0.5 0.0 0.5 1.0

−1.

0−

0.5

0.0

0.5

1.0

−0.5 0.0 0.5 1.0

−1.

0−

0.5

0.0

0.5

1.0

−0.5 0.0 0.5 1.0

−1.

0−

0.5

0.0

0.5

1.0

(a) (b) (c) (d)

Figure 3: Maximal spacing with unknown supports (a) Sn = C0,2(X500),(b) Sn = C0,6(X500), (c) Sn = C0,2(X500) and (d) Sn = C5(X500).

Our proposal to estimate r0 is based on the previous idea with unknown sup-port. So, we will assume that the distribution is uniform and S is not convex. Nullhypothesis is rejected on Sn = C0,6(X500) for significance level α in Figure 3 (b).However, X500 is a uniform sample on S. This means that the estimator containsa big gap which is not contained in S. Then, the smoothing parameter has beenchosen in a wrong way because the sample is uniform on S. It must be smaller than0,6. According to Definition 2, our method will estimate r0 as

r0 = supγ > 0 : H0 is accepted on Cγ(Xn).

This estimator is consistent. In fact, r0 converges to r0 almost surely under someconditions on the significance level and new geometric restrictions.

References

[1] Berrendero, J. R., Cuevas, A. and Pateiro-Lopez, B. (2012). A multivariateuniformity test for the case of unknown support, The Canadian Journal ofStatistics, 40, pp. 378–395.

[2] Devroye, L. and Wise, G. L. (1980). Detection of abnormal behavior via non-parametric estimation of the support, SIAM Journal on Applied Mathematics,38, pp. 480–488.

[3] Janson, S. (1987). Maximal spacings in several dimensions, Annals of Proba-bility, 15, pp. 274–280.

[4] Rodrıguez-Casal, A. (2007). Set estimation under convexity type assumptions,Annales de l’I.H.P.- Probabilites & Statistiques, 43, pp. 763–774.

Page 131: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Seminario de Iniciacion a InvestigacionInstituto de Matematicas

Ecuacions con simetrıa

Miguel Domınguez VazquezDepartamento de Xeometrıa e Topoloxıa

12 de decembro de 2012

Desde antigo, o concepto de simetrıa ten sido unha fonte de inspiracion paraartistas, enxeneiros e cientıficos. Aında que a idea de simetrıa esta xa presente nasMatematicas desde as suas orixes, a sua formulacion matematica precisa, que tenque ver coa existencia dun grupo de transformacions, comezouse a forxar no seculoXIX. Especialmente influentes foron os traballos do matematico frances EvaristeGalois (1811–1832), do noruego Sophus Lie (1842–1899), do aleman Felix Klein(1849–1925) e do frances Elie Cartan (1869–1951).

O proposito deste artigo e explicar dun xeito elemental e intuitivo que entende-mos por grupo de simetrıas dunha ecuacion (ou sistema de ecuacions) e ver comoa existencia de simetrıas pode axudarnos a resolvela. Para unha introducion maispormenorizada a este interesante campo, podense consultar os libros da bibliografıa.

A idea de Galois. Simetrıa nas ecuacions alxebricas

Durante moito tempo os matematicos preguntaronse se serıa posible resolvercalquera ecuacion alxebrica (e dicir, polinomica) nunha variable en termos de op-eracions elementais e radicais. A comezos do seculo XIX sabıase que isto era posiblepara ecuacions de ata orde 4: hai formulas concretas que nos dan todas as posiblessolucions de xeito exacto. Pero, que pasarıa para ordes superiores?

Motivado por esta cuestion, Galois (cando aında non tina vinte anos) desen-volveu unha profunda teorıa que ven a relacionar o estudo de corpos co de gru-pos e que, en particular, da unha resposta a pregunta anterior. Ası, se p(z) =anz

n + an−1zn−1 + ··· + a1z + a0 = 0 e unha ecuacion alxebrica nunha variable

e con coeficientes racionais, esta e resoluble por radicais se e so se o seu grupode Galois e resoluble. Expliquemos estes dous ultimos conceptos. Por unha ban-da, que un grupo G sexa resoluble quere dicir que existe unha cadea de subgruposG = G0 ⊃ G1 ⊃ ··· ⊃ Gk = 1 rematando no grupo trivial e tal que Gi+1 sexasubgrupo normal de Gi e o grupo cociente Gi/Gi+1 sexa abeliano. Por outra banda,o grupo de Galois da ecuacion e certo grupo de transformacions (i.e. aplicacions bix-ectivas) do conxunto de solucions da ecuacion en si mesmo. A sua definicion precisafai uso do concepto de extension de corpos, pero non nos interesa aquı profundizar

Palabras Clave: simetrıa, ecuacions alxebricas, ecuacions diferenciais, grupo de transforma-cions, accion, grupo de Lie.

59

Page 132: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

60 SII Ecuacions con simetrıa

neste aspecto. Chegue con dicir que, para algunhas ecuacions polinomicas de grao ncon coeficientes enteiros, o seu grupo de Galois e o grupo de permutacions das suasn raıces complexas, e dicir, o denominado grupo simetrico Sn. Ası, como o gruposimetrico Sn e resoluble se e so se n = 1, 2, 3 ou 4, so e posible atopar unha formulaxenerica de resolucion para aquelas ecuacions polinomicas dunha variable de grao osumo 4.

Galois inspirou a Lie. Simetrıa nas ecuacions diferenciais

O traballo de Galois sobre ecuacions alxebricas fixo que Lie se preguntase se serıaposible estender as ideas de Galois o caso de ecuacions diferenciais. Se considerandoe analizando o grupo de Galois dunha ecuacion alxebrica se conseguıa informacionsobre a resolucion de tal ecuacion, serıa posible obter informacion sobre a resolu-bilidade de ecuacions diferenciais se se considera un certo grupo de simetrıas? Aresposta que deu Lie en 1874 foi afirmativa, aında que a teorıa no caso diferencial emais complexa ca no caso alxebrico.

O exemplo mais sinxelo de simetrıa nunha ecuacion diferencial e seguramente oseguinte. Consideremos a ecuacion

dy

dt= f(t),

onde f e unha funcion real de variable real. Sabemos que as solucions desta EDOvenen dadas por

y = Fc(t) =

∫f(t)dt+ c, c ∈ R.

Pois ben, esta constante c arbitraria e o reflexo da simetrıa da ecuacion. Precise-mos isto. Para cada b ∈ R podemos considerar as transformacions ϕb do conxuntoabstracto de solucions en si mesmo que consisten en sumar b:

ϕb : solucions → solucionsFc 7→ Fc + b.

E ası,G = ϕb : b ∈ R resulta ser un grupo abeliano cuxa operacion e a composicion(notese que ϕa ϕb = ϕa+b e ϕ0=id). Ası pois, dicimos que o grupo G actua noconxunto de solucions, e dicir, cada ϕb leva solucions en solucions. O grupo G e ungrupo 1–parametrico de simetrıas da ecuacion anterior.

Formalmente, unha accion dun grupo G nun espazo X e unha aplicacion

G×X → X(g, x) 7→ g · x

tal que (gh) · x = g · (h · x) e 1 · x = x, para todo g, h ∈ G e todo x ∈ X.Outra forma moi conveniente de repensar unha accion e ası: cada g ∈ G define unhatransformacion bixectiva ϕg : X → X dada por ϕg(x) = g · x. Isto e, cada elemento

Page 133: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

Miguel Domınguez Vazquez SII 61

do grupo podese ver coma unha transformacion do espazo X. A existencia dunhaaccion nun espazo X e a formalizacion da existencia de simetrıas en X. Aquı X eun espazo calquera: dependendo do contexto pode ser simplemente un conxunto, unespazo vectorial, unha variedade... E G e un grupo, pero pode ter algunha estruturaadicional. Por exemplo, se X ten unha estrutura diferenciable, a G adoitaselle pedirque tena tamen unha estrutura diferenciable compatible coa operacion de grupo(i.e. que a operacion de grupo sexa diferenciable). Neste caso, estamos falando dungrupo de Lie.

En xeral, por simetrıa dunha ecuacion ou sistema de ecuacions (alxebricas, difer-enciais, ou do tipo que sexa) entenderemos unha transformacion bixectiva do conx-unto de solucions en si mesmo. As veces conven restrinxirse a simetrıas mais es-peciais. Por exemplo, a ecuacion alxebrica x2 + y2 = 1, que ten como solucions ospuntos da circunferencia unidade de R2, admite unha cantidade enorme de simetrıasque nin sequera son continuas. Segundo o problema que se considere, pode interesarrestrinxirnos a aquelas simetrıas que sexan difeomorfismos ou incluso a aquelas quesexan transformacions lineais de R2; neste ultimo caso, o grupo de simetrıas e ogrupo das matrices ortogonais de orde 2.

Un exemplo de simetrıa nunha EDO

Para concluır, amosaremos nun exemplo sinxelo, pero non trivial, como a exis-tencia de simetrıas nunha ecuacion diferencial nos permite resolvela. O problemade como encontrar as simetrıas dunha ecuacion e moi importante e, para o casodun grupo de simetrıas diferenciable, e mais sinxelo do que un puidera crer; o lectorinteresado pode consultar [2, §2.4] para mais informacion.

Consideremos a EDO dada por

du

dx=

u2 − xu(u2 + x)

,

que esta definida no conxunto M dos pares (x, u) ∈ R×R tales que u 6= 0 e x 6= −u2.A variable independente e a x e a dependente e a u. Suponamos que atopamos aseguinte simetrıa da ecuacion:

(x, u) 7→ (λ2x, λu), λ ∈ R \ 0.

Isto quere dicir que, se u(x) e unha solucion da EDO, enton u(x) tamen o e, ondeu = λu e x = λ2x. Formalmente, o que temos e a seguinte accion do grupo multi-plicativo de Lie G = R \ 0 no conxunto M onde temos definida a EDO:

G×M → M(λ, (x, u)) 7→ λ · (x, u) = (λ2x, λu).

Unha vez atopada unha simetrıa, hai que calcular o seu xerador infinitesimal.De xeito mais preciso, tratase de atopar a alxebra de Lie de G (que basicamente

Page 134: Memoria de Actividades 2012 Instituto de Matemáticas · Investigador responsable: Enrique Macías Virgós Título: Red Española de Topología. Acción Complementaria Entidade financiadora:

62 SII Ecuacions con simetrıa

e o espazo tanxente a G no elemento neutro 1), xunto coa accion infinitesimalinducida. Intuitivamente, consiste no seguinte. Para cada (x, u) ∈ M , existe unhaunica orbita da accion de G pasando por (x, u). No noso caso, esta orbita e a trazada curva α(t) = (t2x, tu), t ∈ R \ 0. Pois ben, tratase de saber cal e o vectortanxente a esta curva no punto (x, u) = α(1). Evidentemente, tratase do vectorv(x,u) = α′(1) = (2tx, u)|t=1 = (2x, u). En notacion diferencial, v(x,u) = 2x ∂

∂x +u ∂∂u .

O paso clave e que pode resultar mais complicado consiste en atopar o cambiode variables apropiado, baseandose no traballo feito. Buscaremos unhas novas vari-ables independente t e dependente y nas cales a EDO adopte a forma mais sinxelade resolver: dy

dt = f(t). Para isto, o cambio de variables (x, u) 7→ (t(x, u), y(x, u))tera que transformar a simetrıa da EDO orixinal na simetrıa estandar da ecuaciondydt = f(t) explicada na seccion anterior, e dicir, (t, y) 7→ (t, y+c), c ∈ R. En particu-lar, a matriz jacobiana do cambio de variables ha de mandar o xerador infinitesimalv(x,u) = 2x ∂

∂x + u ∂∂u no correspondente xerador infinitesimal da simetrıa estandar,

que e w(t,y) = ∂∂y . E dicir:∂t

∂x

∂t

∂u∂y

∂x

∂y

∂u

(2xu

)=

(01

)i.e.

2x∂t

∂x+ u

∂t

∂u= 0

2x∂y

∂x+ u

∂y

∂u= 1.

Obtemos ası un sistema de ecuacions en derivadas parciais, pero atopar unha solu-cion e a miudo tarefa doada. No noso caso podemos por

t(x, u) = x/u2 e y(x, u) = log |u| .

Notese que a expresion para t ten relacion coa simetrıa da EDO inicial (t e constanteo longo das orbitas da accion). Ası, obtivemos o cambio de variables que buscabamos.Tan so temos que aplicar o cambio e a EDO orixinal queda transformada en

dy

dt=

1− t1− t+ 2t2

,

que xa se pode resolver por integracion directa.

Bibliografıa

[1] Gilmore, R. (2008). Lie groups, Physics and Geometry. An introduction forphysicists, engineers and chemists, Cambridge University Press.

[2] Olver, P. J. (1993). Applications of Lie groups to differential equations, SecondEdition, Graduate Texts in Mathematics 107, Springer-Verlag New York, Inc.