memoria 2011 san paio

MEMORIA 2011 MUSEO-FORTALEZA SAN PAIO DE NARLA Rede Museística Provincial Area de Cultura Excma. Deputación Provincincial de Lugo

REDE MUSEÍSTICA GAÑADORA DOS V PREMIOS

SOLIDARIOS ONCE-GALICIA NA CATERGORÍA

“ACCESIBILIDADE UNIVERSAL”

INDICE

1. LIMIAR ................................

2. ESTADISTICA ANUAL DE VISITANTES

3. PROGRAMA ARQUITECTÓNICO

4. PROGRAMA DIDÁCTICO

4.1. ACTIVIDADES ESCOLARES

4.2. OBRADOIROS DE VERÁN

4.3. OBRADOIROS DE NADAL

5. PROGRAMA DE ACCIÓN CULTURAL

5.1. PREMIOS E DISTINCIÓNS 2011

5.2. PROGRAMA INTERXERACIONAL

5.3. PROGRAMA DA TERCEIRA IDADE

5.4. SEMANA DOS MUSEOS

5.5. PROGRAMA

5.6. PROGRAMA DE

5.7. PROGRAMA DE CONCERTOS

5.8. PROGRAMA DE RECURSOS EDUCATIVOS

5.9. PROGRAMA CULTURAIS ................................

5.10. MEMORIA DO PROXECTO JOSÉ ÁNGEL SANTOS FERRO

5.11. PROGRAMA DE CONFERENCIAS

6. PROGRAMA DE CONSERVACION

7. PROGRAMA DE COLECCIÓNS

8. PROGRAMA DE PERSOAL

9. PROGRAMA ECONÓMICO

10. PUBLICACIÓNS ................................

Museo Fortaleza San Paio de Narla

................................................................................................

2. ESTADISTICA ANUAL DE VISITANTES ...........................................................

PROGRAMA ARQUITECTÓNICO ................................................................

MA DIDÁCTICO ................................................................

.1. ACTIVIDADES ESCOLARES ...........................................................

.2. OBRADOIROS DE VERÁN ..............................................................

.3. OBRADOIROS DE NADAL ...............................................................

. PROGRAMA DE ACCIÓN CULTURAL ............................................................

5.1. PREMIOS E DISTINCIÓNS 2011 ................................

. PROGRAMA INTERXERACIONAL ................................

. PROGRAMA DA TERCEIRA IDADE ................................

SEMANA DOS MUSEOS ................................................................

PROGRAMA MUSEOLOXÍA SOCIAL ................................

PROGRAMA DE EXPOSICIÓNS ................................

PROGRAMA DE CONCERTOS ......................................................

. PROGRAMA DE RECURSOS EDUCATIVOS ................................

. PROGRAMA DE PRÁCTICAS DO MASTER DE ...........................................................................................

. MEMORIA DO PROXECTO ARQUITECTÓNICO REALIZADO POR JOSÉ ÁNGEL SANTOS FERRO ...........................................................

5.11. PROGRAMA DE CONFERENCIAS ................................

. PROGRAMA DE CONSERVACION ...............................................................

7. PROGRAMA DE COLECCIÓNS ................................................................

8. PROGRAMA DE PERSOAL ................................................................

9. PROGRAMA ECONÓMICO ................................................................

...........................................................................................


1

................................................ 2

........................... 3

..................................... 9

................................................ 10

........................... 10

.............................. 23

............................... 39

............................ 46

...................................................... 46

.................................................. 47

................................................ 53

.................................. 54

.............................................. 83

.................................................... 102

...................... 118

................................ 119

DE SERVIZOS ........................... 122

ARQUITECTÓNICO REALIZADO POR ........................... 237

.............................................. 237

............................... 238

.................................... 238

........................................... 238

............................................ 238

........................... 238

1. LIMIAR

Durante a Idade Media e séculos posteriores, no territorio lucense tiveron

asentamento poderosas familias que con discrepancias entre s

frecuencia. Asaltos, asasinatos, lumes e outros atropelos obrigaron a moitos

nobres e fidalgos a levantar fortalezas para

poderosos tamén, tiveron que levantar s

terras e da influencia que nela

Non é de estrañar

romana, existan fortalezas: unh

cidades e familias, algunhas das

provincia e algunhas que aínda hoxe en día existen.

Unha destas fortalezas pode ser considerada como

de Historia e Arte” atópase no concello de Friol. É coñecida como Fortaleza San

Paio de Narla, “convertida

San Paio de Narla un museo onde a historia se

didáctica.


Media e séculos posteriores, no territorio lucense tiveron

asentamento poderosas familias que con discrepancias entre s


nobres e fidalgos a levantar fortalezas para defenderse. Bispos e frades,

poderosos tamén, tiveron que levantar sólidas torres para a defensa das súas

terras e da influencia que nelas exercían.

estrañar, pois, que en todo o territorio lucense, xa dende a época

romana, existan fortalezas: unhas de xurisdición real, outras propiedade de

cidades e familias, algunhas das dioceses de dos mosteiros que abundaron na

provincia e algunhas que aínda hoxe en día existen.

Unha destas fortalezas pode ser considerada como “unha lección perenne

atópase no concello de Friol. É coñecida como Fortaleza San

convertida nun Museo de todos e para todos”.

San Paio de Narla un museo onde a historia se converte


2

Media e séculos posteriores, no territorio lucense tiveron

asentamento poderosas familias que con discrepancias entre si loitaban con


defenderse. Bispos e frades,

lidas torres para a defensa das súas

, pois, que en todo o territorio lucense, xa dende a época

real, outras propiedade de

de dos mosteiros que abundaron na

unha lección perenne

atópase no concello de Friol. É coñecida como Fortaleza San

converte en vivencia e

2. ESTADÍSTICA ANUAL DE VISITANTES.

Xaneiro Nº total de visitantes

Obradoiros

Visitas individuais

Febreiro Nº total de visitantes

4 grupos escolares

5 grupos adultos

Visitas individuais

Marzo Nº total de visita

9 grupos escolares

5 grupos adultos

Visitas individuais

Abril Nº total de visi

8 grupos escolares

5 grupos adultos

Visitas individuais

Maio Nº total de visitantes

12 grupos escolares

9 grupo adultos

Visitas individuais


ANUAL DE VISITANTES.

Nº total de visitantes 395

Obradoiros 40

Visitas individuais 355


4 grupos escolares 176

grupos adultos 196



grupos escolares 289

grupos adultos 173




grupos adultos 208




grupo adultos 266



3

Xuño Nº total de visitantes

13 grupos escolares

14 grupos adultos

Visitas individuais

Xullo Nº total de visitantes

2 Obradoiros

10 grupos adultos

Visitas individuais

Agosto Nº total de visitantes

2 Obradoiros

1 grupo adultos

Visitas individuais

Setembro Nº total de visitantes

1 grupo escolar

6 grupos adultos

Visitas individuais

Outubro Nº total de visitantes

2 grupos escolares

5 grupos adultos

Visitas individuais




grupos adultos 468



Obradoiros 65

10 grupos adultos 333



Obradoiros 120

1 grupo adultos 41



1 grupo escolar 37

rupos adultos 320



2 grupos escolares 100

grupos adultos 215



4

Novembro Nº total de visitantes

10 grupos adultos

Visitas individuais

Decembro Nº total de visitantes

7 grupos escolares

13 grupos adultos

Visitas individuais

Total visitantes anuais

Gráfica comparativa

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1800

MUSEO FORTALEZA SAN PAIO DE NARLA



rupos adultos 445



rupos escolares 218

rupos adultos 490


11716

Gráfica comparativa dos anos 2010-2011



5


Ano 2010

Ano 2011

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

395

691

889

Por número de visitantes

27%

23%


889

1063

1369

1200

1088

1275

871763


12%

12%

3%

6%

17%

Por idades


6

763

896

1216


0-10

11-14

15-18

19-25

26-40

41-65

66

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

2066

2175

6248

LUGO CIDADE

ARAGON

CANTABRIA

EUSKADI

NAVARRA

0

0 500 1000


2175

6248

11119 82 22 19 28 182

9324 133

67 22720 13

Por Procedencias

LUGO PROVINCIA GALICIA ANDALUCIA

ASTURIAS BALEARES CANARIAS

CATALUÑA CASTILLA-LEON CASTILLA

EXTREMADURA MADRID MURCIA

LA RIOJA VALENCIA ESTRANXEIROS

1447

1608

1600

1254

2785

3023

1500 2000 2500 3000 3500

Por días da semana


7

4 34 149

ANDALUCIA

CANARIAS

CASTILLA-LA MANCHA

MURCIA

ESTRANXEIROS

3500

DOMINGO

SABADO

VENRES

XOVES

MERCORES

MARTES

LUNS

XANE FEBR MARZ ABRIL MAIO

HOMES 192 338 399 525 698

MULLERES 203 353 490 538 671

0-10 39 188 80 120 145

11-14 60 52 143 156 428

15-18 24 11 99 70

19-25 45 17 53 51 147

26-40 86 59 183 173 143

41-65 113 250 216 279 213

66 28 114 115 214 217

LUGO CIDADE 110 155 105 220 131

LUGO PROVINCIA 47 139 213 74 479

GALICIA 212 383 537 608 720

ANDALUCIA 10 2 10 11

ARAGON 2 4

ASTURIAS 3 5 6

BALEARES 1

CANARIAS

CANTABRIA 10

CATALUÑA 5 2 11

CASTILLA-LEON 2 4 13

CASTILLA-LA MANCHA 4

EUSKADI 51

EXTREMADURA 2

MADRID 5 1 11 33

MURCIA

NAVARRA 2

LA RIOJA 3

VALENCIA 2 1

ESTRANXEIROS 3 4 12

MAÑAS 156 457 349 578 841

TARDES 239 234 540 485 528

LUNS

MARTES 38 118 149 59 272

MERCORES 15 67 178 152 264

XOVES 24 26 160 132 239

VENRES 66 114 12 188

SABADO 67 169 172 304 323

DOMINGO 185 197 219 228 215

GRUPOS ESCOLARES 40 176 289 226 461

GRUPOS ADULTOS 196 173 208 266

VISITAS INDIVIDUAIS 355 319 427 629 642

DOMINGOS NO MUSEO

TOTAIS MENSUAIS 395 691 889 1063 1369

*RESUME

EXTRANXEIROS AR

XEN

TIN

A

ING

LATE

RR

A

CO

STA

RIC

A

FRA

NC

IA

XANEIRO 2 1 1

FEBREIRO 1 1 1

MARZO

ABRIL 2 3

MAIO 2 2

XUÑO 2 7

XULLO 3

AGOSTO 2 9

SETEMBRO 2

OUTUBRO

NOVEMBRO

DECEMBRO

TOTAL 9 6 2 24

* Nº DE GRUPOS XANE FEBR MARZ ABRIL MAIO

Nº GRUPOS ESCOLARES 1 4 9 8

Nº GRUPOS ADULTOS 5 5 5


MAIO XUÑO XULLO AGOS SET OUT NOV DEC ANUAL

698 616 536 640 435 336 438 598 5751

671 584 552 635 436 427 458 618 5965

145 182 99 158 54 30 12 260 1367

428 222 60 144 10 58 51 49 1433

76 2 17 22 35 2 1 2 361

147 41 75 62 32 68 48 37 676

143 154 189 229 266 99 127 239 1947

213 200 291 543 295 299 223 264 3186

217 399 257 117 179 207 433 373 2653

131 221 246 134 246 127 92 279 2066

479 182 139 339 108 85 87 283 2175

720 707 526 307 414 496 702 636 6248

2 18 34 6 9 6 3 111

5 4 4 19

4 6 8 12 12 9 3 14 82

2 3 6 7 3 22

2 2 13 2 19

4 6 8 28

1 2 38 115 4 4 182

2 40 8 15 5 4 93

4 7 3 5 1 24

2 2 14 56 4 4 133

3 62 67

3 6 37 86 36 7 2 227

5 2 13 20

2 2 6 1 13

1 4

3 26 2 34

12 18 15 51 21 12 1 149

841 795 401 333 205 452 427 589 5583

528 405 687 842 871 311 469 627 6238

0

272 144 65 232 37 122 51 160 1447

264 294 141 173 39 55 67 163 1608

239 152 91 164 214 79 33 286 1600

56 80 127 179 113 32 23 264 1254

323 242 377 283 332 167 260 89 2785

215 288 287 244 136 308 462 254 3023

461 344 65 120 37 100 218 2076

266 468 333 41 320 215 445 490 3155

642 388 690 1114 514 448 451 508 6485

1369 1200 1088 1275 871 763 896 1216 11716

CH

ILE

ITA

LIA

SUIZ

A

FIN

LAN

DIA

PER

Ú

LITU

AN

IA

ALE

MA

NIA

HO

LAN

DA

BU

LGA

RIA

BR

ASI

L

VEN

EZU

ELA

SUEC

IA

1

2 3 1 1

1 1 2 2 2

4 2 3

2

1 4 7 1 4

2 3 1 5

1 1 6 2 2

1

2 7 6 2 2 4 13 15 1 4 12

MAIO XUÑO XULLO AGOS SET OUT NOV DEC ANUAL

12 13 2 2 1 2 7 61

9 14 10 1 6 5 10 13 83

RESUME DE VISITAS AO MUSEO SAN PAIO DE NARLA ANO 2011


8

SUEC

IA

RO

MA

NIA

EEU

U

BÉL

XIC

A

PO

RTU

GA

L

AU

STR

ALI

A

ANUAL

4

4

0

12

12

18

8 1 1 15

4 7 8 4 51

8 21

12

0

1

8 9 5 7 8 4 150

3. PROGRAMA ARQUITECTÓNICO

Reposición de bomba no pozo (XUÑO)

Cambio de cristais rotos (AGOSTO)

Cambio de billas nos lavabos dos baños (XULLO)

Presupostado reforma almacén, obra pendente de realizar (SETEMBRO)

Limpeza dos accesos e plataforma do castro da fortaleza varias veces ao ano

Conservación de infraestruturas

Reposición de sistema de iluminación, por parte do servizo de mantemento da

Deputación, cando son de fácil reposición e urxencia son reparadas polo persoal

da fortaleza. (DURANTE TODO ANO SEGUNDO HAI AS INCIDENCIAS)

Desratización varias veces ao ano, cada tres meses.

Recollida de auga, control lex

Cambio de teléfono para poder recibir sin

Wifi gratuíta ao servizo dos visitantes (MAIO)

Tratamento contra a polilla nas pezas de artes populares (XUÑO)


. PROGRAMA ARQUITECTÓNICO

Reposición de bomba no pozo (XUÑO)

Cambio de cristais rotos (AGOSTO)

Cambio de billas nos lavabos dos baños (XULLO)

reforma almacén, obra pendente de realizar (SETEMBRO)

dos accesos e plataforma do castro da fortaleza varias veces ao ano

infraestruturas


, cando son de fácil reposición e urxencia son reparadas polo persoal


Desratización varias veces ao ano, cada tres meses.

ol lexionella e potabilidade.

e teléfono para poder recibir sinal en todo o museo (MAIO)

izo dos visitantes (MAIO)



9

reforma almacén, obra pendente de realizar (SETEMBRO)

dos accesos e plataforma do castro da fortaleza varias veces ao ano


, cando son de fácil reposición e urxencia son reparadas polo persoal


al en todo o museo (MAIO)


4. PROGRAMA DIDÁCTICO

4.1. Actividades escolares

Ao longo do curso ofrécese a posibilidade de solicitar dous tipos de visitas:

guiada e con actividade. Para

previa das mesmas, concertando con departamento de didáctica.

Visita de ini ciación:

Comprende un recorrido por todo o castelo, recomendase para os grupos

que visitan o centro por primeira vez, independentem

Duración aproximada de 60 minutos.

Para un mellor aproveitamento

que existe unha variedade e riqueza de contidos, e na procura dun novo concepto

de visita máis participativa, como alternativa as tradicionais visitas guiadas e que

implique a colaboración directa de profesores e

programa de itinerarios os distintos niveis de ensino:


DIDÁCTICO

4.1. Actividades escolares


guiada e con actividade. Para realizar estas visitas é necesario a concertación


ciación:


que visitan o centro por primeira vez, independentemente do seu nivel educativo.

Duración aproximada de 60 minutos.

aproveitamento do Museo Fortaleza San Paio de Narla, xa



implique a colaboración directa de profesores e alumnos, ofrecemos no 201

programa de itinerarios os distintos niveis de ensino:


10


realizar estas visitas é necesario a concertación



ente do seu nivel educativo.

do Museo Fortaleza San Paio de Narla, xa



alumnos, ofrecemos no 2011 un

O Castelo encantado

O Porvir do pasado

O Labirinto do Castelo

Un Museo de Lendas

O xogo de verbas

Na lareira

A bela durminte

Visita de iniciación

Nivel: Todos os ciclos

Data: Curso escolar

Obxectivo: Comprender que a as sociedades actuais están condicionadas polo

seu pasado histórico. Recoñecer as ferramentas e analizar a súa evolución e

continuidade, así como a necesidade

O Castelo encantado

Nivel: 1º e 2º ciclo de Primaria

Data: Curso escolar

Obxectivo: Identificar as distintas clases sociais; servos, señorío e cabaleiros

meirande os recursos que nos ofrecen as diferentes salas do museo.


Comprender que a as sociedades actuais están condicionadas polo


continuidade, así como a necesidade de conservalas para outras xe

1º e 2º ciclo de Primaria

Identificar as distintas clases sociais; servos, señorío e cabaleiros

os recursos que nos ofrecen as diferentes salas do museo.


11

Comprender que a as sociedades actuais están condicionadas polo


de conservalas para outras xeracións.

Identificar as distintas clases sociais; servos, señorío e cabaleiros

os recursos que nos ofrecen as diferentes salas do museo.



12

O Porvir do pasado

San Paio de Narla é un museo axente para o coñecemento da vida pasado

dos nosos devanceiros, museos que deben de ser, e son, act

dos nosas xeracións.

Nivel: ESO e BAC

Data: Curso escolar

Obxectivo: Estudar o paso do tempo, no que se desenvolve o

Paio de Narla, así como as distintas salas, a través da Lenda da Cova da Serpe.



dos nosos devanceiros, museos que deben de ser, e son, activos na educación

o paso do tempo, no que se desenvolve o



13


ivos na educación

o paso do tempo, no que se desenvolve o señorío de San


Alicia Villar Parrado desenvolveu o papel de

con esta cantiga.


Alicia Villar Parrado desenvolveu o papel de trovadora na Fortaleza na actividade


14

na Fortaleza na actividade Vivir no pasado

O Labirinto do Castelo

Nivel: ESO e BAC

Data: Curso escolar

Obxectivo: Coñecer a etnografía e des

conscientes da importancia do pasado para comprender e presente.


Obxectivo: Coñecer a etnografía e desenvolver a creatividade do alumnado

entes da importancia do pasado para comprender e presente.


15

nvolver a creatividade do alumnado sendo

entes da importancia do pasado para comprender e presente.

Un Museo en Lendas

Nivel: 3º Ciclo de Primaria, ESO e BAC

Data: Curso escolar

Obxectivo: Coñecer a literatura e a mitoloxía popular do Concello de Friol a

través da comunicación cos nosos maiores.


3º Ciclo de Primaria, ESO e BAC

Coñecer a literatura e a mitoloxía popular do Concello de Friol a

través da comunicación cos nosos maiores.


16

Coñecer a literatura e a mitoloxía popular do Concello de Friol a

O xogo de verbas

Nivel: 4º,5º e 6º Primaria

Data: Curso escolar

Obxectivo: Aproveitar a riqueza e a variedade do patrimonio cultural, tomando

conciencia da importancia do pasado para comprender o presente; para espertar

o interese polas visitas aos museo motivamos con xogos.

A) Nesta fotografía sinala o nome desta peza

B) ¿Sabes o nome de peza que vai do guindastre ó caldeiro?

C) O guindastre recibe tamén o nome de _____________

Localiza nesta sopa de letras as respostas dos apartados C das probas anteriores

e comprobarás que coas letras restantes contadas de 3 en 3 atopar

deste museo.


4º,5º e 6º Primaria

Aproveitar a riqueza e a variedade do patrimonio cultural, tomando


o interese polas visitas aos museo motivamos con xogos.

sinala o nome desta peza

¿Sabes o nome de peza que vai do guindastre ó caldeiro?

C) O guindastre recibe tamén o nome de _____________


e comprobarás que coas letras restantes contadas de 3 en 3 atopar


17

Aproveitar a riqueza e a variedade do patrimonio cultural, tomando



e comprobarás que coas letras restantes contadas de 3 en 3 atoparás o nome

Na Lareira

Nivel: Ed. Infantil, 1º e 2º de Primaria

Data: Curso escolar

Obxectivo: Visitar a cociña para que o alumnado de

esta dependencia sufriu ao longo do tempo. Compararemos as vellas

as comidas que nelas se facían coas actuais


Ed. Infantil, 1º e 2º de Primaria

Visitar a cociña para que o alumnado descubra a transformación que

esta dependencia sufriu ao longo do tempo. Compararemos as vellas

as comidas que nelas se facían coas actuais


18

cubra a transformación que

esta dependencia sufriu ao longo do tempo. Compararemos as vellas cociñas e

A bela durminte

Nivel: Ed Infantil e 1º e 2º de Primaria

Data: Curso escolar

Obxectivo: Empregar como fío condutor o conto da Bela Durminte e aproveitar

como recurso os obxectos expostos, nun ambiente, en principio nada atraínte

para o neno, o castelo vaise convertendo nun escenario onde a imaxinación cobra

vida ata materializarse como real.


Ed Infantil e 1º e 2º de Primaria

Empregar como fío condutor o conto da Bela Durminte e aproveitar



vida ata materializarse como real.


19

Empregar como fío condutor o conto da Bela Durminte e aproveitar



Peiteados y aderezos

Nivel: 3º e 4º ESO

Data: Curso escolar

Obxectivo: Concienciar aso rapaces e rapazas de cómo unha actividade que

pode parecer tan rutinaria como a de peitearse pode ser algo estético e artístico.

Ademais de agochar os entresixos de épocas históricas ao través das cales,

sometidas a un exhaustivo estudo,

distinción e ostentación.


Concienciar aso rapaces e rapazas de cómo unha actividade que



sometidas a un exhaustivo estudo, verase coma o peiteado era signo social de


20

Concienciar aso rapaces e rapazas de cómo unha actividade que



coma o peiteado era signo social de

Facendo historia (Heráldica)

Nivel: 1º e 2º da ESO

Data: Curso escolar

Obxectivo: Fusión heráldica e historia, condensándoos nun único concepto para

amosar que tras un escudo

unha peza inerte, ao contrario é unha peza parlante, e iso é o que se tentará facer

visible incidindo en que é unha fiestra para visionar como era a vida dos nosos

home e mulleres con rango nobiliario do Medievo.


Facendo historia (Heráldica)

Fusión heráldica e historia, condensándoos nun único concepto para

amosar que tras un escudo agóchase moita crónica histórica. Un escudo non é



home e mulleres con rango nobiliario do Medievo.


21

Fusión heráldica e historia, condensándoos nun único concepto para

moita crónica histórica. Un escudo non é



Pescudas de detectives en San Paio

Nivel: 5º e 6º de Primaria e 1º da ESO

Data: Curso escolar

Obxectivo: Trátase de que os nenos e nenas se metan, por uns intres, na pel dun

detective. Pero dun detective peculiar, porque o seu campo de acción será o

Museo de San Paio, e terán que ir superando unha serie de pistas para acadar a

meta final. Unha desas pistas c

antiga da lareira, etc. Finalmente, chegarán ao último piso da torre e se fixeron

ben as súas tarefas, adiviñaran


Pescudas de detectives en San Paio

5º e 6º de Primaria e 1º da ESO

Trátase de que os nenos e nenas se metan, por uns intres, na pel dun



meta final. Unha desas pistas consistirá en localizar cunha lupa cal é a peza máis


adiviñaran cal é o truco para abrir un cofre con so


22

Trátase de que os nenos e nenas se metan, por uns intres, na pel dun



onsistirá en localizar cunha lupa cal é a peza máis


un cofre con sorpresas.

4.2. Obradoiros de verán


de verán


23

“Enrédate con nós” é o lema desta proposta deste programa de actividades

que pretende enredar, enlear, envolver, engaiolar, enganchar, comprometer…,

pór en rede a todos e todas os que amades os museos e a cultura en xeral.

Propoñemos obradoiros, concertos

conversas, debates, tertulias, xornadas e mesas redondas, iniciativas para todos

os públicos, desde mozos ata maiores que queiran, que se deixen enredar polos

museos da Rede Museística da Deputación de Lugo. Prop

agardamos propostas de todos e todas, suxestións, ideas ou maneiras de

entender o patrimonio como ben de todos, como herdanza común a coñecer e

conservar. Un patrimonio común, unha causa común.

Se nos visita tamén agardamos contribuír a

cada vez que se achegue a este ou aos outros museos da Rede poida percibir

esa sensación de satisfacción que sentimos cando sentimos o de todos como

noso.

Oficios: de hoxe a onte

Mestre: Varios artesáns e expertos

Obxectivos: Queremos amosar que os bens culturais materiais que conteñen os

museos en relación cos traballos son á súa vez continentes de valores

inmateriais. Que nos din os obxectos dos museos?





Propoñemos obradoiros, concertos, visitas guiadas, viaxes, representacións,



museos da Rede Museística da Deputación de Lugo. Propoñemos pero tamén



conservar. Un patrimonio común, unha causa común.

Se nos visita tamén agardamos contribuír ao seu lecer, e de paso, a que



Oficios: de hoxe a onte

Mestre: Varios artesáns e expertos

Queremos amosar que os bens culturais materiais que conteñen os


inmateriais. Que nos din os obxectos dos museos?


24




, visitas guiadas, viaxes, representacións,



oñemos pero tamén



o seu lecer, e de paso, a que



Queremos amosar que os bens culturais materiais que conteñen os


Oficios de onte

Mestre: Varios expertos.

Obxectivos: Procuraremos unha nova mirada en relacións aos obxectos expostos

nos museos. Que nos din do pasado?


expertos.


nos museos. Que nos din do pasado?


25




26

ROTEIRO IRMANDIÑO

Reunión cos viaxeiros procedentes do Museo Provincial do Mar de San

Cibrao e cos que iniciaron a viaxe no Museo Pazo de Tor. Poñeremos en práctica

as nosas capacidades e habilidades para recrear as guerras irmandiñas.

A REVOLTA DOS IRMANDIÑOS E OS

SEUS ALIADOS DE SAN CIPRIÁN E

MONFORTE DE LEMOS

En toda batalla que se

guerreiros. A ansia e a ambición de poder fai que os líderes e señores da guerra se alíen entre sí

para derrotar ao inimigo e así facerse co anhelado poder. Un nobre no

ultraxado por un vulgar campesiño, pero tamén ten que aprender a respe

organizado en cuadrillas de irmandiños e a súa cólera é tremenda.

O irmandiño aborrece ao nobre porque o obriga a traballar indiscriminadamen

porque lle rouba parte da súa colleita e non lle da o que lle corresponde. O pobre campesiño,

indefenso e abatido, regresa a casa e

de frío e desnutridos, e a súa muller apenas ten

Circunstancias como estas fan a situación insostible, por iso xa hai un tempo que na fortaleza

de San Paio de Narla, nobres e vasalos

das súas terras e o privilexio do poder. Os combates son reñidos e benfeitores e malfeitores



que iniciaron a viaxe no Museo Pazo de Tor. Poñeremos en práctica


A REVOLTA DOS IRMANDIÑOS E OS

SEUS ALIADOS DE SAN CIPRIÁN E

MONFORTE DE LEMOS

En toda batalla que se prece, sempre hai conspiracións e alianzas entre


para derrotar ao inimigo e así facerse co anhelado poder. Un nobre non pode permitir verse

ultraxado por un vulgar campesiño, pero tamén ten que aprender a respectalo porque está ben

organizado en cuadrillas de irmandiños e a súa cólera é tremenda.

O irmandiño aborrece ao nobre porque o obriga a traballar indiscriminadamen


indefenso e abatido, regresa a casa e consúmese na pena de ver cómo os seus fillos están ateridos

de frío e desnutridos, e a súa muller apenas ten leite para amamantar ao recén nacido…


de San Paio de Narla, nobres e vasalos enfróntanse un ano tras outro, para manter a hexemonía



27


que iniciaron a viaxe no Museo Pazo de Tor. Poñeremos en práctica


, sempre hai conspiracións e alianzas entre


n pode permitir verse

talo porque está ben

O irmandiño aborrece ao nobre porque o obriga a traballar indiscriminadamente, non é legal


na pena de ver cómo os seus fillos están ateridos

leite para amamantar ao recén nacido…


un ano tras outro, para manter a hexemonía


loitan con todas as súas forzas para manter o seu prestixio e recuperar a súa dignidade, no caso

dos irmandiños e apropiarse de novo das súas opulentas fortalezas e magníficos banquetes no

caso dos nobres.

Pero as baixas en ambos exércitos son moi graves, os

irmandiños de Friol ven diezmadas as súas forzas pola acción

opresiva do exército dos nobres, e viceversa. Qué pa

Poderán sobrevivir a un duro combate coa forza e o espírito baixo

Afortunadamente, este ano cada exército

combatentes. Este ano vannos

Ciprián e Monforte de Lemos.

Os nobres de Friol van contar coa axuda do Conde de Lemos, unha figura emblemática do

señorío e nobreza galegos, así como co Mariscal Pardo de Cela, un b

destro no combate corpo a corpo.

Lugo, a reunirse aquí en Friol, e non veñen sós…Non, non nin moito menos. Veñen acompañados

do seu séquito de condes, marqueses, bispos, ca

Pero non temades, irmandiños e irmandiñas de Friol. Vos tampouco estades sós. Tedes o

valor e a coraxe da irmandade Fusquenlla, que perdeu terreo na Mariña lucense e ven disposta a

amotinarse no último reduto

sí, aló abaixo no val. Xa vexo chegar os estandartes reais e Conde de Lemos ergueito no seu



piarse de novo das súas opulentas fortalezas e magníficos banquetes no

Pero as baixas en ambos exércitos son moi graves, os

irmandiños de Friol ven diezmadas as súas forzas pola acción

opresiva do exército dos nobres, e viceversa. Qué pasará este ano?

Poderán sobrevivir a un duro combate coa forza e o espírito baixo

Afortunadamente, este ano cada exército verase recompensado coa incorporación de novos

vannos acompañar na nosa aventura os irmandiños e nobre

Ciprián e Monforte de Lemos. Valorosos e fornidos guerreiros con ganas de poderío e riqueza.


señorío e nobreza galegos, así como co Mariscal Pardo de Cela, un bravo señor da guerra moi

no combate corpo a corpo. Estes veñen galopando desde as lonxanas terras do norte de


do seu séquito de condes, marqueses, bispos, cardenais…



reduto no que os irmandiños continúan invictos. Escoitade!. Non oídes?. Sí,



28


piarse de novo das súas opulentas fortalezas e magníficos banquetes no

mínimos?

recompensado coa incorporación de novos

acompañar na nosa aventura os irmandiños e nobres de San

e fornidos guerreiros con ganas de poderío e riqueza.


ravo señor da guerra moi

veñen galopando desde as lonxanas terras do norte de




os. Escoitade!. Non oídes?. Sí,


alazán, os irmandiños

Qué vai pasar?. A ver, vexamos que din:

- VASCO DA

tempo agardando o momento de gloria, as miñas ganas de vingarme, de

voltar sentarme no meu trono e de que

recollan os ósos de polo que eu degusto con tanto

riqueza! Jajaja!

- PEDRO ÁLVAREZ DE SOUTOMAIOR (ALBERTO BARREIRO COBAS): Señor Vasco das Seixas,

debo lembrarlle que os irmandiños xa nos gañaron un par de veces…Non son uns descerebrados,

están ben organizados, e móveos

- VASCO DAS SEIXAS (ISMAEL MARTÍNEZ CARREGAL): Cala, insensato! Cala!. Sempre tés que

empañar os meus soños de dominio, mando e autoridade. Cómo ousas contrariarme?. Eu son o

que mando aquí na fortaleza de San Paio de Narla (dío levantando a voz

enfadado).

- DON AFONSO DE AGUIAR (LUIS MIGUEL MÁRQUEZ CARREGAL): Meus señores, desculpen a

ousadía de interromper a súa conversa, pero as tropas do Conde de Lemos xa están aquí. Hai que

recibir con solemnidade a tan ilustre convidado…

- VASCO DAS SEIXAS (ISMAEL MARTÍNEZ CARREGAL) E PEDRO ÁLVAREZ DE SOUTOMAIOR

(ALBERTO BARREIRO COBAS) : Por suposto! Sen lugar a dúbidas!. Él é a nosa salvación.

Entra a comitiva do conde de Lemos:

- CONDE DE LEMOS (BORJA MÁRQUEZ CARREGAL): Bos días, membros

friolense!. Os meus respectos Señor Vasco das Seixas, pero ten vostede o reino máis mal

adecentado que vin eu en moito tempo, qué desastre de corredoiras!


alazán, os irmandiños estanse reorganizando, saben que chegan os nobres…Ui, ui!

Qué vai pasar?. A ver, vexamos que din:

VASCO DAS SEIXAS (ISMAEL MARTÍNEZ CARREGAL): Ja! Ja! Ja!. Tanto


voltar sentarme no meu trono e de que eses vulgares vasalos e labregos

recollan os ósos de polo que eu degusto con tanto pracer e que lles escupo no chan….Sí! poder e

PEDRO ÁLVAREZ DE SOUTOMAIOR (ALBERTO BARREIRO COBAS): Señor Vasco das Seixas,


están ben organizados, e móveos a rabia…

VASCO DAS SEIXAS (ISMAEL MARTÍNEZ CARREGAL): Cala, insensato! Cala!. Sempre tés que


que mando aquí na fortaleza de San Paio de Narla (dío levantando a voz

DON AFONSO DE AGUIAR (LUIS MIGUEL MÁRQUEZ CARREGAL): Meus señores, desculpen a


recibir con solemnidade a tan ilustre convidado…

CO DAS SEIXAS (ISMAEL MARTÍNEZ CARREGAL) E PEDRO ÁLVAREZ DE SOUTOMAIOR


Entra a comitiva do conde de Lemos:

CONDE DE LEMOS (BORJA MÁRQUEZ CARREGAL): Bos días, membros


adecentado que vin eu en moito tempo, qué desastre de corredoiras!


29

reorganizando, saben que chegan os nobres…Ui, ui!

S SEIXAS (ISMAEL MARTÍNEZ CARREGAL): Ja! Ja! Ja!. Tanto


vulgares vasalos e labregos

e lles escupo no chan….Sí! poder e

PEDRO ÁLVAREZ DE SOUTOMAIOR (ALBERTO BARREIRO COBAS): Señor Vasco das Seixas,


VASCO DAS SEIXAS (ISMAEL MARTÍNEZ CARREGAL): Cala, insensato! Cala!. Sempre tés que


que mando aquí na fortaleza de San Paio de Narla (dío levantando a voz e visiblemente

DON AFONSO DE AGUIAR (LUIS MIGUEL MÁRQUEZ CARREGAL): Meus señores, desculpen a


CO DAS SEIXAS (ISMAEL MARTÍNEZ CARREGAL) E PEDRO ÁLVAREZ DE SOUTOMAIOR


CONDE DE LEMOS (BORJA MÁRQUEZ CARREGAL): Bos días, membros da ilustre nobreza


- VASCO DAS SEIXAS (ISMAEL MARTÍNEZ CARREGAL): Pódolle garantir, meu señor, que o

reino foi un dos mellores…ata que chegou a peste dos irmandiños…

- DON RODRIGO DE VIVAR (JORGE SANTOS ROADE): Non quixera

descúlpeme o atrevemento. Quero dicir que é certo que os

nosas pertenzas e cousas valiosas. Son máis fortes ca nós, porque teñen a súa disposición todo o

armamento que antes fora noso….

- MARISCAL PARDO DE CELA (ÁLVARO BARRIO MONTECELO): Non sexas incauto e recorda

sempre a autoridade e o respe

sei ben que é certo o que dis, a miña fortaleza en Alfoz tamén foi asediada e eu

tiven que fuxir como un mixiriqueiro co rabo entre as pernas… E é por iso, que

hoxe veño aquí con sede de

- DONA CATALINA DE ANDRADE (ANDREA IG

Non me fagades sufrir, acabade xa con tanta guerra e devastación. Por

acabedes coa vida de ninguén…Os irmandiños tiñan razón, meu amo, vos fostedes cruel e

inhumano e deixastedes que vivisen en

asaltaron a fortaleza, a min e a miña filla nunca nos fixeron nada porque sempre

benevolentes con eles.

- DAMISELA BERTA (ALBA CASANOVA CARRIL): Iso é certo, miña nai non mente. Di a verdade!.

Por qué este afán de acabar coa vida de tanta xente?. Levamos máis de dous anos con estas

escaramuzas. Teño a alma rota en pedazos, o meu corazón non pode sufrir máis

lamentos…Síntome desfalecer, por

de xeito igualitario?.

- DON ÁLVARO DE SOUZA (LAURA BARREIRO COBAS): Miña ben querida damisela Berta, esta

é unha das razóns pola que as mulleres non poden ir á guerra. Aquí trátase de recuperar a honra e


VASCO DAS SEIXAS (ISMAEL MARTÍNEZ CARREGAL): Pódolle garantir, meu señor, que o

reino foi un dos mellores…ata que chegou a peste dos irmandiños…

DON RODRIGO DE VIVAR (JORGE SANTOS ROADE): Non quixera entremeterme

o atrevemento. Quero dicir que é certo que os irmandiños apropiáronse

cousas valiosas. Son máis fortes ca nós, porque teñen a súa disposición todo o

armamento que antes fora noso….

MARISCAL PARDO DE CELA (ÁLVARO BARRIO MONTECELO): Non sexas incauto e recorda

sempre a autoridade e o respecto que debes a quen ten máis rango



hoxe veño aquí con sede de vitoria e…

DONA CATALINA DE ANDRADE (ANDREA IGLESIAS NÚÑEZ): Por Deus! Por Deus!.

Non me fagades sufrir, acabade xa con tanta guerra e devastación. Por favor vólo suplico, non


inhumano e deixastedes que vivisen en condicións miserentas. Teñen un corazón bo, cando

asaltaron a fortaleza, a min e a miña filla nunca nos fixeron nada porque sempre

DAMISELA BERTA (ALBA CASANOVA CARRIL): Iso é certo, miña nai non mente. Di a verdade!.

este afán de acabar coa vida de tanta xente?. Levamos máis de dous anos con estas


lamentos…Síntome desfalecer, por favor non podedes repartir as pertenzas entre ambos bandos

DON ÁLVARO DE SOUZA (LAURA BARREIRO COBAS): Miña ben querida damisela Berta, esta



30

VASCO DAS SEIXAS (ISMAEL MARTÍNEZ CARREGAL): Pódolle garantir, meu señor, que o meu

entremeterme, pero

apropiáronse de todas as

cousas valiosas. Son máis fortes ca nós, porque teñen a súa disposición todo o

MARISCAL PARDO DE CELA (ÁLVARO BARRIO MONTECELO): Non sexas incauto e recorda

to que debes a quen ten máis rango militar ca ti. Pero



LESIAS NÚÑEZ): Por Deus! Por Deus!.

favor vólo suplico, non


condicións miserentas. Teñen un corazón bo, cando

asaltaron a fortaleza, a min e a miña filla nunca nos fixeron nada porque sempre fomos

DAMISELA BERTA (ALBA CASANOVA CARRIL): Iso é certo, miña nai non mente. Di a verdade!.

este afán de acabar coa vida de tanta xente?. Levamos máis de dous anos con estas


favor non podedes repartir as pertenzas entre ambos bandos

DON ÁLVARO DE SOUZA (LAURA BARREIRO COBAS): Miña ben querida damisela Berta, esta


o orgullo perdido, ou é que polas túas venas non corre

Andrade????

- DAMISELA ALDARA (MENCÍA CASANOVA CARRIL) : Non lle fale así a miña señora, Don Álvaro

de Souza, sabe que a súa saúde é feble e delicada. Ela só quere facer o ben, que non haxa máis

liortas. E se quere que lle diga a verdade, eu tampouco quero máis mortes, dor nin sufrimento.

- MONSIEUR ROLAND (ANA LÓPEZ ARES ): Por

me dé ordes…Eu non soporto aguantar máis o escarnio dos meus compañeiros en

Francia. Eu era un home reputado e respe

agocharme como un vulgar baldreu

- TODOS OS HOMES: Morte aos irmandiños!. Recuperemos a nosa

honra!

- DON PEDRO OSORIO (ADA BLANCO RODRÍGUEZ): B

nosa estratexia. Eu propóñovos sacar proveito das nosas catapultas e impactar contra puntos

clave dos irmandiños, para que cunda o pánico entre eles e se desorganicen…

- DON LUCAS SUÁREZ (IREA BLANCO RODRÍGUEZ): Fantástico! Soa xenial, eu ademais

propoño ceibar os comodíns peste negra: Pestino e Pestina. Son letais e moi efectivos…

- DON HERNÁN ISSUNZA (ANA FERRO FERNÁNDEZ): Don Lucas, non se crea un gran

descubridor…

- DON LUCAS SUÁREZ (IREA BLANCO RODRÍGUEZ): Cómo ousades! Cómo vos atrevedes a ser

tan impertinente…

- DON HERNÁN ISSUNZA (ANA FERRO FERNÁNDEZ) : Non vos enfadedes, pero recórdolle que

os irmandiños coñecen tamén esta táctica das catapultas e dos comodíns peste negra.


o orgullo perdido, ou é que polas túas venas non corre o sangue da nobre

DAMISELA ALDARA (MENCÍA CASANOVA CARRIL) : Non lle fale así a miña señora, Don Álvaro


ue lle diga a verdade, eu tampouco quero máis mortes, dor nin sufrimento.

MONSIEUR ROLAND (ANA LÓPEZ ARES ): Por favor, non vin ata aquí para que unha muller


home reputado e respectado, e agora teño que

baldreu. Morte aos irmandiños!

TODOS OS HOMES: Morte aos irmandiños!. Recuperemos a nosa

DON PEDRO OSORIO (ADA BLANCO RODRÍGUEZ): Ben, compañeiros!. Temos que redi

estratexia. Eu propóñovos sacar proveito das nosas catapultas e impactar contra puntos


DON LUCAS SUÁREZ (IREA BLANCO RODRÍGUEZ): Fantástico! Soa xenial, eu ademais

ceibar os comodíns peste negra: Pestino e Pestina. Son letais e moi efectivos…

DON HERNÁN ISSUNZA (ANA FERRO FERNÁNDEZ): Don Lucas, non se crea un gran

DON LUCAS SUÁREZ (IREA BLANCO RODRÍGUEZ): Cómo ousades! Cómo vos atrevedes a ser

DON HERNÁN ISSUNZA (ANA FERRO FERNÁNDEZ) : Non vos enfadedes, pero recórdolle que



31

o sangue da nobre liñaxe dos Seixas e

DAMISELA ALDARA (MENCÍA CASANOVA CARRIL) : Non lle fale así a miña señora, Don Álvaro


ue lle diga a verdade, eu tampouco quero máis mortes, dor nin sufrimento.

n ata aquí para que unha muller


en, compañeiros!. Temos que rediseñar a

estratexia. Eu propóñovos sacar proveito das nosas catapultas e impactar contra puntos


DON LUCAS SUÁREZ (IREA BLANCO RODRÍGUEZ): Fantástico! Soa xenial, eu ademais

ceibar os comodíns peste negra: Pestino e Pestina. Son letais e moi efectivos…

DON HERNÁN ISSUNZA (ANA FERRO FERNÁNDEZ): Don Lucas, non se crea un gran

DON LUCAS SUÁREZ (IREA BLANCO RODRÍGUEZ): Cómo ousades! Cómo vos atrevedes a ser

DON HERNÁN ISSUNZA (ANA FERRO FERNÁNDEZ) : Non vos enfadedes, pero recórdolle que


- DON HUGO REAL (BORJA PENA ROIS): É certo, e que sucederá se un comodín

alcanza a un dos nosos?

- DON LOIS, XEFE MILITAR DAS TROPAS DO CONDE DE LEMOS ( ANNE BARRIO MONTECELO) :

Sorpréndeme ver as técnicas bélicas tan avanzadas que empregades aquí. Pero non podo permitir

poñer en práctica unha técnica que atente con

dentro do propio exército atacante e defensivo.

- VASCO DAS SEIXAS (ISMAEL MARTÍNEZ CARREGAL): Non vos exasperedes, meus

amigos!. Os comodíns peste negra son unha baza moi importante que non

podemos botar a perder, pero eu tampouco quero pór en risco a vida dos meus

homes. E por iso que conto co saber facer de Aurora, a miña menciñeira real.

Por favor, Aurora, disipe as dúbidas destes cabaleiros…

- AURORA, A MENCIÑEIRA (LEIRE SANTOS ROADE): Non teman polas

cando caian abatidos no campo de batalla por Pestino e Pestina, eu acudirei a

darlles un eficaz antídoto. Ademais, as miñas dotes de maga e nigromante

permítenme mover con absoluto sixilo e pasar inadvertida.

- CONDE DE LEMOS (BORJA MÁRQUEZ CAR

reunámonos todos e debatamos. A primeira cousa que temos que decidir é quen dos nosos

nobres e bispos se ofrece para

para home – Pestino- e outro par

- MENCIA, DUQUESA DO ULLA (MARINA SENRA CARRILLO): Ben, eu non teño ningún tipo de

inconveniente de ofrecerme voluntaria, se iso supón que vou recuperar todas a miñas

propiedades incluída a miña r

marabillosamente ben.


DON HUGO REAL (BORJA PENA ROIS): É certo, e que sucederá se un comodín

DON LOIS, XEFE MILITAR DAS TROPAS DO CONDE DE LEMOS ( ANNE BARRIO MONTECELO) :

ver as técnicas bélicas tan avanzadas que empregades aquí. Pero non podo permitir

poñer en práctica unha técnica que atente contra a vida dos meus homes. Iso é crear o inimigo

dentro do propio exército atacante e defensivo.

VASCO DAS SEIXAS (ISMAEL MARTÍNEZ CARREGAL): Non vos exasperedes, meus


a perder, pero eu tampouco quero pór en risco a vida dos meus


favor, Aurora, disipe as dúbidas destes cabaleiros…

AURORA, A MENCIÑEIRA (LEIRE SANTOS ROADE): Non teman polas súas vidas,



permítenme mover con absoluto sixilo e pasar inadvertida.

CONDE DE LEMOS (BORJA MÁRQUEZ CARREGAL): Daquela, preparemos a nosa ofensiva,

todos e debatamos. A primeira cousa que temos que decidir é quen dos nosos

se ofrece para converterse en comodín peste negra, habendo un papel deseñado

e outro para muller – Pestina – Quen de vostedes se ofrece voluntario?

MENCIA, DUQUESA DO ULLA (MARINA SENRA CARRILLO): Ben, eu non teño ningún tipo de


a miña residencia de verán que tan ben me senta e me fai sentir tan


32

DON HUGO REAL (BORJA PENA ROIS): É certo, e que sucederá se un comodín peste negra

DON LOIS, XEFE MILITAR DAS TROPAS DO CONDE DE LEMOS ( ANNE BARRIO MONTECELO) :

ver as técnicas bélicas tan avanzadas que empregades aquí. Pero non podo permitir

tra a vida dos meus homes. Iso é crear o inimigo

VASCO DAS SEIXAS (ISMAEL MARTÍNEZ CARREGAL): Non vos exasperedes, meus


a perder, pero eu tampouco quero pór en risco a vida dos meus


súas vidas,



REGAL): Daquela, preparemos a nosa ofensiva,

todos e debatamos. A primeira cousa que temos que decidir é quen dos nosos

en comodín peste negra, habendo un papel deseñado

Quen de vostedes se ofrece voluntario?

MENCIA, DUQUESA DO ULLA (MARINA SENRA CARRILLO): Ben, eu non teño ningún tipo de


esidencia de verán que tan ben me senta e me fai sentir tan

- ROIS, OFICIAL GUERREIRO DE ALFOZ (LOIS GONZÁLVEZ FERNÁNDEZ): Da

comodín peste negra masculino. Os meus anos de experiencia militar

mobilidade pasmosas, co cal camiñarei entre eles e fulminareinos coma moscas JAJAJAJAJAJA

- CONDE DE LEMOS (BORJA MÁRQUEZ CARREGAL): Fantástico! partamos cara a batalla.

E mentres, os irmandiños, saberán o que se lles ven enriba?

- NUNO (cabecilla dos irmandiños) (LUCAS ROUCO VARELA): Irmandiños e irmandiñas!. Rápido,

acudide aquí como lóstregos!. Os malfeitores veñen a por nós, e desta volta con reforzos, traen

aos temibles Conde de Lemos e o Mariscal Pardo de Cela. Son uns inimigos moi fortes…

- AFONSO, CRIADOR DE CARNEIROS (NOEL GALÁN LÓPEZ): Calma! Calma, home, calma!. Non te

apresures nin agobies eh?. Eso son faladurías, rumores infundados que non veñen a conto de

nada…

- RUBÉN, O XASTRE ( LUCAS LÓPEZ LÓPEZ ): Afonso, non

torre, como acabo de facer eu agora, e xa os verás acampando e tramando a

favor, eu teño dous meniños pequenos, e non quero que lles pase

nada .Temo pola súa vida!.

- XELA, A COSTUREIRA (CARLOTA LABAJOS): Non, non te preocupes, Ximena, eu heivos de

defender a todas. Se teño destreza para cortar pantalóns, tamén a teño para

Abofé que sí!

- GONZALO, O PASTELEIRO (ANDREA LÓPEZ RODRÍGUEZ): Iso, Xela é o que nos fai falta, mulleres

aguerridas e con coraxe. Si, señor! Aprendede do valor de Xela. Se puidemos con eles unha vez,


ROIS, OFICIAL GUERREIRO DE ALFOZ (LOIS GONZÁLVEZ FERNÁNDEZ): Da cordo, pois eu serei o

comodín peste negra masculino. Os meus anos de experiencia militar dáme unha axilidad

pasmosas, co cal camiñarei entre eles e fulminareinos coma moscas JAJAJAJAJAJA

CONDE DE LEMOS (BORJA MÁRQUEZ CARREGAL): Fantástico! partamos cara a batalla.

E mentres, os irmandiños, saberán o que se lles ven enriba?

dos irmandiños) (LUCAS ROUCO VARELA): Irmandiños e irmandiñas!. Rápido,



AFONSO, CRIADOR DE CARNEIROS (NOEL GALÁN LÓPEZ): Calma! Calma, home, calma!. Non te


RUBÉN, O XASTRE ( LUCAS LÓPEZ LÓPEZ ): Afonso, non digas tonterías!. Súbete o almen


forma de martirizarnos e de, de …rebarnarnos o gaznate!. Ti estás

disposto?. Espabilate! Avisa ao resto.

- XIMENA, A TENDEIRA (BLANCA SENRA CARRILLLO) : Por


nada .Temo pola súa vida!.

XELA, A COSTUREIRA (CARLOTA LABAJOS): Non, non te preocupes, Ximena, eu heivos de

defender a todas. Se teño destreza para cortar pantalóns, tamén a teño para

GONZALO, O PASTELEIRO (ANDREA LÓPEZ RODRÍGUEZ): Iso, Xela é o que nos fai falta, mulleres



33

cordo, pois eu serei o

unha axilidade e unha

pasmosas, co cal camiñarei entre eles e fulminareinos coma moscas JAJAJAJAJAJA

CONDE DE LEMOS (BORJA MÁRQUEZ CARREGAL): Fantástico! partamos cara a batalla.

dos irmandiños) (LUCAS ROUCO VARELA): Irmandiños e irmandiñas!. Rápido,



AFONSO, CRIADOR DE CARNEIROS (NOEL GALÁN LÓPEZ): Calma! Calma, home, calma!. Non te


úbete o almenado da


forma de martirizarnos e de, de …rebarnarnos o gaznate!. Ti estás

XIMENA, A TENDEIRA (BLANCA SENRA CARRILLLO) : Por favor, por


XELA, A COSTUREIRA (CARLOTA LABAJOS): Non, non te preocupes, Ximena, eu heivos de

cortalos e esgazalos.

GONZALO, O PASTELEIRO (ANDREA LÓPEZ RODRÍGUEZ): Iso, Xela é o que nos fai falta, mulleres


sempre hai tempo para unha segu

forza: si, estamos contigoooooooooo!!!!!!!!!!!!

- LEONOR, A PANADEIRA (XELA GONZÁLVEZ FERNÁNDEZ):

Gonzalo, sé precavido, desta volta parten con vantaxe nas súas

tácticas. Teñen catapultas e comodíns peste negra, e si xa s

contan con dous estrategas natos, con Mariscal Pardo de Cela e co Conde de Lemos.

- ALDONZA, A MERCADEIRA (ANDREA VÁZQUEZ SEIJO) : Meu Deus, se é certo o que din deles

vannos esnaquizar!!

- ARTURO, O XINETE ( CARLA LÓPEZ

Coas comilonas que se pegan e o pouco que traballan, non son tan áxiles coma min e non corren

como o fago eu nin moven a espada con tanta destreza. Non son máis que uns bravucóns… ja! Ja!

Ja!

- ISABEL, A CURANDEIRA (DENISE GALÁN LÓPEZ) : Prudencia e precaución, Arturo. Non sei cántos

comodíns peste negra e catapultas poden ter. Temos que organizarnos moi ben para que eu vos

dar garantía e tranquilidade cos meus antídotos. Terei que competir coa pér

Aurora…

- ÚRSULA, APRENDIZ DE CURANDEIRA

pódote axudar. O tempo que pasei contigo traballando, fíxome gañar experiencia e confianza nas

mesturas que fago.

- ANTÓN, O PEIXEIRO (NARCISO

correr, se non queremos que os nosos fillos e fillas sufran a súa furia. Temos que loitar!.

Irmandiños, defendamos coa nosa vida o que tanto caro nos custou acadar!!


sempre hai tempo para unha segunda, estades conmigo?. Berrade con

forza: si, estamos contigoooooooooo!!!!!!!!!!!!

LEONOR, A PANADEIRA (XELA GONZÁLVEZ FERNÁNDEZ):

Gonzalo, sé precavido, desta volta parten con vantaxe nas súas

tácticas. Teñen catapultas e comodíns peste negra, e si xa sei que tamén o temos n

trategas natos, con Mariscal Pardo de Cela e co Conde de Lemos.

ALDONZA, A MERCADEIRA (ANDREA VÁZQUEZ SEIJO) : Meu Deus, se é certo o que din deles

ARTURO, O XINETE ( CARLA LÓPEZ LÓPEZ ): Pero, por favor, a min non me impresionan nadiña.



ABEL, A CURANDEIRA (DENISE GALÁN LÓPEZ) : Prudencia e precaución, Arturo. Non sei cántos


dar garantía e tranquilidade cos meus antídotos. Terei que competir coa pér

ÚRSULA, APRENDIZ DE CURANDEIRA-MENCIÑEIRA (EVA VILA SOBA): Tranquila, Isabel, eu


ANTÓN, O PEIXEIRO (NARCISO FERNÁNDEZ TATO): Amigos meus, ese é un risco que temos que


Irmandiños, defendamos coa nosa vida o que tanto caro nos custou acadar!!


34

ei que tamén o temos nós…Pero, eles

trategas natos, con Mariscal Pardo de Cela e co Conde de Lemos.

ALDONZA, A MERCADEIRA (ANDREA VÁZQUEZ SEIJO) : Meu Deus, se é certo o que din deles

favor, a min non me impresionan nadiña.



ABEL, A CURANDEIRA (DENISE GALÁN LÓPEZ) : Prudencia e precaución, Arturo. Non sei cántos


dar garantía e tranquilidade cos meus antídotos. Terei que competir coa pérfida menciñeira real,

MENCIÑEIRA (EVA VILA SOBA): Tranquila, Isabel, eu


FERNÁNDEZ TATO): Amigos meus, ese é un risco que temos que


- TODOS AO UNÍSONO : Siiii!!!!!!!!!!!!Estamos da

opresión do clero e a tiranía da monarquía!

- ISABEL A CURANDEIRA (DENISE GALÁN LÓPEZ): Ollade! Temos que decidir quen será o noso

comodín peste negra para que eu poida transmitirlle os m

para o noso ataque, hai alguén que se ofreza voluntario?

- MARÍA, A COCIÑEIRA (FRUELA LABAJOS): Eu

nosas pertenzas, e agora menos que a miña taberna goza de éxito e vaime

aos nobres e a comer ricos caldos na miña taberna jajaja

- XOÁN, O BODEGUEIRO (JUAN MAYA COBADO): Aí falaches, María! Hai que loitar por

permanecer na tranquilidade que tiñamos ata o de agora. Eu estou encantado con estes terreos,

aquí a terra é mellor que nas míseras leiras que tiñamos antes. Agora as miñas vides medran

moito mellor e incluso podo comercializar o meu viño cos irmandiños de Palas de Rei. Isto é unha

gozada! Así que eu non dubido en coller o meu fouciño, e vos pensade

- FROILA, A GANDEIRA (CLARA BORRAZÁS FRANCO): Se ti Clara

máis porque estou afeita a traballar con bestas. Unidas as dúas seremos invencibles e imbatibles,

ademais, contaremos cos antídotos da nosa magnífica menciñeira. Po

dispostos a rendervos?


Siiii!!!!!!!!!!!!Estamos da cordo e dispostos a defendernos!. Non a

opresión do clero e a tiranía da monarquía!

ISABEL A CURANDEIRA (DENISE GALÁN LÓPEZ): Ollade! Temos que decidir quen será o noso

para que eu poida transmitirlle os meus poderes. É unha figura fundamental

para o noso ataque, hai alguén que se ofreza voluntario?

MARÍA, A COCIÑEIRA (FRUELA LABAJOS): Eu ofrézome voluntaria, non quero que perdamos as

nosas pertenzas, e agora menos que a miña taberna goza de éxito e vaime moi ben a vida. Morte

aos nobres e a comer ricos caldos na miña taberna jajaja

XOÁN, O BODEGUEIRO (JUAN MAYA COBADO): Aí falaches, María! Hai que loitar por


quí a terra é mellor que nas míseras leiras que tiñamos antes. Agora as miñas vides medran


gozada! Así que eu non dubido en coller o meu fouciño, e vos pensade

ficar aparvados?

- CLARA, A AUGADORA (LARA ROUCO LÓPEZ): Non Maria, non, ti

non podes ir como comodín peste negra. Ou non lembras o día

que che foi mal na taberna? Sabes que tes un corazón moi

delicado, e eu son moi nova e forte. Irei eu no teu lugar.

FROILA, A GANDEIRA (CLARA BORRAZÁS FRANCO): Se ti Clara dis que es forte, eu todavía o son


ademais, contaremos cos antídotos da nosa magnífica menciñeira. Por que a que non estades


35

cordo e dispostos a defendernos!. Non a

ISABEL A CURANDEIRA (DENISE GALÁN LÓPEZ): Ollade! Temos que decidir quen será o noso

eus poderes. É unha figura fundamental

voluntaria, non quero que perdamos as

moi ben a vida. Morte

XOÁN, O BODEGUEIRO (JUAN MAYA COBADO): Aí falaches, María! Hai que loitar por


quí a terra é mellor que nas míseras leiras que tiñamos antes. Agora as miñas vides medran


gozada! Así que eu non dubido en coller o meu fouciño, e vos pensades

CLARA, A AUGADORA (LARA ROUCO LÓPEZ): Non Maria, non, ti

non podes ir como comodín peste negra. Ou non lembras o día

que che foi mal na taberna? Sabes que tes un corazón moi

delicado, e eu son moi nova e forte. Irei eu no teu lugar.

que es forte, eu todavía o son


r que a que non estades

- TODOS AO UNÍSONO: Noooooooooooooonnn!!!!!!!! Aló iremos todos xuntos!. Viva a Santa

Irmandade! Vivan os irmandiños de Tor, San Ciprián e Monforte de Lemos.

- MANUEL, O FERREIRO ( CARLOS CASTRO TATO ): Cómo m

loita!!!. Xa comezarei afiar os fouciños e as nosas espadas ja! Ja! Ja!

- LUCÍA, A MODISTA ( SARA CAMPO LÓPEZ ): Por

Andrade e a súa filla Berta. Elas sempre foron boas c

mellores condicións, e…

- MANUEL, O FERREIRO ( CARLOS CASTRO TATO ): Lucía, eu sei que é certo o que dis. O malvado é

o seu home, ese terrible Vasco das Seixas. Se

Catalina e a Berta para evitar que estiven baixo o dominio de tan mezquino home. Pero o resto,

non hai que ter misericordia con eles!!. A loitar polos nosos dereitos e pola garantía dunha boa

vida!

- TODOS: SIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII!!!!!!!!!!!!


TODOS AO UNÍSONO: Noooooooooooooonnn!!!!!!!! Aló iremos todos xuntos!. Viva a Santa

Irmandade! Vivan os irmandiños de Tor, San Ciprián e Monforte de Lemos.

MANUEL, O FERREIRO ( CARLOS CASTRO TATO ): Cómo me agrada ver a vosa disposición cara a

loita!!!. Xa comezarei afiar os fouciños e as nosas espadas ja! Ja! Ja!

LUCÍA, A MODISTA ( SARA CAMPO LÓPEZ ): Por favor, non lle fagades mal a dona Catalina de

Andrade e a súa filla Berta. Elas sempre foron boas con nós, procuraron que

MANUEL, O FERREIRO ( CARLOS CASTRO TATO ): Lucía, eu sei que é certo o que dis. O malvado é

o seu home, ese terrible Vasco das Seixas. Se gañásemos de novo, podíamos refuxiar aquí a dona

alina e a Berta para evitar que estiven baixo o dominio de tan mezquino home. Pero o resto,


TODOS: SIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII!!!!!!!!!!!!


36

TODOS AO UNÍSONO: Noooooooooooooonnn!!!!!!!! Aló iremos todos xuntos!. Viva a Santa

e agrada ver a vosa disposición cara a

favor, non lle fagades mal a dona Catalina de

on nós, procuraron que traballásemos na

MANUEL, O FERREIRO ( CARLOS CASTRO TATO ): Lucía, eu sei que é certo o que dis. O malvado é

de novo, podíamos refuxiar aquí a dona

alina e a Berta para evitar que estiven baixo o dominio de tan mezquino home. Pero o resto,




37

Museo Fortaleza San Paio de NarlaMuseo Fortaleza San Paio de Narla

38

4.3. Obradoiros de Nadal


4.3. Obradoiros de Nadal


39



40



41



42



43



44



45


5.1. Premios e distincións 2011

A Rede Museística gañadora dos V Premios Solidarios ONCE

categoría “Accesibilidade Universal”.

Os presidentes da Xunta

xaneiro.

Padre Rubinos, Manuel Aguilar

de Museos Provincial de Lugo

A Institución benéfica

Novacaixagalicia, Manuel Aguilar

Accesible da Mancomunidade de Municipios de

Igualdade de la Radio Galega

Premios Solidarios ONCE-Galicia. A unha reportaxe publicada no Suplemento dominical

do Diario de Pontevedra foille outorgada unha mención especial do Xurado.

O Xurado dos V Premios Solidari

festividade de Santa Lucía

as iniciativas e as accións de persoas, institucións e entidades que máis se distinguiron

polos seus esforzos a favor da igua

universal das persoas cegas ou con outras minusvalideces e dos máis desfavorecidos

Na categoría de Accesibilidade universal o Xurado concedeu senllos galardóns á

Rede Museística Provincial de

Mancomunidade de Arousa Norte

inclusivo Pelexamos polo posible, loitamos polo visible, que desenvolve dende 2008 a

Rede Museística Provincial de

(San Cibrao), de Tor (Monforte

A xuízo do Xurado, o labor desenvolvido pola Rede de Museos Provinciais de

Lugo denota unha importante sensibilización e esforzo ao desenvolver un paquete

integral de actuacións de accesibilidade universal en lugares emblemáticos, como son

os edificios que albergan os museos, ao tempo que normalizou eficazmente a

participación do colectivo de persoas con minusvalidez en todas as actividades

programadas.



5.1. Premios e distincións 2011

useística gañadora dos V Premios Solidarios ONCE

categoría “Accesibilidade Universal”.

Xunta e da ONCE entregarán os galardóns o próximo mes de

Manuel Aguilar, Convivir en Igualdade, de Radio Galega

Lugo e Turismo Accesible de Arousa Norte son os galardoados

A Institución benéfica Padre Rubinos da Coruña, o director da Obra Social de

Manuel Aguilar; a Rede Provincial de Museos de

Accesible da Mancomunidade de Municipios de Arousa Norte e o programa

dio Galega, recibirán os galardóns correspondentes á V edición dos

Galicia. A unha reportaxe publicada no Suplemento dominical

foille outorgada unha mención especial do Xurado.

O Xurado dos V Premios Solidarios ONCE-Galicia fallou estes galardóns onte,

Lucía, no Hotel NH Atlántico da Coruña, recoñecendo así o labor,


polos seus esforzos a favor da igualdade, a integración social e a accesibilidade

universal das persoas cegas ou con outras minusvalideces e dos máis desfavorecidos


Rede Museística Provincial de Lugo e á iniciativa de Turismo Accesible da

Arousa Norte. O Xurado destacou o programa institucional

polo posible, loitamos polo visible, que desenvolve dende 2008 a

Rede Museística Provincial de Lugo, que engloba os Museos Provincial

Monforte) e Fortaleza San Paio de Narla (Friol).


denota unha importante sensibilización e esforzo ao desenvolver un paquete

uacións de accesibilidade universal en lugares emblemáticos, como son




46

useística gañadora dos V Premios Solidarios ONCE- GALICIA na

e da ONCE entregarán os galardóns o próximo mes de

Radio Galega, a Rede

son os galardoados

, o director da Obra Social de

; a Rede Provincial de Museos de Lugo; Turismo

e o programa Convivir en

, recibirán os galardóns correspondentes á V edición dos

Galicia. A unha reportaxe publicada no Suplemento dominical

foille outorgada unha mención especial do Xurado.

Galicia fallou estes galardóns onte,

, recoñecendo así o labor,


ldade, a integración social e a accesibilidade

universal das persoas cegas ou con outras minusvalideces e dos máis desfavorecidos.


iva de Turismo Accesible da

. O Xurado destacou o programa institucional

polo posible, loitamos polo visible, que desenvolve dende 2008 a

, que engloba os Museos Provincial (Lugo), do Mar

).


denota unha importante sensibilización e esforzo ao desenvolver un paquete

uacións de accesibilidade universal en lugares emblemáticos, como son



O Xurado estivo for

de ONCE-Galicia; Coro Piñeiro

Galicia; Manuel Martínez Pan

Presidente do Cermi-Galicia

Santiago, Pablo Portabales

Os galardóns entregaranse a finais do próximo mes de xaneiro na

nunha Gala presidida polos presidentes da

5.2. Programa interxe ner

A través deste programa o que pretendemos é o coñecemento duns

medios artesáns que forman parte da nosa cultura e que tende a desaparecer

ante os novos procesos industrial e tecnolóxicos.

VII Xornadas Interxeracionais Rurais no M

Narla

Estas xornadas que se veñen celebrando desde o 28 de maio están

organizadas pola Asociación de Veciños de Cabreiros, o concello de Xermade e a

Universidade de Santiago de Compostela e contou neste caso coa

da Rede Museística da Deputación de Lugo . Entre os contidos programados

destaca a visita ao Museo, a presentación da web “Terras de Friol”, a VII Festa da

Roza e Plantado de Liño e ás 17:00 h. a representación da obra teatral ”De

serpes e segas”, a cargo do grupo de teatro escolar “Algo máis que pan e queixo”

, do CPI Doutor López Suárez, Friol.


O Xurado estivo formado por Dores Venancio, presidenta do Consello Territorial

Piñeiro, Secretario Xeral de Política Social de la Xunta

Manuel Martínez Pan, Delegado Territorial de ONCE-Galicia;

Galicia; o presentador de TV Paco Lodeiro e os xornalistas Tino

Pablo Portabales, Antón Luaces e Ernesto Sánchez Pombo.

Os galardóns entregaranse a finais do próximo mes de xaneiro na

nunha Gala presidida polos presidentes da Xunta e da ONCE.

neracional



ante os novos procesos industrial e tecnolóxicos.

VII Xornadas Interxeracionais Rurais no M useo Etnográfico de San Paio de



Universidade de Santiago de Compostela e contou neste caso coa




as”, a cargo do grupo de teatro escolar “Algo máis que pan e queixo”

, do CPI Doutor López Suárez, Friol.


47

, presidenta do Consello Territorial

Xeral de Política Social de la Xunta de

Galicia; Anxo Queiruga,

e os xornalistas Tino

.

Os galardóns entregaranse a finais do próximo mes de xaneiro na Coruña,



useo Etnográfico de San Paio de



Universidade de Santiago de Compostela e contou neste caso coa colaboración




as”, a cargo do grupo de teatro escolar “Algo máis que pan e queixo”



48



49



50



51

5.3. Programa da terceira idade

En termos xerais podemos dicir que a

acontecementos que lles ocorren aos antigos señores, hai que descubrila a base

dos vellos nobres que poboaron a comarca e das épocas en que dominaron o

territorio. Por iso nós creamos o programa da terceira idade.

Ninguén como as

patrimonio inmaterial que tiña a transmisión oral da súa época, xa que era o seu

medio de comunicación, e nós os traballadores de museo somos os

encomendados de traspasar o noso legado a outros con

facer cos nosos visitantes da terceira idade.

grupos dos distintos concellos da xeografía galega a través da

e distintas axencias de viaxes e asociacións.


Programa da terceira idade

En termos xerais podemos dicir que a historia de Friol é a dos



territorio. Por iso nós creamos o programa da terceira idade.

Ninguén como as persoas maiores, isto é a terceira idade, pode valorar o



asar o noso legado a outros concellos, iso é o que imos a

facer cos nosos visitantes da terceira idade. Neste caso estamos a traballar cuns

grupos dos distintos concellos da xeografía galega a través da “

e distintas axencias de viaxes e asociacións.


52

historia de Friol é a dos



persoas maiores, isto é a terceira idade, pode valorar o



llos, iso é o que imos a

Neste caso estamos a traballar cuns

“Casa do Queixo”


A Asociación Lugo Patrimonio da valor á

Fortaleza de San Paio de Narla,

organizando unha viaxe, para dar a

coñecer aos seus socios e amigos o

patrimonio provincial para que estes o

valoren e retornen ao pasado medieval

de San Paio de Narla a través dos seus

fondos e do seu señorio.

A Asociación de amigos do Románico da

Coruña explora o románico e o medievo

no concello de Friol visitando as distintas

igrexas románicas coma de Seixón e a

Fortaleza de San Paio de Narla polo que

atañe a época medieval e renacentista.


53

A Asociación Lugo Patrimonio da valor á

Fortaleza de San Paio de Narla,

organizando unha viaxe, para dar a

coñecer aos seus socios e amigos o

patrimonio provincial para que estes o

valoren e retornen ao pasado medieval

Narla a través dos seus

fondos e do seu señorio.

A Asociación de amigos do Románico da

Coruña explora o románico e o medievo

no concello de Friol visitando as distintas

románicas coma de Seixón e a

Fortaleza de San Paio de Narla polo que

atañe a época medieval e renacentista.

5.4. Semana dos museos

ç


Semana dos museos


54


55

O sábado, 14 de maio, celebramos a

maio, o Días das Letras Galegas

conmemoramos, coma se vén facendo desde 1977, o

Museos en todos os museos xestionados pola Rede Museística que depende da

Área de Cultura da Deputación de Lugo.

O Comité Consultivo do ICOM, Consell

asociado á UNESCO, propón cada ano un tema que os museos poden utilizar

para valorizar a súa posición no seo da sociedade, escollendo para este 2011 o

lema Museo e Memoria.

Cos obxectos que conservan, os museos recadan historias e transmiten a

memoria das comunidades nas cales vivimos. Estes obxectos son expresións do

noso patrimonio natural e cultural. Moitos deles son fráxiles ou, ás veces,

atópanse en situación de perigo,

O Día Internacional dos Museos

descubrir e redescubrir a súa memoria individual e colectiva.

Baixo o mesmo lema do

europeos teñen na noite do día 14 de maio a Noite dos Museos, unha celebración

que este ano patrocina por primeira vez o ICOM, e que propón prestar atención a

temas como o coidado e acceso ás coleccións e documentos, a historia dos

museo, a memoria esquecida e a rela

identidade, incluíndo a identidade familiar. A actividade central deste celebración

é o programa multimedia “A Piece of the Story” (Un pedazo de historia) para

compartir unha historia fascinante ou extraordinaria sobr

calquera museo.

En cada un dos museos da Rede Museística

que lle fixemos para conmemorar estas dúas datas, animalos a achegarse ao

máis próximo, ao que sinta como seu, que tire proveito das actividades e,

tempo, que percibe que a súa memoria, a persoal e a colectiva, a cultural, a

artística e a histórica, non d


O sábado, 14 de maio, celebramos a Noite dos Museos

Días das Letras Galegas, e o mércores, 18 de maio de 2011

conmemoramos, coma se vén facendo desde 1977, o Día Internacional dos

en todos os museos xestionados pola Rede Museística que depende da

Área de Cultura da Deputación de Lugo.

O Comité Consultivo do ICOM, Consello Internacional de Museos,



.




atópanse en situación de perigo, e necesitan ser conservados con moito coidado.

Día Internacional dos Museos dará a oportunidade aos seus visitantes de

descubrir e redescubrir a súa memoria individual e colectiva.

Baixo o mesmo lema do Día Internacional dos Museos

ñen na noite do día 14 de maio a Noite dos Museos, unha celebración


oidado e acceso ás coleccións e documentos, a historia dos

museo, a memoria esquecida e a relación entre a memoria, a comunidade e a



compartir unha historia fascinante ou extraordinaria sobre unha obra concreta de

En cada un dos museos da Rede Museística pretendemos

mos para conmemorar estas dúas datas, animalos a achegarse ao

máis próximo, ao que sinta como seu, que tire proveito das actividades e,


artística e a histórica, non deixarían pegada se non existísemos os museos.


56

, o martes, 17 de

, e o mércores, 18 de maio de 2011

Día Internacional dos

en todos os museos xestionados pola Rede Museística que depende da

o Internacional de Museos,






e necesitan ser conservados con moito coidado.

dará a oportunidade aos seus visitantes de

Día Internacional dos Museos os museos

ñen na noite do día 14 de maio a Noite dos Museos, unha celebración


oidado e acceso ás coleccións e documentos, a historia dos

ción entre a memoria, a comunidade e a



e unha obra concreta de

pretendemos, coas propostas

mos para conmemorar estas dúas datas, animalos a achegarse ao

máis próximo, ao que sinta como seu, que tire proveito das actividades e, ao


os museos.

VISITA ILUMINADA . Convidámo

seguindo unha inciativa

obxectos exposto e a memoria, e sobre a experimentación de diferentes

sensacións á hora de achegarse a un museo

Os obxectos da memoria / A memoria dos obxectos

Todos os días, desde o 14 ao 21 de maio (ambo

Os museos conservan obxectos que foron usados na vida cotiá doutras

épocas e que nos permiten saber cómo se vivía no pasado.

Propuxemos aos visitantes que escoll

normal e regular na súa vida, que teña algun

Museo Etnográfico San Paio de Narla para buscar entre os obxectos expostos

aqueles doutras épocas que cumpriron a mesma función para os nosos

devanceiros. Cos obxectos que apare

para ver con outros ollos o museo

Obradoiro Atlas da memoria dos museos

Rodríguez

Atesouramos memoria a través das diferentes percepcións que nos

achegan os sentidos: a vista, o tacto, o olfacto e o oído. Propoñemos unha

actividade, un xogo, no que valéndonos de diferentes pezas representativas do

museo e a través das percepcións, dos estímulos e interrogantes que nos

provoquen, elaborar un atlas do museo que, ao tempo, mapa a mapa, palmo a

palmo, reconstrúa tamén a memoria de todos nosoutros


. Convidámos a participar nesta visita guiada nocturna,

seguindo unha inciativa dos museos europeos que chama a atención sobre os


sensacións á hora de achegarse a un museo.

Os obxectos da memoria / A memoria dos obxectos

Todos os días, desde o 14 ao 21 de maio (ambos incluídos)


épocas e que nos permiten saber cómo se vivía no pasado.

mos aos visitantes que escolleran algún obxecto actual, de uso

normal e regular na súa vida, que teña algunha relación coas coleccións do



devanceiros. Cos obxectos que apareceron tivemos unha magnífica

outros ollos o museo.

Atlas da memoria dos museos por Adriana López e Mara



no que valéndonos de diferentes pezas representativas do



palmo, reconstrúa tamén a memoria de todos nosoutros.


57

s a participar nesta visita guiada nocturna,

dos museos europeos que chama a atención sobre os



an algún obxecto actual, de uso

relación coas coleccións do



unha magnífica desculpa

por Adriana López e Mara



no que valéndonos de diferentes pezas representativas do



Obradoiro Tendal das letras

Durante toda a xornada realizarase unha exposición que remora a historia

do Día das Letras Galegas

deste 2011 para honrar a Lois Pereiro. O

pendurar a memoria, onde enxugar os perigos que ameazan a nosa lingua.

Percorrido polas nosas letras e homenaxe a Lois Per

con proxección arredor da historia e dos

letras galegas desde 1963 ata 2011


Tendal das letras a cargo de Silvia Aldariz Quintela


Día das Letras Galegas desde o dedicado a Rosalía de Castro en 1963 ata o

deste 2011 para honrar a Lois Pereiro. O Tendal das letras é un arame físico onde


polas nosas letras e homenaxe a Lois Per

con proxección arredor da historia e dos persoeiros homenaxeados no Día das

letras galegas desde 1963 ata 2011


58

a cargo de Silvia Aldariz Quintela


desde o dedicado a Rosalía de Castro en 1963 ata o

é un arame físico onde


polas nosas letras e homenaxe a Lois Per eiro, c onferencia

homenaxeados no Día das

Memorias de mulleres de aquí e de acolá

Vídeo-proxección e mesa de debate con Joselyn Ruíz

Conferencia- exposición:

Memoria da formación da estrutura militar, destruci ón, transformacións e

rehabilitación do edificio do Museo de San Paio Nar la

Soraluce Blond, Xosé Antón García Gozález


Memorias de mulleres de aquí e de acolá

proxección e mesa de debate con Joselyn Ruíz

exposición:


rehabilitación do edificio do Museo de San Paio Nar la, por José Ramón

Soraluce Blond, Xosé Antón García Gozález-Ledo e José Ángel Santos Ferro


59


por José Ramón

Ledo e José Ángel Santos Ferro.

Archivo Real Chancilleria de Valladolid año 1510 Carpeta 4 nº 57 sección: planos y dibujos.



Real Chancilleria de Valladolid año 1510 Carpeta 4 nº 57 sección: planos y dibujos.



60

Real Chancilleria de Valladolid año 1510 Carpeta 4 nº 57 sección: planos y dibujos.



61

Fotos da Fortaleza San Paio


Fotos da Fortaleza San Paio de Narla en 1939


62

Nos satisface que José Ángel Santos arquitecto

referencia San Paio de Narla para realizar o traballo de investigación sobre unha

materia do seu Máster

Teatro escolar

De serpes e segas

queixo” , do CPI Doutor López Suárez, Friol.

Carricoba e Blanca.

Texto da representación teatral:


Nos satisface que José Ángel Santos arquitecto-investigador, tomara como


segas, polo grupo de teatro escolar “Algo máis que pan e

queixo” , do CPI Doutor López Suárez, Friol. Baixo a dirección dos mestres

Texto da representación teatral:


63

investigador, tomara como


, polo grupo de teatro escolar “Algo máis que pan e

Baixo a dirección dos mestres

Dona Elisa: Oíches o que contan os veciños?

que a serpe volve facer das súas.

Don Froilán: Levabamos tempo sen ter novas dela e a cousa semellaba que quedara no

esquecemento, mais polo que dis, vexo que foi un espellismo.

Dona Elisa: Iso foron andrómena

Sempre tan nugallán e despreocupado!

Don Froilán: Ti sempre coa escopeta preparada! Xa sei que antes ou despois volveriamos ter a

bicha na casa –é un dicir, non o digo por ti

moitas cousas e despois resulta que a metade da metade.

Dona Elisa: Pois ti, que es tan moderno, poderías argallar unha desas sondaxes de opinión, para

coñecer as experiencias dos teus veciños coa bicha. Así ao teres datos

darías por bos os comentarios e procurarías o xeito de axudar a resolver o problema.

Don Froilán: (pensando) Teño apalabrada unha cacería na Serra dos Ancares. O da serpe a min no

che me preocupa nadiña. Se acaso ao contrario:

poden medrar os meus negocios. Aos prexudicados polas andanzas da serpe vailles cumprir que

lles bote unha man… ao pescozo…

Dona Elisa: Si, cando volvas… Cando volvas ha ser tempo de Entroido e só vas pensar na cachola

do porco, no lacón, nas roscas, no freixós, nos…

Don Froilán: Cala… (relambéndose)

que devezo por esas festas.

Dona Elisa: Sei sei… que tes sorte non haber “dietistas” que vixíen a túa alimentación, que senón

ías comer herba… que pareces un bocoi de viño a mediados de novembro.

Don Froilán: Cala non me encirres.

Dona Elisa: O do tonel de viño dígocho co agarimo que che teño…

xa ben ves que es máis ancho ca alto.

Don Froilán: Pois ti…

Dona Elisa: Cala que aínda non acabei. Ás veces cando te vexo desde a porta, saír montado na

cabalería, teño dificultade para distinguir ao lonxe quen é quen.

Don Froilán: Que queres dicir?


DE SERPES E SEGAS

ACTO I

: Oíches o que contan os veciños? Andan aqueloutrados e non é para menos. Parece

que a serpe volve facer das súas.

: Levabamos tempo sen ter novas dela e a cousa semellaba que quedara no

esquecemento, mais polo que dis, vexo que foi un espellismo.

: Iso foron andrómenas que quixeches crer para non ter que enfrontar o problema.

Sempre tan nugallán e despreocupado!

: Ti sempre coa escopeta preparada! Xa sei que antes ou despois volveriamos ter a

é un dicir, non o digo por ti- pero gustaríame estar seguro. Xa sabes que se contan

moitas cousas e despois resulta que a metade da metade.

: Pois ti, que es tan moderno, poderías argallar unha desas sondaxes de opinión, para

coñecer as experiencias dos teus veciños coa bicha. Así ao teres datos reais, dos que tan amigo es,


Teño apalabrada unha cacería na Serra dos Ancares. O da serpe a min no

che me preocupa nadiña. Se acaso ao contrario: Canta máis necesidade teñan os labregos, máis


lles bote unha man… ao pescozo… (Dirixíndose á muller) Cando volva decidirei o que hei facer.

lvas… Cando volvas ha ser tempo de Entroido e só vas pensar na cachola

do porco, no lacón, nas roscas, no freixós, nos…

(relambéndose) que ca me están entrando ganas de adiantar o calendario. Sabes

Sei sei… que tes sorte non haber “dietistas” que vixíen a túa alimentación, que senón

ías comer herba… que pareces un bocoi de viño a mediados de novembro.

: Cala non me encirres.

: O do tonel de viño dígocho co agarimo que che teño… porque se te miras no espello

xa ben ves que es máis ancho ca alto.

: Cala que aínda non acabei. Ás veces cando te vexo desde a porta, saír montado na

cabalería, teño dificultade para distinguir ao lonxe quen é quen.

: Que queres dicir?


64

Andan aqueloutrados e non é para menos. Parece

: Levabamos tempo sen ter novas dela e a cousa semellaba que quedara no

s que quixeches crer para non ter que enfrontar o problema.

: Ti sempre coa escopeta preparada! Xa sei que antes ou despois volveriamos ter a

r seguro. Xa sabes que se contan

: Pois ti, que es tan moderno, poderías argallar unha desas sondaxes de opinión, para

reais, dos que tan amigo es,


Teño apalabrada unha cacería na Serra dos Ancares. O da serpe a min no

Canta máis necesidade teñan os labregos, máis


Cando volva decidirei o que hei facer.

lvas… Cando volvas ha ser tempo de Entroido e só vas pensar na cachola

que ca me están entrando ganas de adiantar o calendario. Sabes

Sei sei… que tes sorte non haber “dietistas” que vixíen a túa alimentación, que senón

porque se te miras no espello

: Cala que aínda non acabei. Ás veces cando te vexo desde a porta, saír montado na

Dona Elisa: Faste o parvo ou adestras? Estouche dicindo que cando o xastre vén tomarche as

medidas para un novo traxe (díxomo a súa muller)

porque non dá feito con tanta volta qu

Don Froilán: Ti hoxe estás por amolarme e no cho vou permitir.

Dona Elisa: …que a próxima vez que o chames vai traer un adival no canto de cinta métrica.

Don Froilán: Serás boca mala e sen sentido… V

das cousas sen tino que adoitades falar. Veña! Vai cortar algún traxe.

Dona Elisa: Si, irei. Niso que dis tes razón: cando nos xuntamos non desaproveitamos o tempo…

Don Froilán: Xa muller xa! Xa sei que

porta… (para o público) Para ter a seguridade de que me vai deixar tranquilo unha migalla.

(Vaise a Dona Elisa. Entra a serpe polo medio do público e pasa rapidamente polo escenario diante dos ollos do D

Froilán que non a ve ou fe que non a ve)

Don Froilán: Espero que estas lerias da serpe non alteren os meus proxectos. Non podo faltar á

cacería. Van ir personaxes influentes e o que algo quere… Cero que hai un montón de historias

que falan da serpe por aquí e por acolá…

estou por vela. Ao mellor todo é froito da imaxinación desta xentiña. Ademais se é certo o que din

eu igual saco tallada no asunto. No é problema meu.

(As costureiras sentadas cosendo)

Casilda: Ai! (mirando para o seu dedo)

Remedios: Costureira sen dedal cose pouco e iso mal

Toña: Xa estás ti coas túas ladaíñas.

Remedios: Vai por un caldeiro para recollerllo

Toña: Serás besta…

Remedios: O que son é previsora porque imos perder o sangue desta, se podemos aproveitala

para facermos unhas filloas?

Casilda: Insinúas que son unha cocha?

Toña: Muller non ha querer dicir iso. A que non?

Remedios: A que sí?

Casilda: Ai! Será mala pécora. Voute picar a ti paratra da Remedios)


: Faste o parvo ou adestras? Estouche dicindo que cando o xastre vén tomarche as

(díxomo a súa muller) ten que estar tomando vitaminas quince días antes

porque non dá feito con tanta volta que ten que dar. Xa lle escoitei un día no adro da igrexa…

: Ti hoxe estás por amolarme e no cho vou permitir.

: …que a próxima vez que o chames vai traer un adival no canto de cinta métrica.

: Serás boca mala e sen sentido… Vaite coas túas costureiras perder o tempo e parolar

das cousas sen tino que adoitades falar. Veña! Vai cortar algún traxe.

: Si, irei. Niso que dis tes razón: cando nos xuntamos non desaproveitamos o tempo…

: Xa muller xa! Xa sei que non dades puntada sen fío. Ala que te acompaño ata a

Para ter a seguridade de que me vai deixar tranquilo unha migalla.

(Vaise a Dona Elisa. Entra a serpe polo medio do público e pasa rapidamente polo escenario diante dos ollos do D

Froilán que non a ve ou fe que non a ve)

: Espero que estas lerias da serpe non alteren os meus proxectos. Non podo faltar á


aquí e por acolá… (pasa novamente a serpe) pero o que se di vela eu aínda


eu igual saco tallada no asunto. No é problema meu.

ACTO II

(mirando para o seu dedo) Non fun picar o dedo…?

: Costureira sen dedal cose pouco e iso mal

: Xa estás ti coas túas ladaíñas.

: Vai por un caldeiro para recollerllo

previsora porque imos perder o sangue desta, se podemos aproveitala

: Insinúas que son unha cocha?

: Muller non ha querer dicir iso. A que non?

: Ai! Será mala pécora. Voute picar a ti para que sigas tan divertida e ocorrente


65

: Faste o parvo ou adestras? Estouche dicindo que cando o xastre vén tomarche as

ten que estar tomando vitaminas quince días antes

e ten que dar. Xa lle escoitei un día no adro da igrexa…

: …que a próxima vez que o chames vai traer un adival no canto de cinta métrica.

aite coas túas costureiras perder o tempo e parolar

: Si, irei. Niso que dis tes razón: cando nos xuntamos non desaproveitamos o tempo…

non dades puntada sen fío. Ala que te acompaño ata a

Para ter a seguridade de que me vai deixar tranquilo unha migalla.

(Vaise a Dona Elisa. Entra a serpe polo medio do público e pasa rapidamente polo escenario diante dos ollos do Don

: Espero que estas lerias da serpe non alteren os meus proxectos. Non podo faltar á


pero o que se di vela eu aínda


previsora porque imos perder o sangue desta, se podemos aproveitala

que sigas tan divertida e ocorrente. (boca correr

Toña: (interpondo o seu corpo entra as dúas)

Casilda: Non, dóeme a alma coas cousas que esta me di

Remedios: Saíches moi remirada

(entra a Dona Elisa e paran de se perseguir)

Dona Elisa: Boas tardes

Costureiras: (ao son) Moi boas!

Dona Elisa: E impresión miña ou estades algo alporizadas…

Toña: Impresión levárona esta que rifaban entre elas como dúas

Dona Elisa: Pois deixade as vosas disputas e seguide co voso traballo

Elisa) Non teredes oído nada da presenza da serpe por acó nestes días?

Casilda: Ai como doe…!

Remedios: Pois agora que o pr

será certo pero oín…

Toña: Que oíches muller?

Remedios: Pois oín que na Laxe, en Miraz, á Felicitas de Mantelle entroulle a bicha na corte e …

Casilda: Que corte!

Remedios: Non o sabes ben . Din que a Felicitas levou un susto do dome. Mesmo din que perdeu

a fala.

Toña: Iso tiña que velo eu, porque lingua ten unha pouca… Eu tamén oín que no Outeiro perderon

un año e bótanlle a culpa á serpe. Non sei.

Dona Elisa: O de Guimarei faiseme novo. Is

Casilda: Eu no sei, pero a miña nai contoume que hai tempo baixaba a serpe con frecuencia pero

non se deixaba ver. Que facía das súas pero ás agachadas…

Remedios: Pois agora semella máis fachendosa. Como se estas terras fosen

Dona Elisa: Iso é o que máis me molesta. Crese dona de todo. Non hai que refree a súa

voracidade.

Toña: Vese que non é pinta escrupulosa. Válelle calquera cousa que atope.

Dona Elisa: Si. Con tal de se encher… non repara no mal que provo

lle para os pés.

Casilda: (mirando ao público) Se os tivese…


(interpondo o seu corpo entra as dúas) No che segue doendo o dedo?

: Non, dóeme a alma coas cousas que esta me di

: Saíches moi remirada (facéndolle carantoñas a Casilda) Ti ías para “señoritinga”…

(entra a Dona Elisa e paran de se perseguir)

Moi boas!

: E impresión miña ou estades algo alporizadas…

: Impresión levárona esta que rifaban entre elas como dúas picariñas cando vostede entrou.

: Pois deixade as vosas disputas e seguide co voso traballo. (Sentan, Segue falando a Dona

Non teredes oído nada da presenza da serpe por acó nestes días?

: Pois agora que o pregunta escotei estoutro día un conto na feira de Guimarei. Non sei

: Pois oín que na Laxe, en Miraz, á Felicitas de Mantelle entroulle a bicha na corte e …

. Din que a Felicitas levou un susto do dome. Mesmo din que perdeu

: Iso tiña que velo eu, porque lingua ten unha pouca… Eu tamén oín que no Outeiro perderon

un año e bótanlle a culpa á serpe. Non sei.

: O de Guimarei faiseme novo. Isto que dis ti xa o escoitara.

: Eu no sei, pero a miña nai contoume que hai tempo baixaba a serpe con frecuencia pero

non se deixaba ver. Que facía das súas pero ás agachadas…

: Pois agora semella máis fachendosa. Como se estas terras fosen da súa propiedade.

: Iso é o que máis me molesta. Crese dona de todo. Non hai que refree a súa

: Vese que non é pinta escrupulosa. Válelle calquera cousa que atope.

: Si. Con tal de se encher… non repara no mal que provoca. Só pensa nela. Habería que

Se os tivese…


66

Ti ías para “señoritinga”…

picariñas cando vostede entrou.

. (Sentan, Segue falando a Dona

egunta escotei estoutro día un conto na feira de Guimarei. Non sei

: Pois oín que na Laxe, en Miraz, á Felicitas de Mantelle entroulle a bicha na corte e …

. Din que a Felicitas levou un susto do dome. Mesmo din que perdeu

: Iso tiña que velo eu, porque lingua ten unha pouca… Eu tamén oín que no Outeiro perderon

: Eu no sei, pero a miña nai contoume que hai tempo baixaba a serpe con frecuencia pero

da súa propiedade.

: Iso é o que máis me molesta. Crese dona de todo. Non hai que refree a súa

ca. Só pensa nela. Habería que

Remedios: Levas razón.

Serpe: (leva debaixo do brazo un libro de contabilidade)

Váleme un año, unha porca, o leite ou tres carneiros

vendo a miseria na que deixo algunha casa.

O meu, (elevando o ton de voz)

é zugar o sangue do que atope no camiño.

(Nun recanto da aldea dúas veciñas)

Marcela: Xa escoitaches o que comentaban os homes no adoro da igrexa?

Lola: Non. Quedei tan aparvada coa prédica de D. Rosendo na misa que non prestei atención

Marcela: Moita atención lle dedicas ti ao D. Rosendo


ACTO III

(leva debaixo do brazo un libro de contabilidade)

Ben se me ve que son unha ilustrada

e que a miña presenza impón respecto.

O meu vivir só ten un interese:

O de medrar, medrar, ser poderosa.

Baixo a diario da serra, de aí arriba.

Procuro aquilo que me xere beneficio

A todos zugo o que teñan de proveito:

Váleme un año, unha porca, o leite ou tres carneiros

O meu é estar farta.

Gozo facendo o mal,

vendo a miseria na que deixo algunha casa.

(elevando o ton de voz) repito para aqueles que estean xordos,

é zugar o sangue do que atope no camiño.

Pobriños!

Traballade arreo, producide ben,

xa virei eu aproveitar o voso esforzo.

ACTO IV

(Nun recanto da aldea dúas veciñas)

: Xa escoitaches o que comentaban os homes no adoro da igrexa?

: Non. Quedei tan aparvada coa prédica de D. Rosendo na misa que non prestei atención

: Moita atención lle dedicas ti ao D. Rosendo…


67

repito para aqueles que estean xordos,

: Non. Quedei tan aparvada coa prédica de D. Rosendo na misa que non prestei atención

Lola: Ai muller! E logo na misa a que lla hai prestar?... Ou queres que faga coma ti que non lle

sacas o ollo de enriba ao Pepe das Travesas. Un día halo comer coa vista.

Marcela: Deixa de meter o fociño onde non te chaman. Preguntábache polo que din da

Lola: Xa che dixen que non o oín

Marcela: E has quere que cho conte?

Lola: (facendo unha reverencia e cun falar requintado)

os meus oídos están preparados para oír o parte

Vicenta: …Espera que non sei de que falades pero seguro me interesa.

Marcela: (mirando para o público)

Tuxaleiro vello que ao parecer este ano o de ir ás segas vai estar ben complicado. Non sei que

explican da oferta e da demanda e que se a man de obra galega non vai ser moi ben acollida por

aló.

Vicenta: Pois precisamente o Pepe das Travesas

Marcela: Que di ese ceo de home?

Vicenta: Pois que xa nas segas do pasado ano no eran moi ben mirados. Minguaron as colleitas e

os de por alí dinlles que lles van roubar o pouco traballo que teñen.

Lola: Pero se sempre pediron por nós. Saben que somos xe

Sempre gabaron a nosa disposición na seitura, e o pouco que nos teñen que pagar.

Vicenta: Pero di o Mingos do Albeiro que mudaron os tempos e mudaron as opinións. Que agora

non somos ben queridos.

Marcela: Tempos chegarán… Quen o ían dicir?

Lola: Anda vamos que teño a pota ao lume…

Vicenta: Por riba chámanos mouros. Que se son escuros de máis. A algún hai que lle din que fede.

Lola: Que queres dicir?

Vicenta: Non quero dicir: Digo, que din que olen non precisamente a

de apestados se tratase. Non se dan conta que co traballo dos galegos que alí van, esas terras

manteñen a súa riqueza. A nós déixannos traballar naquilo que eles non queren. Señoritos! E por

riba xenófobos.

Lola: (mirando para o público)

“xilófanos” sóame a música vella e coñecida.


: Ai muller! E logo na misa a que lla hai prestar?... Ou queres que faga coma ti que non lle

sacas o ollo de enriba ao Pepe das Travesas. Un día halo comer coa vista.

: Deixa de meter o fociño onde non te chaman. Preguntábache polo que din da

: Xa che dixen que non o oín

: E has quere que cho conte?

(facendo unha reverencia e cun falar requintado) Pois se fose vostede tan amable e tivese a xentileza,

os meus oídos están preparados para oír o parte. (cambiando de rexistro) Conta muller, conta!

: …Espera que non sei de que falades pero seguro me interesa.

(mirando para o público) Mira para a Vicenta que atenta! (dirixíndose ás veciñas)



: Pois precisamente o Pepe das Travesas…

: Que di ese ceo de home?

: Pois que xa nas segas do pasado ano no eran moi ben mirados. Minguaron as colleitas e

os de por alí dinlles que lles van roubar o pouco traballo que teñen.

: Pero se sempre pediron por nós. Saben que somos xente escrava e largacía no traballo.


: Pero di o Mingos do Albeiro que mudaron os tempos e mudaron as opinións. Que agora

n… Quen o ían dicir?

: Anda vamos que teño a pota ao lume…

: Por riba chámanos mouros. Que se son escuros de máis. A algún hai que lle din que fede.

: Non quero dicir: Digo, que din que olen non precisamente a rosas, que os tratan como se



Non sei o que quererá dicir aquí a miña comadre… pero iso de

“xilófanos” sóame a música vella e coñecida.


68

: Ai muller! E logo na misa a que lla hai prestar?... Ou queres que faga coma ti que non lle

: Deixa de meter o fociño onde non te chaman. Preguntábache polo que din das Castelas.

Pois se fose vostede tan amable e tivese a xentileza,

Conta muller, conta!

(dirixíndose ás veciñas) Pois falaba o



: Pois que xa nas segas do pasado ano no eran moi ben mirados. Minguaron as colleitas e

nte escrava e largacía no traballo.


: Pero di o Mingos do Albeiro que mudaron os tempos e mudaron as opinións. Que agora

: Por riba chámanos mouros. Que se son escuros de máis. A algún hai que lle din que fede.

rosas, que os tratan como se



Non sei o que quererá dicir aquí a miña comadre… pero iso de

(Entran na casa Don Froilán e Dona Elisa)

Don Froilán: Tesme que ir preparando a equipaxe. En tres días saio para os mondes dos An

debo ter todo listo. Vou con D. Delfín e non quero desmerecer…

Dona Elisa: Non, desmerecer non o has facer. Co repoludo que estás, has chamar a atención.

Ademais, ti ao que vas non é precisamente a tirar tiros.

Don Froilán: E logo a que vou? Se no

Dona Elisa: Ti vas á cacería, iso si; pero no de caza. Vas ás enchentes e merendas. Has de ter

coidado non te vaian confundir no medio do monte cun porco bravo, porque como aniques tras

dunha matogueira máis de un podería confundirte.

Don Froilán: Xa estás.

Dona Elisa: Claro que estou. Estou a tanto de todo o que dis que fas que logo non fas.

Don Froilán: Non entendo

Dona Elisa: Iso seino tamén. Deixas pendente o asunto da serpe e deixas preocupados a todos os

veciños. Ti entrementres: “Arre cabaliño, aos montes de merenda vai o señoriño”

Don Froilán: Teño que facer o preparativos. Déixate de contos.

Dona Elisa: Claro home, claro. E non te has despedir dos parentes de Trasmonte?

Don Froilán: E non hei de ir? Fan un guiso de lebre que

tempo se catalo debo levar o recordo fresco.

Dona Elisa: Vai oh vai… Darías un bo conselleiro de Feiras e Mercados. Só pensas coa barriga. Ben

abaixado tes o cerebro!

Don Froilán: O cargo non me acaería mal, non.

Dona Elisa: Si, e a pesca, e o paseo, e as cheas. Xa din que cazador e troiteiro nin meda nin

palleiro.

Don Froilán: A miña posición non é a de abaixarme a traballar, para iso xa están os labregos que

teñen tal dedicación. Non me vou meter no seu. O meu son as finanzas. Non quero que pensen

que son un entremetido.

Dona Elisa: Niso levas razón. Onde realmente entrementes… é o dente no prato.

Don Froilán: Cala e non me tolees a cabeza,…

Dona Elisa: Como que puideses tolear dos pés.


ACTO V

(Entran na casa Don Froilán e Dona Elisa)

: Tesme que ir preparando a equipaxe. En tres días saio para os mondes dos An

debo ter todo listo. Vou con D. Delfín e non quero desmerecer…

: Non, desmerecer non o has facer. Co repoludo que estás, has chamar a atención.

Ademais, ti ao que vas non é precisamente a tirar tiros.

: E logo a que vou? Se non é moita a pregunta…

: Ti vas á cacería, iso si; pero no de caza. Vas ás enchentes e merendas. Has de ter


dunha matogueira máis de un podería confundirte.

: Claro que estou. Estou a tanto de todo o que dis que fas que logo non fas.

: Iso seino tamén. Deixas pendente o asunto da serpe e deixas preocupados a todos os

“Arre cabaliño, aos montes de merenda vai o señoriño”

: Teño que facer o preparativos. Déixate de contos.

: Claro home, claro. E non te has despedir dos parentes de Trasmonte?

: E non hei de ir? Fan un guiso de lebre que recende de lonxe… e como hei pasar un

tempo se catalo debo levar o recordo fresco.

: Vai oh vai… Darías un bo conselleiro de Feiras e Mercados. Só pensas coa barriga. Ben

: O cargo non me acaería mal, non. Tereiche que dar a razón. Pero o meu é a caza.

: Si, e a pesca, e o paseo, e as cheas. Xa din que cazador e troiteiro nin meda nin

: A miña posición non é a de abaixarme a traballar, para iso xa están os labregos que

l dedicación. Non me vou meter no seu. O meu son as finanzas. Non quero que pensen

: Niso levas razón. Onde realmente entrementes… é o dente no prato.

: Cala e non me tolees a cabeza,…

ses tolear dos pés.


69

: Tesme que ir preparando a equipaxe. En tres días saio para os mondes dos Ancares e

: Non, desmerecer non o has facer. Co repoludo que estás, has chamar a atención.

: Ti vas á cacería, iso si; pero no de caza. Vas ás enchentes e merendas. Has de ter


: Claro que estou. Estou a tanto de todo o que dis que fas que logo non fas.

: Iso seino tamén. Deixas pendente o asunto da serpe e deixas preocupados a todos os

“Arre cabaliño, aos montes de merenda vai o señoriño”

: Claro home, claro. E non te has despedir dos parentes de Trasmonte?

recende de lonxe… e como hei pasar un

: Vai oh vai… Darías un bo conselleiro de Feiras e Mercados. Só pensas coa barriga. Ben

Tereiche que dar a razón. Pero o meu é a caza.

: Si, e a pesca, e o paseo, e as cheas. Xa din que cazador e troiteiro nin meda nin

: A miña posición non é a de abaixarme a traballar, para iso xa están os labregos que

l dedicación. Non me vou meter no seu. O meu son as finanzas. Non quero que pensen

: Niso levas razón. Onde realmente entrementes… é o dente no prato.

Don Froilán: Co que che teño que oír non me estrañaría… Pero ao que ía. Vou acabar de amañar

as cousas.

Dona Elisa: Vai

Don Froilán: (enfadado) Xa vou oh… xa vou

Dona Elisa: Semellas falar cun boi

Don Froilán: Non será tal!

Marcela: Onde ides?

Vicenta: Ímoslle ver o meniño á Rosario do Currás

Lola: Levámoslle unha pita para que faga un bo caldo e recupere as forzas despois do parto tan

complicado que tivo.

Vicenta: Queriámoslle levar algo de chocolate e un viño quinado pero non

Marcela: É verdade que tivo un meniño hai pouco tempo. O pai estará feliz!

Vicenta: Máis feliz estache a nai que despois dos nove meses que pasou…

Lola: Tes razón, pero o pai, sabendo que foi un neno o que trouxo a Rosario, estará c

poder seguir mantendo o no de Paio como o seu pai, avó e bisavó, cando menos.

Vicenta Seguro que farán o bautizo no Seixón.

Lola: Seguro

Marcela: O que é seguro é que vai cometer un erro de moito …

Lola: Que dis muller?

Vicenta: Toleaches?

Marcela: Xa non lembrades o que falaban os homes esoutro día. Ou ten moita sorte ou ese

pequeno cando medre terá que ir a Castela ás segas, como tódolos homes da súa casa.

Lola: Vaia novidade. Pareces un xornal atrasado.

Marcela: Retrasada ela ti

Lola: Niso levas razón

Vicenta: (dándolle co cóbado nas costas)


: Co que che teño que oír non me estrañaría… Pero ao que ía. Vou acabar de amañar

Xa vou oh… xa vou

: Semellas falar cun boi

ACTO VI

: Ímoslle ver o meniño á Rosario do Currás

: Levámoslle unha pita para que faga un bo caldo e recupere as forzas despois do parto tan

: Queriámoslle levar algo de chocolate e un viño quinado pero non están ao noso alcance.

: É verdade que tivo un meniño hai pouco tempo. O pai estará feliz!

: Máis feliz estache a nai que despois dos nove meses que pasou…

: Tes razón, pero o pai, sabendo que foi un neno o que trouxo a Rosario, estará c


Seguro que farán o bautizo no Seixón.

: O que é seguro é que vai cometer un erro de moito …

: Xa non lembrades o que falaban os homes esoutro día. Ou ten moita sorte ou ese


: Vaia novidade. Pareces un xornal atrasado.

(dándolle co cóbado nas costas) Pero ti es parva ou que?


70

: Co que che teño que oír non me estrañaría… Pero ao que ía. Vou acabar de amañar

: Levámoslle unha pita para que faga un bo caldo e recupere as forzas despois do parto tan

están ao noso alcance.

: Tes razón, pero o pai, sabendo que foi un neno o que trouxo a Rosario, estará contento de


: Xa non lembrades o que falaban os homes esoutro día. Ou ten moita sorte ou ese


Lola: É verdade. Na casa din que eu son a retrasada. Son a máis pequena de todos, os meus

irmáns lévanme moitos anos.

Marcela: Vamos… que chegaches tarde e por riba mal cocida.

lle poñerías ao teu fillo “paifoco” ou “mexamorniñas” a que non?

Lola: Muller! Iso non se lle ocorre a ninguén…

(Aparece Dona Elisa que entra na conversa)

Dona Elisa: Contaba a miña avoa, que en gloria estea, que nos tempo

ben frecuente que os rapaces levasen o nome de Paio, igual ca hoxe é Manuel, Xosé ou Xesús

nomes abondosos.

Marcela: Pero…

Dona Elisa: Pero nas Castelas deron en chamarlles, ao galegos que alí ían, paios no canto de

galegos e non como apelativo agarimoso…

Marcela: Porque aparte de facernos traballar coma bestas, rían de nós e aldraxábanos.

Dona Elisa: De aí, que se vos fixades, practicamente desaparecese o nome

Marcela: A cantos coñecedes que leven ese nome? Eh? Ir hoxe en día ás C

é ir marcado cunha cruz e por riba pedir que che cuspan.

Lola: Non entendo.

Marcela: Como has entender. Non ves que che falta unha cocedura.

Vicenta:Oe! Eu tampouco entendo e no me veñas falando de máis ou menos ferveduras.

Marcela: Téñovolo que explicar de vez: Xa hai tempo que por esas terras secas e malditas,

agasállannos co apelativo de “paio” a tódalas horas. Que se somos paios, que semellas un paio,

que serás paio… , que veña paio vaite durmir á túa terra, …

Lola: E rézanlle ao noso San Paio?

Marcela: Miña filla ti non tes amaño. Paio o empregan no canto de pailarocos, inxenuos.

Entendes?

Lola: Xa o collín á primeira, muller, pero xa sabes que teño problemas de “risco” sanguíneo.

Vicenta: (polo baixo) Rego, muller, rego

Lola: Que rego?

Marcela: Déixaa que esta …

Lola: Vai ser verdade que son uns xilófonos

Marcela: Xenófobos


: É verdade. Na casa din que eu son a retrasada. Son a máis pequena de todos, os meus

irmáns lévanme moitos anos.

: Vamos… que chegaches tarde e por riba mal cocida. Refírome a que ti seguro que non

lle poñerías ao teu fillo “paifoco” ou “mexamorniñas” a que non?

: Muller! Iso non se lle ocorre a ninguén…

(Aparece Dona Elisa que entra na conversa)

: Contaba a miña avoa, que en gloria estea, que nos tempos dos seus avós aínda era


: Pero nas Castelas deron en chamarlles, ao galegos que alí ían, paios no canto de

como apelativo agarimoso…

: Porque aparte de facernos traballar coma bestas, rían de nós e aldraxábanos.

: De aí, que se vos fixades, practicamente desaparecese o nome

: A cantos coñecedes que leven ese nome? Eh? Ir hoxe en día ás Castelas co nome de Paio

é ir marcado cunha cruz e por riba pedir que che cuspan.

: Como has entender. Non ves que che falta unha cocedura.

:Oe! Eu tampouco entendo e no me veñas falando de máis ou menos ferveduras.

Téñovolo que explicar de vez: Xa hai tempo que por esas terras secas e malditas,


que serás paio… , que veña paio vaite durmir á túa terra, …

noso San Paio?

: Miña filla ti non tes amaño. Paio o empregan no canto de pailarocos, inxenuos.

: Xa o collín á primeira, muller, pero xa sabes que teño problemas de “risco” sanguíneo.

Rego, muller, rego

: Vai ser verdade que son uns xilófonos


71

: É verdade. Na casa din que eu son a retrasada. Son a máis pequena de todos, os meus

Refírome a que ti seguro que non

s dos seus avós aínda era


: Pero nas Castelas deron en chamarlles, ao galegos que alí ían, paios no canto de

: Porque aparte de facernos traballar coma bestas, rían de nós e aldraxábanos.

astelas co nome de Paio

:Oe! Eu tampouco entendo e no me veñas falando de máis ou menos ferveduras.

Téñovolo que explicar de vez: Xa hai tempo que por esas terras secas e malditas,


: Miña filla ti non tes amaño. Paio o empregan no canto de pailarocos, inxenuos.

: Xa o collín á primeira, muller, pero xa sabes que teño problemas de “risco” sanguíneo.

Vicenta: Iso… que non teñen onde caer mortos.

Dona Elisa: Ide que vai ser noite.

Serpe:

No meu pozo, que é meu,

Agora que sabedes que son case invencible terédesme respecto.

Don Froilán: Xa estou de volta.

Dona Elisa: Ola (danse unha aperta)

Don Froilán: (mirando ao público)

e veño derreado de subir e baixar, vadear ríos, durmir pouco, estar pendente de situarme ben

para poder falar con quen debía. Buf…

Dona Elisa: Si que vés canso. Debe de ser certo.

Don Froilán: Si Elisa, si. Fixen algún c

espero deles, pero veño canso. Mando recoller tódolos meus trebellos que eu sen máis voume

dar un baño de auga quente no barreño que espero estea preparado.

Dona Elisa: A verdade é que debes vir canso.

de máis. Anda vaite lavar que cheiras a bravío.

Don Froilán: (ulindo as mangas do traxe)

(Desaparece o señor de escena e entran as costureiras)


: Iso… que non teñen onde caer mortos.

: Ide que vai ser noite.

ACTO VII

Baixei ata Miraz para apagar a sede

No meu pozo, que é meu, saciei a sequidade.


No saiades ao camiño.

Das miñas hei facer gañando territorio

Toda a Serra será da miña propiedade

Espero que saibades que son eu.

Se me vedes, fuxide.

Medo e máis medo hei de impor.

ACTO VIII

: Xa estou de volta.

(danse unha aperta) Non sabes canto me alegro de te ver.

(mirando ao público) Esta algo quer (falando coa muller) E eu tamén. Botei case un mes fóra


para poder falar con quen debía. Buf…

: Si que vés canso. Debe de ser certo.

: Si Elisa, si. Fixen algún contacto interesante. Espero produzan os beneficios que


dar un baño de auga quente no barreño que espero estea preparado.

: A verdade é que debes vir canso. Aínda non falaches de comer. Seguro que vés cheo

de máis. Anda vaite lavar que cheiras a bravío.

(ulindo as mangas do traxe) Cheirarei muller, cheirarei.

(Desaparece o señor de escena e entran as costureiras)


72


E eu tamén. Botei case un mes fóra


ontacto interesante. Espero produzan os beneficios que


Aínda non falaches de comer. Seguro que vés cheo

Dona Elisa: Podedes marchar, acab

atención que se merece e poñelo ao día. Son moitas as novidades das que lle teño que dar conta

dende que marchou.

Toña: Acorde de contarlle as desfeitas que a serpe leva cometido.

Dona Elisa: Canto teña ocasión, Toña, na primeira ocasión cóntollo.

Casilda: (cara ao público) parece que fala das rebaixas.

Remedios: (ás compañeiras) Xa que nos deixa marchar antes da hora podemos aproveitar e ver ao

rapaciño do Paio e da Rosario. Xa hai días que o

Toña: E ti sendo curmá da nai… non sei como non che cae a cara de vergonza.

Casilda: Non cha ten. Non ves que a perdeu toda… e eu ben si polo que…

Remedios: Calarás dunha vez. A rexoubeira non hai quen che gañe

Casilda: Si, si… pero ti a vergonza…

Remedios: Cagho no demo traidor. Has levar unhas…

Dona Elisa: Xa sei que non notades a miña presenza pero aquí estou e non me parece moi

edificante a vosa conversa.

Remedios: Dona Elisa ten que perdoar pero xa estou farta de tanto

Casilda: Xa xa…

Toña: Calade dunha vez a ver se vou ter que dicir catro cousas.

Remedios: Ti catro cousas? Se non sabes contar ata tres…

Toña: Oíches, xa di o meu pai que con razón sodes da Casa do …

Dona Elisa: Calade xa, Xa está ben, liscade axiña. Tedes que ser máis respectuosas. Como

queredes que ninguén vos respecte se vos mesmas non o facedes?

Remedios: Ten razón

Casilda: (mirando ao público) Que ben fala

Toña: Tennos que perdoar, andamos algo aqueloutradas

Dona Elisa: Ide. Andade á casa do Currás verlle o fillo.


: Podedes marchar, acaba de chegar o señor e vén moi fatigado; hei de lle prestar a


: Acorde de contarlle as desfeitas que a serpe leva cometido.

Canto teña ocasión, Toña, na primeira ocasión cóntollo.

parece que fala das rebaixas.

Xa que nos deixa marchar antes da hora podemos aproveitar e ver ao

rapaciño do Paio e da Rosario. Xa hai días que o tivo e aínda non pasamos por alí.

: E ti sendo curmá da nai… non sei como non che cae a cara de vergonza.

: Non cha ten. Non ves que a perdeu toda… e eu ben si polo que…

: Calarás dunha vez. A rexoubeira non hai quen che gañe

, si… pero ti a vergonza…

: Cagho no demo traidor. Has levar unhas…

: Xa sei que non notades a miña presenza pero aquí estou e non me parece moi

: Dona Elisa ten que perdoar pero xa estou farta de tanto parvada xunta.

: Calade dunha vez a ver se vou ter que dicir catro cousas.

: Ti catro cousas? Se non sabes contar ata tres…

: Oíches, xa di o meu pai que con razón sodes da Casa do …

Calade xa, Xa está ben, liscade axiña. Tedes que ser máis respectuosas. Como

queredes que ninguén vos respecte se vos mesmas non o facedes?

Que ben fala

: Tennos que perdoar, andamos algo aqueloutradas.

: Ide. Andade á casa do Currás verlle o fillo.


73

a de chegar o señor e vén moi fatigado; hei de lle prestar a


Xa que nos deixa marchar antes da hora podemos aproveitar e ver ao

tivo e aínda non pasamos por alí.

: E ti sendo curmá da nai… non sei como non che cae a cara de vergonza.

: Xa sei que non notades a miña presenza pero aquí estou e non me parece moi

parvada xunta.

Calade xa, Xa está ben, liscade axiña. Tedes que ser máis respectuosas. Como

Don Froilán: Sentoume este baño de marabilla

Dona Elisa: Oles que recendes. Non semellas o que es.

Don Froilán: Grazas polo cariño

Dona Elisa: Non queres saber as novidades que ocorreron na túa ausencia?

Don Froilán: Se teño que sabelas pois veña, pero podías esperar a mañá. Non creo que se perda

nada porque pase a noite sen saber esas novas.

Dona Elisa: Pois xusto polas noites é cando semella h

Don Froilán: Muller, aínda no chegaron as primeiras calores. Non creo que mozas e mozos…

Dona Elisa: Sempre pensando o mesmo. Non…, non se trata diso.

Don Froilán: Pois logo que é? Con que xa vexo que terei que oílo.

Dona Elisa: Cando marchaches xa falaramos do asunto da serpe

Don Froilán: Por favor, non me veñas con pataqueiradas

Dona Elisa: Contos ou non, cada vez falta máis años, gando miúdo e mesmo algunha besta.

Don Froilán: Fame non pasa… Bestas podía comer cantas quixer que non h

Dona Elisa:Vai pensando que primeiro vese o perigo ao lonxe pero aos poucos vaise achegando. E

ti non es home de faceres dieta…

Don Froilán: E dis que é a serpe?

Dona Elisa: Polas noites, e cada vez con máis descaro, arrampla con todo o que se lle pon por

diante. É o demo disfrazado de serpe.

Don Froilán: Cóntame polo miúdo iso… A verdade é que estou interesado.

Seguro que dalgún xeito tiro proveito da si

(A serpe, primeiro polo fondo e despois achegándose ao escenario vai mirando que pode levar á boca. Entrementres os

labregos falan)

Labrego 1: Pensaba pagar o foro co que sacase das segas pero polo que falan está a cousa máis

crítica do que parecía.

Labrego 2: Eu a verdade que xa non vou. Traballo vai haber pouco e por riba que me traten de

ladrón e de pailaroco é algo que non soporto.


ACTO IX

: Sentoume este baño de marabilla

Oles que recendes. Non semellas o que es.

Grazas polo cariño

Non queres saber as novidades que ocorreron na túa ausencia?

Se teño que sabelas pois veña, pero podías esperar a mañá. Non creo que se perda

nada porque pase a noite sen saber esas novas.

Pois xusto polas noites é cando semella haber máis novidades.

Muller, aínda no chegaron as primeiras calores. Non creo que mozas e mozos…

Sempre pensando o mesmo. Non…, non se trata diso.

Pois logo que é? Con que xa vexo que terei que oílo.

marchaches xa falaramos do asunto da serpe

Por favor, non me veñas con pataqueiradas

Contos ou non, cada vez falta máis años, gando miúdo e mesmo algunha besta.

Fame non pasa… Bestas podía comer cantas quixer que non ha faltar.

Vai pensando que primeiro vese o perigo ao lonxe pero aos poucos vaise achegando. E

ti non es home de faceres dieta…

E dis que é a serpe?

Polas noites, e cada vez con máis descaro, arrampla con todo o que se lle pon por

diante. É o demo disfrazado de serpe.

Cóntame polo miúdo iso… A verdade é que estou interesado.

Seguro que dalgún xeito tiro proveito da situación (vanse…)

ACTO X


Pensaba pagar o foro co que sacase das segas pero polo que falan está a cousa máis

Eu a verdade que xa non vou. Traballo vai haber pouco e por riba que me traten de

ladrón e de pailaroco é algo que non soporto.


74

Se teño que sabelas pois veña, pero podías esperar a mañá. Non creo que se perda

Muller, aínda no chegaron as primeiras calores. Non creo que mozas e mozos…

Contos ou non, cada vez falta máis años, gando miúdo e mesmo algunha besta.

a faltar.

Vai pensando que primeiro vese o perigo ao lonxe pero aos poucos vaise achegando. E

Polas noites, e cada vez con máis descaro, arrampla con todo o que se lle pon por

Cóntame polo miúdo iso… A verdade é que estou interesado. (mirando ao público)


Pensaba pagar o foro co que sacase das segas pero polo que falan está a cousa máis

Eu a verdade que xa non vou. Traballo vai haber pouco e por riba que me traten de

Labrego 3: Non se decatan de que deixamos o noso país para podermos traballar e achegarlles

aos nosos algo que lles permita ir tirando.

Labrego 1: Que nós prefeririamos non termos que emigrar. Non se darán de conta do que custa

deixar a familia e marchar a outras terras.

Labrego 2: Para recibir aldraxes quedo aquí.

Labrego 3: Tempos virán!

(pasa a serpe polo escenario)

Labrego 1: Que me coma a bicha se non acabo de vela pasar!

Labrego 2: Ti estás obsesionado co da serpe

Labrego 1: Que che digo que acabo de vela.

Labrego 3: Non sei, pero ese é outro problema máis para a nosa economía. Non só temos que

manter aos nosos, senón que hai que traballar para a serpe.

Labrego 2: Serpe e Castela semellan pórse de acordo para afogarnos de vez.

Labrego 3: Si, pragas divinas. Poderiamos

Labrego 1: Habería que falar con Don Froilán.

Labrego 2: Ao Don Froilán preocúpalle pouco a serpe. Ten boa facenda e nin conta se dará das

faltas –se as ten-. Mesmo chego a pensar que van a medias.

Labrego 1: Que dis?

Labrego 2: Mentres a serpe come do noso gando o del está a salvo. Ademais os préstamos que

nos fai cada vez teñen un xuro máis alto e os beneficios non son para nós, precisamente.

Labrego 3: Ti es ben mal pensado!

Labrego 1: Pois podemos falar con D. Froilán e ver de darlle unha saída

Labrego 3: Si, polo menos mirar o de aquí porque o de ir ás segas é complicado.

Labrego 1: Pois vamos…

Labrego 2: E non sería mellor falar coa Toña? As costureiras están ben miradas no Pazo.

Labrego 3: Ben pensado, falaremos con ela e coas súas comadres.

(vanse e aparece a serpe)

Serpe: Vexo que algún empeza a remexerse. Deberei estar atenta ao que procuran.


: Non se decatan de que deixamos o noso país para podermos traballar e achegarlles

sos algo que lles permita ir tirando.

: Que nós prefeririamos non termos que emigrar. Non se darán de conta do que custa

deixar a familia e marchar a outras terras.

Para recibir aldraxes quedo aquí.

Que me coma a bicha se non acabo de vela pasar!

Ti estás obsesionado co da serpe

Que che digo que acabo de vela.

Non sei, pero ese é outro problema máis para a nosa economía. Non só temos que

manter aos nosos, senón que hai que traballar para a serpe.

: Serpe e Castela semellan pórse de acordo para afogarnos de vez.

Si, pragas divinas. Poderiamos buscar unha solución para o problema da serpe.

Habería que falar con Don Froilán.

Ao Don Froilán preocúpalle pouco a serpe. Ten boa facenda e nin conta se dará das

. Mesmo chego a pensar que van a medias.

Mentres a serpe come do noso gando o del está a salvo. Ademais os préstamos que


: Ti es ben mal pensado!

Pois podemos falar con D. Froilán e ver de darlle unha saída

Si, polo menos mirar o de aquí porque o de ir ás segas é complicado.

: E non sería mellor falar coa Toña? As costureiras están ben miradas no Pazo.

: Ben pensado, falaremos con ela e coas súas comadres.

: Vexo que algún empeza a remexerse. Deberei estar atenta ao que procuran.


75

: Non se decatan de que deixamos o noso país para podermos traballar e achegarlles

: Que nós prefeririamos non termos que emigrar. Non se darán de conta do que custa

Non sei, pero ese é outro problema máis para a nosa economía. Non só temos que

buscar unha solución para o problema da serpe.

Ao Don Froilán preocúpalle pouco a serpe. Ten boa facenda e nin conta se dará das

Mentres a serpe come do noso gando o del está a salvo. Ademais os préstamos que


Si, polo menos mirar o de aquí porque o de ir ás segas é complicado.

: E non sería mellor falar coa Toña? As costureiras están ben miradas no Pazo.

: Vexo que algún empeza a remexerse. Deberei estar atenta ao que procuran.

(Na porta dirixíndose a D. Froilán)

Dona Elisa: Na porta están a Toña, o Manuel

Don Froilán: Para min non mires. Cousas de costura non atendo

Dona Elisa: Non veñen facer pespuntes, traen novas da serpe.

Don Froilán: Non queda máis remedio que atendelos. Que pasen e queda ti con nós.

(entran)

Toña: Boas tarde Don Froilán

Don Froilán: Boas. Ti es a Toña.

Toña: Sono

Don Froilán: Ti o Manuel de Cimadevila e vos os dous sodes das Abelairas… Mingos e Ramiro…

Os tres labregos: Somos

Don Froilán: Pois sede breves. Que vos trae polo pazo?

Toña: Xa sabe vostede que hai

que desgrazas.

Don Froilán: Algo teño oído si.

Dona Elisa: Algo? E logo non che contei todas as desfeitas que se lle achacan por todas partes?

Don Froilán: É o que quixen dicir.

Dona Elisa: Pois non o parecía.

Toña: O caso é que andamos todos preocupados.

L1 Manuel: As nosas facendas van a menos e a moitos gastos xa non lle podemos facer fronte.

Don Froilán: Eu xa sabedes que vos empresto os cartos que necesitedes

Labrego 2: Xa pero ao xuro que nolos pon non nos permite sequera pensar en pedilos.

Dona Elisa: Como ti (falando co seu home)

cartos como se fosen o teu deus…

Don Froilán: De algo hei vivir. Prestar cartos é un negocio coma ou

Dona Elisa: Xa pero o interese que lles pos…


ACTO XI

: Na porta están a Toña, o Manuel e outros dous homes.

: Para min non mires. Cousas de costura non atendo

: Non veñen facer pespuntes, traen novas da serpe.

: Non queda máis remedio que atendelos. Que pasen e queda ti con nós.

: Boas. Ti es a Toña.

: Ti o Manuel de Cimadevila e vos os dous sodes das Abelairas… Mingos e Ramiro…

: Pois sede breves. Que vos trae polo pazo?

: Xa sabe vostede que hai algún tempo, a serpe da Serra visita as nosas casas e non xera máis

: Algo teño oído si.

: Algo? E logo non che contei todas as desfeitas que se lle achacan por todas partes?

: É o que quixen dicir.

: Pois non o parecía.

: O caso é que andamos todos preocupados.

: As nosas facendas van a menos e a moitos gastos xa non lle podemos facer fronte.

: Eu xa sabedes que vos empresto os cartos que necesitedes

que nolos pon non nos permite sequera pensar en pedilos.

(falando co seu home) só pensas na liquidez, nos prazos de demora, en fin nos

cartos como se fosen o teu deus…

: De algo hei vivir. Prestar cartos é un negocio coma outro calquera.

: Xa pero o interese que lles pos…


76

: Non queda máis remedio que atendelos. Que pasen e queda ti con nós.

: Ti o Manuel de Cimadevila e vos os dous sodes das Abelairas… Mingos e Ramiro…

algún tempo, a serpe da Serra visita as nosas casas e non xera máis

: Algo? E logo non che contei todas as desfeitas que se lle achacan por todas partes?

: As nosas facendas van a menos e a moitos gastos xa non lle podemos facer fronte.

que nolos pon non nos permite sequera pensar en pedilos.

só pensas na liquidez, nos prazos de demora, en fin nos

tro calquera.

Don Froilán: Pois que vaian ás segas. Xa logo vai ser tempo e algún carto poden obter. Vós sodes

bastantes homes na casa. Entre todos podedes pagar o que debedes e máis.

Toña: Don Froilán, vexo que só ve o mundo con ollos arredondados como as moedas. Hoxe temos

dificultade para emigrar a Castela

Don Froilan: (segue sen entender)

Labrego 3: O problema é que non nos queren. Que din que non hai traballo e que se imos nós

menos terán eles.

Don Froilán: Niso levan razón. Claro

L1 Manuel: Os casteláns nunca fixeron con gusto ese labor. Dicían que non se abaixaban a segar.

Que ese traballo no o querían facer

Don Froilán: Xa me perdín

Dona Elisa: Estás aquí, nas terras do Narla

Don Froilán: Iso ben o sei. Quero dicir que no entendo…

Labrego 2: Cren que lles roubamos o pouco que teñen, e queren que marchemos para nosa terra

da que nunca debíamos ter saído.

Toña: Pensan que o mundo está dividid

L1 Manuel: Cren que polo feito de teren nacido alí teñen máis dereitos que os de fóra.

Dona Elisa: Iso é o que lle chamo eu humanidade. Seguro que van á misa e comungan todos os

domingos.

Don Froilán: Xa me doe a cabeza de escoitarvos.

Dona Elisa: Non rematei, que como bos cristiáns aman ao próximo. Iso si, se é da súa terra, da súa

cor, do seu parecer…

Don Froilán: Pero logo que queredes? Non sei a que vén tanto mesturar allos con bugallos…

L1 Manuel: Queriamos axuda para pórlle couto á serpe. Acabar con ela. Que xa non podendo saír

da nosa terra polo menos que non nos rouben o noso aquí diante do noso nariz.

Don Froilán: Pesarei algo…

Marcela: Sei que foron falar co señor para lle pedir consello e

Lola: E que lles dixo?


: Pois que vaian ás segas. Xa logo vai ser tempo e algún carto poden obter. Vós sodes

bastantes homes na casa. Entre todos podedes pagar o que debedes e máis.

só ve o mundo con ollos arredondados como as moedas. Hoxe temos

dificultade para emigrar a Castela

(segue sen entender) Non sei que queredes dicir

: O problema é que non nos queren. Que din que non hai traballo e que se imos nós

: Niso levan razón. Claro

: Os casteláns nunca fixeron con gusto ese labor. Dicían que non se abaixaban a segar.

Que ese traballo no o querían facer

: Estás aquí, nas terras do Narla, no teu pazo, chámome Elisa e estes…

: Iso ben o sei. Quero dicir que no entendo…

: Cren que lles roubamos o pouco que teñen, e queren que marchemos para nosa terra

da que nunca debíamos ter saído.

: Pensan que o mundo está dividido en parcelas e que non as debiamos traspasar.

: Cren que polo feito de teren nacido alí teñen máis dereitos que os de fóra.

: Iso é o que lle chamo eu humanidade. Seguro que van á misa e comungan todos os

doe a cabeza de escoitarvos.

: Non rematei, que como bos cristiáns aman ao próximo. Iso si, se é da súa terra, da súa

: Pero logo que queredes? Non sei a que vén tanto mesturar allos con bugallos…

mos axuda para pórlle couto á serpe. Acabar con ela. Que xa non podendo saír


ACTO XII

: Sei que foron falar co señor para lle pedir consello e axuda para tentar algo coa serpe


77

: Pois que vaian ás segas. Xa logo vai ser tempo e algún carto poden obter. Vós sodes

só ve o mundo con ollos arredondados como as moedas. Hoxe temos

: O problema é que non nos queren. Que din que non hai traballo e que se imos nós

: Os casteláns nunca fixeron con gusto ese labor. Dicían que non se abaixaban a segar.

, no teu pazo, chámome Elisa e estes…

: Cren que lles roubamos o pouco que teñen, e queren que marchemos para nosa terra

o en parcelas e que non as debiamos traspasar.

: Cren que polo feito de teren nacido alí teñen máis dereitos que os de fóra.

: Iso é o que lle chamo eu humanidade. Seguro que van á misa e comungan todos os

: Non rematei, que como bos cristiáns aman ao próximo. Iso si, se é da súa terra, da súa

: Pero logo que queredes? Non sei a que vén tanto mesturar allos con bugallos…

mos axuda para pórlle couto á serpe. Acabar con ela. Que xa non podendo saír


axuda para tentar algo coa serpe

Vicenta: Tendo a cara que ten, faría algunha promesa que no vai cumprir.

Marcela: Peor. Dixo que ía pensalo.

Vicenta: Si oh! Ese non pensa máis que no prato que lle toca engulir e a que hora. Ese home

únicos pensamentos que ten tenos no xardín. Co comellón que é…

Lola: Pois xa teñen algo en común serpe e Don Froilán.

Vicenta: (mirando para Marcela) Que di esta retrasada?

Lola: Pois que aos dous gústalles moito… comer moito

Marcela: Cun “moito” na frase non cres que terías de abondo

Lola: Eu si pero a serpe mailo señor non

Vicenta: Pois acabo de ter unha idea. Vou ir onde o Manuel que é o máis asisado da parroquia a

ver que opina.

Lola: E a nós déixasnos en ascuas…

Vicenta: Non. Vide canda min que vol

saíndo da escena) Veredes, se buscamos unha…

Manuel: E dis que iso resultará?

Vicenta: Seguridade total non cha teño, pero por probar non perdemos nada.

Manuel: O malo vai ser atopar

Marcela: Bestas hai moitas

Manuel: Tanto no monte coma na Corte

Vicenta: Seguro que se falamos cos do Carballo han saber dalgunha que vai vella. É cuestión de

esperar un tempo…

Manuel: E dique despois haina que encher con brea

Lola: Non!... A bicha ha coller un bo empacho. Ha perder a fame de vez

Vicenta: Se traga o anzol, fixo.

Manuel: Pois falo cos dos Carballo…

Marcela: Ou sexa que besta morta chea de alcatrán deixada no medio do camiño… No é mala

idea, non!


: Tendo a cara que ten, faría algunha promesa que no vai cumprir.

: Peor. Dixo que ía pensalo.

: Si oh! Ese non pensa máis que no prato que lle toca engulir e a que hora. Ese home

únicos pensamentos que ten tenos no xardín. Co comellón que é…

: Pois xa teñen algo en común serpe e Don Froilán.

Que di esta retrasada?

: Pois que aos dous gústalles moito… comer moito

ase non cres que terías de abondo

: Eu si pero a serpe mailo señor non

: Pois acabo de ter unha idea. Vou ir onde o Manuel que é o máis asisado da parroquia a

: E a nós déixasnos en ascuas…

: Non. Vide canda min que volo vou contando polo camiño. (bótanse a andar e empeza a contar

Veredes, se buscamos unha…

ACTO XIII

: E dis que iso resultará?

: Seguridade total non cha teño, pero por probar non perdemos nada.

: O malo vai ser atopar a besta…

: Tanto no monte coma na Corte

: Seguro que se falamos cos do Carballo han saber dalgunha que vai vella. É cuestión de

: E dique despois haina que encher con brea

bicha ha coller un bo empacho. Ha perder a fame de vez

: Se traga o anzol, fixo.

: Pois falo cos dos Carballo…

: Ou sexa que besta morta chea de alcatrán deixada no medio do camiño… No é mala


78

: Si oh! Ese non pensa máis que no prato que lle toca engulir e a que hora. Ese home os

: Pois acabo de ter unha idea. Vou ir onde o Manuel que é o máis asisado da parroquia a

(bótanse a andar e empeza a contar

: Seguridade total non cha teño, pero por probar non perdemos nada.

: Seguro que se falamos cos do Carballo han saber dalgunha que vai vella. É cuestión de

: Ou sexa que besta morta chea de alcatrán deixada no medio do camiño… No é mala

Serpe:

Papeina decontado, a fame éravos moita.

Só queda a sobremesa e volta a miña cova.

(agochados nunha beira do escenario labregos e

Vicenta: Comer comeuna…

L1 Manuel: O caso é que lle obre

Labrego 2: Se sae como queremos facemos unha festa

Marcela: Calade que aínda non sabemos que vai pasar.

Serpe:

Vicenta: (en voz baixa) Algo lle pasa á bicha.

Serpe:

Labregos e mozas: Iso iso…

(A serpe saíndo de escena vai caendo, o público debe ter a sensación de que serpe morre)


ACTO XIV

Empezo a ver que teñen moito medo,

e agasallar a miña vida queren.

Hoxe ao baixar do monte cara á aldea

dei cunha besta ben chea, apetitosa.

Papeina decontado, a fame éravos moita.

Só queda a sobremesa e volta a miña cova.

(agochados nunha beira do escenario labregos e labregas á espreita)

: O caso é que lle obre

: Se sae como queremos facemos unha festa

: Calade que aínda non sabemos que vai pasar.

Non sei o que me ocorre

Váiseme a cabeza para os lados

Folgos non teño para seguir camiño

Hei necesitar unhas olas de viño.

Algo lle pasa á bicha.

Voume sentar un cacho

Seguro teño un virus

Non me chega o aire

Ai que non respiro…

caendo, o público debe ter a sensación de que serpe morre)


79

(Coas consolas na man xogando e falando ao mesmo tempo)

Neta 1: Ben… xa case chego ao final.

Neta 2: A min quédame moito. Vou deixar a partida para outro día. Vou ver aso meus avós.

Neta 3: Moito visitas aos vellos

Neta 1: Daranlle cartos e por iso vai.

Neta 2: Non. O que me contan son historias. O meu avó sabe unha chea delas.

Neta 3: Hai que estar ben aburrida para ir que che conten historias. Non che chega cos coñazos

dos de historia e galego do cole?

Neta 2: Pois a min gústame que mas conten. Sempre aprendo algo

Neta 1: E que saberán os teu avós que no saibamos nós? No me amoles!

Neta 3: Esta vai para alcaldesa!

Neta 2: Pois mira! No me importaría. Daríalle á cultura a importancia que ten e que non lle

recoñecemos.

Neta 3: A ti sentouche mal o bocadillo

Neta 1: E logo que che contan?

Neta 2: Pois o outro día a miña avoa faloume dunha

Neta 3: Vaia novidade!

Neta 2: Xa sei que o sabedes pero a min gústame escoitárllelo. Tamén me contaron cousas dos

seus avós –dos meus tataravós

Neta 1: Diso falounos o de historia. Non lle vexo interese ningún.

Neta 2: Pode ser que non o teña. Pero dixéronme que o pasaban moi mal e só por ir na procura

de traballo que aquí non atopaban. Que os de aló insultábanos.

Neta 1: Pois claro. Íanlles quitar o traballo

Neta 2: Non, porque resulta que o traballo que conseguían era o que non quería ninguén.

Neta 3: Entón non sei por que se metían con eles

Neta 1: E logo non ves o que pasa aquí agora co inmigrantes?

Neta 2: O traballo que conseguen é malo e moito, o salario é moi cativo e por riba o único que

reciben é o maltrato e as aldraxes.


ACTO XV

(Coas consolas na man xogando e falando ao mesmo tempo)

Ben… xa case chego ao final.

A min quédame moito. Vou deixar a partida para outro día. Vou ver aso meus avós.

Moito visitas aos vellos

Daranlle cartos e por iso vai.

Non. O que me contan son historias. O meu avó sabe unha chea delas.

Hai que estar ben aburrida para ir que che conten historias. Non che chega cos coñazos

dos de historia e galego do cole?

: Pois a min gústame que mas conten. Sempre aprendo algo

E que saberán os teu avós que no saibamos nós? No me amoles!

Esta vai para alcaldesa!

Pois mira! No me importaría. Daríalle á cultura a importancia que ten e que non lle

: A ti sentouche mal o bocadillo

E logo que che contan?

: Pois o outro día a miña avoa faloume dunha serpe que andou por esta terras.

Xa sei que o sabedes pero a min gústame escoitárllelo. Tamén me contaron cousas dos

dos meus tataravós- das segas e dos que marchaban a América en busca de traballo.

falounos o de historia. Non lle vexo interese ningún.

: Pode ser que non o teña. Pero dixéronme que o pasaban moi mal e só por ir na procura

de traballo que aquí non atopaban. Que os de aló insultábanos.

: Pois claro. Íanlles quitar o traballo a eles. Non os ían recibir con bandas de música.

: Non, porque resulta que o traballo que conseguían era o que non quería ninguén.

: Entón non sei por que se metían con eles

: E logo non ves o que pasa aquí agora co inmigrantes?

traballo que conseguen é malo e moito, o salario é moi cativo e por riba o único que

reciben é o maltrato e as aldraxes.


80

A min quédame moito. Vou deixar a partida para outro día. Vou ver aso meus avós.

Non. O que me contan son historias. O meu avó sabe unha chea delas.

Hai que estar ben aburrida para ir que che conten historias. Non che chega cos coñazos

Pois mira! No me importaría. Daríalle á cultura a importancia que ten e que non lle

serpe que andou por esta terras.

Xa sei que o sabedes pero a min gústame escoitárllelo. Tamén me contaron cousas dos

das segas e dos que marchaban a América en busca de traballo.

: Pode ser que non o teña. Pero dixéronme que o pasaban moi mal e só por ir na procura

a eles. Non os ían recibir con bandas de música.

: Non, porque resulta que o traballo que conseguían era o que non quería ninguén.

traballo que conseguen é malo e moito, o salario é moi cativo e por riba o único que

Neta 1:Vexo que o que facemos cos inmigrantes é o que facían cos nosos devanceiros e

queixábanse.

Neta 2: Queixábanse con razón

Neta 3: Di a miña avoa que os home son quen de ver a palla no ollo alleo e no noso no somos

capaces de ver o argueiro.

Neta 2: E non nos damos conta de que como dicía o meu bisavó “Toda a terra é país”


:Vexo que o que facemos cos inmigrantes é o que facían cos nosos devanceiros e

: Queixábanse con razón

: Di a miña avoa que os home son quen de ver a palla no ollo alleo e no noso no somos

: E non nos damos conta de que como dicía o meu bisavó “Toda a terra é país”


81

:Vexo que o que facemos cos inmigrantes é o que facían cos nosos devanceiros e

: Di a miña avoa que os home son quen de ver a palla no ollo alleo e no noso no somos

: E non nos damos conta de que como dicía o meu bisavó “Toda a terra é país”



82

5.5. Programa Museoloxía social

Día Mudial do Alzheimer

A Vicepresidencia primeira da Deputación de Lugo, Áreas de Cultura e

Turismo e Benestar Social, a través das museos integrados na Rede

Museística e en colaboración con AFALU (Centro de Día de Alzheimer e

outras Demencias Neurodexenerati

do Día Internacional do Alzheimer 2011 cunha programación específica coa

que se pretende a sensibilización social arredor desta doenza que ten na

memoria, no deterioro da memoria e das función cognitiva, condutora e

motora as principais consecuencias. Os museos son, precisamente, espazos

de acordanza, lugares onde se custodia a memoria do noso pasado,

institucións onde se pode estimular, e de feito así é, a recuperación dunha

facultade tan fundamental para a nosa vida

obxectos dun tempo xa vivido.

Proxección a cargo de AFALU (Centro de Día de Alzheimer e outras

Demencias Neurodexenerativas), da película: Bicicleta, Cuchara, Manzana,

guión e dirección de Carles Bosch.

Sinopse.-No outono de 2007 a Pasqual Maragall diagnostícaselle

Alzheimer. Superado o golpe inicial, el e a súa familia inician unha cruzada

contra a enfermidade e, desde o primeiro paso, esta película convértese en

testemuño de excepción. Con intelixencia,

déixase retratar xunto á súa familia e os médicos para deixar constancia do

día a día da súa loita persoal. Dous anos de seguimento a un paciente

excepcional disposto a que os científicos atopen curación antes de que a


Museoloxía social

Mudial do Alzheimer




outras Demencias Neurodexenerativas), súmanse aos actos conmemorativos




otora as principais consecuencias. Os museos son, precisamente, espazos



facultade tan fundamental para a nosa vida como é traer ao presente os

obxectos dun tempo xa vivido.



guión e dirección de Carles Bosch.

No outono de 2007 a Pasqual Maragall diagnostícaselle



testemuño de excepción. Con intelixencia, sinceridade e bo humor, Maragall





83




vas), súmanse aos actos conmemorativos




otora as principais consecuencias. Os museos son, precisamente, espazos



como é traer ao presente os



No outono de 2007 a Pasqual Maragall diagnostícaselle



sinceridade e bo humor, Maragall




cifra de 26 millóns de enfermos no mundo se multiplique por dez. Unha

película dura pero optimista a pesar de todo.


ra de 26 millóns de enfermos no mundo se multiplique por dez. Unha

película dura pero optimista a pesar de todo.


84

ra de 26 millóns de enfermos no mundo se multiplique por dez. Unha


85


86

Día Internacional da Loita contra a violencia de xé nero

O 25 de novembro fué declarado día Internacional contra a Violencia cara á

muller no 1º Encontro Feminista de Latinoamérica e do Caribe celebrado en

Bogotá en xullo de 1981.

Neste encontro as mulleres denunciaron a violencia de xénero a nivel

doméstico e a violación e o acoso sexual a nivel de estados incluíndo a tortura e

os abusos sufridos por prisioneiras políticas.

Elixiuse o 25 de novembro para conmemorar o violento asasinato das

irmás Mirabal (Patria, Minerva e Maria Teresa), tres activistas políticas asasinadas

o 25 de novembro de 1960 pola policía secreta do ditador Raf

República Dominicana.

Os seus cadáveres esnaquizados apareceron no fondo dun precipio. Para

o movemento popular e feminista de República Dominicana historicamente estas

mulleres simbolizaron a loita e a resistencia.

ACTIVIDADES

Visita guiada: Itinerario en feminino

en horario de apertura.

Entrega aso visitantes da Unidade Didáctica:

museo da Rede Museística. Durante toda a xornada do 25 de novembro, en

horario de apertura. Actividade basada na

tradición oral onde aparece explícita a violencia física e moral nun tempo afastado

que en moitos aspectos, coma este da violencia de xénero) semella ser actual.


Día Internacional da Loita contra a violencia de xé nero



Bogotá en xullo de 1981.



abusos sufridos por prisioneiras políticas.



o 25 de novembro de 1960 pola policía secreta do ditador Raf



mulleres simbolizaron a loita e a resistencia.

guiada: Itinerario en feminino. Durante toda a xornada do 25 de novembro,

Entrega aso visitantes da Unidade Didáctica: Contra a violencia de xénero nos


de apertura. Actividade basada na Lenda da dona da Torre




87







o 25 de novembro de 1960 pola policía secreta do ditador Rafael Trujillo na



. Durante toda a xornada do 25 de novembro,

Contra a violencia de xénero nos


Lenda da dona da Torre, un relato da



T WÉÇt wt gÉÜÜxT WÉÇt wt gÉÜÜxT WÉÇt wt gÉÜÜxT WÉÇt wt gÉÜÜx

VÉÇàt t ÄxÇwt Öâx itávÉ wtá fx|åtá? {ÉÅx VÉÇàt t ÄxÇwt Öâx itávÉ wtá fx|åtá? {ÉÅx VÉÇàt t ÄxÇwt Öâx itávÉ wtá fx|åtá? {ÉÅx VÉÇàt t ÄxÇwt Öâx itávÉ wtá fx|åtá? {ÉÅx

ytv{xÇwÉáÉ x tâÜÉ vÉá áxâá áxÜäÉá x ätátÄÉá x vÉt áØt ytv{xÇwÉáÉ x tâÜÉ vÉá áxâá áxÜäÉá x ätátÄÉá x vÉt áØt ytv{xÇwÉáÉ x tâÜÉ vÉá áxâá áxÜäÉá x ätátÄÉá x vÉt áØt ytv{xÇwÉáÉ x tâÜÉ vÉá áxâá áxÜäÉá x ätátÄÉá x vÉt áØt

xáÑÉát WÉÇt VtàtÄ|Çt wx ftÇ g|ÜáÉ ö ÖâxÇ ÄÄx xáÑÉát WÉÇt VtàtÄ|Çt wx ftÇ g|ÜáÉ ö ÖâxÇ ÄÄx xáÑÉát WÉÇt VtàtÄ|Çt wx ftÇ g|ÜáÉ ö ÖâxÇ ÄÄx xáÑÉát WÉÇt VtàtÄ|Çt wx ftÇ g|ÜáÉ ö ÖâxÇ ÄÄx

wxâ ÅÉ| ÅtÄt ä|wt? tvâáöÇwÉt wx twâÄàxÜ|É x? ö y|Ç? wxâ ÅÉ| ÅtÄt ä|wt? tvâáöÇwÉt wx twâÄàxÜ|É x? ö y|Ç? wxâ ÅÉ| ÅtÄt ä|wt? tvâáöÇwÉt wx twâÄàxÜ|É x? ö y|Ç? wxâ ÅÉ| ÅtÄt ä|wt? tvâáöÇwÉt wx twâÄàxÜ|É x? ö y|Ç?

ÅtàöÇwÉt tÄx|äÉátÅxÇàxA b Ñt| wt wÉÇt? É ÅtàöÇwÉt tÄx|äÉátÅxÇàxA b Ñt| wt wÉÇt? É ÅtàöÇwÉt tÄx|äÉátÅxÇàxA b Ñt| wt wÉÇt? É ÅtàöÇwÉt tÄx|äÉátÅxÇàxA b Ñt| wt wÉÇt? É

táàâÜ|tÇÉ _ÉÑx wx ftÇtáàâÜ|tÇÉ _ÉÑx wx ftÇtáàâÜ|tÇÉ _ÉÑx wx ftÇtáàâÜ|tÇÉ _ÉÑx wx ftÇ

É vtwöäxÜ tÉá ä|ÇàxØÇ w•tá wt ÅÉÜàx? x yÉ| zÜtÇwx É vtwöäxÜ tÉá ä|ÇàxØÇ w•tá wt ÅÉÜàx? x yÉ| zÜtÇwx É vtwöäxÜ tÉá ä|ÇàxØÇ w•tá wt ÅÉÜàx? x yÉ| zÜtÇwx É vtwöäxÜ tÉá ä|ÇàxØÇ w•tá wt ÅÉÜàx? x yÉ| zÜtÇwx

áÉÜÑÜxát x twÅ|Ütv|™Ç wx àÉwÉá Öâx É vÉÜÑÉ xáà|äxáx áÉÜÑÜxát x twÅ|Ütv|™Ç wx àÉwÉá Öâx É vÉÜÑÉ xáà|äxáx áÉÜÑÜxát x twÅ|Ütv|™Ç wx àÉwÉá Öâx É vÉÜÑÉ xáà|äxáx áÉÜÑÜxát x twÅ|Ütv|™Ç wx àÉwÉá Öâx É vÉÜÑÉ xáà|äxáx

|ÇvÉÜÜâÑàÉ x át•áx t átÇzâx wtá yxÜ|wtá Öâx itávÉ |ÇvÉÜÜâÑàÉ x át•áx t átÇzâx wtá yxÜ|wtá Öâx itávÉ |ÇvÉÜÜâÑàÉ x át•áx t átÇzâx wtá yxÜ|wtá Öâx itávÉ |ÇvÉÜÜâÑàÉ x át•áx t átÇzâx wtá yxÜ|wtá Öâx itávÉ

wtá fx|åtá àtÑÉÇtÜt vÉÇ xàÉÑtáA hÇá ätátÄÉá wÉ wtá fx|åtá àtÑÉÇtÜt vÉÇ xàÉÑtáA hÇá ätátÄÉá wÉ wtá fx|åtá àtÑÉÇtÜt vÉÇ xàÉÑtáA hÇá ätátÄÉá wÉ wtá fx|åtá àtÑÉÇtÜt vÉÇ xàÉÑtáA hÇá ätátÄÉá wÉ

WâÖâx wx ixÜztÇét ä|ÇztÜ•t t WÉWâÖâx wx ixÜztÇét ä|ÇztÜ•t t WÉWâÖâx wx ixÜztÇét ä|ÇztÜ•t t WÉWâÖâx wx ixÜztÇét ä|ÇztÜ•t t WÉ

wtÇwÉ ÅÉÜàx tÉ áx©ÉÜ wx ftÇ ct|É wx atÜÄt? wtÇwÉ ÅÉÜàx tÉ áx©ÉÜ wx ftÇ ct|É wx atÜÄt? wtÇwÉ ÅÉÜàx tÉ áx©ÉÜ wx ftÇ ct|É wx atÜÄt? wtÇwÉ ÅÉÜàx tÉ áx©ÉÜ wx ftÇ ct|É wx atÜÄt?

Öâx áx tv{tut ÉvâÑtwÉ ÇâÇ{t wtá áØtá ÅÉ|àtá Öâx áx tv{tut ÉvâÑtwÉ ÇâÇ{t wtá áØtá ÅÉ|àtá Öâx áx tv{tut ÉvâÑtwÉ ÇâÇ{t wtá áØtá ÅÉ|àtá Öâx áx tv{tut ÉvâÑtwÉ ÇâÇ{t wtá áØtá ÅÉ|àtá

ÑxÇwxÇv|tá ÑÉÜ cÉÜàâztÄAÑxÇwxÇv|tá ÑÉÜ cÉÜàâztÄAÑxÇwxÇv|tá ÑÉÜ cÉÜàâztÄAÑxÇwxÇv|tá ÑÉÜ cÉÜàâztÄA


T WÉÇt wt gÉÜÜxT WÉÇt wt gÉÜÜxT WÉÇt wt gÉÜÜxT WÉÇt wt gÉÜÜx

VÉÇàt t ÄxÇwt Öâx itávÉ wtá fx|åtá? {ÉÅx VÉÇàt t ÄxÇwt Öâx itávÉ wtá fx|åtá? {ÉÅx VÉÇàt t ÄxÇwt Öâx itávÉ wtá fx|åtá? {ÉÅx VÉÇàt t ÄxÇwt Öâx itávÉ wtá fx|åtá? {ÉÅx

ytv{xÇwÉáÉ x tâÜÉ vÉá áxâá áxÜäÉá x ätátÄÉá x vÉt áØt ytv{xÇwÉáÉ x tâÜÉ vÉá áxâá áxÜäÉá x ätátÄÉá x vÉt áØt ytv{xÇwÉáÉ x tâÜÉ vÉá áxâá áxÜäÉá x ätátÄÉá x vÉt áØt ytv{xÇwÉáÉ x tâÜÉ vÉá áxâá áxÜäÉá x ätátÄÉá x vÉt áØt

xáÑÉát WÉÇt VtàtÄ|Çt wx ftÇ g|ÜáÉ ö ÖâxÇ ÄÄx xáÑÉát WÉÇt VtàtÄ|Çt wx ftÇ g|ÜáÉ ö ÖâxÇ ÄÄx xáÑÉát WÉÇt VtàtÄ|Çt wx ftÇ g|ÜáÉ ö ÖâxÇ ÄÄx xáÑÉát WÉÇt VtàtÄ|Çt wx ftÇ g|ÜáÉ ö ÖâxÇ ÄÄx

wxâ ÅÉ| ÅtÄt ä|wt? tvâáöÇwÉt wx twâÄàxÜ|É x? ö y|Ç? wxâ ÅÉ| ÅtÄt ä|wt? tvâáöÇwÉt wx twâÄàxÜ|É x? ö y|Ç? wxâ ÅÉ| ÅtÄt ä|wt? tvâáöÇwÉt wx twâÄàxÜ|É x? ö y|Ç? wxâ ÅÉ| ÅtÄt ä|wt? tvâáöÇwÉt wx twâÄàxÜ|É x? ö y|Ç?

ÅtàöÇwÉt tÄx|äÉátÅxÇàxA b Ñt| wt wÉÇt? É ÅtàöÇwÉt tÄx|äÉátÅxÇàxA b Ñt| wt wÉÇt? É ÅtàöÇwÉt tÄx|äÉátÅxÇàxA b Ñt| wt wÉÇt? É ÅtàöÇwÉt tÄx|äÉátÅxÇàxA b Ñt| wt wÉÇt? É

táàâÜ|tÇÉ _ÉÑx wx ftÇtáàâÜ|tÇÉ _ÉÑx wx ftÇtáàâÜ|tÇÉ _ÉÑx wx ftÇtáàâÜ|tÇÉ _ÉÑx wx ftÇ g|ÜáÉ? àx|ÅÉâ xÇ xå{âÅtÜ g|ÜáÉ? àx|ÅÉâ xÇ xå{âÅtÜ g|ÜáÉ? àx|ÅÉâ xÇ xå{âÅtÜ g|ÜáÉ? àx|ÅÉâ xÇ xå{âÅtÜ

É vtwöäxÜ tÉá ä|ÇàxØÇ w•tá wt ÅÉÜàx? x yÉ| zÜtÇwx É vtwöäxÜ tÉá ä|ÇàxØÇ w•tá wt ÅÉÜàx? x yÉ| zÜtÇwx É vtwöäxÜ tÉá ä|ÇàxØÇ w•tá wt ÅÉÜàx? x yÉ| zÜtÇwx É vtwöäxÜ tÉá ä|ÇàxØÇ w•tá wt ÅÉÜàx? x yÉ| zÜtÇwx

áÉÜÑÜxát x twÅ|Ütv|™Ç wx àÉwÉá Öâx É vÉÜÑÉ xáà|äxáx áÉÜÑÜxát x twÅ|Ütv|™Ç wx àÉwÉá Öâx É vÉÜÑÉ xáà|äxáx áÉÜÑÜxát x twÅ|Ütv|™Ç wx àÉwÉá Öâx É vÉÜÑÉ xáà|äxáx áÉÜÑÜxát x twÅ|Ütv|™Ç wx àÉwÉá Öâx É vÉÜÑÉ xáà|äxáx

|ÇvÉÜÜâÑàÉ x át•áx t átÇzâx wtá yxÜ|wtá Öâx itávÉ |ÇvÉÜÜâÑàÉ x át•áx t átÇzâx wtá yxÜ|wtá Öâx itávÉ |ÇvÉÜÜâÑàÉ x át•áx t átÇzâx wtá yxÜ|wtá Öâx itávÉ |ÇvÉÜÜâÑàÉ x át•áx t átÇzâx wtá yxÜ|wtá Öâx itávÉ

wtá fx|åtá àtÑÉÇtÜt vÉÇ xàÉÑtáA hÇá ätátÄÉá wÉ wtá fx|åtá àtÑÉÇtÜt vÉÇ xàÉÑtáA hÇá ätátÄÉá wÉ wtá fx|åtá àtÑÉÇtÜt vÉÇ xàÉÑtáA hÇá ätátÄÉá wÉ wtá fx|åtá àtÑÉÇtÜt vÉÇ xàÉÑtáA hÇá ätátÄÉá wÉ

WâÖâx wx ixÜztÇét ä|ÇztÜ•t t WÉWâÖâx wx ixÜztÇét ä|ÇztÜ•t t WÉWâÖâx wx ixÜztÇét ä|ÇztÜ•t t WÉWâÖâx wx ixÜztÇét ä|ÇztÜ•t t WÉÇt VtàtÄ|Çt Çt VtàtÄ|Çt Çt VtàtÄ|Çt Çt VtàtÄ|Çt

wtÇwÉ ÅÉÜàx tÉ áx©ÉÜ wx ftÇ ct|É wx atÜÄt? wtÇwÉ ÅÉÜàx tÉ áx©ÉÜ wx ftÇ ct|É wx atÜÄt? wtÇwÉ ÅÉÜàx tÉ áx©ÉÜ wx ftÇ ct|É wx atÜÄt? wtÇwÉ ÅÉÜàx tÉ áx©ÉÜ wx ftÇ ct|É wx atÜÄt?

Öâx áx tv{tut ÉvâÑtwÉ ÇâÇ{t wtá áØtá ÅÉ|àtá Öâx áx tv{tut ÉvâÑtwÉ ÇâÇ{t wtá áØtá ÅÉ|àtá Öâx áx tv{tut ÉvâÑtwÉ ÇâÇ{t wtá áØtá ÅÉ|àtá Öâx áx tv{tut ÉvâÑtwÉ ÇâÇ{t wtá áØtá ÅÉ|àtá

ÑxÇwxÇv|tá ÑÉÜ cÉÜàâztÄAÑxÇwxÇv|tá ÑÉÜ cÉÜàâztÄAÑxÇwxÇv|tá ÑÉÜ cÉÜàâztÄAÑxÇwxÇv|tá ÑÉÜ cÉÜàâztÄA


88

Día da muller traballadora

O oito de marzo serviu para visibilizar as loitas e demandas que

significaron avances na vida de milló

pensamento. Dende a Área de Cultura da Deputación de Lugo, a traves da Rede

Museística, decidimos organizar unha programación con distintas experiencias,

compartindo sempre un obxectivo en común: o desexo de superar a

pobreza e construir o mundo que queremos. Baseado na paz, xustiza , liberdade,

igualdade e solidariedade.

Por segundo ano consecutivo tres dos Museos da Rede Museística (Museo

San Paio de Narla, Museo Pazo de Tor , Museo Provincial do Mar) s

programación estratéxica presentada pola Xerencia en xullo do 2007 na

Deputación Provincial de Lugo. E tendo en conta o sinalado na Lei Orgánica

3/2007, que establece no seu artigo 26.2 que os distintos organismos , entes e

demais estruturas das administracións públicas que, de modo directo ou indirecto,

configuran o sistema de xestión cultural desenvolverán as seguintes actuacións:

1.- Adoptar iniciativas destinadas a favorecer a promoción específica das mulleres

na cultura e combatir a súa discr

2.- Políticas activas de axuda á creación e produción artística e intelectual de

autoría feminina.

Para levar a cabo os seguintes obxectivos, preparamos un amplo programa

para o mes de marzo, que xirará en torno as

patrimonio cultural e museos.

ITINERARIO FEMININO POLA REDE: PEZAS E LENDAS DE MULLERES

Visitas guiadas nun percorrido en feminino polas coleccións do museo.


Día da muller traballadora


significaron avances na vida de millóns de mulleres creando novas formas de



compartindo sempre un obxectivo en común: o desexo de superar a


igualdade e solidariedade.


San Paio de Narla, Museo Pazo de Tor , Museo Provincial do Mar) s




administracións públicas que, de modo directo ou indirecto,


Adoptar iniciativas destinadas a favorecer a promoción específica das mulleres

na cultura e combatir a súa discriminación estructural e/ou difusa.

Políticas activas de axuda á creación e produción artística e intelectual de


para o mes de marzo, que xirará en torno as perspectivas de xénero sobre

patrimonio cultural e museos.




89


ns de mulleres creando novas formas de



compartindo sempre un obxectivo en común: o desexo de superar a violencia e a



San Paio de Narla, Museo Pazo de Tor , Museo Provincial do Mar) seguindo a




administracións públicas que, de modo directo ou indirecto,


Adoptar iniciativas destinadas a favorecer a promoción específica das mulleres

iminación estructural e/ou difusa.

Políticas activas de axuda á creación e produción artística e intelectual de


perspectivas de xénero sobre





90

II XORNADAS MULLER E IGUALDADE: PERSPECTIVAS DE XÉNERO SOBRE

PATRIMONIO CULTURAL E MUSEO: MULLER E DEREITOS

• O traballo co enfoque de xénero de Implicadas. Xénero e cooperación.

• Presentación da Campaña de 1de200, de erradicación do infanticidio infantil en Salem (unha

manifestación da violencia de xénero).

• Muller e inmigración, emigración.

• Exposición de obra de Carlos Valcárcel referente a muller e o seu entorno.



PATRIMONIO CULTURAL E MUSEO: MULLER E DEREITOS

• O traballo co enfoque de xénero de Implicadas. Xénero e cooperación.


manifestación da violencia de xénero).

er e inmigración, emigración.

• Exposición de obra de Carlos Valcárcel referente a muller e o seu entorno.


91



EEXPOSICIÓN CARLOS VALCÁRCEL

ENFOQUES DA MULLER CO PATRIMONIO CULTURAL E UN MUSEO DO

ETNOGRAFICO: Museo Muller e

(Reunión de mulleres en torno a pezas do museo para falar da memoria da muller

no mundo rural))


EXPOSICIÓN CARLOS VALCÁRCEL


ETNOGRAFICO: Museo Muller e Agricultura.



92



Día internacional das persoas co discapacidade


Día internacional das persoas co discapacidade


93


94


95

Obradoiros Arte e parte:

Obradoiro de sensibilización para todo tipo de públicos.

Imparten a psicóloga e especialista en Arte

directora de Aulaideas, e

Concepto:

Se algo caracteriza á arte é a súa capacidade

tipo que sexan. A creatividade e a sensibilidade teñen carácter universal e

converten á arte en vía de comunicación e socialización máis aló de calquera

diferenza.

Con este obradoiro pretendemos crear un espazo no que

posibilidade de integrar plenamente a diversidade en todos os seus ámbitos.

Porque a creatividade é unha capacidade inherente a todo individuo.

Estas xornadas tamén teñen un carácter reivindicativo. Preténdese concienciar

sobre as capacidades e posibilidades creativas das persoas con diversidade

funcional.

“Dáseme ben contar o que vexo e escoito. Pinto moi mal cos pinceis, pero pintar

con palabras dáseme mellor”

Saltamontes”. Residente no Centro de Atención a Persoas Discapacitadas

(CAMF) de Leganés.

Todos expresámonos a diario sen pensar se somos ou non capaces de facelo,

pois faremos désta capacidade universa

experimentación propondo diferentes desafíos onde cada individuo poderá

achegar a súa propia capacidade creativa nun obradoiro para ver, sentir, escoitar,

expresar e compartir.

Metodoloxía:

O obradoiro concíbese de forma

participación.


Arte e parte: O desafío de voar coas propias ás :

Obradoiro de sensibilización para todo tipo de públicos.

Imparten a psicóloga e especialista en Arte-Terapia, Adriana Pazos Ottón

, e Encarna Lago, xerente da Rede Museística

Se algo caracteriza á arte é a súa capacidade de anular barreiras e fronteiras do



Con este obradoiro pretendemos crear un espazo no que




es e posibilidades creativas das persoas con diversidade


con palabras dáseme mellor” Carmen Soria: escritora, autora do libro “Manifiesto



pois faremos désta capacidade universal un momento para a distensión e a



O obradoiro concíbese de forma multivectorial, xerando diferentes estímulos de


96

Adriana Pazos Ottón,

, xerente da Rede Museística

de anular barreiras e fronteiras do



Con este obradoiro pretendemos crear un espazo no que se contemple a




es e posibilidades creativas das persoas con diversidade


Carmen Soria: escritora, autora do libro “Manifiesto



l un momento para a distensión e a



multivectorial, xerando diferentes estímulos de

1. Presentación : Daremos comezo á actividade cunha presentación na que se

incide e invita a descubrir de qué forma cada un dos seres humanos son creativos

nalgún modo. Na actualidade recoñéce

unicamente a seres excepcionais, e atópase como un potencial en cada persoa

sen excepción.

2. Nunha segunda instancia exponse dúas dinámicas paralelas:

• Monotipia: Unha experiencia plástica utilizando a técnica da Monotipia: variedade

de impresión única; só sae unha boa reprodución de cada lámina. O artista

debuxa sobre calquera superficie lisa, utilizando óleo, acuarela, ou tinta. Créase a

imaxe pintándoa sinxelamen

aplícase o papel sobre a lámina e a imaxe quedará transferida, fregando o dorso

do papel. A técnica dános un resultado de “mancha libre” susceptible de ser

interpretada. Cada un dos participantes creará unha

• Imaxes, palabra e emoción

multimedia en relación co tema da diversidade funcional e a capacidade artística.

Os vídeos presentados servirán de movilizador de emocións e vehículo dunha

dinámica na que pretendemos xérense palabras, verbalizadas e escritas, en

relación ás impresións que nos causan as imaxes e o traballo dos compañeiros

artistas que realizan a parte plástica.

3. Conclusión: A experiencia compartida dará como resultado unha ruta de voo,

a expresión do noso voo individual, un transcurso de tempo vivenciado na arte,

que quedará plasmado na suma cualitativa de cada unha das obras plásticas e

emocións, escritas, impresas e ganduxa

creatividade compartida dunha arte sen barreiras.


: Daremos comezo á actividade cunha presentación na que se


nalgún modo. Na actualidade recoñécese que a creatividade non está restrinxida


2. Nunha segunda instancia exponse dúas dinámicas paralelas:

Unha experiencia plástica utilizando a técnica da Monotipia: variedade



imaxe pintándoa sinxelamente sobre a superficie da lámina. A continuación



interpretada. Cada un dos participantes creará unha impresión plástica.

Imaxes, palabra e emoción : Visionado dunha presentación de contidos



a que pretendemos xérense palabras, verbalizadas e escritas, en


artistas que realizan a parte plástica.

A experiencia compartida dará como resultado unha ruta de voo,



emocións, escritas, impresas e ganduxadas nunha única traxectoria de voo:

creatividade compartida dunha arte sen barreiras.


97

: Daremos comezo á actividade cunha presentación na que se


se que a creatividade non está restrinxida


Unha experiencia plástica utilizando a técnica da Monotipia: variedade



te sobre a superficie da lámina. A continuación



impresión plástica.

: Visionado dunha presentación de contidos



a que pretendemos xérense palabras, verbalizadas e escritas, en


A experiencia compartida dará como resultado unha ruta de voo,



das nunha única traxectoria de voo: A



98

Teatro

Fundación ANADE: Inserción social e laboral a través de actividades

culturais. Representación teatral Pinchacarneiro.

San Paio de Narla “un

instalacións un lugar de ocio e o mesmo tempo de integración social

representando a obra “O médico a paos” do grupo Pinchacarneiro con el fin de

traballar pola integración familiar a través de actores con discapacid

Convivencia co colectivo social “Raiolas”

Presentación das memorias e novas iniciativas do Departamento de

Capacidades Diferentes e Accesibilidade, neste programa que se desenvolve

dentro do proxecto “Museos sen límites, atópaste no teu

exlusivamente para o colectivo de autistas, levan participado ata o de agora 40

afectados de toda Galicia, que realizaron as visitas sempre en grupos reducidos.



culturais. Representación teatral Pinchacarneiro.

San Paio de Narla “un museo de todos para todos” fai das súas



traballar pola integración familiar a través de actores con discapacid

Convivencia co colectivo social “Raiolas”



dentro do proxecto “Museos sen límites, atópaste no teu museo”, deseñado




99


museo de todos para todos” fai das súas



traballar pola integración familiar a través de actores con discapacidade.



museo”, deseñado



Tratase de promover as condicións

individuo, eliminando os atrancos que impiden o acceso á cultura en calquera dos

foros nos que esta se desnvolve.

Os nenos gozaron coa visita teatralizada, na que o persoal nos ataviamos

de época para representar a historia da fortaleza. A representación fíxose en

forma de conto, cun xogo de pistas que os nenos ían buscando, valéndose de

pictogramas identificativos dos distintos obxectos.


Tratase de promover as condicións para a liberdade e igualdade do

liminando os atrancos que impiden o acceso á cultura en calquera dos

foros nos que esta se desnvolve.


ra representar a historia da fortaleza. A representación fíxose en


pictogramas identificativos dos distintos obxectos.


100

para a liberdade e igualdade do

liminando os atrancos que impiden o acceso á cultura en calquera dos


ra representar a historia da fortaleza. A representación fíxose en



101

5.6. Programa de Exposicións

“A ARTE DE SER MULLER NUN MUNDO POR


Exposicións

“A ARTE DE SER MULLER NUN MUNDO POR COMPARTIR”


102

Este proxecto nace

críticas da arte e responsables de varios museos de toda Galicia e decidiron crear

algunhas iniciativas destinadas a saltar as barreiras da desigualdade de xénero e

loitar por facer máis visibles ás mul

A exposición levouse a cabo nos tres museo da Rede, expoñendo cada

semana duas artistas, así dende o mes de agosto ata o mes de novembro. As

artista participantes foron:

1 ao 9 de agosto

9 ao 18 de agosto

19 ao 27 de agosto

28 de agosto ao 5 de setembro

6 ao 14 de setembro

14 ao 22 de setembro

23 de setembro ao 1 de outubro


Este proxecto nace no Museo Pazo de Tor, onde se reuniron unha serie de



loitar por facer máis visibles ás mullerers en todos os ámbitos.



artista participantes foron:

ARTISTAS SALA DE COLOCACIÓN

Tor San Paio

Sabela Arias U

Montse Rego I

9 ao 18 de agosto Julia Ares U

Yolanda Dorda I

Mª José Santiso U

Ana Costas I

28 de agosto ao 5 Cristina Fernández U

Dolores Guerrero I

Paula Cabaleiro I

Renata Otero U

Carmen Llonín I

Rebeca López U

Estefanía Novo U

Ruth Núñez I


103

no Museo Pazo de Tor, onde se reuniron unha serie de





SALA DE COLOCACIÓN

San Paio Mar

H S E

H S E

H S E

H S E

H S E

H S E

H S E

H S E

H S E

H S E

H S E

H S E

H S E

H S E

2 ao 10 de outubro

11 ao 19 de outubro

20 ao 28 de outubro

29 de outubro ao 6 de novembro

7 ao 15 de novembro

16 ao 24 de novembro


Xedes Peón U

Elena Pendás I

Marta Prieto U

Magdalena Seijas I

Paula Salinas I

Noa Persán U

29 de outubro ao

Mª Jesús P. Carballo I

Blanca Besteiro U

María José Vila U

Laura Pernas

Mercedes Cabada U

Silvia Rodriguez I


104

H S E

H S E

H S E

H S E

H S E

H S E

H S E

H S E

H S E

H S E

H S E

No noso museo, levamos a cabo a inauguración das seguintes artistas:

Sabela Arias

Cristina Fernández



Cristina Fernández


105


Mª José Santiso



106

Algunhas das obras das artistas participantes no proxecto:




107




108



109

Documentos con memoria

Mostra bibliográfica, fotográfica e documental producida polo Museo

Provincial de Lugo sobre o convento de San Francisco de Lugo con motivo do 80º

aniversario da súa declaración como BIC.

A exposición, coordinada pola responsable da biblioteca, Mercedes

Salvador, forma parte da programación conmemorativa do 80º aniversario da

Declaración como B.I.C. deste edificio. Amosa planos dos arquitectos Miguel

Durán-Loriga, Manuel Gómez Román e Araceli

documentos, fotos e un vídeo

grande interese.

Esta mostra é un acto máis entre os programados polo Museo Provincial

para conmemorar o 80 aniversario deste nomeamento coa que pretende

dunha, dar unha visión da evolución das dependencias do convento dende que

fora Casa de Beneficencia ata a actualidade a través dos planos que arquitectos

tan relevantes como Miguel Durán

para transformalo no act

bibliográfica, amosar a repercusión que tivo o convento dende comezos do século

pasado ata hoxe non só nos libros de historia e de arte, senón tamén noutro tipo

de publicacións.

UN POUCO DE HISTORIA

O 3 de xuño de 1931 o convento de San Francisco de Lugo foi declarado

Tesouro Artístico Nacional, segundo a denominación da época que na actualidade

recibe o nome de Ben de Interese Cultural (BIC).

O convento de San Francisco, nos seus cinco séculos de hist

por moitos cambios de utilidade que fixeron variar considerablemente as súas

dependencias: foi convento, aloxamento de tropas, establecemento de

beneficencia e na actualidade museo. Incluso, en 1638, sufriu un incendio que o

devastou case por completo, quedando en pé soamente a igrexa do século XIV e

o claustro rematado no século XV, por ser estes elementos as obras máis sólidas.


Documentos con memoria



aniversario da súa declaración como BIC.

exposición, coordinada pola responsable da biblioteca, Mercedes



Loriga, Manuel Gómez Román e Araceli Novo Celeiro, debuxos,

documentos, fotos e un vídeo-montaxe cunha selección bibliográfica e imaxes de


para conmemorar o 80 aniversario deste nomeamento coa que pretende



tan relevantes como Miguel Durán-Loriga e Manuel Gómez Román realizaron

para transformalo no actual museo. E doutra, e a través dunha pequena selección



UN POUCO DE HISTORIA

3 de xuño de 1931 o convento de San Francisco de Lugo foi declarado


recibe o nome de Ben de Interese Cultural (BIC).

O convento de San Francisco, nos seus cinco séculos de hist




ompleto, quedando en pé soamente a igrexa do século XIV e



110



exposición, coordinada pola responsable da biblioteca, Mercedes



Novo Celeiro, debuxos,

montaxe cunha selección bibliográfica e imaxes de


para conmemorar o 80 aniversario deste nomeamento coa que pretendemos,



Loriga e Manuel Gómez Román realizaron

ual museo. E doutra, e a través dunha pequena selección



3 de xuño de 1931 o convento de San Francisco de Lugo foi declarado


O convento de San Francisco, nos seus cinco séculos de historia, pasou




ompleto, quedando en pé soamente a igrexa do século XIV e


No século XVIII reconstruirase de novo quedando como testemuño desta época o

refectorio e a cociña.

Coa desamortizaci

interior e de acordo coa Real Orde de Facenda de 1842 foi entregado en usufruto

ao concello de Lugo. Utilizouse como acuartelamento de tropas e logo como Casa

de Beneficencia e, en 1895, por unha Lei de Pr

Ministros, concédese ao concello de Lugo o pleno dominio do convento. Continúa

nel a Beneficencia ata que o 11 de xullo de 1949 o concello e a deputación asinan

un concerto para a transmisión por 99 anos do edificio que logo se des

museo.

A EXPOSICIÓN: PLANOS E OUTROS DOCUMENTOS

En xaneiro de 1950 Miguel Durán Loriga, levanta un plano da planta baixa

no que reflicte o aspecto que tiña o cenobio antes da obra.

Tanto no plano como nas fotografías, obsérvase un segundo claustr

patio cuberto, hoxe desaparecido, que estaría situado na zona na que está

exposto o mosaico de Armañá. Segundo podemos observar nas fotografías,

estaba cuberto por arcadas de medio punto feitas de cachotería que segundo a

arquitecta Araceli Novo Celei

principios do XVIII.

O 16 de setembro de 1949 o Boletín Oficial da Provincia de Lugo publica:

«Bases para un concurso público, entre arquitectos, para formalización del

proyecto de reforma de la llamada Casa

Convento de San Francisco, para adaptarlo a su nuevo destino de Museo

provincial de Bellas Artes».

Nos días posteriores á súa publicación, D. Manuel Vázquez Seijas remite

dito boletín e unha carta na que invita a

profesionais e a varios arquitectos de recoñecido prestixio como Miguel Durán

Loriga, Manuel Gómez Román e Francisco Pons Sorolla, entre outros.

Tempo máis tarde, a Deputación deixa sen efecto dito concurso quedando

liberdade para a elección de arquitecto. Tras a morte de Miguel Durán



Coa desamortización de Mendizábal os frades foron expulsados do seu



de Beneficencia e, en 1895, por unha Lei de Presidencia do Consello de



un concerto para a transmisión por 99 anos do edificio que logo se des

A EXPOSICIÓN: PLANOS E OUTROS DOCUMENTOS


no que reflicte o aspecto que tiña o cenobio antes da obra.

Tanto no plano como nas fotografías, obsérvase un segundo claustr




arquitecta Araceli Novo Celeiro, poderían ser de finais do século XVII ou de



proyecto de reforma de la llamada Casa municipal de Beneficencia o antiguo


provincial de Bellas Artes».


dito boletín e unha carta na que invita a participar no concurso, aos colexios de

profesionais e a varios arquitectos de recoñecido prestixio como Miguel Durán


Tempo máis tarde, a Deputación deixa sen efecto dito concurso quedando

liberdade para a elección de arquitecto. Tras a morte de Miguel Durán


111


ón de Mendizábal os frades foron expulsados do seu



esidencia do Consello de



un concerto para a transmisión por 99 anos do edificio que logo se destinaría a


Tanto no plano como nas fotografías, obsérvase un segundo claustro ou




ro, poderían ser de finais do século XVII ou de



municipal de Beneficencia o antiguo



participar no concurso, aos colexios de

profesionais e a varios arquitectos de recoñecido prestixio como Miguel Durán-


Tempo máis tarde, a Deputación deixa sen efecto dito concurso quedando en

liberdade para a elección de arquitecto. Tras a morte de Miguel Durán-Loriga, o

25 de maio de 1950, a Corporación Provincial na sesión ordinaria do 17 de xullo

de 1950 acorda aprobar o proxecto que presentara este arquitecto, declarar de

urxencia as obras e facultar ó Sr. Presidente para a execución das mesmas por

administración directa. Con posterioridade encargarán a Manuel Gómez Román

ultimar o proxecto redactado por Durán

O 18 de xaneiro de 1951 sae publicada no BOP a aprobación do proxecto

rectificado e orzamento das obras de construción do Museo Provincial presentado

por Manuel Gómez Román, que fora asinado na Deputación Provincial o día 15

de xaneiro polo seu presidente, Antonio Rosón Pérez e polo secretario, Enrique

Costas Sánchez.

Gómez Román respectou o traballo de seu colega modificando

minimamente o proxecto interno, sen embargo cambiou radicalmente a

concepción das dúas fachadas.

O MÁIS RECENTE

Recreación hipotética realizada pola arquitecta Araceli Novo Celeiro na

que, nun extraordinario traballo de investigación en Arquitectura Histórica,

podemos observar como sería a evolución dos planos do convento e do claustro

de San Francisco, dende a Idade Media ao século XVIII.




as e facultar ó Sr. Presidente para a execución das mesmas por


ultimar o proxecto redactado por Durán-Loriga.


ectificado e orzamento das obras de construción do Museo Provincial presentado



omán respectou o traballo de seu colega modificando


concepción das dúas fachadas.

O MÁIS RECENTE


rio traballo de investigación en Arquitectura Histórica,


de San Francisco, dende a Idade Media ao século XVIII.


112



as e facultar ó Sr. Presidente para a execución das mesmas por



ectificado e orzamento das obras de construción do Museo Provincial presentado



omán respectou o traballo de seu colega modificando



rio traballo de investigación en Arquitectura Histórica,


EXPOSICIÓN: Entre Marbella e Torremolinos [i

fotografías de Xosé Reigosa

A mostra coincide co peche definitivo do Hospital Psiquiátrico San Rafael

de Castro Riberias de Lea, en Castro de Rei (Lugo) inaugurado en 1953 e

construído seguindo o modelo do labirinto panóptico (a cadea

único edificio deseñado e construído en Galicia coa finalidade de atender a

doentes con enfermidades psiquiátricas. “Marbella” fai alusión ao pavillón

das mulleres e “Torremolinos” ao pavillón

Xunto coa mostra

duración, vídeo que se vai poder visualizar tamén en todos os museos

dependentes da área de Cultura e Turismo da Deputación de Lugo


EXPOSICIÓN: Entre Marbella e Torremolinos [i maxes de manicomio],

fotografías de Xosé Reigosa



construído seguindo o modelo do labirinto panóptico (a cadea perfecta), sendo o


doentes con enfermidades psiquiátricas. “Marbella” fai alusión ao pavillón

das mulleres e “Torremolinos” ao pavillón-solaina dos homes.

Xunto coa mostra fotográfica proxéctase un documental de 30 minutos de

, vídeo que se vai poder visualizar tamén en todos os museos



113

maxes de manicomio],



perfecta), sendo o


doentes con enfermidades psiquiátricas. “Marbella” fai alusión ao pavillón-solaina

fotográfica proxéctase un documental de 30 minutos de

, vídeo que se vai poder visualizar tamén en todos os museos



114


115


116



117

5.7. Programa de Concertos

Concerto

Espazos sonoros: Carlos Suárez “Os sons de Galicia”


Programa de Concertos

Espazos sonoros: Carlos Suárez “Os sons de Galicia”


118

5.8. Programa de Recursos educativos

Conferencia en Santiago

Presentamos os recursos educativos en galego dos museos da Rede

O día 16 de decembro, a xerente

traballadores dos distintos museos da Rede Museística da Deputación de Lugo,

participou na IV Xornadas "Os recursos educativos en galego. Bacharelato" co

relatorio Presentación activid

Novas Follas, acto que tivo lugar na facultade de Ciencias da Educación (Campus

Sur) da Universidade de Santiago de Compostela

Estas xornadas, organizadas pola Comisión de Normalización Lingüística da

Facultade de Ciencias da Educación organiza para os días 16

2011, pretende, entre outros, os seguintes obxectivos:

• Dar a coñecer os recursos educativos existentes en galego para bacharelato.


. Programa de Recursos educativos

Conferencia en Santiago


O día 16 de decembro, a xerente Encarna Lago, xunto a outros técnicos e



Presentación actividade didáctica na Rede Museística: Follas Novas,

, acto que tivo lugar na facultade de Ciencias da Educación (Campus

Sur) da Universidade de Santiago de Compostela


de de Ciencias da Educación organiza para os días 16-17 de decembro de

2011, pretende, entre outros, os seguintes obxectivos:

Dar a coñecer os recursos educativos existentes en galego para bacharelato.


119


, xunto a outros técnicos e



ade didáctica na Rede Museística: Follas Novas,

, acto que tivo lugar na facultade de Ciencias da Educación (Campus


17 de decembro de

Dar a coñecer os recursos educativos existentes en galego para bacharelato.

• Definir estratexias e criterios para buscalos e selecc

• Promover a creación de recursos educativos e materiais didácticos propios

adaptados ás necesidades contextuais e lingüísticas de Galicia.

• Impulsar a difusión de experiencias educativas centradas na utilización e

elaboración de recursos didácticos


Definir estratexias e criterios para buscalos e seleccionalos.

Promover a creación de recursos educativos e materiais didácticos propios

adaptados ás necesidades contextuais e lingüísticas de Galicia.

Impulsar a difusión de experiencias educativas centradas na utilización e

elaboración de recursos didácticos en lingua galega.


120

Promover a creación de recursos educativos e materiais didácticos propios

Impulsar a difusión de experiencias educativas centradas na utilización e



121

Día de Rosalía nos Museos da Rede Museística

Con motivo do aniversario de Rosalía de Castro, o 24 de Febreiro,o Museo

Rosalía de Castro e a Rede Museística de Lugo, presentaron unha proxección

sobre a experiencia pedagóxica “Follas Novas, Novas Follas” gañadora do último

certame da Fundación Rosalía de Castro e repartiron material didáctico da

proposta aos grupos escolares que durante o día se acheguegaron aos Museos

da Rede (San Paio, Museo do Mar e Pa

Rosalía de Castro en Padrón.

5.9. Programa de prácticas do Master de Sevizos cultur ais


Día de Rosalía nos Museos da Rede Museística



experiencia pedagóxica “Follas Novas, Novas Follas” gañadora do último



da Rede (San Paio, Museo do Mar e Pazo de Tor) e ao Museo da Fundación

Rosalía de Castro en Padrón.

. Programa de prácticas do Master de Sevizos cultur ais


122



experiencia pedagóxica “Follas Novas, Novas Follas” gañadora do último



zo de Tor) e ao Museo da Fundación

MEMORIA DE MEMORIA DE MEMORIA DE MEMORIA DE

PRÁCTICAS NA REDE PRÁCTICAS NA REDE PRÁCTICAS NA REDE PRÁCTICAS NA REDE

MUSEÍSTICA MUSEÍSTICA MUSEÍSTICA MUSEÍSTICA

PROVINCIAL DE LUGOPROVINCIAL DE LUGOPROVINCIAL DE LUGOPROVINCIAL DE LUGO






Máter en Servizos CulturaisMáter en Servizos CulturaisMáter en Servizos CulturaisMáter en Servizos Culturais

Silvia Aldariz QuintelaSilvia Aldariz QuintelaSilvia Aldariz QuintelaSilvia Aldariz Quintela


123





Máter en Servizos CulturaisMáter en Servizos CulturaisMáter en Servizos CulturaisMáter en Servizos Culturais

Silvia Aldariz QuintelaSilvia Aldariz QuintelaSilvia Aldariz QuintelaSilvia Aldariz Quintela

1. Introdución:…………………………………………………………………Páx.3

2. Rede Museística Provincial de Lugo:…………………………………….....Páx.4

3. Calendario de prácticas:…………………………………………………..…Páx.6

4. Reunión ca Xerente da Rede Museística Provincial de Lugo:……………...Páx.7

5. Visita ao Museo Provincial do

6. Visita ao Museo Etnográfico de San Paio de Narla:…………………….….Páx.9

7. Visita ao Pazo de Tor:……………………………………………………..Páx.10

8. Posta en práctica do proxecto no Museo Provincial do Mar:……………...Páx.11

9. Posta en práctica do proxecto no Museo

Narla:………………………………………………………………………Páx.12

10. Posta en práctica do proxecto no Pazo de Tor:…………………………….Páx.13

11. Conclusión:………………………………………………………………...Páx.14

12. Proxecto:…………………………………………………………………..Páx. 15

13. Bibliografía:……………………………………………………………


ÍNDICE

Introdución:…………………………………………………………………Páx.3

Rede Museística Provincial de Lugo:…………………………………….....Páx.4

Calendario de prácticas:…………………………………………………..…Páx.6

Reunión ca Xerente da Rede Museística Provincial de Lugo:……………...Páx.7

Visita ao Museo Provincial do Mar:………………………………………...Páx.8

Visita ao Museo Etnográfico de San Paio de Narla:…………………….….Páx.9

Visita ao Pazo de Tor:……………………………………………………..Páx.10

Posta en práctica do proxecto no Museo Provincial do Mar:……………...Páx.11

Posta en práctica do proxecto no Museo Etnográfico de San Paio de

Narla:………………………………………………………………………Páx.12

Posta en práctica do proxecto no Pazo de Tor:…………………………….Páx.13

Conclusión:………………………………………………………………...Páx.14

Proxecto:…………………………………………………………………..Páx. 15

Bibliografía:……………………………………………………………….Páx. 81


124

Introdución:…………………………………………………………………Páx.3

Rede Museística Provincial de Lugo:…………………………………….....Páx.4

Calendario de prácticas:…………………………………………………..…Páx.6

Reunión ca Xerente da Rede Museística Provincial de Lugo:……………...Páx.7

Mar:………………………………………...Páx.8

Visita ao Museo Etnográfico de San Paio de Narla:…………………….….Páx.9

Visita ao Pazo de Tor:……………………………………………………..Páx.10

Posta en práctica do proxecto no Museo Provincial do Mar:……………...Páx.11

Etnográfico de San Paio de

Narla:………………………………………………………………………Páx.12

Posta en práctica do proxecto no Pazo de Tor:…………………………….Páx.13

Conclusión:………………………………………………………………...Páx.14

Proxecto:…………………………………………………………………..Páx. 15

….Páx. 81

1. INTRODUCIÓN

As prácticas do Máster en Servizos Culturais foron realizadas na Rede Museística

Provincial de Lugo, concretamente no Museo Provincial do Mar, o Pazo de Tor e o Museo

Etnográfico de San Paio de Narla e coordinadas pola Xerente da

Encarna Lago.

Ditas prácticas baseáronse na xestión cultural dos tres pequenos museos

pertencentes á Rede Museística Provincial de Lugo, unha labor nada doada xa que se trata

dun conxunto de museos que dispón de poucos recursos pero qu

importante labor social, achegando un amplo abanico de actividades culturais á poboación

local.

Neste sentido, a coordinadora da Rede Museística Provincial de Lugo propúxonos

coñecer o funcionamento e labor social de cada museo pa

proxecto individual e levalo a cabo. Deste modo, enfrontámonos dunha forma totalmente

realista e única á xestión cultural.

2. REDE MUSEÍSTICA PROVINCIAL DE LUGO

A Rede Museística Provincial de Lugo constitúese no ano 2006,

catro museos que nese momento dependían da Deputación Provincial de Lugo: Museo

Provincial de Lugo, Museo Fortaleza San Paio de Narla, Pazo de Tor e Museo Provincial

do Mar.




Etnográfico de San Paio de Narla e coordinadas pola Xerente da Rede Museística Dona



dun conxunto de museos que dispón de poucos recursos pero que se embargo realiza unha



coñecer o funcionamento e labor social de cada museo para posteriormente elaborar un


realista e única á xestión cultural.

REDE MUSEÍSTICA PROVINCIAL DE LUGO

A Rede Museística Provincial de Lugo constitúese no ano 2006,




125



Rede Museística Dona



e se embargo realiza unha



ra posteriormente elaborar un


A Rede Museística Provincial de Lugo constitúese no ano 2006, agrupando aos



O Museo Provincial de Lugo foi creado no ano 1932 pola Deputación d

motivo de reunir e protexer o patrimonio cultural lucense. Pero será no ano 1957 cando se

traslade ao antigo convento de San Francisco, situado na praza da Soidade da cidade

amurallada. Na actualidade este museo conta con un total de dúas plantas

diferentes salas dedicadas a arqueoloxía, arte sacro, etnografía, cerámica e vidro, pintura e

escultura, abanicos e reloxos, numismática, etc.; así como unha ampla sección de Arte

Galego que inclúe mostras de pintura, escultura e cerámica de

A Fortaleza de San Paio de Narla, situada no concello de Friol, pasou a mans da

Deputación de Lugo no ano 1939 pero non será ata 1983 cando se constitúa como museo.

O Museo Etnográfico de San Paio de Narla acolle na planta baixa

aparellos relacionados ca agricultura e cos oficios tradicionais ademais das cortes dos

cabalos. Na primeira planta sitúase a cociña, o salón, a sala do tear, o escritorio e un

dormitorio; mentres que na Torre da Homenaxe sitúanse

O Museo Provincial do Mar, situado na localidade de San Cibrao, nace no ano 1969

grazas a Don Francisco Rivera Casás, mestre da zona que mostraba un gran interese cara

os obxectos mariños. Posteriormente, no ano 1994 será a

Venta a que se faga cargo da xestión do museo ata que no 2004 é relevada pola Deputación

Provincial de Lugo. Este museo consta de catro salas nas que se mostra unha importante

instrumentación de navegación, documentación gráfica, fo

de barcos e de naufraxios da zona e unha ampla colección malacolóxica.

O Pazo de Tor atópase no concello de Monforte de Lemos, na parroquia de San

Xoán de Tor. Este pazo, construído no século XVIII, tivo como derradeira

Dona María de la Paz Taboada de Andrés y Zúñiga, quen, tras a súa morte, o doou á


O Museo Provincial de Lugo foi creado no ano 1932 pola Deputación d



amurallada. Na actualidade este museo conta con un total de dúas plantas



Galego que inclúe mostras de pintura, escultura e cerámica de Sargadelos, entre outros.



O Museo Etnográfico de San Paio de Narla acolle na planta baixa diferentes coleccións de



dormitorio; mentres que na Torre da Homenaxe sitúanse as coleccións de armas.



os obxectos mariños. Posteriormente, no ano 1994 será a Asociación de Veciños Cruz da

a que se faga cargo da xestión do museo ata que no 2004 é relevada pola Deputación


instrumentación de navegación, documentación gráfica, fotografía das diferentes tipoloxías



Xoán de Tor. Este pazo, construído no século XVIII, tivo como derradeira



126

O Museo Provincial de Lugo foi creado no ano 1932 pola Deputación de Lugo co



amurallada. Na actualidade este museo conta con un total de dúas plantas que albergan



Sargadelos, entre outros.



diferentes coleccións de



as coleccións de armas.



ión de Veciños Cruz da

a que se faga cargo da xestión do museo ata que no 2004 é relevada pola Deputación


tografía das diferentes tipoloxías



Xoán de Tor. Este pazo, construído no século XVIII, tivo como derradeira propietaria a


Deputación Provincial de Lugo. Pero non será ata o ano 2006, dez anos despois da doazón,

cando a Deputación de Lugo realice a musealización do pazo e abra as s

visitantes.

Unha vez conformada a Rede Museística Provincial de Lugo a súa xerente, Dona

Encarna Lago, comprendeu a necesidade de acercar a cultura dos museos á xente e levar a

cabo unha importante labor social dende a súa xestión. Por

anual da Rede Museística Provincial de Lugo inclúe unha gran cantidade de actividades

didácticas, obradoiros, talleres, coloquios, congresos, exposicións, conferencias, ciclos de

cinema e concertos que se converten non só nunha i

senón tamén nunha oportunidade para achegar a cultura ao pobo.

Por outro lado, cabe destacar tamén a importante labor que dende a xestión da Rede

Museística Provincial de Lugo se realizou para acadar unha rede de museos

non presentaran ningún tipo de barreiras que limitaran o acceso aos discapacitados de

calquera índole. Deste modo, no ano 2008 creouse o Departamento de Accesibilidade e

Capacidades Diferentes, ademais de levarse a cabo importantes reformas

facilitaran o acceso.

3. CALENDARIO DE PRÁCTICAS



cando a Deputación de Lugo realice a musealización do pazo e abra as s



cabo unha importante labor social dende a súa xestión. Por esta razón, a programación



cinema e concertos que se converten non só nunha importante chamada para a sociedade

senón tamén nunha oportunidade para achegar a cultura ao pobo.


Museística Provincial de Lugo se realizou para acadar unha rede de museos



Capacidades Diferentes, ademais de levarse a cabo importantes reformas

CALENDARIO DE PRÁCTICAS


127


cando a Deputación de Lugo realice a musealización do pazo e abra as súas portas para os



esta razón, a programación



mportante chamada para a sociedade


Museística Provincial de Lugo se realizou para acadar unha rede de museos accesibles que



Capacidades Diferentes, ademais de levarse a cabo importantes reformas nos edificios que

REUNIÓNS CA COORDINADORA DA REDE MUSEÍSTICA E VISIT A

12/ 01/ 2011

1ª Reunión ca

Coordinadora

da Rede

Museística

Provincial de

Lugo

POSTA EN PRACTICA DO PROXECTO

17/ 05/ 2011

Museo Provincial do Mar

4. 1ª REUNIÓN CA COORDINADORA DA REDE MUSEÍSTICA PROVINCIAL DE

A primeira reunión ca coordinadora da Rede Museística Provincial de Lugo tivo

lugar no despacho da mesma, situado no Museo Provincial de Lugo, onde se presentou

tamén a coordinadora do Máster en Servizos C

reunión, ademais das presentacións correspondentes, dona Encarna Lago explicounos o

procedemento a seguir no período de prácticas e a forma de funcionar e traballar dende a

xestión da Rede Museística Provincial de Lugo.

a coordinadora intentou transmitir no só os puntos clave dunha boa xestión cultural senón

tamén o puntos máis importantes que se deben de ter en conta para traballar en equipo e

lograr os obxectivos fixados.



AOS MUSEOS

22/ 01/ 2011 10/ 02/ 2011 19/ 03/ 2011

Visita Museo

Provincial do

Mar

Visita Museo

Etnográfico

San Paio de

Narla

Visita Pazo de

Tor


18/ 05/ 2011 21/ 05/ 2011

Museo Provincial do Mar Museo Etnográfico de San Paio de Narla

Pazo de Tor

COORDINADORA DA REDE MUSEÍSTICA PROVINCIAL DE

LUGO



tamén a coordinadora do Máster en Servizos Culturais Dona Jodee Anderson. Nesta



xestión da Rede Museística Provincial de Lugo. Deste xeito, e xa dende o primeiro minuto,



lograr os obxectivos fixados.


128


19/ 03/ 2011

Visita Pazo de

Tor


21/ 05/ 2011

Pazo de Tor

COORDINADORA DA REDE MUSEÍSTICA PROVINCIAL DE



ulturais Dona Jodee Anderson. Nesta



Deste xeito, e xa dende o primeiro minuto,



5. VISITA AO MUSEO PROVINCIAL DO MAR

O día que realizamos a visita ao Museo Provincial do Mar tivemos a sorte non só

de facer unha visita guiada polo museo e de compartir anécdotas con rapaces próximos ás

actividades do museo, senón que tamén asistimos á repr

Residencial Paradiso, obra cómico

por un pequeno número de mulleres afincadas en San Cibrao.


VISITA AO MUSEO PROVINCIAL DO MAR



actividades do museo, senón que tamén asistimos á representación teatral da obra

, obra cómico-filosófica, a cargo do grupo de teatro Ardora composto

por un pequeno número de mulleres afincadas en San Cibrao.


129



esentación teatral da obra

filosófica, a cargo do grupo de teatro Ardora composto

6. VISITA AO MUSEO ETNOGRÁFICO DE SAN PAIO DE NARLA

A visita ao Museo Etnográfi

febreiro de 2011 e dirixida pola guía Dona Francisca Abuín. Aínda que nesta ocasión non

había ningunha actividade programada, esta visita resultou moi interesante e especialmente

emotiva xa que a nosa guía

todo detalle non só a presenza e utilidade de todos os obxectos e as actividades realizadas

cos nenos da zona, senón tamén todos aqueles recordos de cando ela era unha nena que

deambulaba e xogaba pola fortaleza.


VISITA AO MUSEO ETNOGRÁFICO DE SAN PAIO DE NARLA

A visita ao Museo Etnográfico de San Paio de Narla foi realizada o día 10 de



emotiva xa que a nosa guía era neta dos antigos guardeses da fortaleza e explicaba con



pola fortaleza.


130

VISITA AO MUSEO ETNOGRÁFICO DE SAN PAIO DE NARLA

co de San Paio de Narla foi realizada o día 10 de



era neta dos antigos guardeses da fortaleza e explicaba con



7. VISITA AO PAZO DE TOR

A nosa visita ao Pazo de Tor coincidiu co inicio dun novo proxecto da Rede

Museística Provincial de Lugo,

poñer en contacto a diferentes mulleres artistas para destacar a súa presenza dentro do

mundo da arte. Este día tivo lugar un apaixonante diálogo entre diferentes artistas, xestoras

e comisarias de diferentes nacionalidades que analizaron o pap


VISITA AO PAZO DE TOR


Museística Provincial de Lugo, Presenza versus ausencia da muller na arte,



e comisarias de diferentes nacionalidades que analizaron o papel da muller na arte.


131


Presenza versus ausencia da muller na arte, que pretende



el da muller na arte.

8. PRESENTACIÓN DO PROXECTO NO MUSEO PROVINCIAL DO MAR

Para levar a cabo a presentación do meu proxecto no Museo Provincial do Mar

achegámonos a San Cibrao a primeira hora da mañá para colocar o

Anexos). Posteriormente, preto das doce do mediodía comezou a miña exposición sobre a

Historia da Lingua Galega e sobre Lois Periro. A maior parte do público resultaron ser

rapaces adolescentes, de xeito que me vin na necesidade de improvisar e modificar o meu

discurso de xeito que resultara máis entretido para nenos desas idades.

Ambas actividades desenvolvéronse sen incidentes e tal como estaban previstas,

aínda que a ameaza de chuvia e forte vento limitou a presenza de visitantes e non foi

posible repetir a conferencia pola tarde.


PRESENTACIÓN DO PROXECTO NO MUSEO PROVINCIAL DO MAR


achegámonos a San Cibrao a primeira hora da mañá para colocar o Tendal das letras

Posteriormente, preto das doce do mediodía comezou a miña exposición sobre a



curso de xeito que resultara máis entretido para nenos desas idades.



conferencia pola tarde.


132

PRESENTACIÓN DO PROXECTO NO MUSEO PROVINCIAL DO MAR


Tendal das letras (Vid.

Posteriormente, preto das doce do mediodía comezou a miña exposición sobre a





9. PRESENTACIÓN DO PROXECTO NO MUSEO ETNOGRÁFICO DE SAN PAIO

DE NARLA

A posta en marcha do meu proxecto no Museo Etnográfico de San Paio de Narla

coincidiu ca representación dunha obra teatral escolar e a maior parte do públ

novo, rapaces con idades comprendidas entre os 12 e 14 anos, ademais de algúns pais,

familiares e profesores.

Neste caso, a conferencia desenvolveuse segundo estaba prevista sen

acontecementos relevantes, ademais moitos dos rapaces mostrárons

escola estaban a ver temas relacionados cos tratados no proxecto.


PRESENTACIÓN DO PROXECTO NO MUSEO ETNOGRÁFICO DE SAN PAIO


coincidiu ca representación dunha obra teatral escolar e a maior parte do públ



acontecementos relevantes, ademais moitos dos rapaces mostráronse interesados xa que na

escola estaban a ver temas relacionados cos tratados no proxecto.


133

PRESENTACIÓN DO PROXECTO NO MUSEO ETNOGRÁFICO DE SAN PAIO


coincidiu ca representación dunha obra teatral escolar e a maior parte do público foron, de



e interesados xa que na

10. PRESENTACIÓN DO PROXECTO NO PAZO DE TOR

A presentación do proxecto no Pazo de Tor conincidiu ca xornada de convivencia

no pazo ca Asociación Raiola,

trastornos xeneralizados do desenvolvemento. A presenza da Asociación Raiola, e

especialmente a presenza de rapaces con trastornos xeneralizados do desenvolvemento,

requeriu facer un forte xiro no meu pro

Tendal das Letras.

Posteriormente realizáronse diferentes xogos e unha viaxe ao Parnaso do Pazo de

Tor, onde non só disfrutaron os rapaces senón tamén todos os adultos que tivemos a sorte

de compartir todo un día con eles.


PRESENTACIÓN DO PROXECTO NO PAZO DE TOR


no pazo ca Asociación Raiola, integrada por pais e nais de persoas con autismos e



requeriu facer un forte xiro no meu proxecto e centrarme especialmente na actividade



ía con eles.


134


integrada por pais e nais de persoas con autismos e



xecto e centrarme especialmente na actividade



11. CONCLUSIÓNS

A miña experiencia durante o período de prácticas na Rede Museística Provincial

de Lugo foi realmente gratificante e reconfortante, no só polo que aprendín en relación á

xestión cultural senón por todos os valores que a

inculcar. Neste sentido, aprendín a valorar a importante labor social que realizan estes

museos que contan con un presuposto moi reducido, tamén o importante papel que o

esforzo e o empeño xogan na xestión cultural

que impiden aos discapacitados o acceso á cultura.

Por esta razón quero agradecer dende aquí a, Paquita, Amelia, Mercedes e Ángeles,

entre moitos outros traballadores, o apoio, cariño e interese que mostraron co

todo o período de prácticas, conseguindo que nos sentíramos como un máis. Finalmente

quero agradecer especialmente a Encarna Lago a gran confianza que depositou en min, xa

que en todo momento tiven a total liberdade para decidir sobre todas a

relacionadas co proxecto e a súa posta en práctica, de xeito que me permitiu coñecer e

comprobar as miñas capacidades, ideas e oportunidades no ámbito da xestión cultural.




xestión cultural senón por todos os valores que a coordinadora das prácticas nos intentou



esforzo e o empeño xogan na xestión cultural e a gran necesidade de eliminar as barreiras

que impiden aos discapacitados o acceso á cultura.


entre moitos outros traballadores, o apoio, cariño e interese que mostraron co



que en todo momento tiven a total liberdade para decidir sobre todas a




135



coordinadora das prácticas nos intentou



e a gran necesidade de eliminar as barreiras


entre moitos outros traballadores, o apoio, cariño e interese que mostraron con nós durante



que en todo momento tiven a total liberdade para decidir sobre todas as cuestións



12. PROXECTO

PERCORRIDO POLAS

NOSAS LETRAS E

HOMENAXE A LOIS


PERCORRIDO POLAS

NOSAS LETRAS E

HOMENAXE A LOIS

PEREIRO

SILVIA ALDARIZ QUINTELA


136

PERCORRIDO POLAS

NOSAS LETRAS E

HOMENAXE A LOIS

SILVIA ALDARIZ QUINTELA

1. Introdución:……………………………………………………………… Páx. 17

2. Obxectivos:……………………………………………………………......Páx. 17

3. Exposición:…………………………………………………………...…...Páx. 18

3.1. Historia da lingua galega:……………………………………………Páx. 18

3.1.1. Orixe da lingua galega:…………………………………………Páx. 18

3.1.2. A época de esplendor do galego:…………………………...…..Páx. 19

3.1.3. Os séculos escuros:……………………………………………..Páx. 19

3.1.4. Dos Precursores ao Rexurdimento:…………………...……….Páx. 20

3.1.5. O galego na época franquista:…………………………………Páx. 22

3.1.6. O galego na actualidade:………………………………………Páx. 23

3.2. Historia do Día das Letras Galegas:………………….

3.3. Lois Pereiro:…………………………………………………….....…Páx. 24

4. Instrumentación necesaria:…………………………………. ……..……….Páx. 26

5. Temporalización:………………….…………………………………...…...Páx. 27

6. O Tendal das Letras………………………………………………………...Páx. 28


ÍNDICE

Introdución:……………………………………………………………… Páx. 17

Obxectivos:……………………………………………………………......Páx. 17

Exposición:…………………………………………………………...…...Páx. 18





cursores ao Rexurdimento:…………………...……….Páx. 20



3.2. Historia do Día das Letras Galegas:…………………...…………..…Páx. 23

3.3. Lois Pereiro:…………………………………………………….....…Páx. 24





137

Introdución:……………………………………………………………… Páx. 17

Obxectivos:……………………………………………………………......Páx. 17

Exposición:…………………………………………………………...…...Páx. 18





cursores ao Rexurdimento:…………………...……….Páx. 20



..…………..…Páx. 23

3.3. Lois Pereiro:…………………………………………………….....…Páx. 24




1. INTRODUCIÓN

O presente proxecto pretende ser un percorrido pola historia da lingua galega, así

como unha conmemoración especial ao Día das Letras Galegas, facendo un percorrido por

todos os escritores aos que lles foi dedicado este día e, en especial, ao

2011: Lois Pereiro.

2. OBXECTIVOS:

• Dar a coñecer de forma resumida a historia da lingua galega.

• Dar a coñecer a historia da conmemoración do Día das Letras Galegas.

• Realizar un breve percorrido polos escritos dos autores homenaxeados no D

Galegas dende o ano 1963.

• Coñecer aqueles aspectos biográficos de Lois Pereiro que marcaron a súa obra literaria.

• Coñecer a traxectoria e importancia literaria de Lois Pereiro.

• Recitar pequenos fragmentos da poesía de Lois Pereiro.

3. EXPOSICIÓN




todos os escritores aos que lles foi dedicado este día e, en especial, ao homenaxeado no ano

Dar a coñecer de forma resumida a historia da lingua galega.

Dar a coñecer a historia da conmemoración do Día das Letras Galegas.

Realizar un breve percorrido polos escritos dos autores homenaxeados no D

Coñecer aqueles aspectos biográficos de Lois Pereiro que marcaron a súa obra literaria.

Coñecer a traxectoria e importancia literaria de Lois Pereiro.

Recitar pequenos fragmentos da poesía de Lois Pereiro.


138



homenaxeado no ano

Realizar un breve percorrido polos escritos dos autores homenaxeados no Día das Letras

Coñecer aqueles aspectos biográficos de Lois Pereiro que marcaron a súa obra literaria.

3.1. HISTORIA DA LINGUA GALEGA

3.1.1. Orixe da lingua galega

A lingua galega é unha lingua romance, produto da evolución do latín implantado

polos romanos no noroeste da Península Ibérica, pero por este territorio pasan tamén outros

pobos que farán tamén as súas contribución á lingua galega; como é o caso de xermanos ou

os árabes.

O documento literario máis antigo en lingua galega, dos coñecidos na actualidade, é

a cantiga satírica "Ora faz ost'o senhor de Navarra" de Joam Soares de Pavia, escrita

o ano 1200.

pois en Proenç’est’elnon lh’an medo de pico nen de marrra

mais, se Deus traj’o senhor de ben mi cuid’eu que a cunca lhis varra.

Quand’el


3.1. HISTORIA DA LINGUA GALEGA

3.1.1. Orixe da lingua galega



n tamén as súas contribución á lingua galega; como é o caso de xermanos ou


a cantiga satírica "Ora faz ost'o senhor de Navarra" de Joam Soares de Pavia, escrita

Ora faz ost’o senhor de Navarra, pois en Proenç’est’el-Rei d’Aragon;

non lh’an medo de pico nen de marrra Tarraçona, pero vezinhos son; nen an medo de lhis poer boçon

e riir-s’an muit’Endurra e Darra; mais, se Deus traj’o senhor de Monçon ben mi cuid’eu que a cunca lhis varra.

Se lh’o bon Rei varrê-la escudela que de Pamplona oístes nomear, mal ficará aquest’outr’en Todela, que al non á a que olhos alçar: ca verrá i o bon Rei sejornar e destruir atá burgo d’Estela: e veredes Navarros lazerar

e o senhor que os todos caudela.

Quand’el-Rei sal de Todela, estrëa ele sa ost’e todo seu poder;


139



n tamén as súas contribución á lingua galega; como é o caso de xermanos ou


a cantiga satírica "Ora faz ost'o senhor de Navarra" de Joam Soares de Pavia, escrita contra

guardaque o non filhe a luz en terra

Mesmo desta época, comezos de século XIII, atópanse outros documentos non

literarios como a Noticia de Torto(1211) e o Testamento de Alfonso II de Portugal (1214).

3.1.2. A época de esplendor do galego.

Ata este momento, a lingua galega quedaba relegada ao uso oral, mentres que o

latín era a lingua de prestixio utilizada na escrita. Sen embargo, o amplo uso do galego no

ámbito oral comeza a facer presión no ámbito escrito e a lingua galega c

lingua de prestixio da lírica e todos os poetas comezan a escribir en galego

século XIV. Destaca, de este modo, unha abundante produción lírica en galego

as cantigas de amigo, as cantigas de amor e as cantigas de e

de Santa María do rei de Castela Alfonso X O Sabio. Este esplendor da lírica galego

portuguesa esténdese ata o fin da Idade Media.

3.1.3. Os Séculos Escuros

Trala Idade Media comeza unha época de decadencia para a lingua ga

alonga ata o século XVIII, coñecida como Séculos Escuros. Esta época ven marcada pola

presenza dunha nobreza estranxeira que utiliza o castelán, pola ausencia dunha burguesía

galega que loite pola súa nación, pola perda de autonomía da Igrexa g

concepto de Estado Nacional que reivindica a necesidade de normalización lingüística

como un factor de cohesión da nova estrutura política.


ben sofren i de trabalh’e de pëa, ca van a furt’e tornan-s’en correr;

guarda-s’el-Rei, comde de bon saber, que o non filhe a luz en terra alhëa,

e onde sal, i s’ar torn’a jazer ao jantar ou se on aa cëa.



or do galego.



ámbito oral comeza a facer presión no ámbito escrito e a lingua galega c

lingua de prestixio da lírica e todos os poetas comezan a escribir en galego

século XIV. Destaca, de este modo, unha abundante produción lírica en galego

as cantigas de amigo, as cantigas de amor e as cantigas de escarnio e maldicir e as cantigas

de Santa María do rei de Castela Alfonso X O Sabio. Este esplendor da lírica galego

portuguesa esténdese ata o fin da Idade Media.

Trala Idade Media comeza unha época de decadencia para a lingua ga



galega que loite pola súa nación, pola perda de autonomía da Igrexa g


como un factor de cohesión da nova estrutura política.


140





ámbito oral comeza a facer presión no ámbito escrito e a lingua galega convértese así na

lingua de prestixio da lírica e todos os poetas comezan a escribir en galego- portugués no

século XIV. Destaca, de este modo, unha abundante produción lírica en galego-portugués:

scarnio e maldicir e as cantigas

de Santa María do rei de Castela Alfonso X O Sabio. Este esplendor da lírica galego-

Trala Idade Media comeza unha época de decadencia para a lingua galega que se



galega que loite pola súa nación, pola perda de autonomía da Igrexa galega e polo novo


Durante este período, que abrangue tres séculos, a lingua galega mantense

totalmente allea á produción escrita e as súas letras non coñecen movementos tan

importantes como o Renacemento ou o Barroco. De tal forma que esta época escura na

literatura galega contrasta cos famosos

ao longo deste Séculos Escuros sobrevive a lírica popular (cantigas de berce, adiviñanzas,

lendas, contos, etc.) que se transmitía oralmente e que chegou ata os nosos días.

3.1.4. Dos Precursores ao Rexurdimento

No século XVIII destacan as figuras do Padre Frei Martín Sarmiento, que defende

o uso do galego no Ensino, na Igrexa e na Administración, o Padre Feijoo que comeza

unha labor lexicográfica en lingua galega e o Padre Sobreira que m

Feijoo.

Estes son os inicios do chamado Rexurdimento que ten lugar no século XIX e que

fai referencia a un movemento que impulsou o renacemento da nosa cultura e da nosa

lingua.

Na primeira metade do século aparecen xa os primeiros

que serán escritos propagandísticos pero o punto de inflexión será o ano 1846, no que se

produce unha revolta contra o poder central, coñecido como o levantamento de Solís, que

tivo como consecuencias o fusilamento de un grupo de

Os Mártires de Carral e a partir deste intre esperta xa unha conciencia lingüística.

Posteriormente no ano 1853 publícase

constitúe o primeiro libro da literatura galega contemporánea. En 1861 celébranse os





contrasta cos famosos Siglos de Oro da literatura española. Sen embargo,



cursores ao Rexurdimento



unha labor lexicográfica en lingua galega e o Padre Sobreira que manterá a labor do Padre



Na primeira metade do século aparecen xa os primeiros escritos en lingua galega



tivo como consecuencias o fusilamento de un grupo de rebeldes que serán coñecidos como


Posteriormente no ano 1853 publícase A gaita gallega de Xoán Manuel Pintos que



141




da literatura española. Sen embargo,





anterá a labor do Padre



escritos en lingua galega



rebeldes que serán coñecidos como


de Xoán Manuel Pintos que


primeiros Xogos Frorais de Galicia onde só unha das composición premiadas estaba en

galego A Galicia de Francisco Añón.

No ano 1863 publícase

integramente en galego por Rosalía de Castro e con ela inaugúrase o Rexurdimento pleno e

a partir deste momento publícanse moitas obras en lingua galega e aparecen xornais tamén

en galego e xa deica finais do s

galega e en 1905 fúndase a Real Academia Galega.

Xa na segunda década do século XX, aparecen as Irmandades da Fala, creadas para

a defensa, dignificación e cultivo da lingua galega, que promoveron

dicionarios, gramáticas e outros estudos, ademais de reivindicar a presenza do galego na

Administración e no Ensino.

Neste momento aparece a revista Nós, da man de Vicente Risco, Otero Pedrayo e

Florentino Cuevillas, que conforman o coñeci

cunha ampla formación intelectual, pretenden eliminar o lastre folclorista da cultura galega

mediante a súa actualización, normalización e universalización, poñéndose en contacto e

colaborando con autores estranxeiros.

correntes europeas e ten lugar unha importante produción artística en tódolos xéneros, con

figuras como Manuel Antonio, Amado Carballo e o sempre recordado Castelao.

En 1931 créase o Partido Galeguis

Autonomía de Galicia, no que a lingua galega adquire por vez primeira o recoñecemento

de "idioma oficial de Galicia". Sen embargo este logro non chegou a ter aplicación na

práctica por mor do estoupido da Guerra

para as linguas minoritarias do Estado español.



de Francisco Añón.

No ano 1863 publícase Cantares Gallegos que é a primeira obra escrita



en galego e xa deica finais do século comezan a aparecer as primeiras gramáticas de lingua

galega e en 1905 fúndase a Real Academia Galega.


a defensa, dignificación e cultivo da lingua galega, que promoveron


Administración e no Ensino.


Florentino Cuevillas, que conforman o coñecido "Grupo Nós". Os membros de "Nós",



colaborando con autores estranxeiros. Deste xeito, a literatura galega entra en contacto cas



En 1931 créase o Partido Galeguista, que consegue a aprobación do Estatuto de



práctica por mor do estoupido da Guerra Civil, que supuxo o principio da máis crúa etapa

para as linguas minoritarias do Estado español.


142


que é a primeira obra escrita



éculo comezan a aparecer as primeiras gramáticas de lingua


a defensa, dignificación e cultivo da lingua galega, que promoveron a elaboración de



Os membros de "Nós",



Deste xeito, a literatura galega entra en contacto cas



ta, que consegue a aprobación do Estatuto de



Civil, que supuxo o principio da máis crúa etapa

3.1.5. O galego na época franquista

O franquismo provocou a desaparición do galego da escena pública, do ensino e de

todas as actividades socioeconómicas. Moitos esc

foran os encargados de manter viva a lingua e a cultura galegas, víronse obrigados ao

exilio e a produción galega emigrou con eles.

Pouco a pouco, no ámbito cultural o galego comezou a manifestarse de novo e a

creación da editorial Galaxia no ano 1950, promovida por Otero Pedrayo e Ramón Piñeiro,

entre outros, será clave na recuperación do uso escrito da nosa lingua; xa que esta editorial

publicará diferentes revistas como a de Economía de Galicia, Atlántida ou Grial.

A partir dos anos 60 prodúcese un cambio económico e social e a censura

modérase, de forma que xa se permiten certas publicacións, amplíase o mundo editorial,

conmemórase o Días das Letras Galegas, a Universidade crea a Cátedra de Lingua e

Literatura Galegas e incluso se crean asociacións culturais en defensa do galego: O Facho,

O Gaio, a Asociación Cultural de Vigo…

Nesta época destacan autores como Carballo Calero, Álvaro Cunqueiro, Anxel

Fole, Blanco Amor, Méndez Ferrín ou Carlos Casares.

3.1.7. O galego na actualidade

Ca instauración da democracia, Galicia convértese en Comunidade Autónoma,

tendo como linguas oficiais o galego e o castelán. De xeito paralelo instáurase tamén unha

lexislación reguladora dos usos do idioma. O Instituto da Lingua Galega e a Real

Academia Galega propoñen en 1982 as Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma


O galego na época franquista


todas as actividades socioeconómicas. Moitos escritores galegos, que ata aquel momento


exilio e a produción galega emigrou con eles.


n da editorial Galaxia no ano 1950, promovida por Otero Pedrayo e Ramón Piñeiro,






as e incluso se crean asociacións culturais en defensa do galego: O Facho,

O Gaio, a Asociación Cultural de Vigo…


Fole, Blanco Amor, Méndez Ferrín ou Carlos Casares.






143


ritores galegos, que ata aquel momento



n da editorial Galaxia no ano 1950, promovida por Otero Pedrayo e Ramón Piñeiro,






as e incluso se crean asociacións culturais en defensa do galego: O Facho,






galego, que acadan así o carácter de oficiais coa promulgación da Lei de Normalización

Lingüística no ano 1983.

A literatura galega contemporánea volve a brillar, tras anos d

de moitos autores galegos son traducidas a varios idiomas, como é o caso de Manuel Rivas

ou Suso de Toro.

3.2. HISTORIA DO DÍA DAS LETRAS GALEGAS

Cada 17 de maio, dende 1963, celébrase o Día das Letras Galegas, día no que

Galicia honra á súa lingua, aos seus escritores e ás súas letras. A iniciativa da

conmemoración do Día das Letras Galegas nace de tres académicos: Manuel Gómez

Román, Xesús Ferro Couselo e Francisco Fernández del Hierro, que o día 20 de marzo de

1963 propuxeron na Real Academia Galega declarar o 17 de maio de cada ano o Día das

Letras Galegas para “recolle

de se celebrar o centenario da publicación dos Cantares Gallegos de Rosalía de Castro xa

que estimaban que o libro de Rosalía foi a primeira obra maestra coa que contou a

literatura galega contemporánea e un fito decisivo na historia da renacencia cultural de

Galicia”. Os académicos propuxeron ese día porque, non coñecendo o día exacto da

publicación da obra de Rosalía, escolleron a data na que a autora llo dedicou a Fernán

Caballero.

3.3. LOIS PEREIRO

Lois Pereiro, homenaxeado deste ano, nace en Monforte de Lemos en 1958,

que con tan só 17 anos marcha a Madrid para cursar estudos de Ciencias Políticas e



A literatura galega contemporánea volve a brillar, tras anos de represión e as obras


HISTORIA DO DÍA DAS LETRAS GALEGAS




ouselo e Francisco Fernández del Hierro, que o día 20 de marzo de


“recolle-lo latexo material da actividade intelectual galega co motivo

r o centenario da publicación dos Cantares Gallegos de Rosalía de Castro xa



Os académicos propuxeron ese día porque, non coñecendo o día exacto da


Lois Pereiro, homenaxeado deste ano, nace en Monforte de Lemos en 1958,



144


e represión e as obras





ouselo e Francisco Fernández del Hierro, que o día 20 de marzo de


lo latexo material da actividade intelectual galega co motivo

r o centenario da publicación dos Cantares Gallegos de Rosalía de Castro xa



Os académicos propuxeron ese día porque, non coñecendo o día exacto da


Lois Pereiro, homenaxeado deste ano, nace en Monforte de Lemos en 1958, aínda


Socioloxía, aínda que posteriormente, tras un breve período no que volve a Galicia para

traballar na empresa familiar, regresa a Madrid para centrase no aprendizaxe de

Será precisamente na capital de España onde comece a súa traxectoria literaria, na

revista experimental Loia, na que colabora xunto a outros galegos universitarios como

Antón Patiño, Manuel Rivas e seu propio irmán Xosé Manuel Pereiro.

De regreso a Galicia, arredor dos anos 80, instálase na Coruña e comeza a colaborar

na revista La Naval, Trilateral

forma parte do Grupo de Amor e Desamor, con outros escritores como Pilar Pallarés,

Manuel Rivas, Francisco Salinas, Fermín Bouza, etc.; que publicaron dúas antoloxías

colectivas co mesmo nome:

Posteriormente, no ano 1987, tamén foi incluído noutra antoloxía

modernidad, na que aparecían Pedro Casariego, Felipe Benítez ou Luis Alberto de Cuenca.

Finalmente, tras colaborar en diferentes revistas e en anto

1992 cando publique a primeira das súas dúas únicas obras publicadas en vida:

1981/1991. Tres anos máis tarde publica

Xa no ano 1996, o día 24 de maio, Lois Pereiro, enfermo de

a causa dunha insuficiencia hepática por un envelenamento de aceite de colza

desnaturalizado. Sen embargo, a súa poesía seguirá dando de que falar e en 1997 publícase

a obra póstuma Poemas para unha Loia

monfortino, moitos deles publicados na revista Loia, e o ensaio “Modesta proposición para

renunciar a facer xirar a rida hidráulica dunha cíclica historia universal da infamia”, dado a

coñecer na revista Luzes de Galicia, onde tamén se publ

inconclusa Náufragos do Paradiso



traballar na empresa familiar, regresa a Madrid para centrase no aprendizaxe de



Antón Patiño, Manuel Rivas e seu propio irmán Xosé Manuel Pereiro.

a Galicia, arredor dos anos 80, instálase na Coruña e comeza a colaborar

Trilateral e Luzes de Galicia con outros contemporáneos e tamén



colectivas co mesmo nome: De amor e desamor I (1984) e De amor e desamor II

Posteriormente, no ano 1987, tamén foi incluído noutra antoloxía

, na que aparecían Pedro Casariego, Felipe Benítez ou Luis Alberto de Cuenca.

Finalmente, tras colaborar en diferentes revistas e en antoloxías colectivas, será en

1992 cando publique a primeira das súas dúas únicas obras publicadas en vida:

. Tres anos máis tarde publica Poesía última de amor e enfermidade

Xa no ano 1996, o día 24 de maio, Lois Pereiro, enfermo de sida, falece na Coruña



Poemas para unha Loia que recolle os primeiros poe



coñecer na revista Luzes de Galicia, onde tamén se publicaron oito capítulos da súa novela

Náufragos do Paradiso.


145


traballar na empresa familiar, regresa a Madrid para centrase no aprendizaxe de idiomas.



a Galicia, arredor dos anos 80, instálase na Coruña e comeza a colaborar

con outros contemporáneos e tamén



De amor e desamor II (1985).

Posteriormente, no ano 1987, tamén foi incluído noutra antoloxía Después de la

, na que aparecían Pedro Casariego, Felipe Benítez ou Luis Alberto de Cuenca.

loxías colectivas, será en

1992 cando publique a primeira das súas dúas únicas obras publicadas en vida: Poemas

Poesía última de amor e enfermidade (1995).

sida, falece na Coruña



que recolle os primeiros poemas do escritor



icaron oito capítulos da súa novela

Durante moitos anos, reivindicouse a dedicación do Día das Letras Galegas a este

poeta monfortino e foi finalmente o 26 de xuño de 2010 cando a Real Academia Galega

publicou a súa decisión de homenaxealo no ano 2011. A Academia apreciou na obra de

Lois Pereiro: “evidentes pegadas expresionistas, referencias á literatura xermánica e certas

influencias da contracultura (…) unha imaxe e unha estética que fixeron del un autor de

culto. Cartografiou como ninguén o labirinto do mundo contemporáneo conciliando para

tal fin o individualismo escéptico ca tradición demoledora do expresionismo europeo.”

O seu amigo, Manuel Rivas, e membro da Real Academia Galega recoñeceu que:

“dedicarlle a Lois Pereiro o Día das Letras Galegas 2011 foi unha decisión valente da

Academia, porque é un autor de culto, pero en canto se difunda a súa obra será un autor

moi popular” “é un mito contemporáneo. A súa obra é vangardista, universal e tamén

dramática, pero con moito alento. Lois Pereiro invoca aos bos espíritos, as marabillas, a

rebeldía e a xenerosidade”.

Finalmente, como exemplo da súa crúa poesía, mostrase un parágrafo dun dos seus

poemas que se atopa como epitafio gravado en pedra na súa tumba de Santa Cris

Viso: “Cuspídeme enriba cando pasedes por diante do lugar onde eu repouse, enviándome

unha húmida mensaxe de vida e de furia necesaria”




ión de homenaxealo no ano 2011. A Academia apreciou na obra de



grafiou como ninguén o labirinto do mundo contemporáneo conciliando para



reiro o Día das Letras Galegas 2011 foi unha decisión valente da


“é un mito contemporáneo. A súa obra é vangardista, universal e tamén

moito alento. Lois Pereiro invoca aos bos espíritos, as marabillas, a


poemas que se atopa como epitafio gravado en pedra na súa tumba de Santa Cris

“Cuspídeme enriba cando pasedes por diante do lugar onde eu repouse, enviándome

unha húmida mensaxe de vida e de furia necesaria”


146



ión de homenaxealo no ano 2011. A Academia apreciou na obra de



grafiou como ninguén o labirinto do mundo contemporáneo conciliando para



reiro o Día das Letras Galegas 2011 foi unha decisión valente da


“é un mito contemporáneo. A súa obra é vangardista, universal e tamén

moito alento. Lois Pereiro invoca aos bos espíritos, as marabillas, a


poemas que se atopa como epitafio gravado en pedra na súa tumba de Santa Cristina do

“Cuspídeme enriba cando pasedes por diante do lugar onde eu repouse, enviándome

INSTRUMENTACIÓN NECESARIA

Para levar a cabo este proxecto será necesario un instrumental mínimo que se

describe a continuación:

• Impresión e plastificación das fichas presentes nos anexos con motivo da súa exposición ao

público.

• 20 metro de cordel e 50 pinzas para colocar as fichas presentes nos anexos.

• Ordenador con proxector e pantalla para reproducir o Power

4. TEMPORALIZACIÓN

O presente proxecto levarase a cabo na Rede Museística Provincial de Lugo nas

seguintes datas:

• Día 15 de maio de 2011 no Museo Provincial do Mar (San Cibrao).

• Día 17 de maio de 2011 no Museo Etnográfico San

• Día 21 de maio de 2011 no Pazo de Tor (Monforte de Lemos).

A duración aproximada para a exposición oral do proxecto, acompañada da

proxección do documento en Power Point, será de 30 minutos. Sen embargo contémplase

propoñer outros 30 minutos para a lectura de poemas de Lois Pereiro e para a quenda de

preguntas e debate sobre o tema. Finalmente tamén se propón a contemplación das fichas

de cada un dos escritores que foron homenaxeados no Día das Letras Galegas.


INSTRUMENTACIÓN NECESARIA


Impresión e plastificación das fichas presentes nos anexos con motivo da súa exposición ao

20 metro de cordel e 50 pinzas para colocar as fichas presentes nos anexos.

Ordenador con proxector e pantalla para reproducir o Power Point que se atopa nos anexos.


Día 15 de maio de 2011 no Museo Provincial do Mar (San Cibrao).

Día 17 de maio de 2011 no Museo Etnográfico San Paio de Narla (Friol).

Día 21 de maio de 2011 no Pazo de Tor (Monforte de Lemos).



minutos para a lectura de poemas de Lois Pereiro e para a quenda de




147


Impresión e plastificación das fichas presentes nos anexos con motivo da súa exposición ao

20 metro de cordel e 50 pinzas para colocar as fichas presentes nos anexos.

Point que se atopa nos anexos.


Paio de Narla (Friol).



minutos para a lectura de poemas de Lois Pereiro e para a quenda de



O TENDAL

LETRAS


O TENDAL

DAS

LETRAS


148

O TENDAL

LETRAS

Lois Pereiro Homenaxeado Ano 2011

(Monforte de Lemos, 1958



(Monforte de Lemos, 1958 -A Coruña, 1996)

Acróstico

Somentes

Intentaba conseguir

Deixar na terra

Algo de min que me sobrevivise

Sabendo que debería ter sabido

Impedirme a min mesmo

Descubrir que só fun un interludio

Atroz entre dous muros de silencio

Só puiden evitar vivindo á sombra

Inocularlle para sempre a quen amaba

Doses letais do amor que envelenaba

A súa alma cunha dor eterna

Sustituíndo o desexo polo exilio

Iniciei a viaxe sen retorno

Deixándome levar sen resistencia

ó fondo dunha interna

Aniquilación chea de nostalxia.


149


Uxío Novoneyra Homenaxeado Ano 2010

(Parada do Courel, 1930

Penas de Marco de Meio Mundo en ringuileira do

Alto da Lucenza Formigueiros Montouto Pía

Ardidos de tristura mouros de queimados!

fragas agros soutos e devesas! Labregos e pastoras

Medindo o tempo quedo que se para na cor e tornándose

Contra un ven



(Parada do Courel, 1930 – Santiago de Compostela, 1999)

Terras outas e soias!

Serras longas mouras!

Eu son esta coor de soedá

Ancares soñados co lonxe!

Penas de Marco de Meio Mundo en ringuileira do

Candedo ás Moás!

Alto da Lucenza Formigueiros Montouto Pía-Páxaro

Tesos cumes do Courel! Pobos probes

Ardidos de tristura mouros de queimados!

Lor ruxindo polo val pecho!

Ucedo e ucedo!

Fontiñas outas

penedos

carrozos escuros

fragas agros soutos e devesas! Labregos e pastoras

que soio vistes

istes tesos e máis estes vales!

Aturula a curuxa e canta o cuco


Contra un ven cravarse no sitio onde máis se sinte!

Serra aberta (Os eidos 2)


150


Santiago de Compostela, 1999)


Ramón Piñeiro López Homenaxeado Ano 2009

Meu querido amigo:

Xa te podes imaxinar canta ledicia me produxo o fal lo do “concurso de novela gallega”. Foi

unha doble ledicia: polo trunfo persoal do amigo e po

podemos chamar- das letras galegas; despois do resoante trunfo acad émico de Oter

trunfo literario veu a ser como un podente aturuxo que pregoa o rexurdir das letras

galegas. E así foi como o entenden as xentes, pois moitos que non te conocen

persoalmente mostrábanse moi satisfeitos do resulta do do concurso “por ser a única das

presentadas que estaba escrrita en galego”. Entre os que te conocen foi unánime a alegría,

mesmamente como se foras d



(Armeá - Láncara (Lugo), 1915-1990)


lo trunfo persoal do amigo e po -lo trunfo comun

das letras galegas; despois do resoante trunfo acad émico de Oter




resentadas que estaba escrrita en galego”. Entre os que te conocen foi unánime a alegría,

mesmamente como se foras d -eiquí e viviras eiquí decote.

Cartas de Ramón Piñeiro a Ricardo Carballo Calero


151


Lugo, 24-4-1950


lo trunfo comun - que así lle

das letras galegas; despois do resoante trunfo acad émico de Oter o teu




resentadas que estaba escrrita en galego”. Entre os que te conocen foi unánime a alegría,

Cartas de Ramón Piñeiro a Ricardo Carballo Calero

Xosé María Álvarez Blázquez Homenaxeado Ano

-¡Non, home, non¡


Xosé María Álvarez Blázquez Homenaxeado Ano 2008

(Tui, 1915- Vigo,1985)

Ise neno da rúa

Non é certo que os nenos teñan fame

Non pode ser.

Ben o sabedes todo

os que andades no mundo atafegados

á percura do pan dos vosos fillos

Ises outros que vedes pola rúa

pedindo esmola,

non teñen fame, non, porque daquela

vos teríades morto de vergonza.

E ben vos vexo andar nos vosos coches

ou nos tranvías, a berrar de cousas

estranas, -¡viva, beba, baba, buba¡-

sen reparar naquil esfarrapado

que coa moura mauciña está petando

na porta de ferro.

Por iso penso que non é verdade

o que algún caviloso di dos nenos

que andan así petando pola vida

¡Non, home, non¡- lle dixen a un de aqueles-

A xente pasa leda......¡Fora boa

que andivesen a rirse dos seus crimes¡


152

Xosé María Álvarez Blázquez Homenaxeado Ano

María Mariño Homenaxeada Ano 2007



(Noia, 1918 – Courel, 1967)

María Mariño

De forte ollar, amiga,

de frío que non se quenta,

Amiga, que eres de todos

e por ninguén esquencida.

Soia co teu silencio

na forza do teu poder,

un por un de cada ser

levas do fin ó comenzo,

descansar a túa fonte.

................................................

E logo d'alí cansiños,

amigo, dinos pra onde?

Deixa, amiga, ós nosos pes,

fríos polo teu ver,

algo do noso sentir,

do són que tí fas fuxir

amiga, por aquil nacer...


153


Manuel Lugrís Homenaxeado Ano 2006

Era Rosiña a rapaza máis feiticeira das Mariñas; digo a máis feiticeira, e penso que este

verbe non esprica dabondo a bonitura de tal meniña. Bástevos con que diga que era roxiña como

o ouro, de dente brancos cal xogas dun regato, ollos

arroubadora, e labres tan coorados cama a grana do seu refaixo. O seu peito era resio e

levantado, e si ben se incrinaba un pouquiño ó andar, dáballe máis gracia que outra cousa. Era, en

fin, unha desas rapazas que basta vel

leven tras si tódolos sentimentos dun corazón namorado. Preto do seu rueiro vivía Manuel, o

afillado de Xuana, rapaz que ó rivés de Rosiña, era trigueño, de ollos mouros e gachos.



(Sada,1863 – 1940)



o ouro, de dente brancos cal xogas dun regato, ollos azús e cheos da melanconía máis



fin, unha desas rapazas que basta velas unha soa vez pra que inspiren un amor tenro, pra que



O Penedo do Crime


154




azús e cheos da melanconía máis



as unha soa vez pra que inspiren un amor tenro, pra que



O Penedo do Crime (frag.)

Xesús Lorenzo Varela Vázquez Homenaxeado Ano

(Fillo de emigrantes, nace en 1916 a bordo do barco “La Navarre” á entrada do porto da

Habana (Cuba). Morre en Madrid en 1978)


Xesús Lorenzo Varela Vázquez Homenaxeado Ano 2005


Habana (Cuba). Morre en Madrid en 1978)

LUGO

Na fonte de ferro,

no coiro dos bois

no espello do vento,

da navalla e da frol.

No recén da herba,

no lobo e no can,

nos ollos da meiga,

na pedra do lar.

No refaixo dela,

na ponte do alén

no andar das ovellas.

no ar do mencer.

No cabalo quente,

no viño millor

no que non se perde

no meu corazón.

Na noite senlleira,

no liño tecido,

na madeira tenra

dos vellos castiros.

Na vida, na morte, no amor e no ren,

loubareite, Lugo de aceiro e de mel.


155

Xesús Lorenzo Varela Vázquez Homenaxeado Ano


Xaquín Lorenzo Fernández "Xocas" Homenaxeado

A malla

«(…) Hoxe desapareceu

centeo por medio dos mallos, que foron substituídos por trilladoras mecánicas, o que fixo trocar o

procedemento de aproveitamento do gran, suprimindo algunhas angueiras agora innecesarias;

unha de elas, precisamente a derradeira, é a que dá motivo a estas notas.

Polo mes de Santiago está xa a més en sazón e entón procédese á seitura. Unha vez

segado o centeo é atado en feixes e tense amoreado a carón da eira até o intre da malla.

É este un dos traballos de tipo comunitario que aínda se conservan no noso campo, pois

sgue na súa forma tradicional, pese á mecanización desta tarefa”.

En “No esprito da més en Lobeira (Ourense)”. Cuadernos de Estudios Gallegos. 1973


Xaquín Lorenzo Fernández "Xocas" Homenaxeado Ano 2004

(Ourense, 1907 – 1989)

«(…) Hoxe desapareceu completamente por estas terras o antigo sistema de degrañar o



de elas, precisamente a derradeira, é a que dá motivo a estas notas.



aballos de tipo comunitario que aínda se conservan no noso campo, pois

sgue na súa forma tradicional, pese á mecanización desta tarefa”.



156

Xaquín Lorenzo Fernández "Xocas" Homenaxeado

completamente por estas terras o antigo sistema de degrañar o





aballos de tipo comunitario que aínda se conservan no noso campo, pois


Antón Avilés de Taramancos

(Taramancos (Noia),


Antón Avilés de Taramancos Homenaxeado Ano 2003

(Taramancos (Noia), 1935 -A Coruña, 1992)

OBRA

VIII

Aquela chambra fina con bordados

de delicada man! ¡Que ar tan xoven

cinguía no teu peito! ¡Que nobreza

campesiña e galana oferecía!

Camiñabas na tarde paseniño,

eras columna ergueita e soleada

e o meu amor un cabirtiño novo

que brincaba e que ria tolamente.

Miña noiva de abril, rapaza nova

recendo de fiuncho e ruda fresca

decátaste da dor que me asolaga?

Tiña o tou corazón como unha sella

preferida, como un vello xardín

onde deixaba a mais pequena risa

a mais fonda Saudade e a mais alta

grandeza do querer.

E dime agora:

¿qué ramo de loureiro nesta fronte

para cantar a tua chambra clara?


157

Homenaxeado Ano 2003

Frei Martín Sarmiento Homenaxeado Ano 2002



(Vilafranca do Bierzo, 1695 – 1772)

Coloquio de 24 Gallegos Rústicos

No chan que en Morrazo

chaman os galegos

tamen San Cybran

que chega hasta o ceo,

que está no camiño

que vay ao Ribeyro

dendes Pontevedra

a vila do reyno,

a hum-ha legoiña,

camiño dereyto,

fay conta que sigues

o rumbo surlesto

se sube en relanzo

por todo o vieyro

sen muita fadiga

nem muito tormento,


158


Eladio Rodríguez González Homenaxeado Ano 2001

(San Clodio (Leiro), 1864

máis grandes e máis donos de nós mesmos,



(San Clodio (Leiro), 1864 – A Coruña, 1949)

ORACIÓS CAMPESIÑAS

Quixera que os meus versos

cheirasen á terra húmida,

………………………………………….

sonasen sempre a cántigas barudas;

………………………………………

tivesen oraciós de atardeceres

………………………………………

chegasen as concencias máis escuras

e despertasen n’elas

as voluntades murchas,

e prendesen nas almas

as arelas patrióticas máis xurdias,

e rezasen á eito

a pregaria eucarística e litúrxica

do santo amor á todo canto é noso

i-á todo canto en nós vive e perdura,

pra que así nos sentísemos

nas xornadas futuras

máis grandes e máis donos de nós mesmos,

..............................................


159


Manuel Murguía Homenaxeado Ano 2000

(Frexel (Arteixo), 1833

DISCURSO NOS XOGOS FRORAIS DE TUI

¡O noso idioma! O que falaron nosos pais e vamos esquecendo, o que falan os aldeáns e

nos achamos a ponto de n’entendelo; aquel en que cantaron reis e trovadores; o que, fillo maor da

pátrea gallega, nola conservóu e conserva coma un don da providencia; o que aínda ten nos

nosos labres as dozuras eternas e acentos que van ó corazón; o que agora

himno relixioso; o hermoso, o nobre idioma que do outro lado dese río é léngoa oficial que serve a

máis de vinte millóns de homes e ten unha literatura representada polos nomes gloriosos de

Camoens e Vieira, de Garret e de Herculano;

enteira posesión da terra en que fomos nados, que nos de que, pois somos un pobo distinto,

debemos selo; que nos pormete o porvir que procuramos, e nos dá a certeza de que ha de ser

fecundo en bens para nós

prefumes, achanse os principaes elementos da nosa nacionalidade, de novo negada, e, aínda

máis, escarnecida. Doulle o celta a súa dozura e a maor parte do seu vocabulario; o romano

afirmóuno; ten do suevo as inflesións; do noso corazón, o acento afalagador; e os brandos sonos,

e os sentimentos das razas célticas. Un tanto femeninos, é certo, pro que se tempran no valor

heroico dos seus fillos. Léngoa distinta

Digámolo nós tamén, se nos compre, con maor firmeza aínda, e poñamos de nós o que faga falla,

para que sea para sempre esta léngoa en consonancia co noso esprito, e feita coma ningunha

outra para a espresión dunha literatura tan oposta ó xe

temos.



(Frexel (Arteixo), 1833 – A Coruña, 1923)

DISCURSO NOS XOGOS FRORAIS DE TUI


achamos a ponto de n’entendelo; aquel en que cantaron reis e trovadores; o que, fillo maor da


nosos labres as dozuras eternas e acentos que van ó corazón; o que agora oídes coma si fose un



Camoens e Vieira, de Garret e de Herculano; o gallego, en fin, que é o que nos dá dereito á



fecundo en bens para nós todos. Nel, coma en vaso sagrado en que se axuntan todos os



do suevo as inflesións; do noso corazón, o acento afalagador; e os brandos sonos,


heroico dos seus fillos. Léngoa distinta –di o aforismo político- acusa distinta



outra para a espresión dunha literatura tan oposta ó xenio da de Castilla como é esta que nós


160



achamos a ponto de n’entendelo; aquel en que cantaron reis e trovadores; o que, fillo maor da


oídes coma si fose un



o gallego, en fin, que é o que nos dá dereito á



todos. Nel, coma en vaso sagrado en que se axuntan todos os



do suevo as inflesións; do noso corazón, o acento afalagador; e os brandos sonos,


acusa distinta nacionalidade.



nio da de Castilla como é esta que nós

Roberto Blanco Torres Homenaxeado Ano 1999

(Santa María dos Baños, 1891

DIANTE DA NATUREZA Pra Bernardino Varel Pra Manoel Cabanillas O monte está sereo, os penedos vixían; a gándara está virxe

d’a profanazón ainda Soilo as cibdás imbéciles

Iñoran a cousina. Na rasa Natureza

todo rechouta e brilla: de cote ten o encanto d’a meiga poesía. Soilo os salóns imbéciles fan normas da mentira. Xunt’ô paisaxe ledo, a fonte deita a linia na qu’o sedento afoga n-alcohol vil s’esnaquizan.



(Santa María dos Baños, 1891 – Madrid, 1936)

Soilo os viles imbéciles

Pra Manoel Cabanillas as mágoas d’a fatiga

O monte está sereo, N-as leiras que dan froito,

sóbor chan que xermina,

o traballo fecundo

d’a profanazón ainda impón a lei da vida.

Soilo as cibdás imbéciles

Iñoran a cousina. co pitismo dan grima.

O agro, o agro, é a musa

d’ardente melonía

de cote ten o encanto en onde a frol d’a loita

d’a meiga poesía. chea d’arume e limpa,

Soilo os salóns imbéciles ergue seus cores roxos

fan normas da mentira. ô cume que aloumiña,

Xunt’ô paisaxe ledo, falando ôs peitos nobres

a fonte deita a linia d’a redentora obriga.

Soilo as cibdás imbéciles traicionan a consina…


161


os viles imbéciles

as mágoas d’a fatiga

as leiras que dan froito,

sóbor chan que xermina,

o traballo fecundo

impón a lei da vida.

Soilo as cibdás imbéciles

co pitismo dan grima.

O agro, o agro, é a musa

d’ardente melonía

en onde a frol d’a loita

chea d’arume e limpa,

ergue seus cores roxos

ô cume que aloumiña,

falando ôs peitos nobres

d’a redentora obriga.

Soilo as cibdás imbéciles a consina…

Meendinho, Homenaxeado Ano 1998

e cercaronmi as ondas que grandes son.

E cercaronmi as ondas, que grandes son;



MEENDINHO

Seiam’ eu na ermida de San Simón,

e cercaronmi as ondas que grandes son.

Eu atendendo meu amig’! E ver[r]a?

Estando na ermida ant’ o altar

cercaronmi as ondas grandes do mar.

Eu atendendo o meu amig’! E ver[r]a?

E cercaronmi as ondas, que grandes son;

nen ei [i]barqueiro nen remador.


E cercaronmi [as]ondas do alto mar;

non ei [i]barqueiro nen sei remar.


Non ei i barqueiro nen remador:

morrerei [eu]fremosa no mar maior.


Nen ei [i]barqueiro nen sei remar,

Morrerei eu fremosa no alto mar.



162


Martín Codax, Homenaxeado Ano 199



Ondas do mar de Vigo,

se vistes meu amigo,

e, ai Deus, se verra cedo!

Ondas do mar levado,

se vistes meu amado,


Se vistes meu amigo,

o por que eu sospiro,


Se vistes meu amado,

o por que ei gran coidado,



163


Johan de Cangas, Homenaxeado Ano 1998



En San Momed’, u sabedes

que viste-lo meu amigo,

oj’ ouver’ a seer migo;

mia madre, fe que devedes,

leixedesmio ir veer.

O que vistes esse día

andar por mi mui coitado

chegoum’ ora seu mandado;

madre, por Santa Maria,


Pois el foi d’ atal ventura

que sofreu tan muito mal

por mi, e ren non lhi val;

mia madre, e por mesura,


Eu serei por el coitada

pois el é por mi coitado

se de Deus ajades grado,

madre ben aventurada,



164


Ánxel Fole Homenaxeado Ano 1997

Sempre soñaba isto o recaudador de contribución de alá de Pastoriza. Pastoriza ten sona

de ter moi bo gando. Sempre o decía o don Casto Méndez, cando iba botar un vaso á tasca do

Benedicto, que era tamén un bon zapateiro. Unha vez contóunos a don Cándido e máis a min que

sempre soñaba que un ladrón entraba na súa casa cunha ganzúa.

Máis ise ladrón soñado era tamén un asesino. Xa se sabe que os ladrós que andan de noite son

moitas veces asesinos tamén. Van dispostos a matar a quen sea, porque non se lles descubra o

roubo.

Don Casto era un home pequenote il, dus cincoenta anos e moi rebusto. Máis tiña unha

voz de neno que facía rir a moitos mal insinados.

- Sempre soño con un ladrón que entra na miña casa pola noite. Sempre se me achega ó

leito. E sempre me bota as maos á gorxa para me afogar. Eu berro i a miña muller esperta.

Esto me contóu unha vez en Vián,

despóis de San Froilán, e ceáramos perdices que o mesmo cura don Cándido cazara coa súa

escopeta do dazaseis.

Era noite de lúa chea i eu collín o camiño de volta para Pacios. E fun pensando que a voz

de neno de don Casto facía tempo que era un pouco rouca, coma si tivera un catarro á gorxa.

Pasaron algúns anos i eu atopéime de casual en Santiago, cuns vellos amigos a quenes

non vira en vinte anos. Andabamos de vagar po

do xantar.



UN LADRÓN ANDABA POLA CASA

Historia de Misterio


gando. Sempre o decía o don Casto Méndez, cando iba botar un vaso á tasca do


sempre soñaba que un ladrón entraba na súa casa cunha ganzúa.

era tamén un asesino. Xa se sabe que os ladrós que andan de noite son



oz de neno que facía rir a moitos mal insinados.

Sempre soño con un ladrón que entra na miña casa pola noite. Sempre se me achega ó


Esto me contóu unha vez en Vián, ceando na casa do cura don Cándido. Era po





non vira en vinte anos. Andabamos de vagar po-la rúa da Calderería. Sería coma


165



gando. Sempre o decía o don Casto Méndez, cando iba botar un vaso á tasca do


era tamén un asesino. Xa se sabe que os ladrós que andan de noite son



Sempre soño con un ladrón que entra na miña casa pola noite. Sempre se me achega ó


ceando na casa do cura don Cándido. Era po-lo outono,





la rúa da Calderería. Sería coma unha hora antes

O Venancio, que sabía moitas historias disas que chaman do outro mundo, falaba das

premonicións.

-Hai moitos casos en que se aduviña o porvir dunha maneira que chamaremos instintiva.

-Ista conversa era millor prá noite, coma cand

contabamos disas historias de medo, ás que era tan afeizoado o gran clínico don Roberto Nóvoa

Santos.

- Penso recordar que me dixeron que don Roberto cría que os cás oubeaban cando

sentían a morte dunha persoa, poucas horas a

Pasamos por diante dunha casa estreitiña. No portal había unha mesa mortuoria. Non sei

cómo, acheguéime a vé-la esquela. “Don Casto Méndez, ex recaudador de contribuciones...” Era o

de Pastoriza.

-Non sei o que daría –

Naquil intre saía un cabaleiro do portal, cunha carteira debaixo do brazo.

- Si tanto che interesa…

O Venancio estivo inda un bon ratiño falando co cabaleiro da carteira. Despedíronse con

moita cerimonia

- Ise don Casto morréu dun cáncer na gorxa. Mesmamente se valeiróu dunha hemorraxia.

Fai tres días, aínda andaba de pé. Apenas se lle entendía xa o que falaba dende algún tempo.

A frase de obriga é eiquí que “me quedei dunha peza”.

(Ánxel Fole, Contos Da Neboa, Ed



Hai moitos casos en que se aduviña o porvir dunha maneira que chamaremos instintiva.

Ista conversa era millor prá noite, coma cando paseabamos po


Penso recordar que me dixeron que don Roberto cría que os cás oubeaban cando

sentían a morte dunha persoa, poucas horas antes de morrer.


la esquela. “Don Casto Méndez, ex recaudador de contribuciones...” Era o

–dixen- por saber de que morréu ise don Casto, que eu coñecía.

Naquil intre saía un cabaleiro do portal, cunha carteira debaixo do brazo.

Si tanto che interesa…


Casto morréu dun cáncer na gorxa. Mesmamente se valeiróu dunha hemorraxia.


A frase de obriga é eiquí que “me quedei dunha peza”.

(Ánxel Fole, Contos Da Neboa, Ed icións Castrelos, 1973)


166


Hai moitos casos en que se aduviña o porvir dunha maneira que chamaremos instintiva.

o paseabamos po-la Ferradura e


Penso recordar que me dixeron que don Roberto cría que os cás oubeaban cando


la esquela. “Don Casto Méndez, ex recaudador de contribuciones...” Era o

e morréu ise don Casto, que eu coñecía.


Casto morréu dun cáncer na gorxa. Mesmamente se valeiróu dunha hemorraxia.


icións Castrelos, 1973)

Xesús Ferro Couselo Homenaxeado Ano 1996

COMO E POR QUÉ OS ESCRIBANOS DEIXARON DE EMPREGAR O GALEGO

O galego entón é a fala dos vasalos e dos señores, dos cregos e dos labregos, e óucese o

nos concellos que nas eirexas, misturado co latín nas prédicas e cerimonias. “E esto así dito e

outorgado ergueuse o dito chantre e tomou por las maos aos ditos Afonso Ougea e Tereixa

Alvares e en suas maos feceron logo palavras de casamento ambos e

a nosa Santa Madre Iglesia, dizendo o dito Afoso Ougea que recebía a dita Tereixa Alvares por

sua muller boaa e leal e a dita Tereixa Alvares dizendo que reçebía ao dito Afonso Ougea por seu

marido boo e leal…” Ansí se fixo un casa

Estebo Pérez, chanceller do Cabidoo da Catedral de Ourense.

Inda que o rei de Castela non se alcuña xa Emperador, como noutrora o imperante en León, ténse

por tal de feito e de dereito e leva a honra ma

seu famoso discurso pola primacía de asento no Concilio de Basileia o daián de Santiago don

Alonso de Cartagena, conselleiro do rei don Xohán II e logo bispo de Buros, antre as probas da

preeminencia do Rei de Castela sobor do da Ingalaterra, apón a de que aquil era rei de reinos con

diversas língoas. Vemos por iso como endexamais recusa que lle falen os vasalos cada un na sua

fala.

Namentras gobernan os endiantados, a conciencia de Reino de seu mantense viv

anarquía feudal –que en Galicia houbo feudalismo como en ningures

vellas institucións xurídicas.

De contado, cos Trastámaras, de fora veñen arreo bispos, alcaldes maores, correxidores, daiáns

de Caidoos e hastra cregos, coengos e abades…

(Do libro Homenaxe a Otero Pedrayo. VV.AA. Ed. Gala xia. Vigo, 1958 )



(Louro (Valga), 1906- Ourense, 1975)


O galego entón é a fala dos vasalos e dos señores, dos cregos e dos labregos, e óucese o



Alvares e en suas maos feceron logo palavras de casamento ambos e dous, segundo que manda



marido boo e leal…” Ansí se fixo un casamento, nos comenzos do catrocentos, según as Notas de

Estebo Pérez, chanceller do Cabidoo da Catedral de Ourense.


por tal de feito e de dereito e leva a honra mandar en reinos de costumes e falares diversos. No



de Castela sobor do da Ingalaterra, apón a de que aquil era rei de reinos con


Namentras gobernan os endiantados, a conciencia de Reino de seu mantense viv

que en Galicia houbo feudalismo como en ningures- trouxo o debilitamento das


coengos e abades…



167



O galego entón é a fala dos vasalos e dos señores, dos cregos e dos labregos, e óucese o mesmo



dous, segundo que manda



mento, nos comenzos do catrocentos, según as Notas de


ndar en reinos de costumes e falares diversos. No



de Castela sobor do da Ingalaterra, apón a de que aquil era rei de reinos con


Namentras gobernan os endiantados, a conciencia de Reino de seu mantense viva. Pro a

trouxo o debilitamento das



Rafael Dieste Homenaxeado Ano 1995

(Rianxo, 1899

Tanto ouvira falar de Bôs

andadas, da prata relocinte e xenerosa con que alá premian o traballo, dos boletíns de moitas

llanas e da xente sabida que os lé, dos longos trens que bruan pol

cousas ledas, lanzales e rumosas, tanto ouvi

levián da vila- percorría as fazulas dos seus parroquianos de sempre, e tanto no seu maxín

escarabellou o falado, que un día topouse de súpito co

alá, e voltaría rico de pecunia e lembranzas.

Unha mañanciña saeu da vila cun baul pequerrecho.

Cando chegou ao porto

n’aquel reducio de escintilos e romores novos, e a rentes andivo de voltar. E hai quen di que

moi ademirado, moi anguriado e moi pol

Dez anos alá e voltou rico de pecunia e lembranzas.

Chegou en tempo de invernía, cando andan os gatos a se pasearen pol

desacougados, e as galiñas fan ringolas na

novena fan o serán esguío, espiritado.

E cando estivo na casa e pasou o ledo barullo do recibimento, púxose a asubiar algo que

escomenzou en tango e rematou en vella cantiga, mentras os vidros da fiestra chor

diante dos seus ollos, estragoando a rua homilde.

Algo moi vello e moi novo foi sortindo solermiñamente de non sabía que esquencidas veas

do seu intro. E sinteuse asolagado ate a gorxa de dôce e rara anguria de morto reviviscido. E

cando pasaron uns picariños correndo e salmodiando aquelo, (“Chove

- na miña non chove”) marmulou co

- ¡Qué grande é o mundo!.

(A Fiestra Valdeira, Rafael Dieste, IGAEM, 1994)



(Rianxo, 1899 - Santiago de Compostela, 1981)

O GRANDOR DO MUNDO

Tanto ouvira falar de Bôs-Aires, das ruas longas e direitas que non se dan ademiradas nin


llanas e da xente sabida que os lé, dos longos trens que bruan pol-a pampa infinda e de mil

cousas ledas, lanzales e rumosas, tanto ouvira falar, antrementres co-a navalla barbeira

percorría as fazulas dos seus parroquianos de sempre, e tanto no seu maxín

escarabellou o falado, que un día topouse de súpito co-a circia vôntá d’ir a Bôs

rico de pecunia e lembranzas.

Unha mañanciña saeu da vila cun baul pequerrecho.

Cando chegou ao porto –endexamais vira unha cidade- sinteuse atordoado e pequecho

n’aquel reducio de escintilos e romores novos, e a rentes andivo de voltar. E hai quen di que

moi ademirado, moi anguriado e moi pol-o baixo: -¡Qué grande é o mundo!

Dez anos alá e voltou rico de pecunia e lembranzas.

Chegou en tempo de invernía, cando andan os gatos a se pasearen pol

desacougados, e as galiñas fan ringolas na sombra do alpendre, e as badaladas que chaman â

novena fan o serán esguío, espiritado.


escomenzou en tango e rematou en vella cantiga, mentras os vidros da fiestra chor

diante dos seus ollos, estragoando a rua homilde.



ns picariños correndo e salmodiando aquelo, (“Chove – chove

na miña non chove”) marmulou co-a voce esnaquizada:

(A Fiestra Valdeira, Rafael Dieste, IGAEM, 1994)


168


non se dan ademiradas nin


a pampa infinda e de mil

a navalla barbeira –a mais

percorría as fazulas dos seus parroquianos de sempre, e tanto no seu maxín

a circia vôntá d’ir a Bôs-Aires. Dez anos

sinteuse atordoado e pequecho

n’aquel reducio de escintilos e romores novos, e a rentes andivo de voltar. E hai quen di que dixo

Chegou en tempo de invernía, cando andan os gatos a se pasearen pol-a casa moi

sombra do alpendre, e as badaladas que chaman â


escomenzou en tango e rematou en vella cantiga, mentras os vidros da fiestra choromicaban



chove - na casa do probe,

Luis Seoane Homenaxeado Ano 1994

aquel vello que



(Buenos Aires , 1910- a Coruña, 1979)

A FONTE (frag.)

Semellaba o vello un vagamundo,

unha braga ao meio da coxa

máis curta a outra e de difrente coor,

desguedellado e arrodeado de moscas,

ollando cara a fonte.

Un burato cun picho no muro,

A fonte da rúa do Franco,

con unha auga mellor que outras,

que roidosa enchía as sellas

cantando a auga e brincando.

Ao agochárese as mozas

amostraban as pernas, as coxas

frescas como a auga da fonte.

Eso é todo o que agardaba,

encostado, desdenoso, no muro,

aquel vello que semellaba un vagamundo.


169


Eduardo Blanco

dempois, nota e puñal, fendeu as augas,


Eduardo Blanco-Amor Homenaxeado Ano 1993

(Ourense, 1897- Vigo, 1979)

A PESCA (frag.)

Agarimantes cóxegas, moxenas

no teimoso cristal bulinte espello

dos vimios confidentes pola beira.

Sobro de nós, dondo silenzo, o ceio.

O peixe foi, seu pulo e bris de prata,

un istante no tempo de ar e rede;

dempois, nota e puñal, fendeu as augas,

arrepío de luz na linfa verde.

Como ispido na forza do seu arco,

lanzal teu corpo, sen ferir a area,

sortíuse con lediza de venablo

para o cachón das augos balbordeiras.

Eu témero de ti, cos teus alentos

na aperta da fondura entebrecidos,

funte buscar nos arcos medoñentos

onde amolece o sol en mornos limos.

Tremantes de tolicie, prata e riso

o peixe e ti, nos verdes solagados,

xa as guirlandas da morte en rodopío,

foron a dar nas redes dos meus brazos.


170

Amor Homenaxeado Ano 1993

Fermín Bouza

(Ponteareas, 1901


Fermín Bouza-Brey Homenaxeado Ano 1992

(Ponteareas, 1901- Santiago de Compostela, 1973)

RETORNO (frag.)

"Mol rabanda do Mundo, sabrosa terra nai,

que ventura manxarte como un lírico pan

e chantarche a dentamia dos ollos na códea vidal,

madura, recendente, vizosa, a latexar!…

Somentes ti me sacias a fame perennal

Regusto de alonxarme para logo voltar,

e adormir no teu colo abranguendo o teu van, como un Miño quencido

polo peito dos vals, coas augas quedas, quedas,

sen presa polo mar. Salcóchate de estrelas, que é o teu doado sal,

ollece de liñares a máis non verdexar. Afúmate de brétemas no caínzo do serán,

que os sentidos precisan de ti, fogaza albar; de ti, suprema bica

e propia caroal; de ti, en sazón e chea,

ouh Galiza maná!


171

Brey Homenaxeado Ano 1992

Santiago de Compostela, 1973)

Álvaro Cunqueiro Mora Homenaxeado Ano 1991

SOEDADES DA MIÑA BRANCA SEÑOR (frag.)

Escóitasme tí, miña señor amada, cando do peito

Ouh doce o peso do teu corpo no meu maxín deitado

qué incendiado navío non navegas na noite?

por qué inda son eu de tanta verba a boca?

este bosque é do tempo da máis recente lúa,

Amante, no meu vaso aínda canta a sede.

medra coa noite sober das cumes dos

Deixa que rose, ao arrimo das cerdeiras,

nas illas dos teus ollos a i

Adormece ao meu carón, namentras quebra o día

baixo un teito de aluadas, tímidas cantadoras.

e pouco a pouco amósase ao meu ros

ou unha aza mortal e fría para brincar fora desta



(Mondoñedo, 1911- Vigo, 1981)

SOEDADES DA MIÑA BRANCA SEÑOR (frag.)

Escóitasme tí, miña señor amada, cando do peito

meu o trobo arde

ou atrás de ti a sombra do meu soño

loucamente a túa apreixa e bica ?

Ouh doce o peso do teu corpo no meu maxín deitado

Neste río do meu vagar sin fin

qué incendiado navío non navegas na noite?

-Por qué este corazón tanta frol murcha,

por qué inda son eu de tanta verba a boca?

Miña branca señor, corpo delgado:

este bosque é do tempo da máis recente lúa,

i ese malvís que tanto áer enfrauta

cada día que amence renasce e asubía.

Amante, no meu vaso aínda canta a sede.

Esa lúa nevada, amor, que do teu corpo

medra coa noite sober das cumes dos meus ollos.

Deixa que rose, ao arrimo das cerdeiras,

nas illas dos teus ollos a i-alba rumorosa

Adormece ao meu carón, namentras quebra o día

baixo un teito de aluadas, tímidas cantadoras.

-Ese sono que por dentro escorre

e pouco a pouco amósase ao meu rostro !

fai falla, quezáis, un cabalo roxo

ou unha aza mortal e fría para brincar fora desta

língua de lume?


172


Luis Pimentel Homenaxeado Ano 1990



(Lugo, 1895-1958)

SOLPORES DA MIÑA VILA

Solpores da miña vila,

longos, case eternos.

(Os anos pasan rápidos;

os días, lentos).

a luz esbara polo meu piano lustroso

¿Qué música lle poñeremos?

As maos, soñan.

Solpor de prata

sobor do ébano.

Penso nos poetas mortos.

Calma, calma...

Tarde inmóvil, eterna.

Quédase dulcemente

¿en que soedade, lonxe?

Ceo, ceo, máis ben luz.

Equilibrio diste gris

tan tenro.

No, non hai paisaxe

nin carne nin sangue.

Solpores da miña vila,

longos, lentos, música.

As maos, soñan.

SOMBRA DO AIRE NA TERRA


173


Celso Emilio Ferreiro Homenaxeado Ano 1989

(Celanova



(Celanova -Ourense, 1912- Vigo,1979)

LONGA NOITE DE PEDRA (frag.)

O teito é de pedra.

De pedra son os muros

i as tebras.

De pedra o chan

i as reixas.

As portas,

as cadeas,

o aire,

as fenestras,

as olladas,

son de pedra.

Os corazóns dos homes

que ao lonxe espreitan,

feitos están

tamén

de pedra.

I eu, morrendo

nesta longa noite

de pedra.


174


Ramón Otero Pedrayo Homenaxeado Ano 1988



(Ourense, 1888 – 1976)

A CASA SOIA Nas queixumosas táboas

Brosladas finalmente polo verme analista de insomnios e fantasmas repousou o mou pai no cadoleito,

e inda a piedade de unha bágoa de ólio garda a lembranza gosalleira e triste

pra o fillo sempre na querida coimbra, neno xiado de augural pavura

pola friaxe glacial de aquela man quentor de Deus, forteza e recompensa.

Sofren meus probes libres proba de soedade, noite e poeira, apreixan requintados pensadores os seus cristalográficos esquemas en procura da chama dos poetas aínda nos ermos bailadora lapa.

E encentándome o peito os dentes do remorso, non sosteñen

os ollos o reproche amargurado das páxinas sin ordre folleadas, onde se sinte o delorido pranto das escumas e torres das ideas

batendo en xordas praias e roquedos de indiferente tempo acugulado.

… Arestora un irónico paxaro

peteira na gaiola do meu peito, non quero pescudar o cemiterio

dos quebrados ensaios dos meus egos, os imprefeitos testos de cerámica

deste meu barro, ás veces Kaolín puro dina lampada do locir eterno,

outras trollo calcado polos casos dos armentíos mouros do pecado,

ou tristeiros refrexos de outros ceus apreixados na lama. De este barro,

feito e desfeito deica a man da Morte, a suprema escultura das facianas.


175


Francisca Herrero Garrido Homenaxeado Ano 1987

"Querendo un gran poema cantar, dúbidas teño; que se falo galego non me

castillán nan me comprendo. Así mesmo pregúntome, se en prosa hei de escribir ou ben en verso;

e ríome soíña deste meu dubidar; que é un aletexo igual ó dun poliño que se debote, coidándose

atrapado no poleiro por un espanta

de le-lo meu escrito nin naide ha de folla

abasta con cumpri-lo meu desexo. ¡Lectores... quen os vira, mulpocado! couberan nun puñiño ben

pequecho!... Deixade, pois, que escriba como canto: deixádeme que fale cos galegos, que son

irmáns da alma os que me escoitan, e non ha de asolagar nos meus defectos. E aqueles que non

entenden os meus falacios, e se sintan no propio Iar alleos, relembren que nasceron e

que eiquí atallecerán fillos e netos; que dormen nesta terra, aloumiñadas, as cinzas brancuxadas

dos seus deudos”



(A Coruña, 1869-1950)

NÉVEDA (Introducción).

"Querendo un gran poema cantar, dúbidas teño; que se falo galego non me



atrapado no poleiro por un espanta-paxaros de trapo movido polos ímpetus do vento. Ninguén ha

lo meu escrito nin naide ha de folla-lo meu pensamento... abonda con deixar corre

lo meu desexo. ¡Lectores... quen os vira, mulpocado! couberan nun puñiño ben

eixade, pois, que escriba como canto: deixádeme que fale cos galegos, que son


entenden os meus falacios, e se sintan no propio Iar alleos, relembren que nasceron e



176


"Querendo un gran poema cantar, dúbidas teño; que se falo galego non me entenden; e a cantar



trapo movido polos ímpetus do vento. Ninguén ha

lo meu pensamento... abonda con deixar corre-la pruma;

lo meu desexo. ¡Lectores... quen os vira, mulpocado! couberan nun puñiño ben

eixade, pois, que escriba como canto: deixádeme que fale cos galegos, que son


entenden os meus falacios, e se sintan no propio Iar alleos, relembren que nasceron en Galicia;


Aquilino Iglesia Alvariño Homenaxeado Ano 1986

(Abadín, 1909

HOMENAXE A RAMÓN CABANILLAS

Viñeran anos de carnada e alas de corvo,sombras desabogosas, chegaran as rulas,o vento cantaba nas lanzas e nas almeas,

cansos de andar arrastro polas viñas e pumaregas,viran chegar os señores da terra sobre os seus cabalos,

cos seus corazóns máis tristes que a noite

E soñaron entón en terras anchas coma maresonde pousar o mel do seu corazón sin medida,

e botaron

e sobre mares ledas de ribeiras sin conto,puxéronse de xonllos cos ollos entrabertos ós lonxes.E nunha doce fumareda viran esborrallarse as torres;

unha polvareda de terra morta íbaasSoñaran entón outra vez en erguer a cidá de arriba abaixo

esperar neles aínda o mercador de panos e coiros finos de cerroe o de copas de aramio e lámparas de corno,

e o que trae un corvo que falae o que libra do medo o corazón servo e cativo.

Doce deserto de sonos de area, que o vento leva e trae,Ciudades de ouro rebrilando no aire morno do serán.

Doces ciudades asolagadas en sons que despertan ó mencer

Corazóns desfeitos como mares sin sosegonavegan tristes cara ás terras de xentes de outra fala

e xa pensan morrere sen ver o doce fume dos eidos nativos.Pero aquí está o poeta das aradas leves do sono,

Na ribeira onde o seu canto arbora claras bandeiras no mencer.



(Abadín, 1909 - Santiago de Compostela, 1961)

HOMENAXE A RAMÓN CABANILLAS (frag.)

Viñeran anos de carnada e alas de corvo, sombras desabogosas, chegaran as rulas, o vento cantaba nas lanzas e nas almeas,

esa canción de ferro tan sabida. Os que irían ás rilleiras do olvido,

cansos de andar arrastro polas viñas e pumaregas, chegar os señores da terra sobre os seus cabalos,

e fixeron homenaxe ós poderosos cos seus corazóns máis tristes que a noite

á sombra das súas fillas. E soñaron entón en terras anchas coma mares onde pousar o mel do seu corazón sin medida,

e botaron negras naus á mar dos deuses, e sobre mares de cinza de orxos tristes,

e sobre mares ledas de ribeiras sin conto, puxéronse de xonllos cos ollos entrabertos ós lonxes. E nunha doce fumareda viran esborrallarse as torres;

unha polvareda de terra morta íbaas pouquiño a pouco soterrandoSoñaran entón outra vez en erguer a cidá de arriba abaixo

e abrir os camiños ás canciós, esperar neles aínda o mercador de panos e coiros finos de cerro

e o de copas de aramio e lámparas de corno, e o que trae un corvo que fala e herbas de amor, e o que libra do medo o corazón servo e cativo.

Doce deserto de sonos de area, que o vento leva e trae, Ciudades de ouro rebrilando no aire morno do serán.

Doces ciudades asolagadas en sons que despertan ó menceros labancos pelengrinos.

Corazóns desfeitos como mares sin sosego navegan tristes cara ás terras de xentes de outra fala

e xa pensan morrere sen ver o doce fume dos eidos nativos.Pero aquí está o poeta das aradas leves do sono,

noso irmán o poeta das boas novas. Na ribeira onde se fon os barcos ledos dos sonos que non morren

o seu canto arbora claras bandeiras no mencer.


177


pouquiño a pouco soterrando Soñaran entón outra vez en erguer a cidá de arriba abaixo

esperar neles aínda o mercador de panos e coiros finos de cerro

Doces ciudades asolagadas en sons que despertan ó mencer

e xa pensan morrere sen ver o doce fume dos eidos nativos.

se fon os barcos ledos dos sonos que non morren

Antón Losada Diéguez Homenaxeado Ano 1985

(Boborás



(Boborás -Ourense, 1884 – Pontevedra, 1929)

Nós, Nº 71 (frag.)

Probos rosas, saundosas

esperando amañecer;

loumiñadas, degaradas

por medrar i arrencender.

Tristes rosas amorosas,

todo chega, i o fin chega

cando a póla se dobrega

e nan vos pode soster.

Craros soños, frolecidos

cobizando un ideal;

aniñados, enchoiados

nunha roseira lanzal.

Tristes soños noitecidos,

todo chega i o fin chega

se dos soños soilo queda

o imposibre no rosal.


178


Armando Cotarelo Valledor Homenaxeado Ano 1984

“¿Relembras?... Foi na doce Aquitaña. A raiosa primaveira enguirlandaba a campía e a

deitaba tranquil coma un misteiro frolido. Despeado e polvorente cheguei ó teu sarego. Proscritos

da terra nosa, decote perseguidos cal bestas montesías, chamamos onde vós. E aquela porta, a

porta de túa nai, a úneca para nós aberta, foi para min a

da “triquilla” arrodeada de pombas como Vénus, belida como Flora, graciosa como Aglae, como

Hera sorrinte... ¡Ai! terrible como o amor. Teur ollos feiticeiros miraron garimosos o estrano

pelerino de quen todos fuxían... ¡Gracias, ouh Prócula, aínda gracias, sempre gracias!



(Veiga, 1879 – Madrid, 1956)

HOSTIA (frag.)

“¿Relembras?... Foi na doce Aquitaña. A raiosa primaveira enguirlandaba a campía e a



porta de túa nai, a úneca para nós aberta, foi para min a porta dos ceos. No atrio estabas ti, abeiro



xían... ¡Gracias, ouh Prócula, aínda gracias, sempre gracias!


179


“¿Relembras?... Foi na doce Aquitaña. A raiosa primaveira enguirlandaba a campía e a serán



porta dos ceos. No atrio estabas ti, abeiro



xían... ¡Gracias, ouh Prócula, aínda gracias, sempre gracias!

Manuel Leiras Pulpeiro Homenaxeado Ano 1983

OBRAS COMPLETAS. POESÍAS (frag.)

¿Por qué a iauga, hastra no ollo da fonte,



(Mondoñedo, 1854 – 1912)

OBRAS COMPLETAS. POESÍAS (frag.)

¿Por qué o ceo máis limpo ao galego

lle párce afumado?

¿Por qué a terra frolida que manda

lle cheira a escamallo?

¿Por qué a iauga, hastra no ollo da fonte,

pra el ten sempre tasto?

¿Por qué sinte que a sangue sorenta

figura aburalo?

¿Por qué trema, dormente, e dacondo

somella ter rautos?

Porque está cos comenzos da febre

que aos probos deixados

fai perder a cabeza, i erguila,

dar fungueirazos,

cando pintan que poden gandilos

os corvos que, a bandos,

nunca faltan onde eles, famentos

seu coiro buscando…

¡Ogallá que nin un se lles lisque,

nin gordo, nin fraco!...


180


Luis Amado Carballo Home


Luis Amado Carballo Homenaxeado Ano 1982

(Pontevedra, 1901 – 1927)

PROEL (frag.)

O xesto monacal da pedra

benzoa o acougo da aldea…

Axiónllanse os camiños

abrazados ao cruceiro,

nunha azul eternidade

de pedra e ceo.

A agonía do solpor

conmove o planto da terra,

e a paisaxe presígnase

con santas cruces de pedra.

A campaíña de prata

do día,

latexa un ángelus

de epifanía.

E o sol agoniante

ven a encravarse na cruz,

abrindo os marelos brazos

como o salvador Xesús.


181

naxeado Ano 1982

Vicente Martínez Risco Homenaxeado Ano 1981

“Nas camiñatas longas polas vereas enlamadas do val, antre as muradellas dos eidos e á sombra

dos carballos, polos vieiros abertos da serra, batidas do vento, antre as uces e as carqueixas,

polas estradas poeirentas baixo un sol de xusticia; nas pousas na porta de chouza e na portalada

do pazo, ao pé do cruceiro ou debaixo dun cabaceiro, ao acollido da chuvia, xantando nos mesós,

sentados nos longos bancos onde se sentan osarrieiros e os camiñantes; durmindo nas pousa

da aldea, baixo o faiado de rexas trabes de castiñeiro; falando cos rapaces, cos vellos, coas

mulleriñas, cos homes que andan no traballo; ollando os longos horizontes cinguidos de serras

azúes, sorbendo o ár fresco da mañá e o luar da noite, vai ún co

entrar máis adentro na ialma, sintinto a suprema mística identidade coa gran Nai silenzosa, ao

tempo que a súa vida imensa nos inunda e adonámonos dun pouco da forza plástica criadora de

todas as cousas. A forza inmorredoira q

Galicia."



(Ourense, 1884 – 1963)

LERIA (frag.)



baixo un sol de xusticia; nas pousas na porta de chouza e na portalada


sentados nos longos bancos onde se sentan osarrieiros e os camiñantes; durmindo nas pousa



azúes, sorbendo o ár fresco da mañá e o luar da noite, vai ún comungando coa terra, deixándoa



todas as cousas. A forza inmorredoira que ha dar forma fatura á ialma segreda e diviña de


182




baixo un sol de xusticia; nas pousas na porta de chouza e na portalada


sentados nos longos bancos onde se sentan osarrieiros e os camiñantes; durmindo nas pousadas



mungando coa terra, deixándoa



ue ha dar forma fatura á ialma segreda e diviña de

Alfonso X "O Sabio" Homenaxeado Ano 1980

ena ssa eigreja'n Lugo, grand'e piadoso.

Que ámbalas súas mâos

que ben por cabo dos ombros todas se meteran.



Rei de Castela

(Toledo, 1221 – Sevilla, 1284)

CANTIGAS DE SANTA MARÍA (frag.)

Da que Deus mamou leite do seu peito

non é maravilla de sâar contreito.

Desto fez Santa María miragre fremoso

ena ssa eigreja'n Lugo, grand'e piadoso.

por hûa moller que avía tolleito

o máis do seu corp'e de mal encolleito:


non é maravilla de sâar contreito.

Que ámbalas súas mâos assí s'encolleran

que ben por cabo dos ombros todas se meteran.

e os calcannares ben en seu dereito

se meteron todos no corpo maltreito.


nan é maravilla de sâar contreito.


183


Manuel Antonio Pérez Homenaxeado Ano 1979



(Rianxo, 1900 – 1930)

DE CATRO A CATRO (frag.)

Fomos ficando sós o Mar o barco e máis nos.

Roubáronnos o Sol.

O paquebote esmultado que cosía con liñas de fume

áxiles cadros sin marco.

Ronbáronnos o vento. Aquel veleiro que se evadéu pola corda floxa do horizonte.

Este océano desatracóu das costas

e os ventos da Roseta ourentáronse ao esquenzo.

As nosas soedades veñen de tan lonxe .

como as horas do reloxe. Pero tamén sabemos a maniobra

dos novíos que fondean a sotavento dunha singladura.

No cuadrante estantío das estrelas

ficóu parada esta hora: O cadavre do Mar

fixo do barco un cadaleito.

Fume da pipa Saudade Noite Silenzo Frío. E ficamos nós sós

sin o Mar e sin o barco nós.


184


Antonio López Ferreiro Homenaxeado Ano 1978

(Santiago de

"A Sobrado algo xa o conocemos; agora paréceme posto en razón que tamén

enxerguemos algunhas palabras acerca do Vilar de Mella. Xa dixemos que esta fortaleza de

Vasco Fernández estaba situada onde

parroquias de Mella e Sendelle. Compúñase dunha torre cadrada de tres pisos cas súas

correspondentes almeas e con dous corpos de casa a ela pegados, un polo lado do Norte e outro

polo do Solano.

Este estaba en tres grandes salóns a continuación un do outro e o último entestaba ca

torre. O outro corpo de casa soilo tiña un salón, que tamén comunicaba como os outros co

segundo piso da torre. Todo ao redor había unha forte muralla tamén almeada, e arrimadas a

estaban as caballerizas, o graneiro, a leñeira, a palleira e outras dependencias da casa. Dous

cubos redondos defendían a porta da muralla que estaba encontra a torre, e ademáis axudaban a

ter man do aparello e arteficio da ponte levadiza. Os dous rego

da muralla e ao mesmo tempo que servían de foso, facían máis vistoso e animado o paisaxe.

O moblaxe da casa consistía en grandes catres cerrados con cortinas, xa de seda, xa de

lan, esparcidos por tódolas habitacións; en hu

costados; en tal cal almario, en mesas de pes moi repinicados cos seus correspondentes bancos e

taboletes, e en caixóns, baules, canapés e outras cousas polo estilo”



(Santiago de Compostela, 1837 – Vedra, 1910)

O CASTELO DE PAMBRE (frag.)



Vasco Fernández estaba situada onde se xuntan dous rigueiros que van ao Iso, antre as



a en tres grandes salóns a continuación un do outro e o último entestaba ca


segundo piso da torre. Todo ao redor había unha forte muralla tamén almeada, e arrimadas a



ter man do aparello e arteficio da ponte levadiza. Os dous regos, de que falamos, pasaban ao pe



lan, esparcidos por tódolas habitacións; en huchas non pequenas entalladas por tres dos


taboletes, e en caixóns, baules, canapés e outras cousas polo estilo”


185




se xuntan dous rigueiros que van ao Iso, antre as



a en tres grandes salóns a continuación un do outro e o último entestaba ca


segundo piso da torre. Todo ao redor había unha forte muralla tamén almeada, e arrimadas a ela



s, de que falamos, pasaban ao pe



chas non pequenas entalladas por tres dos


Antón Vilar Ponte Homenaxeado Ano 1977

PENSAMENTO E SEMENTEIRA (frag.)

"Eu xa fai tempo que ando a dicir que axiña non haberá na Galiza máis que unha só

aristocracia - aristocracia de pensamento, non de sangue

parece millor, a do galeguismo; a que leva por bandeira e por escudo o "orgullo orixinal"

simbolizado no emprego da lingua materna, que é o supremo froito de diferenciación da lingua

materna, que é o supremo froito de diferenciación da raza á que perteñecemos. O galego c

que hoxe se esprese en galego, por ese só feito demostra levar na ialma un nidio sentimento de

libertade; un nobre afán de asolagar a súa intelixencia nas augas vivas do traballo enxebre co fin

de lles dar o tempero perciso para que poidan fecundar mo

escravitude, trocándoas en viveiros de vizosa democracia.

A medida que o galeguismo vai encentando concencias novas e póndoas a xeito coas

relidades da terra, é doado decatarse de que outras moitas cousas que parecían grande

camiñan cara ó deserto por ocas i estériles, inda que fagan tanto ruído coma o tambor valeiro da

parábola de Tolstoi.

Eu penso que as únicas saetas que van sempre rectas a furar o branco do futuro son

aquelas que se lanzan valéndose do arco da nos

orixinaes".



(Viveiro, 1881- A Coruña 1936)

PENSAMENTO E SEMENTEIRA (frag.)


aristocracia de pensamento, non de sangue -, aristocracia ou aristarquía, si vos

a do galeguismo; a que leva por bandeira e por escudo o "orgullo orixinal"


materna, que é o supremo froito de diferenciación da raza á que perteñecemos. O galego c



de lles dar o tempero perciso para que poidan fecundar mortas terras, cheias de lixos de

escravitude, trocándoas en viveiros de vizosa democracia.


relidades da terra, é doado decatarse de que outras moitas cousas que parecían grande



aquelas que se lanzan valéndose do arco da nosa lingua, xa ,que só entón mostrámonos


186



, aristocracia ou aristarquía, si vos

a do galeguismo; a que leva por bandeira e por escudo o "orgullo orixinal"


materna, que é o supremo froito de diferenciación da raza á que perteñecemos. O galego culto



rtas terras, cheias de lixos de


relidades da terra, é doado decatarse de que outras moitas cousas que parecían grandes cousas



a lingua, xa ,que só entón mostrámonos

Ramón Cabanillas Enríquez Homenaxeado Ano 1976

e ondas galgantes, en cramor, chegadas



(Fefiñáns-Cambados, 1876 – 1959)

NA MORTE DE CASTELAO

¡Irmán Daniel! Na praia de Rianxo

caían como bágoas as estrelas, espallaban teus aies derradeiros

bruantes ventos das andinas serras, e ondas galgantes, en cramor, chegadas

da pratense ribeira, contaban no areeiro que te foras da sereidade pola plan vereda... o camiño que nunca se desanda,

o vieiro sin fin... Na noite pecha

entréi pinal adiante, medoñento, a ialma dun feitizo prisioneira.

Fungaban os ramallos un responso, brilaba a frouma verdecente acesa, en velorio de honra ó teu relembro. Ergueitas cara ó ceo as ponlas, era

cada pino un cruceiro, labra xenial da túa man maiestra,

e aquel forte e lanzal, que tempos idos escoitou a túa prácida conversa

co sabidor e xurdio Profundador de voces milagreiras, inquiréu delorido, en desespero:

¿De qué morte morréu a nosa prenda? Atravesóume o peito

un dór punxente e esguío de saieta e díxenlle a verdade crú, tinguindo

cunha pinga de sangue cada verba: ¡ Morreu do mul dos bós

e xenerosos ! ¡Morréu de amor á Terra!


187


Xoan Manuel Pintos Villar


A GAITA GALEGA TOCADA POLO GAITEIRO (frag.)


Xoan Manuel Pintos Villar


(Pontevedra, 1811- Vigo, 1876)

A GAITA GALEGA TOCADA POLO GAITEIRO (frag.)

Ou Galicia, Galicia boi de palla

canta lástima ten de tí o Gaiteiro!

O aguillón que che meten é de aceiro

e con él muita forza te asoballa.

No lombo teu zorrega, bate e malla

fasta o máis nomicreque ferrancheiro

e calesquer podenco forasteiro

te vafa de vergonza sin migalla!

Agarima alleeira eses ingratos

ou víboras que postas ao teu peito

co ferrete che rompen mil buratos!

Si o sangre teu refugas do teu leito

malas novas madrasta de insensatos

dos fillos teus ao amor nan tés direito.


188

Xoan Vicente Viqueira Cortón

(Madrid, 1886


Xoan Vicente Viqueira Cortón Homenaxeado Ano 1974

(Madrid, 1886 - Bergondo (A Coruña), 1924)

DA GÁNDARA ERMA E TRISTE

¿Da gándara erma e triste,

piñeiro bravo,

non ouces do mar o mar molto

tan solitario?

¿Non sintes te chamar á vida

pra un vivir sempre máis alto?

Piñeiro antigo,

vello e engruñado,

ergue as sempre verdecentes ponlas

que ao vento traman cal tramaron

as daqués que, rexos e amorosos,

aquí cantaron.

Eu son como un carballo solitario,

rexo e podente,

que ten reminiscencias milenarias,

alta a cabeleira verdecente.

E cando cheguen os ventos da invernía

ou as brisas do vran,

as cordas da miña arpa cal as ponlas,

á vida cantarán.

ENSAYOS Y POESÍAS


189

Homenaxeado Ano

Manuel Lago González Homenaxeado Ano 1973

(Tui, 1865, Santiago de Compostela, 1925)

HOMAXE O ARCEBISPO MANOEL LAGO



Tui, 1865, Santiago de Compostela, 1925)

HOMAXE O ARCEBISPO MANOEL LAGO GONZÁLEZ (frag.)

Aquí dentro da cárcere vives

sereno e tranquilo

como viven os páxaros ceibos

nas prumas do niño.

Polas reixas de ferro contempras

o ceo infinito

onde brilan as luces do día

tecendo sorrisos.

Ves os montes cubertos de nubes

y-os campos froridos,

y-o pasar arredor da cadea

parentes y-amigos.

E non sintes o peito magoado

y-o rostro alcendido;

que te miras no fondo da y-alma

y-atópaste limpo.

Anque teñas o corpo aquí preso

non tés meu amigo

con cadeas atada esa y-alma

que é filla de Cristo.

Libertade do corpo non vale

que o corpo é cativo.

Cántos hay que son libres do corpo

e presos do esprito!


190


GONZÁLEZ (frag.)

Valentín Lamas Carvajal Homenaxeado Ano 1972

No medio dun souto, ao pé dunha serra,

coas chouzas de seixos telladas de colmo,

Alí como os corpos, o espritu esmorece,

os mortos as bruxas, os trasnos, as meigas,seus dioses penates, seus númenes son.

que están nas aldeas

Gonzalo López Abente Homenaxeado Ano 1971



(Ourense, 1849 – 1906)

A ALDEA (frag.)

No medio dun souto, ao pé dunha serra, na cume dun monte, no fondo dun val,

coas chouzas de seixos telladas de colmo, están as aldeas, o mundo rural.

. . . Alí como os corpos, o espritu esmorece,

sin outros alentos que a superstición; os mortos as bruxas, os trasnos, as meigas,

seus dioses penates, seus númenes son. Fanáticos, chámanlle á cencia herexía ao xenio loucura, grandeza ao poder,

valor á osadía, ao medo pacencia, á usura comercio, vergonza ao non ter.

. . . Alí, os caciques engordan e chegan a ricos sin teren nin rentas nin bés,

namentras o triste maestro de escola, un ánema en pena de fraco parés.

. . . Alí non pensedes hachar agarimo si apóstoles sodes de algún ideal,

a inmovre rutina secóu os celebros, i a cega iñorancia xunguíunos ao mal.

. . . ¡Ai míseros, probes, coitados labregos

que están nas aldeas rabeando de bós... escravos que levan o nome de libres,

que viven no inferno rezándolle a Dios!



191



Anceios meus de lles ronbare aos mares

Nas mouras furnas nos rochedos bravos.

Marcial Valladares Núñez Homenaxeado Ano 1970


(Muxía, 1878 – 1963)

CENTILEOS NAS ONDAS (frag.)

Lostregueante choviscar de estrelas

No escuro seo dunha noite en calma;

Labarada de auceiros e de arelas

A arder na seca gándara da ialma.

Anceios meus de lles ronbare aos mares

Rondas de escuma, pérolas nacradas,

Rebrilos de ronseles estelares

Nos albos colos das mariñas fadas.

Ladrón, a vixiar nas penedías,

Nas pardas lombas dos adustos cabos,

No fervente balbor das ardentías,

Nas mouras furnas nos rochedos bravos.

No brancore dos seixos dos coídos,

No morno abrigo das arnelas fondas...

Só puiden apañar estes louridos

Centileos nas ondas.

Valladares Núñez Homenaxeado Ano 1970


192

Valladares Núñez Homenaxeado Ano 1970

(Vilancosta

MAXINA OU A FILLA ESPÚREA (frag.)

"Corría o ano mil oitocentos sesenta e seis: era unha mañán de maio; empezaba a

esclarecer, e ladrando os cans nas eiras, daban a xente

xa o millangarrido, a bubela e o cuco nas carballeiras, o merlo e o reiseñor nos salgueirales, o

paspallás entre os centeos, e os xílgaros e carrinciños, os chincheiros e siríns desfacíanse nos

eidos mirando cada un pra o seu amor, que alí os oviños no níxaro empolaba, e adozando todos

en concerto vario, traballos preludio de maternidá. Era o día vintesete, día da romería no Pico

Sagro, e subindo a aquela altura de dous mil cento trinta e oi

onde, según lendas e tradicións do País, habitaron antigos mouros, e dis que algún habita aínda;

onde en novecentos catorce fundóu o bispo don Sisnando menesterio de Benitos;onde en mil

oitocentos trinta e un o arzobispo compostelano Frei Rafa el

de novembre daquel ano púxose no curuto mismo unha gran crus de pau pra que os pasaxeiros a

adoraran, feita astelas por un raio o sábado de Ramos de mil oitocentos trinta e seis; rubindo por

aquel monte de carronchiñas fro

diferentes carreiros, devotos que iban a visitar o Santo San Sebastián, algúns asta con ofrendas;

todos a rezarlle, a oirlle misas na súa solitaria ermita, único que hoxe se ve alí, pausado c

unha pombiña blanca ó pé da cresta".


(Vilancosta -Berres (A Estrada), 1821 - 1903)

MAXINA OU A FILLA ESPÚREA (frag.)


esclarecer, e ladrando os cans nas eiras, daban a xente que pasaba polas congostras; cantaban



ra o seu amor, que alí os oviños no níxaro empolaba, e adozando todos


Sagro, e subindo a aquela altura de dous mil cento trinta e oi-to pes sobre o nivel do mar



oitocentos trinta e un o arzobispo compostelano Frei Rafa el Veles mandóu poñer, e en primeiro



aquel monte de carronchiñas frolidas, queiroas e recentes tomelos, acudían de moitos lados, por


todos a rezarlle, a oirlle misas na súa solitaria ermita, único que hoxe se ve alí, pausado c

unha pombiña blanca ó pé da cresta".


193


que pasaba polas congostras; cantaban



ra o seu amor, que alí os oviños no níxaro empolaba, e adozando todos


to pes sobre o nivel do mar, altura



Veles mandóu poñer, e en primeiro



lidas, queiroas e recentes tomelos, acudían de moitos lados, por


todos a rezarlle, a oirlle misas na súa solitaria ermita, único que hoxe se ve alí, pausado como

Antonio Noriega Varela Homenaxeado Ano 1969

(Mondoñedo, 1869

d'os bravos toxales, ¡d'as devocións mi

Florentino López Cuevillas Homenaxeado Ano 1968



(Mondoñedo, 1869 - Chavín de Viveiro, 1947)

D´O ERMO (frag.)

iNin rosiñas brancas, nin claveles roxos!

Eu venero as froliñas d'os toxos.

D'os toxales as ténues froliñas,

que sorríen, a medo, entr'espiñas.

Entr'espiñas que o Ceyo agasalla

con diamante-las noites qu'orballa.

¡Oh d'o yerm'o preciado tesouro!

as froliñas d'os toxos son d'ouro.

D'ouro vello son, mai, as froliñas

d'os bravos toxales, ¡d'as devocións miñas!...



194



"¡Probiños os ríos! Os máis pequenos morreron xa. As fervenzas dos outros calaron ca

súa leda cantiga, e os muiñeiros esqueceron as noites

soio escoan por entre as pedras das presas fíos de auga, tan miudos, tan febles, que semellan as

bagoas dun neno. ¿Onde foi, ouh ríos, a vosa forza de viaxeiros arriscados? Tristeiros, mudos, a

vosa iauga encora nas chás e fede por que, falla de azos pra camiñar, morreu ca soedade do alén.

E aínda os grandes ríos da nosa terra: O Miño, O Sil, o Ulla, qué debecidos, qué probes!

De cada día, o voso leito afúndese máis, como si andivérades a abrir a vosa propia sepul

E tí, gabacha fonte do lugar, amiga das mozas e dos parrafeos, e tí, fontiña homildosa da

gándara, consolo de pogoreiros, casa frorida da moura encantada, ¿ Qué sentides ao ollar

estiñadas as vosas augas? ¿Qué vai ser da moura encantada, cando a font

soio unha cotra regañada?"

Manuel Curros Enríquez Homenaxeado Ano 1967

(Celanova (Ourense), 1851


(Ourense, 1886 – 1958)

PROSAS GALEGAS (frag.)


súa leda cantiga, e os muiñeiros esqueceron as noites afrodíticas dos muíños. De vagar, de vagar,



nas chás e fede por que, falla de azos pra camiñar, morreu ca soedade do alén.


De cada día, o voso leito afúndese máis, como si andivérades a abrir a vosa propia sepul



estiñadas as vosas augas? ¿Qué vai ser da moura encantada, cando a font


(Celanova (Ourense), 1851 - La Habana, 1908)


195


afrodíticas dos muíños. De vagar, de vagar,



nas chás e fede por que, falla de azos pra camiñar, morreu ca soedade do alén.


De cada día, o voso leito afúndese máis, como si andivérades a abrir a vosa propia sepultura.



estiñadas as vosas augas? ¿Qué vai ser da moura encantada, cando a fontiña da gándara sexa


Francisco Añón Paz Homenaxeado Ano 1966


AIRES DA MIÑA TERRA (frag.)

Como a miniña tola que sai por ves primeira con dengue e muradana

prá festa do lugar; así, xentil i aposta,

vai vindo a Primaveira, grinaldas de craveles vertendo ó seu pasar.

Os álbores espidos De fruto e de ramaxe, cubertos xa de folla comenzan a dar fror;

i á sombra agachapado do prácido follaxe,

mentras que o gando garda, fai chifros o pastor.

Xa de amarelo e branco se pintan os outeiros, xa nacen nas silveiras as froles de San Xoan; xa crecen nos valados

as hedras i os loureiros; xa ten carroucho o millo, xa as vides gromos dan.

Ai, estación florida, gallarda primaveira,

quén pra botarche copras tivera o que non ten!…

Co corazón ferido, sin lira garruleira,

¿Quén te cantóu, hermosa? ¿ Quén te cantóu ?... ¡Ninguén!.


(Boel (Outes), 1812 – Madrid, 1878)


196


Eduardo Pondal Homenaxeado Ano 1965


¡Ai!, esperta, adorada Galicia dese sono en que estás debruzada;

do teu rico porvir a alborada polo ceo enxergándose vai.

Xa cantando os teus fillos te chaman, e cos brazos en cruz se espreguizan…

¡Malpocados! o que eles cobizan é un bico dos labios da nai.

Dese chan venturoso arrincado pola man do meu negro destino, astra mesmo soñando maxino eses campos risoños cruzar.

E correr polas hortas e prados onde leda pasou miña infancia, respirando a suave fragancia de xazmín, caravel, azahar. Coido ver esa rías serenas,

escumando, con barcos veleiros, e cantares oir feiticeiros,

que en ningures tan dóces oín. Inda creo senti-las lavercas,

que peneiran nos aires cantando, cando o sol vai as nubes pintando

de amarelo, de lume e carmín. . . .

Eu soñei ver no cume do Pindo, adornados de mirto e loureiros, escritores, poetas, guerreiros, que sorrindo se daban a man. Eran eses os fillos mais caros

que da pátria aumentaron a gloria; os seus nomes nos fastos da historia

con diamantes grabados serán.


(Ponteceso, 1835 – A Coruña, 1917)

HIMNO GALEGO


197


¿Qué din os rumorosos

na costa verdecente,

ó raio transparente

do plácido luar?

¿Qué din as altas copas

de escuro arume arpado

co seu ben compasado

monótono fungar?

-"Do teu verdor cinguido

e de benignos astros

confín dos verdes castros

e valeroso chan

non des a esquecemento

da inxuria o rudo encono;

esperta do teu sono,

Fogar de Breogán.

Os bos e xenerosos

Castelao


¿Qué din os rumorosos

na costa verdecente,

ó raio transparente

do plácido luar?

¿Qué din as altas copas

de escuro arume arpado

co seu ben compasado

monótono fungar?

"Do teu verdor cinguido

astros

confín dos verdes castros

e valeroso chan

non des a esquecemento

da inxuria o rudo encono;

esperta do teu sono,

Fogar de Breogán.

Os bos e xenerosos

a nosa voz entenden,

e con arroubo atenden

O noso rouco son,

mais só os ignorantes,

e féridos e duros,

imbéciles e escuros

non nos entenden, non.

Os tempos son chegados

dos bardos das idades,

que as vosas vaguedades

cumprido fin terán;

pois onde quer xigante

a nosa voz pregoa

a redención da boa

nación de Breogán.

QUEIXUMES DOS PINOS

Castelao Homenaxeado Ano 1964

(Rianxo, 1886 - Buenos Aires, 1950)

SEMPRE EN GALIZA (frag.)


198

a nosa voz entenden,

e con arroubo atenden

O noso rouco son,

mais só os ignorantes,

duros,

imbéciles e escuros

non nos entenden, non.

Os tempos son chegados

dos bardos das idades,

que as vosas vaguedades

cumprido fin terán;

pois onde quer xigante

a nosa voz pregoa

a redención da boa

nación de Breogán.

QUEIXUMES DOS PINOS

"Galicia é a mellor esquina do solar hispánico, cabo do mundo antigo e avanzada de

Europa nomar inmenso da libertade. A arquitectura barroca do noso chan, labrada en

granítica, está sempre coberta por un manto de zugoso verdor. Os montes son redondos como

peitos de muller e as serras son como lombos de boi cebado. Os vales son ledos e farturentos. O

mar tolea de carraxe cando nono deixan penetrar na terra; pero c

no leito das rías. Galiza é unha unidade territorial armónica, de formas e coor, perfeitamente

diferenciada do resto da Hespaña. A patria é a Terra. A Terra que nos dou o ser e que nos

recollerá na morte como semente de novas

atopamos sombra fresca no vran e quentura garimosa no inverno; onde sofremos as inquedanzas

das sementeiras e gozamos a ledicia das colleitas; onde o vendaval brúa nas ponlas dos carballos

e funga nas cordas dos barcos; onde esboufan as ondas do mar nos cons da ribeira e ruxen nos

areaes; onde por primeira vez ollamos a choiva, a brétema, o sol, o luar, o "arco da vella" e a noite

estrelecida.

¡Como lle queremos á Terra! Eu de min sei decirvos que si dispó

voarmáis ala das estrelas visibles, para ir a un ceo tan lonxano da Terra, que nunca máis podera

vela,de boa gana renunciaría á inmortalidade para rematar a miña vida debaixo dunha laxe e

convertirme en herbas ventureiras.

Certo que a Terra que amomos tanto aínda é un "val de bágoas"; pero nós, os galegos,

superaremos a predicción relixiosa e trocarémola en paradiso ".

Rosalía de Castro Homenaxeado Ano 1963

(Santiago de Compostela, 1837



Europa nomar inmenso da libertade. A arquitectura barroca do noso chan, labrada en



mar tolea de carraxe cando nono deixan penetrar na terra; pero cando entra, quédase adormecido



recollerá na morte como semente de novas criaturas. A Terra que cria frores nos campos onde



das dos barcos; onde esboufan as ondas do mar nos cons da ribeira e ruxen nos


¡Como lle queremos á Terra! Eu de min sei decirvos que si dispóis de morto tivese que



convertirme en herbas ventureiras.

a Terra que amomos tanto aínda é un "val de bágoas"; pero nós, os galegos,

superaremos a predicción relixiosa e trocarémola en paradiso ".


(Santiago de Compostela, 1837 - Padrón, 1885)

UNHA VEZ TIVEN UN CRAVO

Unha vez tiven un cravo

cravado no corazón


199


Europa nomar inmenso da libertade. A arquitectura barroca do noso chan, labrada en pedra



ando entra, quédase adormecido



criaturas. A Terra que cria frores nos campos onde



das dos barcos; onde esboufan as ondas do mar nos cons da ribeira e ruxen nos


is de morto tivese que



a Terra que amomos tanto aínda é un "val de bágoas"; pero nós, os galegos,


i eu non me acordo xa si era aquel cravo

Este barro mortal que envolve o esprito,

13. BIBLIOGRAFÍA

• Calveiro, Marcos; (2011):

Xerais; Vigo.

• Domínguez Cuña, Abraham; (2011):

• Sánchez Puga, Xosé; (2005):

Galegas, 1963-2005.

WEBGRAFÍA

• http://www.museolugo.org/

• http://encarnalagogonzalez.blogspot.com/


i eu non me acordo xa si era aquel cravo

de ouro, de ferro ou de amor.

Sóio sei que me fixo un mul tan fondo,

que tanto me atormentou,

que eu día e noite sin cesar choraba

cal choróu Madalena na Pasión.

Señor, que todo o podedes

-pedinlle unha vez a Dios-,

daime valor para arrincar dun golpe

cravo de tal condición.

E deumo Dios, e arrinqueimo,

Mais…¿Quen pensara?… Despóis

xa non sentín máis tormentos

nin soupen qué era delor;

soupen só que non sei qué me faltaba

en donde o cravo faltóu

e seica…seica tiven soidades

de aquela pena…¡Bon Dios!

Este barro mortal que envolve o esprito,

¡quén o entendera, Señor…!

FOLLAS NOVAS

Calveiro, Marcos; (2011): Lois Pereiro, náufrago do paraíso: biografía e antoloxía

Domínguez Cuña, Abraham; (2011): Lois Pereiro: Letras galegas 2011.

Sánchez Puga, Xosé; (2005): De Rosalía a Lorenzo Varela: escolma do Día das Letras

http://www.museolugo.org/

http://encarnalagogonzalez.blogspot.com/


200

Lois Pereiro, náufrago do paraíso: biografía e antoloxía; Ed.

Lois Pereiro: Letras galegas 2011.

De Rosalía a Lorenzo Varela: escolma do Día das Letras

• http://www.diadasletrasgalegas.com/

• http://loispereiro.blogaliza.org/


http://www.diadasletrasgalegas.com/

http://loispereiro.blogaliza.org/


201


202

ÍNDICE -INTRODUCCIÓN..................................................................................................... 3 -O ATLAS DA MEMORIA DOS -VALORACIÓN PERSOAL ..................................................................................... 15 -ANEXO FOTOGRÁFICO........................................................ -BIBLIOGRAFÍA....................................................................................................... 22


INTRODUCCIÓN..................................................................................................... 3

O ATLAS DA MEMORIA DOS MUSEOS.............................................................. 5

VALORACIÓN PERSOAL ..................................................................................... 15

ANEXO FOTOGRÁFICO....................................................................................... 16

BIBLIOGRAFÍA....................................................................................................... 22


203

INTRODUCCIÓN..................................................................................................... 3

MUSEOS.............................................................. 5

VALORACIÓN PERSOAL ..................................................................................... 15

............................... 16

BIBLIOGRAFÍA....................................................................................................... 22

1. INTRODUCCIÓN A Rede Museística Provincial de Lugo é o lugar onde realicei o meu período de prácprimeiro que me gustaría resaltar desta experiencia foi a oportunidade de poder realizar un tipo deprácticas diferentes, onde se nos deu a oportunidade de entrar en contacto con unha parte dasinstitucións públicas que por norma xeral en moitas odunha forma tan directa, como é poder ver un modo de xestión cultural que traballa en prol daaccesibilidade e inclusión das persoas. A través das diferentes visitas que realizamos os tres museospertencentes a Rede, asi como poder escoitar e comprobar o que nos ensinou Encarna Lago e porúltimo poder ser parte da engranaxe deste modelo de xestión o planificar unha actividade coa miñacompañeira Adriana Prieto e podela levar a cabo, xa que foi unhas das experiencgratificantes do meu período de prácticas. A nosa tutora, Encarna Lago planificounos as nosasprácticas en dous bloques, un teórico no que se nos explicaba o funcionamento da Rede MuseísticaProvincial por medio de visitas os diferentes museos queonde a nosa función consistía en planificar, diseñar e poñer en práctica unha actividade que serealizase nos tres museos da rede, e que en outro apartado das memorias expoño máisdetalladamente. A continuación con maior claridade cada un dos museos que tiven a oportunidade de visitar,A rede Museística Provincial, foi constituída oficialmente no mes de xuño do ano 2006, e aglutinaos catro Museos actualmente dependentes da Deputación Provincial de Lugo: o Museo Provincialde Lugo, o Museo-Fortaleza de San Paio de Narla, o MuseoA Rede Museística Provincial pretende unificar criterios e obxectivos, incentivar a colaboracioptimizar os recursos, mellorar a comunicación e, de acordo coa definición do ICOM (ComitéInternacional de Museos), adicarse á conservación, restauración e catalogación. A creación destetipo de Rede responde á necesidade de mellorar a coordinación doaproveitamento dos recursos técnicos e humanos. Búscase xestionar unitariamente o conxunto daRede para que cada un dos museos integrados cumpra adecuadamente as súas funcións e poidapresentar de cara ás respectivas comarcas ecultural. A nosa experiencia centrouse no MuseoMuseo do Mar. A primeira visita que realizamos foi a do Museo do Mar o 29 de Xaneiro, oprimeiro contacto non puido ser mellor, tivemos a oportunidade de ver en persoa todo o que aXerente da Rede nos explicara con anterioridade, o factor humano como elemento clave dofuncionamento do museo. Asistindo a unha obra de teatro, que exemplificou ante nos cpode ser máis. O nosa experiencia continuaría no Museode Febreiro, onde a través dunha visita guiada se nos foi mostrando cada parte do museo, asi como as actividades que realizan, por último o 19 de MarzTor, o broche para este bloque veu marcado por unha reunión de mulleres artistas onde se deucomezo a unha serie de reunións que a partir de ese día se iniciou, participamos nese foroescoitando a cada unha das protagonistas que nos contaba a súa experiencia; a intención destareunión era reunilas e pasarlles o relevo para que se seguirán dando no tempo non so con palabrassenón tamén con actividades plantexalas por elas, neste día asistimos a intención de convertinstitución pública como soporte e foro das persoas, neste caso concreto de mulleres artistas,evidentemente o mesmo tempo ese día tamén puidemos realizar a visita o Pazocada unhas das súas dependencias e pezas. A partir de aquí ddiseñar e planificar a nosa actividade, na que traballei coa miña compañeira Adriana PrietoFernández e que leva por nome “O Atlas da Memoria dos Museos”, para máis tarde levala a cabo,en cada un destes lugares, no segu


A Rede Museística Provincial de Lugo é o lugar onde realicei o meu período de prácprimeiro que me gustaría resaltar desta experiencia foi a oportunidade de poder realizar un tipo deprácticas diferentes, onde se nos deu a oportunidade de entrar en contacto con unha parte dasinstitucións públicas que por norma xeral en moitas ocasións non tes a posibilidade de coñecerdunha forma tan directa, como é poder ver un modo de xestión cultural que traballa en prol daaccesibilidade e inclusión das persoas. A través das diferentes visitas que realizamos os tres museos

Rede, asi como poder escoitar e comprobar o que nos ensinou Encarna Lago e porúltimo poder ser parte da engranaxe deste modelo de xestión o planificar unha actividade coa miñacompañeira Adriana Prieto e podela levar a cabo, xa que foi unhas das experiencgratificantes do meu período de prácticas. A nosa tutora, Encarna Lago planificounos as nosasprácticas en dous bloques, un teórico no que se nos explicaba o funcionamento da Rede MuseísticaProvincial por medio de visitas os diferentes museos que a forman, e un segundo bloque prácticoonde a nosa función consistía en planificar, diseñar e poñer en práctica unha actividade que serealizase nos tres museos da rede, e que en outro apartado das memorias expoño máisdetalladamente. A continuación gustaríame falar da Rede Museística Provincial, para que constecon maior claridade cada un dos museos que tiven a oportunidade de visitar, A rede Museística Provincial, foi constituída oficialmente no mes de xuño do ano 2006, e aglutina

tualmente dependentes da Deputación Provincial de Lugo: o Museo ProvincialFortaleza de San Paio de Narla, o Museo-Pazo de Tor e o Museo do Mar.

A Rede Museística Provincial pretende unificar criterios e obxectivos, incentivar a colaboracioptimizar os recursos, mellorar a comunicación e, de acordo coa definición do ICOM (ComitéInternacional de Museos), adicarse á conservación, restauración e catalogación. A creación destetipo de Rede responde á necesidade de mellorar a coordinación dos catro museos e potenciar oaproveitamento dos recursos técnicos e humanos. Búscase xestionar unitariamente o conxunto daRede para que cada un dos museos integrados cumpra adecuadamente as súas funcións e poidapresentar de cara ás respectivas comarcas e conxunto da provincia, unha completa e variada

A nosa experiencia centrouse no Museo-Fortaleza de San Paio de Narla, o MuseoMuseo do Mar. A primeira visita que realizamos foi a do Museo do Mar o 29 de Xaneiro, o

contacto non puido ser mellor, tivemos a oportunidade de ver en persoa todo o que aXerente da Rede nos explicara con anterioridade, o factor humano como elemento clave dofuncionamento do museo. Asistindo a unha obra de teatro, que exemplificou ante nos cpode ser máis. O nosa experiencia continuaría no Museo-Fortaleza de San Paio de Narla, o día 11de Febreiro, onde a través dunha visita guiada se nos foi mostrando cada parte do museo, asi como as actividades que realizan, por último o 19 de Marzo a parte teórica remataba no MuseoTor, o broche para este bloque veu marcado por unha reunión de mulleres artistas onde se deucomezo a unha serie de reunións que a partir de ese día se iniciou, participamos nese foro

rotagonistas que nos contaba a súa experiencia; a intención destareunión era reunilas e pasarlles o relevo para que se seguirán dando no tempo non so con palabrassenón tamén con actividades plantexalas por elas, neste día asistimos a intención de convertinstitución pública como soporte e foro das persoas, neste caso concreto de mulleres artistas,evidentemente o mesmo tempo ese día tamén puidemos realizar a visita o Pazocada unhas das súas dependencias e pezas. A partir de aquí deu comezo a parte práctica, pensar,diseñar e planificar a nosa actividade, na que traballei coa miña compañeira Adriana PrietoFernández e que leva por nome “O Atlas da Memoria dos Museos”, para máis tarde levala a cabo,en cada un destes lugares, no seguinte apartado expoño en que consistiu.


204

A Rede Museística Provincial de Lugo é o lugar onde realicei o meu período de prácticas, o primeiro que me gustaría resaltar desta experiencia foi a oportunidade de poder realizar un tipo de prácticas diferentes, onde se nos deu a oportunidade de entrar en contacto con unha parte das

casións non tes a posibilidade de coñecer dunha forma tan directa, como é poder ver un modo de xestión cultural que traballa en prol da accesibilidade e inclusión das persoas. A través das diferentes visitas que realizamos os tres museos

Rede, asi como poder escoitar e comprobar o que nos ensinou Encarna Lago e por último poder ser parte da engranaxe deste modelo de xestión o planificar unha actividade coa miña compañeira Adriana Prieto e podela levar a cabo, xa que foi unhas das experiencias máis gratificantes do meu período de prácticas. A nosa tutora, Encarna Lago planificounos as nosas prácticas en dous bloques, un teórico no que se nos explicaba o funcionamento da Rede Museística

a forman, e un segundo bloque práctico onde a nosa función consistía en planificar, diseñar e poñer en práctica unha actividade que se realizase nos tres museos da rede, e que en outro apartado das memorias expoño máis

gustaríame falar da Rede Museística Provincial, para que conste

A rede Museística Provincial, foi constituída oficialmente no mes de xuño do ano 2006, e aglutina tualmente dependentes da Deputación Provincial de Lugo: o Museo Provincial

Pazo de Tor e o Museo do Mar. A Rede Museística Provincial pretende unificar criterios e obxectivos, incentivar a colaboración, optimizar os recursos, mellorar a comunicación e, de acordo coa definición do ICOM (Comité Internacional de Museos), adicarse á conservación, restauración e catalogación. A creación deste

s catro museos e potenciar o aproveitamento dos recursos técnicos e humanos. Búscase xestionar unitariamente o conxunto da Rede para que cada un dos museos integrados cumpra adecuadamente as súas funcións e poida

conxunto da provincia, unha completa e variada oferta

Fortaleza de San Paio de Narla, o Museo-Pazo de Tor e o Museo do Mar. A primeira visita que realizamos foi a do Museo do Mar o 29 de Xaneiro, o

contacto non puido ser mellor, tivemos a oportunidade de ver en persoa todo o que a Xerente da Rede nos explicara con anterioridade, o factor humano como elemento clave do funcionamento do museo. Asistindo a unha obra de teatro, que exemplificou ante nos como menos

Fortaleza de San Paio de Narla, o día 11 de Febreiro, onde a través dunha visita guiada se nos foi mostrando cada parte do museo, asi como

o a parte teórica remataba no Museo-Pazo de Tor, o broche para este bloque veu marcado por unha reunión de mulleres artistas onde se deu comezo a unha serie de reunións que a partir de ese día se iniciou, participamos nese foro

rotagonistas que nos contaba a súa experiencia; a intención desta reunión era reunilas e pasarlles o relevo para que se seguirán dando no tempo non so con palabras senón tamén con actividades plantexalas por elas, neste día asistimos a intención de convertir unha institución pública como soporte e foro das persoas, neste caso concreto de mulleres artistas, evidentemente o mesmo tempo ese día tamén puidemos realizar a visita o Pazo-Museo así como a

eu comezo a parte práctica, pensar, diseñar e planificar a nosa actividade, na que traballei coa miña compañeira Adriana Prieto Fernández e que leva por nome “O Atlas da Memoria dos Museos”, para máis tarde levala a cabo,

2. ATLAS DA MEMORIA DOS MUSEOS

2.1.INTRODUCIÓN O museo é unha institución ó servizo da sociedade, que selecciona, adquire, conserva,sobre todo expón, con fins de acrecentamento do saber, de patrimonio. Así o especifica o Consello Internacional de Museose independente, considerado como a tribuna máxima dapara definir e normativizar os mcelébrase en todo o mundo o Díaxornada de portas abertas, na queconcertos, talleres e outras actividades que serven para renovar os votos que unen aos museos coa sociedade. Cada ano o ICOM propón un lema, xeralmente inspirado polas tendencias de actualidade, que sirve de argumento motor da celebración en todo o mundo. No presente ano lema é “Museos e memoria”. 2.2 ¿QUE É A MEMORIA?

A memoria descríbese como a capacidade ou o poder mental que permite reter eprocesos asociativos inconscientes, sensacións, impresións, ideas eexperimentados, así como toda a información que se aprendeusentido de facultade de reprodución dos xestosremítenos paralela ou simultaneamente áou os lugares onde estes quedan

A memoria e a importancia da conservación son temas que deben centrar as nosasproxectos. Un pobo sen memoria está condenado ao esquecemento,xa que sen ela non sería factible a conservación deAo non poder facelo non teríamos


2. ATLAS DA MEMORIA DOS MUSEOS

O museo é unha institución ó servizo da sociedade, que selecciona, adquire, conserva,sobre todo expón, con fins de acrecentamento do saber, de salvagarda e de patrimonio. Así o especifica o Consello Internacional de Museos (ICOM),un organismo profesional e independente, considerado como a tribuna máxima da profesión museística, que deu as pautas para definir e normativizar os museos do mundo.Dende 1977, a proposta do ICOM, o 18 de maio celébrase en todo o mundo o Día Internacional do Museo. O evento confórmase como unha xornada de portas abertas, na que é habitual a organización de visitas guiadas, conferencias,

actividades que serven para renovar os votos que unen aos museos coa ICOM propón un lema, xeralmente inspirado polas tendencias de argumento motor da celebración en todo o mundo. No presente ano

2.2 ¿QUE É A MEMORIA?

A memoria descríbese como a capacidade ou o poder mental que permite reter eprocesos asociativos inconscientes, sensacións, impresións, ideas e conceptos previamente

así como toda a información que se aprendeu conscientemente. A memoria no seu sentido de facultade de reprodución dos xestos aprendidos é un dos pilares da existencia humana, remítenos paralela ou simultaneamente á capacidade de recordar, ao conxunto de reou os lugares onde estes quedan asentados.

A memoria e a importancia da conservación son temas que deben centrar as nosasproxectos. Un pobo sen memoria está condenado ao esquecemento, entendido como a falta de todo,

ue sen ela non sería factible a conservación de coñecementos para transmitir formas de cultura. Ao non poder facelo non teríamos identidade e non poderiamos recoñecernos como parte de un


205

O museo é unha institución ó servizo da sociedade, que selecciona, adquire, conserva, comunica e, desenvolvemento do

(ICOM),un organismo profesional n museística, que deu as pautas

mundo.Dende 1977, a proposta do ICOM, o 18 de maio Internacional do Museo. O evento confórmase como unha é habitual a organización de visitas guiadas, conferencias,

actividades que serven para renovar os votos que unen aos museos coa ICOM propón un lema, xeralmente inspirado polas tendencias de argumento motor da celebración en todo o mundo. No presente ano o

A memoria descríbese como a capacidade ou o poder mental que permite reter e recordar, mediante conceptos previamente

conscientemente. A memoria no seu aprendidos é un dos pilares da existencia humana,

capacidade de recordar, ao conxunto de recordos e ó lugar

A memoria e a importancia da conservación son temas que deben centrar as nosas investigación e entendido como a falta de todo,

coñecementos para transmitir formas de cultura. identidade e non poderiamos recoñecernos como parte de un

todo e, finalmente, non poderiamos relacionarnos co mundo que nos rodtan decisiva para a vida social como o é a memoria individual para cada un de nós. A memoria é fráxil, inestable e insegura pero é a facultade humana que constitúe o maior tesouro do home epermite establecer pontes co pasado e setodos exercitamos. O coñecemento e a valoración da memoria e do patrimoniopolo tanto coñecer o noso pasado, as nosas raíces e facernos partícipes decomún. A conservación, recuperación, fortalecemento e difusión dacultural posibilitan estender e ampliar as nosas fronteiras atacanle de comunicación entre o noso pasado e o nosoO patrimonio transmite sensacións teñamos ou non unha formación previa en relación aounhas sensacións que se van almacenando pouco a pouco na nosa memoria, e a elascando se nos fala dun elemento concreto. Un modo moi eficaz de exercitar atraballar cos diferentes estímulos (visual, auditivo, olfativo...) pararecordar, que consiste en traer á memoria algunha cousa; serácrearase unha imaxe dos museos nova, a memoria qudeles e que deste xeito aflorará dun xeito menosindividualmente cada sentido para o finofrecen posibilidades excepcionaisactividade permitirá que os participantes asuman o verdadeiro papel que teñen en relación ó museo, é dicir, o de protagonistas e receptores da propia memoria do museo.É fácil imaxinar ós museos como unha gran piscina de información accesible a toda persoainteresada no coñecemento ou a investigación, así como esperar que poidamos atoparinformación que nos aporten profundidade, significado e relevancia para asociedade, pero un obxecto unicamente é significativo cando pertencemás ampla que el mesmo. O museo concentra múltiplespercibilas só hai que estar alerta, ter o espírito sensible, o


poderiamos relacionarnos co mundo que nos rodea. A memoria colectiva é a vida social como o é a memoria individual para cada un de nós. A memoria é

inestable e insegura pero é a facultade humana que constitúe o maior tesouro do home epermite establecer pontes co pasado e seguir nutrindo a nosa vida, estamos ante unhatodos exercitamos. O coñecemento e a valoración da memoria e do patrimoniopolo tanto coñecer o noso pasado, as nosas raíces e facernos partícipes de

nservación, recuperación, fortalecemento e difusión da memoria e do patrimonio cultural posibilitan estender e ampliar as nosas fronteiras ata beneficios comúns, manter aberto a canle de comunicación entre o noso pasado e o noso futuro.

ite sensacións teñamos ou non unha formación previa en relación aounhas sensacións que se van almacenando pouco a pouco na nosa memoria, e a elascando se nos fala dun elemento concreto. Un modo moi eficaz de exercitar a traballar cos diferentes estímulos (visual, auditivo, olfativo...) para potenciala, o obxectivo é o de recordar, que consiste en traer á memoria algunha cousa; será a través de eses recordos polos cales crearase unha imaxe dos museos nova, a memoria que cada un dos participantes das actividades ten deles e que deste xeito aflorará dun xeito menos habitual ó que estamos acostumados ó traballar individualmente cada sentido para o fin conformar o Atlas da memoria de cada museo. Os museos

des excepcionais dende o prisma da educación e da comunicación, e esta participantes asuman o verdadeiro papel que teñen en relación ó museo,

protagonistas e receptores da propia memoria do museo. ós museos como unha gran piscina de información accesible a toda persoa

interesada no coñecemento ou a investigación, así como esperar que poidamos atoparinformación que nos aporten profundidade, significado e relevancia para a comprensión de usociedade, pero un obxecto unicamente é significativo cando pertence a unha rede de significados más ampla que el mesmo. O museo concentra múltiples experiencias por descubrir, e, para percibilas só hai que estar alerta, ter o espírito sensible, o corazón aberto e a mente clara


206

ea. A memoria colectiva é a vida social como o é a memoria individual para cada un de nós. A memoria é

inestable e insegura pero é a facultade humana que constitúe o maior tesouro do home e guir nutrindo a nosa vida, estamos ante unha calidade que

todos exercitamos. O coñecemento e a valoración da memoria e do patrimonio cultural permiten un desenvolvemento

memoria e do patrimonio beneficios comúns, manter aberto a

ite sensacións teñamos ou non unha formación previa en relación ao mesmo, unhas sensacións que se van almacenando pouco a pouco na nosa memoria, e a elas recorremos

memoria consiste en potenciala, o obxectivo é o de

a través de eses recordos polos cales cada un dos participantes das actividades ten

habitual ó que estamos acostumados ó traballar conformar o Atlas da memoria de cada museo. Os museos

dende o prisma da educación e da comunicación, e esta participantes asuman o verdadeiro papel que teñen en relación ó museo,

ós museos como unha gran piscina de información accesible a toda persoa interesada no coñecemento ou a investigación, así como esperar que poidamos atopar obxectos e

comprensión de unha a unha rede de significados

experiencias por descubrir, e, para zón aberto e a mente clara


207

2.3 O ATLAS DA MEMORIA DOS MUSEOS Para conmemorar o ano de Museos y Memoria, pensamos nun total de cincoo título de O Atlas da Memoria dos Museos, axudaran a crear unharapaces ó mundo dos museos. As visitas aos museos dende o puntoenfocarse unicamente como reforzo dos coñecementosonde disfrutar cunha práctica cultural colectiva,mediante a potenciación dos seusa cabo a recollida dunha serie de informacións, que formarán a memoria de cada museo. 2.4. OBXECTIVOS XERAIS - Demostrar que os bens culturais de contido material, son á súa vez continentes de valoresinmateriais. Esta é a característica que lles da a súa esencia e os diferenza de calquera outracategoría de bens. -Explicar que o ser humano é a suma de todos os seus momenexperiencias, polo que é necesario pararse a reflexionar sobre esta cuestión.-Acadar que os participantes interioriceaprendizaxes significativas a partires dopersoal. -Difundir a visión humanista do museo a t-Potenciar o poder evocador, xerador de sentimentos e de recordos individuais e colectivosparticipantes nos tres museos.-Promover a conservación do patrimonio cultural.-Axudar á interrelación persoal entre os parti-Proporcionar unha nova mirada en relación ao museo e responder á pregunta: ¿Qué nos dimuseo? - Conseguir que os participantes disfruten coas actividades realizadas.


2.3 O ATLAS DA MEMORIA DOS MUSEOS

Para conmemorar o ano de Museos y Memoria, pensamos nun total de cinco actividades que baixo o título de O Atlas da Memoria dos Museos, axudaran a crear unha atmosfera de achegarapaces ó mundo dos museos. As visitas aos museos dende o punto de vista educativo non deben enfocarse unicamente como reforzo dos coñecementos curriculares senón, tamén, coma un espazo onde disfrutar cunha práctica cultural colectiva, tratando de compartir impresións e reflexións; así, mediante a potenciación dos seus sentidos, buscamos que entre todos os participantes poida levarse

serie de informacións, que formarán a memoria de cada museo.

2.4. OBXECTIVOS XERAIS

ar que os bens culturais de contido material, son á súa vez continentes de valoresinmateriais. Esta é a característica que lles da a súa esencia e os diferenza de calquera outra

Explicar que o ser humano é a suma de todos os seus momentos, o produto de todas as súasexperiencias, polo que é necesario pararse a reflexionar sobre esta cuestión. Acadar que os participantes interioriceaprendizaxes significativas a partires do

Difundir a visión humanista do museo a través de actividades interactivas. Potenciar o poder evocador, xerador de sentimentos e de recordos individuais e colectivos

participantes nos tres museos. Promover a conservación do patrimonio cultural. Axudar á interrelación persoal entre os participantes das actividades. Proporcionar unha nova mirada en relación ao museo e responder á pregunta: ¿Qué nos di

Conseguir que os participantes disfruten coas actividades realizadas.


208

actividades que baixo atmosfera de achega dos

de vista educativo non deben curriculares senón, tamén, coma un espazo

partir impresións e reflexións; así, sentidos, buscamos que entre todos os participantes poida levarse

serie de informacións, que formarán a memoria de cada museo.

ar que os bens culturais de contido material, son á súa vez continentes de valores inmateriais. Esta é a característica que lles da a súa esencia e os diferenza de calquera outra

tos, o produto de todas as súas

Acadar que os participantes interioriceaprendizaxes significativas a partires do descubrimento

Potenciar o poder evocador, xerador de sentimentos e de recordos individuais e colectivos dos

Proporcionar unha nova mirada en relación ao museo e responder á pregunta: ¿Qué nos di o

2.5. CRONOGRAMA

2.6. ACTIVIDADES

1. MEMORIA VISUAL

través de cores, debuxos ou palabras, deste xeito eles terán a responsabilidade de completar esa imaxe que nós lles facilitamos mediante as sensacOBXECTIVO ESPECÍFICO: Con esta actividade pretendemos obter novas lecturas da memoria do museo a partir das imaxes e da extracción dos seus significados


Nesta actividade traballaremos a partir de imaxes de obxectosrepresentativos de cada un dos tres museos. A presenza de un obxecto cargado de valor simbólico (que representa recordos persoais ou colectivos para unha persoa ou unha determinada cultura) realza o coñecemento dende a memoria e a historia.Os participantes terán que reinterpretar unha parte da imaxe a

través de cores, debuxos ou palabras, deste xeito eles terán a responsabilidade de completar esa imaxe que nós lles facilitamos mediante as sensacións que a propia imaxe e o contexto lles suxire.OBXECTIVO ESPECÍFICO: Con esta actividade pretendemos obter novas lecturas da memoria do museo a partir das imaxes e da extracción dos seus significados


209

Nesta actividade traballaremos a partir de imaxes de obxectos representativos de cada un dos tres museos. A presenza de un obxecto cargado de valor simbólico (que representa recordos persoais ou colectivos para unha persoa ou unha determinada

za o coñecemento dende a memoria e a historia. Os participantes terán que reinterpretar unha parte da imaxe a

través de cores, debuxos ou palabras, deste xeito eles terán a responsabilidade de completar esa ións que a propia imaxe e o contexto lles suxire.

OBXECTIVO ESPECÍFICO: Con esta actividade pretendemos obter novas lecturas da memoria do

2. MEMORIA DO TACTO Nesta actividade empregaremosmuseo.Polo común, nos museos non podemos tocar as pezas en exhibición, e enocasións isto fainos sentir “paralizados” debido á necesidade intrínseca decerciorarnos de que é verdade aquilo que pensamos ou sabemostanto desexamos constatar que certo obxecto existe, que é real porque o estamos a tocar .Os participantes analizarán a través deste sentido as diferentes calidades que os obxectos posúen: rugosidade, suavidade, aspereza, dureza,

temperatura…todas a as sensacións que a través do tacto se poidan obter. Esta actividade non só pretende ser un achegamento diferente ás pezas, senón tamén obter unha análise diferente das mesmas. Os participantes terán que ter os ollos vendados, non saberán que pezas van primeira parte da actividade, soamente deberán cunha soa palabra explicar o primeiro quetransmite o obxecto a partires do tacto.Na segunda parte da actividade, xogaremos ó “Obxecto cego”, todos os participantes salvoquitaranse as vendas e mediante unha palabra cada un irán definindo un só obxecto que oparticipante cos ollos vendados terá que adiviñar.OBXECTIVO ESPECÍFICO: Explotar as posibilidades que proporciona o emprego do tactomedio de aprendizaxe. 3. MEMORIA AUDITIVA

Nesta actividade serán diferentes sons os que leven ós participantes aconfigurar diferentes relatos comúns en relación a cada museo.A idea é que a partir dunha gravación sonora diferente en cada museo, que nos levará a un contexto diferente, as monitordunha primeira frase que eles deberán continuar.OBXECTIVO ESPECÍFICO: Potenciar a memoria de cada un mediante o poder evocador dos sons, para deste xeito crear a través del e da imaxinación, relatos de novas realidades de

elemento capaz de espertar a imaxinación dos rapaces/zas. 4. MEMORIA OLFATIVA

Nesta actividade a idea principal é a de percibir diferentes clase de olores epoder clasificalos como agradables ou desagradablesevocadores ou indiferentes… xa que as mensaxes olfativas inflúen de forma importante nofísicas.


Nesta actividade empregaremos diversos obxectos representativos de cadamuseo. Polo común, nos museos non podemos tocar as pezas en exhibición, e enocasións isto fainos sentir “paralizados” debido á necesidade intrínseca decerciorarnos de que é verdade aquilo que pensamos ou sabemostanto desexamos constatar que certo obxecto existe, que é real porque o estamos a tocar . Os participantes analizarán a través deste sentido as diferentes calidades que os obxectos posúen: rugosidade, suavidade, aspereza, dureza,

a as sensacións que a través do tacto se poidan obter. Esta actividade non só pretende ser un achegamento diferente ás pezas, senón tamén obter unha análise diferente das

Os participantes terán que ter os ollos vendados, non saberán que pezas van primeira parte da actividade, soamente deberán cunha soa palabra explicar o primeiro quetransmite o obxecto a partires do tacto. Na segunda parte da actividade, xogaremos ó “Obxecto cego”, todos os participantes salvo

vendas e mediante unha palabra cada un irán definindo un só obxecto que oparticipante cos ollos vendados terá que adiviñar. OBXECTIVO ESPECÍFICO: Explotar as posibilidades que proporciona o emprego do tacto

Nesta actividade serán diferentes sons os que leven ós participantes aconfigurar diferentes relatos comúns en relación a cada museo.A idea é que a partir dunha gravación sonora diferente en cada museo, que nos levará a un contexto diferente, as monitoras pautarán a historia a partiresdunha primeira frase que eles deberán continuar. OBXECTIVO ESPECÍFICO: Potenciar a memoria de cada un mediante o poder evocador dos sons, para deste xeito crear a través del e da imaxinación, relatos de novas realidades dentro do propio museo situando a este como un

elemento capaz de espertar a imaxinación dos rapaces/zas.

Nesta actividade a idea principal é a de percibir diferentes clase de olores epoder clasificalos como agradables ou desagradables, familiares ou estraños,evocadores ou indiferentes… xa que as mensaxes olfativas inflúen de forma importante no desenvolvemento de determinados sentimentos e reaccións


210

diversos obxectos representativos de cada

Polo común, nos museos non podemos tocar as pezas en exhibición, e en ocasións isto fainos sentir “paralizados” debido á necesidade intrínseca de cerciorarnos de que é verdade aquilo que pensamos ou sabemos, e polo tanto desexamos constatar que certo obxecto existe, que é real porque o

Os participantes analizarán a través deste sentido as diferentes calidades que os obxectos posúen: rugosidade, suavidade, aspereza, dureza,

a as sensacións que a través do tacto se poidan obter. Esta actividade non só pretende ser un achegamento diferente ás pezas, senón tamén obter unha análise diferente das

Os participantes terán que ter os ollos vendados, non saberán que pezas van a tocar. Nunha primeira parte da actividade, soamente deberán cunha soa palabra explicar o primeiro que lles

Na segunda parte da actividade, xogaremos ó “Obxecto cego”, todos os participantes salvo un vendas e mediante unha palabra cada un irán definindo un só obxecto que o

OBXECTIVO ESPECÍFICO: Explotar as posibilidades que proporciona o emprego do tacto como

Nesta actividade serán diferentes sons os que leven ós participantes a configurar diferentes relatos comúns en relación a cada museo. A idea é que a partir dunha gravación sonora diferente en cada museo, que

as pautarán a historia a partires

OBXECTIVO ESPECÍFICO: Potenciar a memoria de cada un mediante o poder evocador dos sons, para deste xeito crear a través del e da imaxinación,

ntro do propio museo situando a este como un

Nesta actividade a idea principal é a de percibir diferentes clase de olores e , familiares ou estraños,

evocadores ou indiferentes… xa que as mensaxes olfativas inflúen de forma desenvolvemento de determinados sentimentos e reaccións

No Museo do Mar, mediante a previa selección de elementos relacionados con(area, auga, conchas…) estudaremos as diferentes reaccións dos rapaces ante osanálise que faremos tamén en San Paio de Narla e no Pazo de Tordependendo da realidade do propio museo.OBXECTIVO ESPECÍFICO: Empregar a potencialidade que ten o sentido do olfato. 5. O XOGO DA MEMORIA Como actividade final, plantexamos a realización dun xogo de mesa que será diferente enmuseo. Consistirá na elaboración dun taboleiro que recolla vinte pezas repremuseo onde se vaian a realizar as actividades, deste xeito queremos a través dounha nova relación dos rapaces coas pezas para que sexan postas en valor e“redescubrimento”, xa que os xogos suxerirán unha pezas. OBXECTIVO ESPECÍFICO: Finalizar as actividades dun xeito lúdico mediante un xogo deque recolle imaxes representativas da sala onde se realizaron as actividades previas. 2.7. SUXEITOS DESTINATARIOS Cando deseñamos a nosa proposta, nun primeiro momento dirixímola cara un públicorapaces e rapazas cunha idade comprendida entre os oito e os quince anos. A continuacióndetallaremos a idade do público que en cada un dos museos participou nas aMuseo do Mar: Contamos coa participación dun grupo de uns oito rapaces e rapazas cunha idadecomprendida entre os nove e dezaseis anos.Museo- Fortaleza de San Paio de Narla: Nesta ocasión puidemos contar coa participación dun grupo de rapazas cunha idade comprendida entre os trece e quince anos.Museo- Pazo de Tor: Nesta ocasión contamos coa presenza de nenos comprendidos entre os sete e os quince anos, algúns deles procedían da de persoas con autismos e trastornos xeneralizados do desenvolvemento.

2.8. CONTEXTO DE ACTUACIÓN A nosa programación didáctica está inserta na programación preparada pola RedeProvincial de Lugo en relación ó Día Internacional dos Museos e o seu lema En relación a esta festividade cada un dos museos preparou unha serie de actividades endías. O noso Atlas da Memoria realizouse os días 17os diferentes días e horarios en cada u17 ás 17.00 h. Ese día conmemorábase o Día das Letrasno Museo do Mar houbo unha exposición “O Tendal dashomenaxeados dende 1963 ata a actualidade. Ás 12:00 h.proxección en relación á figura do homenaxeado este ano, Loise ás 13:00 h. realizouse unha videogalega e venezolana, da man de Joxelyn Ruiza nosa actividade o día 18 (Día Internacional dos


No Museo do Mar, mediante a previa selección de elementos relacionados con(area, auga, conchas…) estudaremos as diferentes reaccións dos rapaces ante osanálise que faremos tamén en San Paio de Narla e no Pazo de Tor modificando a metodoloxía dependendo da realidade do propio museo.

ECÍFICO: Empregar a potencialidade que ten o sentido do olfato.

Como actividade final, plantexamos a realización dun xogo de mesa que será diferente enmuseo. Consistirá na elaboración dun taboleiro que recolla vinte pezas repremuseo onde se vaian a realizar as actividades, deste xeito queremos a través dounha nova relación dos rapaces coas pezas para que sexan postas en valor e“redescubrimento”, xa que os xogos suxerirán unha serie de preguntas en

OBXECTIVO ESPECÍFICO: Finalizar as actividades dun xeito lúdico mediante un xogo deque recolle imaxes representativas da sala onde se realizaron as actividades previas.

2.7. SUXEITOS DESTINATARIOS

Cando deseñamos a nosa proposta, nun primeiro momento dirixímola cara un públicorapaces e rapazas cunha idade comprendida entre os oito e os quince anos. A continuacióndetallaremos a idade do público que en cada un dos museos participou nas actividades:Museo do Mar: Contamos coa participación dun grupo de uns oito rapaces e rapazas cunha idadecomprendida entre os nove e dezaseis anos.

Fortaleza de San Paio de Narla: Nesta ocasión puidemos contar coa participación dun cunha idade comprendida entre os trece e quince anos.

Pazo de Tor: Nesta ocasión contamos coa presenza de nenos comprendidos entre os sete e quince anos, algúns deles procedían da Asociación Raiolas, asociación integrada por pais e nais

s con autismos e trastornos xeneralizados do desenvolvemento.

2.8. CONTEXTO DE ACTUACIÓN

A nosa programación didáctica está inserta na programación preparada pola RedeProvincial de Lugo en relación ó Día Internacional dos Museos e o seu lema “ Museos eEn relación a esta festividade cada un dos museos preparou unha serie de actividades endías. O noso Atlas da Memoria realizouse os días 17-18 e 21 de Maio, a continuaciónos diferentes días e horarios en cada un dos museos: Museo do Mar: Realizamos a actividade o día 17 ás 17.00 h. Ese día conmemorábase o Día das Letras Galegas, polo que durante toda a xornada, no Museo do Mar houbo unha exposición “O Tendal das Letras” que honraba a todos os escritores

ados dende 1963 ata a actualidade. Ás 12:00 h. deu comezo unha conferencia e proxección en relación á figura do homenaxeado este ano, Lois Pereiro realizada por Silvia Aldariz, e ás 13:00 h. realizouse unha video-proxección e mesa de debate en relación ó tgalega e venezolana, da man de Joxelyn Ruiz Museo- Fortaleza de San Paio de Narla: Realizamos a nosa actividade o día 18 (Día Internacional dos Museos), ás 11:00 h. Ese día tamén houbo


211

No Museo do Mar, mediante a previa selección de elementos relacionados con mundo do mar (area, auga, conchas…) estudaremos as diferentes reaccións dos rapaces ante os diferentes olores,

modificando a metodoloxía

ECÍFICO: Empregar a potencialidade que ten o sentido do olfato.

Como actividade final, plantexamos a realización dun xogo de mesa que será diferente en cada museo. Consistirá na elaboración dun taboleiro que recolla vinte pezas representativas da sala do museo onde se vaian a realizar as actividades, deste xeito queremos a través do lecer estimular unha nova relación dos rapaces coas pezas para que sexan postas en valor e axudar ó seu

relación a diferentes

OBXECTIVO ESPECÍFICO: Finalizar as actividades dun xeito lúdico mediante un xogo de mesa que recolle imaxes representativas da sala onde se realizaron as actividades previas.

Cando deseñamos a nosa proposta, nun primeiro momento dirixímola cara un público concreto, rapaces e rapazas cunha idade comprendida entre os oito e os quince anos. A continuación

ctividades: Museo do Mar: Contamos coa participación dun grupo de uns oito rapaces e rapazas cunha idade

Fortaleza de San Paio de Narla: Nesta ocasión puidemos contar coa participación dun

Pazo de Tor: Nesta ocasión contamos coa presenza de nenos comprendidos entre os sete e , asociación integrada por pais e nais

A nosa programación didáctica está inserta na programación preparada pola Rede Museística “ Museos e Memoria”.

En relación a esta festividade cada un dos museos preparou unha serie de actividades en diferentes 18 e 21 de Maio, a continuación detallaremos Museo do Mar: Realizamos a actividade o día

Galegas, polo que durante toda a xornada, Letras” que honraba a todos os escritores

deu comezo unha conferencia e Pereiro realizada por Silvia Aldariz,

en relación ó tema da emigración Fortaleza de San Paio de Narla: Realizamos

Museos), ás 11:00 h. Ese día tamén houbo

durante todo o día a exposición “O Tendal das Letras”Pereiro ás 13:00 h., do mesmo xeito, volveuse a realizar a videoproxecciónrelación ó tema da emigración galega e venezolana ás 17:00 h. Eselugar unha Conferencia-expotransformacións e rehabilitación do edificio do Museo de San Paio de Narla”, porSoraluce Blond e José Ángel Santos Ferro.Museo-Pazo de Tor: A nosa actividade foi levada a cabo no Pdurante toda a xornada, tamén estivo exposto “O Tendal das Letras” e a conferencia sobre a figura de Lois Pereiro produciuse ás 13:00 h. As 16:30h chegaron os nenos da Asociación Raiolas queestiveron toda a tarde no museorelación o tema: Memorias de mulleres de aquí e de acolá. 2.9. RECURSOS DISPOÑIBLES Para levar a cabo a realización da nosa proposta didáctica foron necesarios os seguintes-MEMORIA VISUAL: para a realización desta sección, empregamos imaxes de pezasrepresentativas de cada un dos museos, faltábanlles a metade, espazo destinado para que ocompletaran os participantes; polo que fixeron falta ademais cores, rotuladores…-MEMORIA DO TACTO: para levar a cabo esta parte, empregamos diferentes obxectos enmuseo, por exemplo, no Museo do Mar empregamos unha bitácora, un oído de balea, unhaun farol de barco..en San Paio de Narla, unha cunca, unha xerra, unha prancha antigde xoguete; e no Pazo de Tor, uns colares antigos, un abanico, un xoieiro…taménvendas para poder tapar os ollos dos participantes e poñelos en situación.-MEMORIA AUDITIVA: para esta actividade empregamos como soporte técnico que nos permitiu poñer de fondo os diferentes sons en formato mp3, que creaban a atmosferaadecuada para poder crear as diferentes historias.-MEMORIA OLFATIVA: nesta parte, empregamos diversas caixiñas que gardaban no seudiversos elementos, diferentes en cada museo, por exemplo, no Museo do Mar,mar, area, diversas conchas…en San Paio de Narla, millo, terra, herbasTor, contiñan madeira, café, un pano con perfume de muller…-O XOGO DA MEMORIA: como remate das actividades, preparamos tres taboleiros, que secorresponden con cada un dos museos. Na súa elaboración foi necesario contar con imaxes depezas relacionadas con cada unha das salas onde se ía a realizar as actividades, e para levacabo, precisamos de fichas de cores e un dado xigante. Para levar a cabo o conxunto das actividades, previamente, colocamos en cada museo unhadiversas cadeiras para os rapaces e rapazas. Antes de comezar, tiñamos unhas pegatinas,cada un deles escribise o seu nome e así puidésemos coñecer mellor ós participantes.Do mesmo xeito, tamén foi necesario contar cunha cámara dixital para poder documentar todoo proceso. De seguido detallamos o lugar onde levamos a cabo as actividades en cadadía 17, no Museo do Mar, dispuxemos da Sala de Carpintería de Ribeira para levar a cabo asactividades. O día 18, no MuseoO día 21, no Museo-Pazo de Tor, o emprazamento do Atlas dfoi no Salón do Mediodía.


durante todo o día a exposición “O Tendal das Letras” e a conferencia sobre a figura de Lois Pereiro ás 13:00 h., do mesmo xeito, volveuse a realizar a videoproxección relación ó tema da emigración galega e venezolana ás 17:00 h. Ese mesmo día, ás 20:00 h. tivo

exposición “Memoria da formación da estruturatransformacións e rehabilitación do edificio do Museo de San Paio de Narla”, porSoraluce Blond e José Ángel Santos Ferro.

Pazo de Tor: A nosa actividade foi levada a cabo no Pazo ás 17:00 h; ademais, ese día,durante toda a xornada, tamén estivo exposto “O Tendal das Letras” e a conferencia sobre a figura

Lois Pereiro produciuse ás 13:00 h. As 16:30h chegaron os nenos da Asociación Raiolas queestiveron toda a tarde no museo, e ás 18:00 levouse a cabo a video-proxección e mesa de debate en

Memorias de mulleres de aquí e de acolá.

2.9. RECURSOS DISPOÑIBLES

Para levar a cabo a realización da nosa proposta didáctica foron necesarios os seguintesMEMORIA VISUAL: para a realización desta sección, empregamos imaxes de pezas

representativas de cada un dos museos, faltábanlles a metade, espazo destinado para que ocompletaran os participantes; polo que fixeron falta ademais cores, rotuladores…

A DO TACTO: para levar a cabo esta parte, empregamos diferentes obxectos enmuseo, por exemplo, no Museo do Mar empregamos unha bitácora, un oído de balea, unhaun farol de barco..en San Paio de Narla, unha cunca, unha xerra, unha prancha antigde xoguete; e no Pazo de Tor, uns colares antigos, un abanico, un xoieiro…taménvendas para poder tapar os ollos dos participantes e poñelos en situación. MEMORIA AUDITIVA: para esta actividade empregamos como soporte técnico

que nos permitiu poñer de fondo os diferentes sons en formato mp3, que creaban a atmosferaadecuada para poder crear as diferentes historias. MEMORIA OLFATIVA: nesta parte, empregamos diversas caixiñas que gardaban no seu

ementos, diferentes en cada museo, por exemplo, no Museo do Mar,mar, area, diversas conchas…en San Paio de Narla, millo, terra, herbas diferentes; e no Pazo de Tor, contiñan madeira, café, un pano con perfume de muller…

MEMORIA: como remate das actividades, preparamos tres taboleiros, que secorresponden con cada un dos museos. Na súa elaboración foi necesario contar con imaxes depezas relacionadas con cada unha das salas onde se ía a realizar as actividades, e para levacabo, precisamos de fichas de cores e un dado xigante.

Para levar a cabo o conxunto das actividades, previamente, colocamos en cada museo unhadiversas cadeiras para os rapaces e rapazas. Antes de comezar, tiñamos unhas pegatinas,

a un deles escribise o seu nome e así puidésemos coñecer mellor ós participantes.Do mesmo xeito, tamén foi necesario contar cunha cámara dixital para poder documentar todoo proceso. De seguido detallamos o lugar onde levamos a cabo as actividades en cadadía 17, no Museo do Mar, dispuxemos da Sala de Carpintería de Ribeira para levar a cabo asactividades. O día 18, no Museo-Fortaleza de San Paio de Narla, fixemos as actividades na

Pazo de Tor, o emprazamento do Atlas da Memoria dos Museos


212

conferencia sobre a figura de Lois e mesa de debate en

mesmo día, ás 20:00 h. tivo sición “Memoria da formación da estrutura militar, destrución,

transformacións e rehabilitación do edificio do Museo de San Paio de Narla”, por José Ramón

azo ás 17:00 h; ademais, ese día, durante toda a xornada, tamén estivo exposto “O Tendal das Letras” e a conferencia sobre a figura

Lois Pereiro produciuse ás 13:00 h. As 16:30h chegaron os nenos da Asociación Raiolas que proxección e mesa de debate en

Para levar a cabo a realización da nosa proposta didáctica foron necesarios os seguintes recursos: MEMORIA VISUAL: para a realización desta sección, empregamos imaxes de pezas

representativas de cada un dos museos, faltábanlles a metade, espazo destinado para que o completaran os participantes; polo que fixeron falta ademais cores, rotuladores…

A DO TACTO: para levar a cabo esta parte, empregamos diferentes obxectos en cada museo, por exemplo, no Museo do Mar empregamos unha bitácora, un oído de balea, unha ostra, un farol de barco..en San Paio de Narla, unha cunca, unha xerra, unha prancha antiga, unha galiña de xoguete; e no Pazo de Tor, uns colares antigos, un abanico, un xoieiro…tamén precisamos de

MEMORIA AUDITIVA: para esta actividade empregamos como soporte técnico un ordenador que nos permitiu poñer de fondo os diferentes sons en formato mp3, que creaban a atmosfera

MEMORIA OLFATIVA: nesta parte, empregamos diversas caixiñas que gardaban no seu interior ementos, diferentes en cada museo, por exemplo, no Museo do Mar, contiñan auga do

diferentes; e no Pazo de

MEMORIA: como remate das actividades, preparamos tres taboleiros, que se corresponden con cada un dos museos. Na súa elaboración foi necesario contar con imaxes de pezas relacionadas con cada unha das salas onde se ía a realizar as actividades, e para levalo a

Para levar a cabo o conxunto das actividades, previamente, colocamos en cada museo unha mesa e diversas cadeiras para os rapaces e rapazas. Antes de comezar, tiñamos unhas pegatinas, para que

a un deles escribise o seu nome e así puidésemos coñecer mellor ós participantes. Do mesmo xeito, tamén foi necesario contar cunha cámara dixital para poder documentar todo o proceso. De seguido detallamos o lugar onde levamos a cabo as actividades en cada museo: O día 17, no Museo do Mar, dispuxemos da Sala de Carpintería de Ribeira para levar a cabo as

Fortaleza de San Paio de Narla, fixemos as actividades na Cociña. a Memoria dos Museos

2.10. CUSTO ECONÓMICO DO PROGRAMANeste apartado temos que subliñar en primeiro lugar que a Rede Museística Provincial de Lugo xacontaba cunha serie de recursos que abarataron o custe da nosa actividade, decontinuación cales foron os elementos cos que xa contaba o museo:-fotos representativas dos fondos dos tres museos-ceras, rotuladores e bolígrafos-vendas negras -ordenador -cámara de fotos -dado xigante e fichas de cores

-mesa e cadeiras -pegatinas O único gasto necesario foi o relacionado cos tres taboleiros para o Xogo da Memoria, imprimilos a cor nun formato din-A3 e logo plastificalos, o custo total disto alcanzou os 12, 95 precisamos a impresión das fichas destinadas á 4, 20 €. 2.11. AVALIACIÓN DA ACTIVIDADE DIDÁCTICA “O ATLAS D A MEMORIAMUSEOS” A nosa experiencia durante a realización do Atlas da Memoria dos Museos, deunos aunha vez rematada a actividade, de poder facer balance dos acertos e dos erros. Unha dascuestións que é necesario abordar é a que trata sobre a planificación, neste sentido, temosque tan importante é a calidade da actividade como o coñecemento que se delugar onde se vai a levar a cabo, en relación con isto, diremos que foi moi importante haber tidoxa un contacto previo coa realidade de cada un dos tres museos, este dato, foi fundamental paracoñecer o público ó que nos iamos a enfronlabor con institutos, rapaces da zona, diversas fundacións, etc. que levaban a cabo dende a RedeMuseística. Unha vez coñecido o público, o seguinte paso foi o de familiarizarnos cos fondos dos que dispoñía cada museo e a súa realidade específica para partir deles e comezar a configuración das actividades; o mesmo tempo, hai que sumar á cuestión da planificación o factor da adaptación ás diferentes circunstancias, xa que o contexto é moi diferente companun ámbito urbano, como pode ser o caso do Museo Provincial de Lugo. Por iso, sabiamos dende un primeiro momento que un aspecto clave que tiña que definir a nosa proposta era a de ser algo vivo e aberto, que dependería do desenvolvemento das actividades do Museo do Mar, onde traballamos con rapaces de nove anos e de dezaseis, polo que o noso obxectivo foi en todo momento crear unhas actividades adaptables, versátiles…sen que por ese motivo fosen menos atractivas.É preciso subliñar que as nosas prácticas na Rede Museística, non seguiron a típica dinámica detraballar nunha entidade por un pequeno período de tempo, xa que mediante o traballo de elaboración e posta en práctica da nosa actividade didáctica non so aprendemos sobre como traballar senón que tamén aprendemos a ter en conta o factor humano que é parte de cada unha das institucións, e o mesmo tempo coñecer as nosas propias capacidades.Como conclusión resaltamos e rapazas que foron parte do Atlas da Memoria dos Museos. Do mesmo xeito temos que facer


2.10. CUSTO ECONÓMICO DO PROGRAMA Neste apartado temos que subliñar en primeiro lugar que a Rede Museística Provincial de Lugo xacontaba cunha serie de recursos que abarataron o custe da nosa actividade, de

cales foron os elementos cos que xa contaba o museo: fotos representativas dos fondos dos tres museos ceras, rotuladores e bolígrafos

dado xigante e fichas de cores

O único gasto necesario foi o relacionado cos tres taboleiros para o Xogo da Memoria, imprimilos A3 e logo plastificalos, o custo total disto alcanzou os 12, 95

precisamos a impresión das fichas destinadas á actividade da Memoria do Tacto, sendo o custo de

2.11. AVALIACIÓN DA ACTIVIDADE DIDÁCTICA “O ATLAS D A MEMORIA

A nosa experiencia durante a realización do Atlas da Memoria dos Museos, deunos aactividade, de poder facer balance dos acertos e dos erros. Unha das

cuestións que é necesario abordar é a que trata sobre a planificación, neste sentido, temosque tan importante é a calidade da actividade como o coñecemento que se delugar onde se vai a levar a cabo, en relación con isto, diremos que foi moi importante haber tidoxa un contacto previo coa realidade de cada un dos tres museos, este dato, foi fundamental paracoñecer o público ó que nos iamos a enfrontar, xa que un dos primeiros datos que posuíamos era alabor con institutos, rapaces da zona, diversas fundacións, etc. que levaban a cabo dende a RedeMuseística. Unha vez coñecido o público, o seguinte paso foi o de familiarizarnos cos fondos dos

poñía cada museo e a súa realidade específica para partir deles e comezar a configuración actividades; o mesmo tempo, hai que sumar á cuestión da planificación o factor da adaptación

diferentes circunstancias, xa que o contexto é moi diferente comparado cunha institución situada ámbito urbano, como pode ser o caso do Museo Provincial de Lugo. Por iso, sabiamos dende

primeiro momento que un aspecto clave que tiña que definir a nosa proposta era a de ser algo aberto, que dependería do público que se acercara, por poñer un exemplo, o caso do

das actividades do Museo do Mar, onde traballamos con rapaces de nove anos e o noso obxectivo foi en todo momento crear unhas actividades adaptables, ese motivo fosen menos atractivas.

É preciso subliñar que as nosas prácticas na Rede Museística, non seguiron a típica dinámica detraballar nunha entidade por un pequeno período de tempo, xa que mediante o traballo de

áctica da nosa actividade didáctica non so aprendemos sobre como tamén aprendemos a ter en conta o factor humano que é parte de cada unha das

mesmo tempo coñecer as nosas propias capacidades. a boa acollida, así como a participación activa que tiveron os

e rapazas que foron parte do Atlas da Memoria dos Museos. Do mesmo xeito temos que facer


213

Neste apartado temos que subliñar en primeiro lugar que a Rede Museística Provincial de Lugo xa contaba cunha serie de recursos que abarataron o custe da nosa actividade, detallamos a

O único gasto necesario foi o relacionado cos tres taboleiros para o Xogo da Memoria, imprimilos A3 e logo plastificalos, o custo total disto alcanzou os 12, 95 €, tamén

actividade da Memoria do Tacto, sendo o custo de

2.11. AVALIACIÓN DA ACTIVIDADE DIDÁCTICA “O ATLAS D A MEMORIA DOS

A nosa experiencia durante a realización do Atlas da Memoria dos Museos, deunos a posibilidade, actividade, de poder facer balance dos acertos e dos erros. Unha das primeiras

cuestións que é necesario abordar é a que trata sobre a planificación, neste sentido, temos que dicir, que tan importante é a calidade da actividade como o coñecemento que se debe de ter acerca do lugar onde se vai a levar a cabo, en relación con isto, diremos que foi moi importante haber tido xa un contacto previo coa realidade de cada un dos tres museos, este dato, foi fundamental para

tar, xa que un dos primeiros datos que posuíamos era a labor con institutos, rapaces da zona, diversas fundacións, etc. que levaban a cabo dende a Rede Museística. Unha vez coñecido o público, o seguinte paso foi o de familiarizarnos cos fondos dos

poñía cada museo e a súa realidade específica para partir deles e comezar a configuración actividades; o mesmo tempo, hai que sumar á cuestión da planificación o factor da adaptación

rado cunha institución situada ámbito urbano, como pode ser o caso do Museo Provincial de Lugo. Por iso, sabiamos dende

primeiro momento que un aspecto clave que tiña que definir a nosa proposta era a de ser algo público que se acercara, por poñer un exemplo, o caso do

das actividades do Museo do Mar, onde traballamos con rapaces de nove anos e o noso obxectivo foi en todo momento crear unhas actividades adaptables,

É preciso subliñar que as nosas prácticas na Rede Museística, non seguiron a típica dinámica de traballar nunha entidade por un pequeno período de tempo, xa que mediante o traballo de

áctica da nosa actividade didáctica non so aprendemos sobre como tamén aprendemos a ter en conta o factor humano que é parte de cada unha das

a boa acollida, así como a participación activa que tiveron os rapaces e rapazas que foron parte do Atlas da Memoria dos Museos. Do mesmo xeito temos que facer

unha mención especial á axuda e á implicación que o persoal de cada un dos tres museos nos prestou para levar adiante e facer realidade esta actividade.

3. VALORACIÓN PERSOAL A miña experiencia nas prácticas deume a oportunidade como xa dixen na introducción devivir unhas prácticas diferentes ás que coñecía. Unhas prácticas onde se me ensindo factor humano como motor da cultura e da xestión de calqueira institución.Como a máxima de que menos é máis e certa, onde traballar en prol dun modelo cultural queabogue pola inclusión social e a accesibilidade é posible. Ademáis de tposibilidade de poder formar parte desta engranaxe, desta rede o darme a oportunidade depráctica unha actividade diseñada coa miña compañeira Adriana Prieto. Nestaesquecerme da aprendizaxe adquerida onde coindispensables, todo o aprendido o longo deste tempo lévamepeza indispensable a hora de plantexar calquertraballo en equipo como outro dos aspectosO modelo de traballo en rede que plantexa estes tres museos, así como todo o traballo que eneles se leva a cabo, fixeron que aprendera cousas de min que non sabía que as tiña, o dicir istoestoume referindo, a que durante os anos da facultade mentres estudiaba Historia do Arte,pensei que podería traballar nun campo como a didáctica, pero despois destassoamente sei que podo, senón que ademais podo dicir que me gustou e queprimeiro momento me angustiara a idea de ter que pensar unhacapaz, por medo tamén a que non se me ocorrera nada, oque son capaz, senón que tamén mostroume unComo conclusión teño que dicir que realizar as prácticas na Rede Museística Provincial foiexperiencia moi gratificante, onde non soamente aprendín cousas, senón que taménmodelos novos de xestión, e unha xente maravillosa axudaran a hora de traballar nun futuro. Non podo terminar a miñaEncarna Lago todo o aprendido, así como a todo o persoal dee que me axudaron en todo o que precisaba en cada


unha mención especial á axuda e á implicación que o persoal de cada un dos tres museos nos para levar adiante e facer realidade esta actividade.

3. VALORACIÓN PERSOAL

A miña experiencia nas prácticas deume a oportunidade como xa dixen na introducción devivir unhas prácticas diferentes ás que coñecía. Unhas prácticas onde se me ensindo factor humano como motor da cultura e da xestión de calqueira institución. Como a máxima de que menos é máis e certa, onde traballar en prol dun modelo cultural queabogue pola inclusión social e a accesibilidade é posible. Ademáis de todo isto, déronme aposibilidade de poder formar parte desta engranaxe, desta rede o darme a oportunidade depráctica unha actividade diseñada coa miña compañeira Adriana Prieto. Nestaesquecerme da aprendizaxe adquerida onde conceptos como flexibilidade ou adaptación son indispensables, todo o aprendido o longo deste tempo lévame a conclusión do factor humano como peza indispensable a hora de plantexar calquer proxecto cultural, así como a importancia do

outro dos aspectos máis importantes. O modelo de traballo en rede que plantexa estes tres museos, así como todo o traballo que eneles se leva a cabo, fixeron que aprendera cousas de min que non sabía que as tiña, o dicir isto

durante os anos da facultade mentres estudiaba Historia do Arte,pensei que podería traballar nun campo como a didáctica, pero despois destassoamente sei que podo, senón que ademais podo dicir que me gustou e que disfrutei. Ainda que nprimeiro momento me angustiara a idea de ter que pensar unha actividade, por medo a non ser capaz, por medo tamén a que non se me ocorrera nada, o resultado final non soamente mostroume que son capaz, senón que tamén mostroume un campo laboral no que xamáis había pensado.Como conclusión teño que dicir que realizar as prácticas na Rede Museística Provincial foiexperiencia moi gratificante, onde non soamente aprendín cousas, senón que taménmodelos novos de xestión, e unha xente maravillosa da que me levo moitas cousasaxudaran a hora de traballar nun futuro. Non podo terminar a miña valoración sen agradecer a Encarna Lago todo o aprendido, así como a todo o persoal de cada un dos tres museos que coñecín,

odo o que precisaba en cada momento.


214

unha mención especial á axuda e á implicación que o persoal de cada un dos tres museos nos

A miña experiencia nas prácticas deume a oportunidade como xa dixen na introducción de poder vivir unhas prácticas diferentes ás que coñecía. Unhas prácticas onde se me ensinou a importancia

Como a máxima de que menos é máis e certa, onde traballar en prol dun modelo cultural que

odo isto, déronme a posibilidade de poder formar parte desta engranaxe, desta rede o darme a oportunidade de levar a práctica unha actividade diseñada coa miña compañeira Adriana Prieto. Nesta valoración non podo

flexibilidade ou adaptación son a conclusión do factor humano como

proxecto cultural, así como a importancia do

O modelo de traballo en rede que plantexa estes tres museos, así como todo o traballo que en eles se leva a cabo, fixeron que aprendera cousas de min que non sabía que as tiña, o dicir isto

durante os anos da facultade mentres estudiaba Historia do Arte, nunca pensei que podería traballar nun campo como a didáctica, pero despois destas prácticas non

disfrutei. Ainda que nun actividade, por medo a non ser

resultado final non soamente mostroume máis había pensado.

Como conclusión teño que dicir que realizar as prácticas na Rede Museística Provincial foi unha experiencia moi gratificante, onde non soamente aprendín cousas, senón que tamén coñecín

da que me levo moitas cousas que sei que me valoración sen agradecer a

cada un dos tres museos que coñecín,


215


216


217


218


219


220

BIBLIOGRAFÍA -Area, Manuel y Parcerisa, Arthur.

Comunitarios. Ed. Graó. Barcelona, 2010

-De los Reyes Leoz, José Luis.

Didácticas Específicas. Universidad Autónoma de Madrid (Revista Tarbiya)

-Montenegro Valenzuela, Jacinto.

en las visitas a museos. Facultad de Educación. Universidad de Za

-Moral Ledesma, Beatriz. Reflexiones sobre la Capacidad Didáctica de los Museos y los

Objetos. Farapi, S.L. , Consultora de Antropología Aplicada. San Sebastián

-Morgado Bernal, Ignacio. Psicobiología del aprendizaje y la memoria

Información y Comunicación) 2005, 10

www.encarnalagogonzalez.blogspot.com

www.histodidactica.es

www.museolugo.org

www.museodomar.blogspot.com

www.museosanpaio.blogspot.com

www.pazodetor.blogspot.com


Area, Manuel y Parcerisa, Arthur. Materiales y Recursos Didácticos en Contextos

. Ed. Graó. Barcelona, 2010

De los Reyes Leoz, José Luis. Del Patrimonio Cultural al Museo Infantil. Departamento de

Didácticas Específicas. Universidad Autónoma de Madrid (Revista Tarbiya)

Montenegro Valenzuela, Jacinto. Material Didáctico para un adecuado aprovechamiento

. Facultad de Educación. Universidad de Zaragoza (Revista Tarbiya)

Reflexiones sobre la Capacidad Didáctica de los Museos y los

. Farapi, S.L. , Consultora de Antropología Aplicada. San Sebastián

Psicobiología del aprendizaje y la memoria. CIC (Cuadernos de

Información y Comunicación) 2005, 10

www.encarnalagogonzalez.blogspot.com

www.museodomar.blogspot.com

www.museosanpaio.blogspot.com

gspot.com


221

Materiales y Recursos Didácticos en Contextos

. Departamento de

Material Didáctico para un adecuado aprovechamiento

ragoza (Revista Tarbiya)

Reflexiones sobre la Capacidad Didáctica de los Museos y los

CIC (Cuadernos de


222


223

El Máster en Servicios culturales tiene la intención de preparar al profesional para

el análisis y gestión de diferentes actividades y programas culturales, por lo cual la oportunidad de realizar las prácticas en la Rede ejercer los conocimientos previamente adquiridos en el Máster.

Las prácticas realizadas en la Rede Museística Provincial de Lugo se desarrollaron en los museos que conforman dicha Rede Museística: Museo Etnográfico SaNarla, Pazo de Tor y Museo Provincial del Mar. La gerente de la Rede Museística, Doña Encarna Lago, fue la persona encargada de coordinar las prácticas, quien ofreció una inducción teórica y una inducción práctica. Posterior a la inducción práctiplanificación de una actividad cultural para ser llevada a cabo en los tres museos ya conocidos.

El hacer factible la ejecución de una actividad cultural de mi propia invención me dio la oportunidad de experimentar un trabajo realista y fpude enriquecerme de las vivencias y de las personas con sus conocimientos y experiencias


La gestión de la Rede Museística Provincial de Lugo fue constituida oficialmente en Junio del 2006, la cual interrelaciona los cuatro museos dependientes de la Diputación de Lugo: Museo Provincial de Lugo, Museo Etnográficode Tor y Museo Provincial del Mar. La Diputación es la que tiene personalidad jurídica, por lo tanto gestiona y administra directamente los museos. La Rede Museística se coordina actualmente desde el Museo Provincial de Lugo, ubicado en el casco histórico de Lugo.

Los objetivos de la Rede Museística son: Unificar criterios, incentivar la colaboración y participación, optimizar los recursos humanos y económicos, mejorar la comunicación, incrementar el ámbito geográfico de actuación, poner en marcha las actividades conjuntas y hacer posible el lema “Museo para todos, entre todos”, el cual pretende lograr la inclusión de colectivos con riesgo de exclusión social.

En cuanto a este último objetivo se ha llevado a cabo un intensivo programa de inclusión a personas con alguna discapacidad. La Rede Museística tiene más de 10 años trabajando para hacer accesible sus museos a personas con capacidad limitada, que a pesar de los avances globales de la museología y los avances tecnológicos, estas personas han quedado olvidadas. De este modo en el año 2008 se crea finalmente el Departamento de Capacidades Diferentes y Discapacidades, adscrito a la gerencia de la Red. Ese mismo año se inician las obras de reestructuración en los museos de acuerdo alos criterios de accesibilidad.


INTRODUCCIÓN

El Máster en Servicios culturales tiene la intención de preparar al profesional para el análisis y gestión de diferentes actividades y programas culturales, por lo cual la oportunidad de realizar las prácticas en la Rede Museística de Lugo fue la idónea para ejercer los conocimientos previamente adquiridos en el Máster.

Las prácticas realizadas en la Rede Museística Provincial de Lugo se desarrollaron en los museos que conforman dicha Rede Museística: Museo Etnográfico SaNarla, Pazo de Tor y Museo Provincial del Mar. La gerente de la Rede Museística, Doña Encarna Lago, fue la persona encargada de coordinar las prácticas, quien ofreció una inducción teórica y una inducción práctica. Posterior a la inducción práctiplanificación de una actividad cultural para ser llevada a cabo en los tres museos ya

El hacer factible la ejecución de una actividad cultural de mi propia invención me dio la oportunidad de experimentar un trabajo realista y funcional, del mismo modo en que pude enriquecerme de las vivencias y de las personas con sus conocimientos y experiencias


La gestión de la Rede Museística Provincial de Lugo fue constituida oficialmente 2006, la cual interrelaciona los cuatro museos dependientes de la Diputación

de Lugo: Museo Provincial de Lugo, Museo Etnográfico-Fortaleza San Paio de Narla, Pazo de Tor y Museo Provincial del Mar. La Diputación es la que tiene personalidad jurídica,

lo tanto gestiona y administra directamente los museos. La Rede Museística se coordina actualmente desde el Museo Provincial de Lugo, ubicado en el casco histórico de

Los objetivos de la Rede Museística son: Unificar criterios, incentivar la ación y participación, optimizar los recursos humanos y económicos, mejorar la

comunicación, incrementar el ámbito geográfico de actuación, poner en marcha las actividades conjuntas y hacer posible el lema “Museo para todos, entre todos”, el cual

lograr la inclusión de colectivos con riesgo de exclusión social.

En cuanto a este último objetivo se ha llevado a cabo un intensivo programa de inclusión a personas con alguna discapacidad. La Rede Museística tiene más de 10 años

cesible sus museos a personas con capacidad limitada, que a pesar de los avances globales de la museología y los avances tecnológicos, estas personas han quedado olvidadas. De este modo en el año 2008 se crea finalmente el Departamento de

entes y Discapacidades, adscrito a la gerencia de la Red. Ese mismo año se inician las obras de reestructuración en los museos de acuerdo alos criterios de


224

El Máster en Servicios culturales tiene la intención de preparar al profesional para el análisis y gestión de diferentes actividades y programas culturales, por lo cual la

Museística de Lugo fue la idónea para

Las prácticas realizadas en la Rede Museística Provincial de Lugo se desarrollaron en los museos que conforman dicha Rede Museística: Museo Etnográfico San Paio de Narla, Pazo de Tor y Museo Provincial del Mar. La gerente de la Rede Museística, Doña Encarna Lago, fue la persona encargada de coordinar las prácticas, quien ofreció una inducción teórica y una inducción práctica. Posterior a la inducción práctica se designó la planificación de una actividad cultural para ser llevada a cabo en los tres museos ya

El hacer factible la ejecución de una actividad cultural de mi propia invención me uncional, del mismo modo en que

pude enriquecerme de las vivencias y de las personas con sus conocimientos y experiencias

La gestión de la Rede Museística Provincial de Lugo fue constituida oficialmente 2006, la cual interrelaciona los cuatro museos dependientes de la Diputación

Fortaleza San Paio de Narla, Pazo de Tor y Museo Provincial del Mar. La Diputación es la que tiene personalidad jurídica,

lo tanto gestiona y administra directamente los museos. La Rede Museística se coordina actualmente desde el Museo Provincial de Lugo, ubicado en el casco histórico de

Los objetivos de la Rede Museística son: Unificar criterios, incentivar la ación y participación, optimizar los recursos humanos y económicos, mejorar la

comunicación, incrementar el ámbito geográfico de actuación, poner en marcha las actividades conjuntas y hacer posible el lema “Museo para todos, entre todos”, el cual

lograr la inclusión de colectivos con riesgo de exclusión social.

En cuanto a este último objetivo se ha llevado a cabo un intensivo programa de inclusión a personas con alguna discapacidad. La Rede Museística tiene más de 10 años

cesible sus museos a personas con capacidad limitada, que a pesar de los avances globales de la museología y los avances tecnológicos, estas personas han quedado olvidadas. De este modo en el año 2008 se crea finalmente el Departamento de

entes y Discapacidades, adscrito a la gerencia de la Red. Ese mismo año se inician las obras de reestructuración en los museos de acuerdo alos criterios de

En 1932 se crea el Museo Provincial de acuerdo a la Diputación de Lugo. En 1957

el museo se traslada al antiguo convento de San Francisco siendo reestructurado pero conservando algunas áreas originales, en 1962 el Museo Provincial de Lugo fue declarado bien de interés cultural. El Museo Provincial de Lugo es el único museo de la red que posee conservación, restauración y catalogación.

El Museo Etnográfico San Paio de Narla es una fortaleza ubicada a 28 km al Oeste

de Lugo que data del siglo XIV, que sirvió de castronela al asentamiento de San Paio. La Fortaleza fue adquirida por la Diputacuya intención era demolerla y aprovechar la piedra. A comienzo de los años 80 se hace una renovación de pisos y techos, instalación eléctrica y otras mejoras para hacer de la fortaleza un museo. En 1983Lugo a la Fortaleza San Paio de Narla el cual abre sus puertas ese mismoEtnográfico y de Historia.

El Pazo de Tor está ubicado en el valle de Lemos, en la parroquia San Juan deque pertenece al concello de Monforte de Lemos. Es un hermoso edificiofinales del siglo XVIII. A pesar de las reparaciones realizadas tras quedarincendio de las tropas napoleónicas, conserva con mucha sobriedad suCuando la Diputación Provincial de Lugo recibe al Pazo como unaserie de mejoras para su posterior musealización en Julio del 2006.

El Museo del Mar nace en 1969 gracias a Francisco Rivera Casás, quien era maestro de la Escuela Nacional y de la Escuela de Orientación Marítima y Pesquera de San Ciprian. Don Francisco coleccionaba objetos marinos, y junto con sus 34 alumnos nace la iniciativa de crear un museo en el aula de la Escuela Nacional, tomando como base la colección marina del maestro. Es así como en el año 69 la Diputación Provincial de Lugo crea el Museo del Mar. De 1994 al 2004 el museo es gestionado por la asociación de vecinos “Cruz dá venda de San Ciprián”. En ese período abre todos los días al público, contando con cuatro salas de exposición. Finalmente en el 2004 pasa a formar parte de la Rede de Museos de la Diputación de Lugo como Museo Provincial del Mar. Hay que destacar que el Museo del Mar de San Ciprián es el más antiguo de toda Galicia y el único museo gallego que nace por iniciativa de un grupo de alumnos y su maestro, y en el que han participado activamente en su funcionamiento los vecinos de la zona. Actualmente cuenta con varios programas de actividades para niños, jóvenes y familias con talleres,jornadas temáticas y actividades lúdicocreatividad, la experimentación y el trabajo cooperativo en grupo.

Otros programas contemplados en el Museo del Mar son: Actividades escolares, programa investiga, de conservación, de publicaciones, de creadores, de cooperación, de cine, de conciertos, de teatro, de rede de diálogos, de efemérides, proyecto internacionales, entre otros.


En 1932 se crea el Museo Provincial de acuerdo a la Diputación de Lugo. En 1957 useo se traslada al antiguo convento de San Francisco siendo reestructurado pero

conservando algunas áreas originales, en 1962 el Museo Provincial de Lugo fue declarado bien de interés cultural. El Museo Provincial de Lugo es el único museo de la red que osee conservación, restauración y catalogación.

El Museo Etnográfico San Paio de Narla es una fortaleza ubicada a 28 km al Oeste de Lugo que data del siglo XIV, que sirvió de castronela al asentamiento de San Paio. La Fortaleza fue adquirida por la Diputación en 1939, tras salvarla de su último propietario cuya intención era demolerla y aprovechar la piedra. A comienzo de los años 80 se hace una renovación de pisos y techos, instalación eléctrica y otras mejoras para hacer de la fortaleza un museo. En 1983 se trasladan materiales de etnografía del Museo Provincial de Lugo a la Fortaleza San Paio de Narla el cual abre sus puertas ese mismo

El Pazo de Tor está ubicado en el valle de Lemos, en la parroquia San Juan deque pertenece al concello de Monforte de Lemos. Es un hermoso edificiofinales del siglo XVIII. A pesar de las reparaciones realizadas tras quedarincendio de las tropas napoleónicas, conserva con mucha sobriedad suCuando la Diputación Provincial de Lugo recibe al Pazo como una donación, realiza una serie de mejoras para su posterior musealización en Julio del 2006.

El Museo del Mar nace en 1969 gracias a Francisco Rivera Casás, quien era Escuela Nacional y de la Escuela de Orientación Marítima y Pesquera de San

Ciprian. Don Francisco coleccionaba objetos marinos, y junto con sus 34 alumnos nace la iniciativa de crear un museo en el aula de la Escuela Nacional, tomando como base la

ón marina del maestro. Es así como en el año 69 la Diputación Provincial de Lugo crea el Museo del Mar. De 1994 al 2004 el museo es gestionado por la asociación de vecinos “Cruz dá venda de San Ciprián”. En ese período abre todos los días al público,

ndo con cuatro salas de exposición. Finalmente en el 2004 pasa a formar parte de la Rede de Museos de la Diputación de Lugo como Museo Provincial del Mar. Hay que destacar que el Museo del Mar de San Ciprián es el más antiguo de toda Galicia y el único

eo gallego que nace por iniciativa de un grupo de alumnos y su maestro, y en el que han participado activamente en su funcionamiento los vecinos de la zona. Actualmente cuenta con varios programas de actividades para niños, jóvenes y familias con talleres,jornadas temáticas y actividades lúdico-recreacionales con el fin de de incentivar la creatividad, la experimentación y el trabajo cooperativo en grupo.

Otros programas contemplados en el Museo del Mar son: Actividades escolares, onservación, de publicaciones, de creadores, de cooperación, de

cine, de conciertos, de teatro, de rede de diálogos, de efemérides, proyecto internacionales,


225

En 1932 se crea el Museo Provincial de acuerdo a la Diputación de Lugo. En 1957 useo se traslada al antiguo convento de San Francisco siendo reestructurado pero

conservando algunas áreas originales, en 1962 el Museo Provincial de Lugo fue declarado bien de interés cultural. El Museo Provincial de Lugo es el único museo de la red que

El Museo Etnográfico San Paio de Narla es una fortaleza ubicada a 28 km al Oeste de Lugo que data del siglo XIV, que sirvió de castronela al asentamiento de San Paio. La

ción en 1939, tras salvarla de su último propietario cuya intención era demolerla y aprovechar la piedra. A comienzo de los años 80 se hace una renovación de pisos y techos, instalación eléctrica y otras mejoras para hacer de la

se trasladan materiales de etnografía del Museo Provincial de Lugo a la Fortaleza San Paio de Narla el cual abre sus puertas ese mismo año como Museo

El Pazo de Tor está ubicado en el valle de Lemos, en la parroquia San Juan de Tor, que pertenece al concello de Monforte de Lemos. Es un hermoso edificio construido a finales del siglo XVIII. A pesar de las reparaciones realizadas tras quedar afectada por el incendio de las tropas napoleónicas, conserva con mucha sobriedad su estilo neoclásico.

donación, realiza una

El Museo del Mar nace en 1969 gracias a Francisco Rivera Casás, quien era Escuela Nacional y de la Escuela de Orientación Marítima y Pesquera de San

Ciprian. Don Francisco coleccionaba objetos marinos, y junto con sus 34 alumnos nace la iniciativa de crear un museo en el aula de la Escuela Nacional, tomando como base la

ón marina del maestro. Es así como en el año 69 la Diputación Provincial de Lugo crea el Museo del Mar. De 1994 al 2004 el museo es gestionado por la asociación de vecinos “Cruz dá venda de San Ciprián”. En ese período abre todos los días al público,

ndo con cuatro salas de exposición. Finalmente en el 2004 pasa a formar parte de la Rede de Museos de la Diputación de Lugo como Museo Provincial del Mar. Hay que destacar que el Museo del Mar de San Ciprián es el más antiguo de toda Galicia y el único

eo gallego que nace por iniciativa de un grupo de alumnos y su maestro, y en el que han participado activamente en su funcionamiento los vecinos de la zona. Actualmente cuenta con varios programas de actividades para niños, jóvenes y familias con talleres,

recreacionales con el fin de de incentivar la

Otros programas contemplados en el Museo del Mar son: Actividades escolares, onservación, de publicaciones, de creadores, de cooperación, de

cine, de conciertos, de teatro, de rede de diálogos, de efemérides, proyecto internacionales,



226

VISITAS A LOS MUSEOS DE LA REDE MUSEÍSTICAPROVINCIAL DE LUGO

Visita guiada al Museo Etnográfico

El viernes 4 de febrero nos encontramos en el Museo Provincial de Lugo, en laoficina de coordinación de la Rede Museística, en donde Doña Encarna realizó unainducción teórica y nos dio material de y programas que se han llevado a cabo en la Rede, así como la nuevaconcepto de musealización.

Posteriormente nos dirigimos a la Fortaleza San Paio de Narla, en donde nosrecibió Doña Paquita, quien nos hizo de guía en esta fortaleza, y quien mejor que ella,además de ser una doña muy amena, siente una conexión muy especial con esteque desde su infancia conocía de este legado histórico gracias a su padre quepor muchos años esta fortaleza. En cada espacio de la fortaleza se exponenobjetos que recrean la vida de los gallegos desde el siglo XV, tanto de losde los nobles.

Cada objeto, cada detalle tiene una historia que almemoria para siempre. Aprendí que la piedra está allí, serecobra valor cuando conocemos su pasado, sus relatos,años atrás la grandiosa historia de la cual el únicoesos elementos que podemos ver y tocar, y que esconservación.

Visita al Pazo de Tor: Encuentro de mujeres artistas gallegas:

El Pazo de Tor es un sitio hermoso, desde sus grandes jardpanorámica de sus balcones, hasta sus grandes salones que te evocan a la opulenta vida de los propietarios del Pazo en su época.

En la entrada del Pazo se desplegó la exposición de ilustraciones “Mis ojos y tus manos” a través de la ONG llamada género y la pobreza de la mujer en la India, que plasma la cooperación de las voluntarias de Implicadas por manos de las ilustradoras. El evento comenzó con un performance de la artista alemana Petra Hofmann, quien quería demostrar ciertas teorías de aprendizaje en niños a través de su actuación burlesca. Posteriormente entramos a conocer el palacio, anonadados por la grandeza de sus salas y sus pasillos, llegamos hasta el salón donde se realizaría el encuentro de mujeres artistas gallegas. La reunión fue amenizada por Doña Encarna, haciendo que los debates tomaran curso. Numerosas mujeres gallegas y de otras partes del mundo involucradas o relacionadas en el mundo del arte participaron, de


VISITAS A LOS MUSEOS DE LA REDE MUSEÍSTICAPROVINCIAL DE LUGO

al Museo Etnográfico-Fortaleza San Paio de Narla:

El viernes 4 de febrero nos encontramos en el Museo Provincial de Lugo, en laoficina de coordinación de la Rede Museística, en donde Doña Encarna realizó unainducción teórica y nos dio material de lectura para conocer con más detalles losy programas que se han llevado a cabo en la Rede, así como la nueva perspectiva del nuevo concepto de musealización.

Posteriormente nos dirigimos a la Fortaleza San Paio de Narla, en donde nosña Paquita, quien nos hizo de guía en esta fortaleza, y quien mejor que ella,

además de ser una doña muy amena, siente una conexión muy especial con esteque desde su infancia conocía de este legado histórico gracias a su padre quepor muchos años esta fortaleza. En cada espacio de la fortaleza se exponenobjetos que recrean la vida de los gallegos desde el siglo XV, tanto de los

Cada objeto, cada detalle tiene una historia que al conocerla queda grabada en la memoria para siempre. Aprendí que la piedra está allí, se puede ver y tocar, pero ésta sólo recobra valor cuando conocemos su pasado, sus relatos, cuando recreamos hace cientos de años atrás la grandiosa historia de la cual el único vestigio que tenemos es precisamente esos elementos que podemos ver y tocar, y que esposible gracias a la sensibilidad de


El Pazo de Tor es un sitio hermoso, desde sus grandes jardines y la prodigiosa vista panorámica de sus balcones, hasta sus grandes salones que te evocan a la opulenta vida de los propietarios del Pazo en su época.

En la entrada del Pazo se desplegó la exposición de ilustraciones “Mis ojos y tus e la ONG llamada Implicadas no desenvolvemento. Las temática era del

género y la pobreza de la mujer en la India, que plasma la cooperación de las voluntarias de Implicadas por manos de las ilustradoras. El evento comenzó con un performance de la

lemana Petra Hofmann, quien quería demostrar ciertas teorías de aprendizaje en niños a través de su actuación burlesca. Posteriormente entramos a conocer el palacio, anonadados por la grandeza de sus salas y sus pasillos, llegamos hasta el salón donde se ealizaría el encuentro de mujeres artistas gallegas. La reunión fue amenizada por Doña

Encarna, haciendo que los debates tomaran curso. Numerosas mujeres gallegas y de otras partes del mundo involucradas o relacionadas en el mundo del arte participaron, de


227

VISITAS A LOS MUSEOS DE LA REDE MUSEÍSTICA

Fortaleza San Paio de Narla:

El viernes 4 de febrero nos encontramos en el Museo Provincial de Lugo, en la oficina de coordinación de la Rede Museística, en donde Doña Encarna realizó una

lectura para conocer con más detalles los proyectos perspectiva del nuevo

Posteriormente nos dirigimos a la Fortaleza San Paio de Narla, en donde nos ña Paquita, quien nos hizo de guía en esta fortaleza, y quien mejor que ella, que

además de ser una doña muy amena, siente una conexión muy especial con este museo, ya que desde su infancia conocía de este legado histórico gracias a su padre que ha cuidado por muchos años esta fortaleza. En cada espacio de la fortaleza se exponen diferentes objetos que recrean la vida de los gallegos desde el siglo XV, tanto de los plebeyos como

queda grabada en la puede ver y tocar, pero ésta sólo

cuando recreamos hace cientos de tigio que tenemos es precisamente

posible gracias a la sensibilidad de


ines y la prodigiosa vista panorámica de sus balcones, hasta sus grandes salones que te evocan a la opulenta vida de

En la entrada del Pazo se desplegó la exposición de ilustraciones “Mis ojos y tus Las temática era del

género y la pobreza de la mujer en la India, que plasma la cooperación de las voluntarias de Implicadas por manos de las ilustradoras. El evento comenzó con un performance de la

lemana Petra Hofmann, quien quería demostrar ciertas teorías de aprendizaje en niños a través de su actuación burlesca. Posteriormente entramos a conocer el palacio, anonadados por la grandeza de sus salas y sus pasillos, llegamos hasta el salón donde se ealizaría el encuentro de mujeres artistas gallegas. La reunión fue amenizada por Doña

Encarna, haciendo que los debates tomaran curso. Numerosas mujeres gallegas y de otras partes del mundo involucradas o relacionadas en el mundo del arte participaron, debatieron

y opinaron acerca del papel de la mujer en el arte a través de la historia. Fue muy interesante conocer las diferentes posiciones y perspectivas de mujeres de diferentes edades y estilos, quienes argumentaban con firmeza sus puntos de vista. Los esociales de esta naturaleza son muy importantes ya que nos permite tener espacios de diálogo e interacción que hace posible la inclusión de todas las personas en la sociedad desde diferentes ámbitos.

Visita al Museo Provincial del Mar:

La visita al Museo Provincial del Mar se hizo con el motivo del enfoque de la mujer en el patrimonio cultural, el cual consistió en una reunión de mujeres para hablar de la memoria de la mujer en el mundo del mar. En el grupo dominaba en número por mujeres de la tercera edad, quienes compartieron anécdotas y experiencias de vida en su juventud como noviazgos, matrimonio, familia, esposos que se ausentaban por meses para trabajar en mar adentro, trabajos que realizaban como mujeres, vida social, etc.

Posteriormente se llevó a cabo un evento para niños, pero disfrutable para todas las edades: La revista oral A voz dos carraosperiodicidad trimestral. En esta oportunidad los cuenta cuentos nos deleitaron con uhistoria llamada Nanas de la cebolla, de una hora y media de la historia entre voces personificadas, música, imágenes, vestuarios, canciones e interactividad con los niños.


y opinaron acerca del papel de la mujer en el arte a través de la historia. Fue muy interesante conocer las diferentes posiciones y perspectivas de mujeres de diferentes edades y estilos, quienes argumentaban con firmeza sus puntos de vista. Los esociales de esta naturaleza son muy importantes ya que nos permite tener espacios de diálogo e interacción que hace posible la inclusión de todas las personas en la sociedad

Visita al Museo Provincial del Mar:

a al Museo Provincial del Mar se hizo con el motivo del enfoque de la mujer en el patrimonio cultural, el cual consistió en una reunión de mujeres para hablar de la memoria de la mujer en el mundo del mar. En el grupo dominaba en número por mujeres

ercera edad, quienes compartieron anécdotas y experiencias de vida en su juventud como noviazgos, matrimonio, familia, esposos que se ausentaban por meses para trabajar en mar adentro, trabajos que realizaban como mujeres, vida social, etc.

Posteriormente se llevó a cabo un evento para niños, pero disfrutable para todas las A voz dos carraos, editada por el Museo Provincial del Mar con

periodicidad trimestral. En esta oportunidad los cuenta cuentos nos deleitaron con uNanas de la cebolla, un poema de Miguel Hernández. El público disfrutó

de una hora y media de la historia entre voces personificadas, música, imágenes, vestuarios, canciones e interactividad con los niños.


228

y opinaron acerca del papel de la mujer en el arte a través de la historia. Fue muy interesante conocer las diferentes posiciones y perspectivas de mujeres de diferentes edades y estilos, quienes argumentaban con firmeza sus puntos de vista. Los encuentros sociales de esta naturaleza son muy importantes ya que nos permite tener espacios de diálogo e interacción que hace posible la inclusión de todas las personas en la sociedad

a al Museo Provincial del Mar se hizo con el motivo del enfoque de la mujer en el patrimonio cultural, el cual consistió en una reunión de mujeres para hablar de la memoria de la mujer en el mundo del mar. En el grupo dominaba en número por mujeres

ercera edad, quienes compartieron anécdotas y experiencias de vida en su juventud como noviazgos, matrimonio, familia, esposos que se ausentaban por meses para trabajar

Posteriormente se llevó a cabo un evento para niños, pero disfrutable para todas las , editada por el Museo Provincial del Mar con

periodicidad trimestral. En esta oportunidad los cuenta cuentos nos deleitaron con una un poema de Miguel Hernández. El público disfrutó

de una hora y media de la historia entre voces personificadas, música, imágenes,

DESARROLLO DE LA PROPUESTA

PROGRAMA:

El programa consiste en una muestra fotográfica de mujeres de Galicia y mujeres de Venezuela en el contexto social y laboral, y algunas en el ámbito de inmigrante, en el periodo de siglo XX. Se exponen 70 fotografías originales en blanco y digital, a través de una herramienta audiovisual proyectada desde el ordenador. La exposición fotográfica se acompaña, posteriormente, con unas actividades de interacción.



El programa consiste en una muestra fotográfica de mujeres de Galicia y mujeres de Venezuela en el contexto social y laboral, y algunas en el ámbito de inmigrante, en el periodo de siglo XX. Se exponen 70 fotografías originales en blanco y digital, a través de una herramienta audiovisual proyectada desde el ordenador. La exposición fotográfica se acompaña, posteriormente, con unas actividades de interacción.


229


El programa consiste en una muestra fotográfica de mujeres de Galicia y mujeres de Venezuela en el contexto social y laboral, y algunas en el ámbito de inmigrante, en el periodo de siglo XX. Se exponen 70 fotografías originales en blanco y negro en formato digital, a través de una herramienta audiovisual proyectada desde el ordenador. La exposición fotográfica se acompaña, posteriormente, con unas actividades de interacción.

Para llevar a cabo este trabajo realicé una previa ifundamentada en la materia “Procesos migratorios e identidad sociocultural” impartida en el Máster de Servicios Culturales. Consulté material fotográfico e histórico en el de Emigración Gallega, perteneciente al Consello ciudad de Santiago de Compostela. Al mismo tiempo, gracias a la colaboración del fotógrafo lucense Carlos Valcárcel, se recopiló algunas fotos de su preciada colección fotográfica alusivas a la mujer. Así mismo tuve accemujer venezolana en el siglo XX a través del centro de artes “CELARG”, en Caracas, el cual cuenta con una exposición fotográfica del mismo tema, material proporcionado y resguardado en el Archivo Histórico de Mirafl

Destinatarios:

La exposición fotográfica y la actividad didáctica se llevaron a cabo en losde la Red Museística de Lugo, y está dirigido a las familias, en especial a lasabuelos, las nietas y nietos, hijas e hijos entravés de las imágenes expuestas. La integración de variasabuelas, hijas y nietas harán una experiencia subjetiva ymujer en la sociedad a través de las diferentes épocas,yuxtapuesto, dentro del contexto histórico y cultural.

Difusión de la programación:

La invitación a esta muestra fotográfica se realizó a través de las redes sociales, como el Blog de Encarna Lago, y la página web de la Red Museística. También se utilizó trípticos y material impreso que se colocó en los mismos museos. La exposición se publicita como parte de las actividades programáticas de la Red Museística.


Para llevar a cabo este trabajo realicé una previa investigación bibliográfica fundamentada en la materia “Procesos migratorios e identidad sociocultural” impartida en el Máster de Servicios Culturales. Consulté material fotográfico e histórico en el

, perteneciente al Consello de la Cultura Gallega ubicado en la ciudad de Santiago de Compostela. Al mismo tiempo, gracias a la colaboración del fotógrafo lucense Carlos Valcárcel, se recopiló algunas fotos de su preciada colección fotográfica alusivas a la mujer. Así mismo tuve acceso a las fotografías digitalizadas de la mujer venezolana en el siglo XX a través del centro de artes “CELARG”, en Caracas, el cual cuenta con una exposición fotográfica del mismo tema, material proporcionado y resguardado en el Archivo Histórico de Miraflores, en Caracas.

La exposición fotográfica y la actividad didáctica se llevaron a cabo en losde la Red Museística de Lugo, y está dirigido a las familias, en especial a lasabuelos, las nietas y nietos, hijas e hijos en conjunto, con la finalidad de través de las imágenes expuestas. La integración de varias generaciones, como lo son abuelas, hijas y nietas harán una experiencia subjetiva y cercana de lo que ha sido y es la

vés de las diferentes épocas, colocando las vivencias en modo yuxtapuesto, dentro del contexto histórico y cultural.

Difusión de la programación:

La invitación a esta muestra fotográfica se realizó a través de las redes sociales, Encarna Lago, y la página web de la Red Museística. También se utilizó

trípticos y material impreso que se colocó en los mismos museos. La exposición se publicita como parte de las actividades programáticas de la Red Museística.


230

nvestigación bibliográfica fundamentada en la materia “Procesos migratorios e identidad sociocultural” impartida en el Máster de Servicios Culturales. Consulté material fotográfico e histórico en el Archivo

de la Cultura Gallega ubicado en la ciudad de Santiago de Compostela. Al mismo tiempo, gracias a la colaboración del fotógrafo lucense Carlos Valcárcel, se recopiló algunas fotos de su preciada colección

so a las fotografías digitalizadas de la mujer venezolana en el siglo XX a través del centro de artes “CELARG”, en Caracas, el cual cuenta con una exposición fotográfica del mismo tema, material proporcionado y

La exposición fotográfica y la actividad didáctica se llevaron a cabo en los museos de la Red Museística de Lugo, y está dirigido a las familias, en especial a las abuelas y

revivir la historia a generaciones, como lo son

cercana de lo que ha sido y es la colocando las vivencias en modo

La invitación a esta muestra fotográfica se realizó a través de las redes sociales, Encarna Lago, y la página web de la Red Museística. También se utilizó

trípticos y material impreso que se colocó en los mismos museos. La exposición se publicita como parte de las actividades programáticas de la Red Museística.

Por el día internacional del museo 2011, según la resolución de la Asamblea

General del ICOMOS, el lema de este año es “Museo y memorias”. Por consiguiente surgió la motivación de realizar una exposición de memorias, en las que hago referencia directamente a la fotografía.

Los museos conservan colecciones de objetos que son fundamentales para la

memoria de una sociedad. La fotografía es ese elemento del pasado, esa memoria plasmada en un papel, ese momento capturado en segundos que nos recrea toda una vive

Tales objetos son a su vez patrimonio cultural. La fotografía antigua, por ser tangible, es frágil y necesita un cuidado y una conservación especial. Eso hace que la convierta en un material de valor especial, ya que, aunque gracias a la digitalizacfotografías puedes eternizarse, el material tangible y original recobra un valor inmenso.

El Día Internacional de los Museos 2011 será la ocasión de descubrir y redescubrir

la memoria individual y colectiva, y que mejor manera de hacerlo que con exposición fotográfica alusiva a la mujer en la historia.

OBJETIVO DEL PROGRAMA:

• Analizar a la mujer de Galicia y de Venezuela a través de la fotografía antigua.

OBJETIVOS ESPECÍFICOS:

• Reflexionar y debatir sobre el rol de la mujer denty la sociedad actual. • Resaltar las semejanzas ante las diferencias entre las mujeres, omitiendonacionalidad y condición. • Reflexionar y debatir sobre las mujeres en situación de inmigrante/emigrante através de la historia. • Plasmar los sentimientos y emociones que transmite una determinada fotografía. • Comprender el significado histórico, artístico y etnográfico de la fotografía. • Descifrar una situación, contexto, historia o suceso a través de una imagen.


JUSTIFICACION

Por el día internacional del museo 2011, según la resolución de la Asamblea General del ICOMOS, el lema de este año es “Museo y memorias”. Por consiguiente surgió la motivación de realizar una exposición de memorias, en las que hago referencia

a la fotografía.

Los museos conservan colecciones de objetos que son fundamentales para la memoria de una sociedad. La fotografía es ese elemento del pasado, esa memoria plasmada en un papel, ese momento capturado en segundos que nos recrea toda una vive

Tales objetos son a su vez patrimonio cultural. La fotografía antigua, por ser tangible, es frágil y necesita un cuidado y una conservación especial. Eso hace que la convierta en un material de valor especial, ya que, aunque gracias a la digitalizacfotografías puedes eternizarse, el material tangible y original recobra un valor inmenso.

El Día Internacional de los Museos 2011 será la ocasión de descubrir y redescubrir la memoria individual y colectiva, y que mejor manera de hacerlo que con exposición fotográfica alusiva a la mujer en la historia.

OBJETIVO DEL PROGRAMA:

Analizar a la mujer de Galicia y de Venezuela a través de la fotografía antigua.

OBJETIVOS ESPECÍFICOS:

Reflexionar y debatir sobre el rol de la mujer dentro de la sociedad del siglo XX

Resaltar las semejanzas ante las diferencias entre las mujeres, omitiendo

Reflexionar y debatir sobre las mujeres en situación de inmigrante/emigrante a

Plasmar los sentimientos y emociones que transmite una determinada fotografía.

Comprender el significado histórico, artístico y etnográfico de la fotografía.

Descifrar una situación, contexto, historia o suceso a través de una imagen.


231

Por el día internacional del museo 2011, según la resolución de la Asamblea General del ICOMOS, el lema de este año es “Museo y memorias”. Por consiguiente surgió la motivación de realizar una exposición de memorias, en las que hago referencia

Los museos conservan colecciones de objetos que son fundamentales para la memoria de una sociedad. La fotografía es ese elemento del pasado, esa memoria plasmada en un papel, ese momento capturado en segundos que nos recrea toda una vivencia.

Tales objetos son a su vez patrimonio cultural. La fotografía antigua, por ser tangible, es frágil y necesita un cuidado y una conservación especial. Eso hace que la convierta en un material de valor especial, ya que, aunque gracias a la digitalización, las fotografías puedes eternizarse, el material tangible y original recobra un valor inmenso.

El Día Internacional de los Museos 2011 será la ocasión de descubrir y redescubrir la memoria individual y colectiva, y que mejor manera de hacerlo que con una hermosa

Analizar a la mujer de Galicia y de Venezuela a través de la fotografía antigua.

ro de la sociedad del siglo XX

Resaltar las semejanzas ante las diferencias entre las mujeres, omitiendo

Reflexionar y debatir sobre las mujeres en situación de inmigrante/emigrante a

Plasmar los sentimientos y emociones que transmite una determinada fotografía.

Comprender el significado histórico, artístico y etnográfico de la fotografía.

Descifrar una situación, contexto, historia o suceso a través de una imagen.

PRESENTACIÓN DEL PROGRAMA: La mujer gallega en el siglo XX:

La mujer gallega que emigraba vivía en lo rural, trabajaba en campo y la casa, así como la gallega de los pueblos de la costa, trabajaba el tejido de redes y la venta de pescado. Una vez en el exterior, no sólo asumía las tradicionales responsabilidades en cuanto a la familia, si no también tuvo que afrontar la nueva sociedad en la que vivía. En el siglo XX se esperaba que la mujer se quedara en casa trabajando en el hogar, cuidando de los hijos, que fueran decentes, que obedecieran al marido y al padre, que mantuvieran la tradición en la lengua, las comidas, las vestimentas, etc., en el seno del hogar, así como la comunicación entre mujeres de su misma procedencia.


PRESENTACIÓN DEL PROGRAMA:

La mujer gallega en el siglo XX:

La mujer gallega que emigraba vivía en lo rural, trabajaba en campo y la casa, así como la gallega de los pueblos de la costa, trabajaba el tejido de redes y la venta de

l exterior, no sólo asumía las tradicionales responsabilidades en cuanto a la familia, si no también tuvo que afrontar la nueva sociedad en la que vivía. En el siglo XX se esperaba que la mujer se quedara en casa trabajando en el hogar, cuidando de

os, que fueran decentes, que obedecieran al marido y al padre, que mantuvieran la tradición en la lengua, las comidas, las vestimentas, etc., en el seno del hogar, así como la comunicación entre mujeres de su misma procedencia.


232

PRESENTACIÓN DEL PROGRAMA:

La mujer gallega que emigraba vivía en lo rural, trabajaba en campo y la casa, así como la gallega de los pueblos de la costa, trabajaba el tejido de redes y la venta de

l exterior, no sólo asumía las tradicionales responsabilidades en cuanto a la familia, si no también tuvo que afrontar la nueva sociedad en la que vivía. En el siglo XX se esperaba que la mujer se quedara en casa trabajando en el hogar, cuidando de

os, que fueran decentes, que obedecieran al marido y al padre, que mantuvieran la tradición en la lengua, las comidas, las vestimentas, etc., en el seno del hogar, así como la

La mujer venezolana en el siglo XX:

La mujer de Venezuela se ha caracterizado por su afabilidad e ímpetu de lucha. La búsqueda de una ciudadanía por parte de éstas mujeres se remonta en los años de independencia del país, dónde las mujeres luchaban entre ideales

Durante todo el siglo XX la mujer venezolana no solo luchó por la igualdad y la democracia, si no que fue construyendo espacios e instituciones desde las cuales hicieron escuchar su voz en defensa de sus derechos y manifestó solidhacia la humanidad en general.


venezolana en el siglo XX:

La mujer de Venezuela se ha caracterizado por su afabilidad e ímpetu de lucha. La búsqueda de una ciudadanía por parte de éstas mujeres se remonta en los años de independencia del país, dónde las mujeres luchaban entre ideales a la par de los hombres.

Durante todo el siglo XX la mujer venezolana no solo luchó por la igualdad y la democracia, si no que fue construyendo espacios e instituciones desde las cuales hicieron escuchar su voz en defensa de sus derechos y manifestó solidaridad hacia otras mujeres y hacia la humanidad en general.


233

La mujer de Venezuela se ha caracterizado por su afabilidad e ímpetu de lucha. La búsqueda de una ciudadanía por parte de éstas mujeres se remonta en los años de

a la par de los hombres.

Durante todo el siglo XX la mujer venezolana no solo luchó por la igualdad y la democracia, si no que fue construyendo espacios e instituciones desde las cuales hicieron

aridad hacia otras mujeres y

ACTIVIDAD PRÁCTICA: “MEMORIA DE MUJERES DEAQUÍ Y DE ALLÁ” EN LA REDE MUSEÍSTICA

Actividad 1:

Esta actividad didáctica consiste en repartir a los visitantes tarjetones de dosdiferentes. Se pide que en el tarjetón de un color se describa con una o dosmujer gallega, y en el de otro color que se describa a la mujer venezolana.

Finalmente se juntarán todos los tarjetones de un color, y aparte los tarjetoneotro color. De esta manera analizaremos percepciones, opiniones, sensaciones y sentimientos en base a la exposición de fotografías, para así dar una conclusión final de lo que engloba la palabra “mujer”. Para esta actividad práctica podemos ¿Qué roles desempeñan la mujer en la actualidad?¿Cómo era la mujer emigrante en el siglo XX?¿Cómo es la mujer emigrante en la actualidad?¿A qué retos sociales se enfrenta la mujer emigrante?¿Qué imagen tiene la mujer venezolana en la sociedad gallega?¿Qué diferencias vemos entre las mujeres del campo, del mar y de la¿A qué retos sociales se enfrenta la mujer hoy día?

Con estas actividades será más visible la analogía entre mujeres de estas dosnaciones, pretendiendo resaltar las similitudes como ser humano y como mujer.

Actividad 2:

Otra actividad que complementa la anterior consiste en repartir una de las fotografías de la exposición, impresa, a cada persona y pedirles que describan en un folio los sentimientos que se transmiten en la fotografía, así como en contexto, los personajes y las actividades que están realizando. Para esta actividad práctica podemos plantearnos las siguientes preguntas:¿Qué sentimientos te transmite la fotografía?¿Cómo se muestran las mujeres?¿Qué emociones expresan?¿Qué trabajos realizan? ¿Cómo eran las familias?


ACTIVIDAD PRÁCTICA: “MEMORIA DE MUJERES DEAQUÍ Y DE ALLÁ” EN LA REDE MUSEÍSTICA

Esta actividad didáctica consiste en repartir a los visitantes tarjetones de dosdiferentes. Se pide que en el tarjetón de un color se describa con una o dosmujer gallega, y en el de otro color que se describa a la mujer venezolana.

Finalmente se juntarán todos los tarjetones de un color, y aparte los tarjetonecolor. De esta manera analizaremos percepciones, opiniones, sensaciones y

en base a la exposición de fotografías, para así dar una conclusión final de lo engloba la palabra “mujer”.

Para esta actividad práctica podemos plantearnos las siguientes preguntas:¿Qué roles desempeñan la mujer en la actualidad? ¿Cómo era la mujer emigrante en el siglo XX? ¿Cómo es la mujer emigrante en la actualidad? ¿A qué retos sociales se enfrenta la mujer emigrante?

er venezolana en la sociedad gallega? ¿Qué diferencias vemos entre las mujeres del campo, del mar y de laciudad?¿A qué retos sociales se enfrenta la mujer hoy día?

Con estas actividades será más visible la analogía entre mujeres de estas dosetendiendo resaltar las similitudes como ser humano y como mujer.

Otra actividad que complementa la anterior consiste en repartir una de las fotografías de la exposición, impresa, a cada persona y pedirles que describan en un folio

mientos que se transmiten en la fotografía, así como en contexto, los personajes y las actividades que están realizando.

Para esta actividad práctica podemos plantearnos las siguientes preguntas:¿Qué sentimientos te transmite la fotografía?

tran las mujeres? ¿Qué emociones expresan?


234

ACTIVIDAD PRÁCTICA: “MEMORIA DE MUJERES DE AQUÍ Y DE ALLÁ” EN LA REDE MUSEÍSTICA

Esta actividad didáctica consiste en repartir a los visitantes tarjetones de dos colores diferentes. Se pide que en el tarjetón de un color se describa con una o dos palabras a la mujer gallega, y en el de otro color que se describa a la mujer venezolana.

Finalmente se juntarán todos los tarjetones de un color, y aparte los tarjetones del color. De esta manera analizaremos percepciones, opiniones, sensaciones y

en base a la exposición de fotografías, para así dar una conclusión final de lo

plantearnos las siguientes preguntas:

ciudad?

Con estas actividades será más visible la analogía entre mujeres de estas dos etendiendo resaltar las similitudes como ser humano y como mujer.

Otra actividad que complementa la anterior consiste en repartir una de las fotografías de la exposición, impresa, a cada persona y pedirles que describan en un folio

mientos que se transmiten en la fotografía, así como en contexto, los personajes y

Para esta actividad práctica podemos plantearnos las siguientes preguntas:

ACTIVIDAD PRÁCTICA EN EL MUSEO PROVINCIAL DEL MAR

El día 17 de Mayo asistieron un grupo de niñas asiduas al Museo del mar, gracias a

la publicidad suministrada por Doña Encarna. Aprovechando la visita de este agitado grupo, se realizaron primeramente las actividades de mis compañeras de prácticas, ya que se enfocaban más hacia el público infantil. Posteriormente, ya reunido un publico de diferentes edades, se llevó a cabo la muestra fotográfica. Se expuso a través de un proyector conectado al ordenador. El público se mostró cautivado por cada fotografía expuesta. Al finalizar la exposición, se explicaron las ideas relacionadas a la memoria y la fotografía para la comprensión de los objetivos de este trabajo. Luego fueron llevadas a cabo las actividades interactivas programadas relacionadas a esta actividad.

ACTIVIDAD PRÁCTICA EN EL MUSEO ETNOGRÁFICOFORTALEZA SAN PAIO DE NARLA



El día 17 de Mayo asistieron un grupo de niñas asiduas al Museo del mar, gracias a suministrada por Doña Encarna. Aprovechando la visita de este agitado

grupo, se realizaron primeramente las actividades de mis compañeras de prácticas, ya que se enfocaban más hacia el público infantil. Posteriormente, ya reunido un publico de

dades, se llevó a cabo la muestra fotográfica. Se expuso a través de un proyector conectado al ordenador. El público se mostró cautivado por cada fotografía expuesta. Al finalizar la exposición, se explicaron las ideas relacionadas a la memoria y la

afía para la comprensión de los objetivos de este trabajo. Luego fueron llevadas a cabo las actividades interactivas programadas relacionadas a esta actividad.

ACTIVIDAD PRÁCTICA EN EL MUSEO ETNOGRÁFICOFORTALEZA SAN PAIO DE NARLA


235


El día 17 de Mayo asistieron un grupo de niñas asiduas al Museo del mar, gracias a suministrada por Doña Encarna. Aprovechando la visita de este agitado

grupo, se realizaron primeramente las actividades de mis compañeras de prácticas, ya que se enfocaban más hacia el público infantil. Posteriormente, ya reunido un publico de

dades, se llevó a cabo la muestra fotográfica. Se expuso a través de un proyector conectado al ordenador. El público se mostró cautivado por cada fotografía expuesta. Al finalizar la exposición, se explicaron las ideas relacionadas a la memoria y la

afía para la comprensión de los objetivos de este trabajo. Luego fueron llevadas a cabo las actividades interactivas programadas relacionadas a esta actividad.

ACTIVIDAD PRÁCTICA EN EL MUSEO ETNOGRÁFICO FORTALEZA SAN PAIO DE NARLA

El día 18 de Mayo envisitaba al museo por un espectáculo teatral de niñas que se presentaba en la mañana.aprovechamos su presencia para llevar a cabo las diferentes actividades. Las fotografías expuestas fueron del agrado de todos los presentes, pero cautivó más a los adultos.

Las actividades programadas se llevaron a cabo. La actividad que más gustó fue la

número 2, la cual consiste en describir por escrito los sentimientos y emociones que transmite una foto. Los niños se animaron, aunque se les dio más orientación de cómo plasmar sus impresiones personales con respecto a la fotografía, y los adultos presentes lo hicieron esmeradamente. Todos los que realizaron la actividad tomaron su tiempo para inspirarse y pensar un rato. Finalmente, cada persona leyó lo que había escrito, con la finalidad de que compartieran sus expresiones y reflexiones. Fue una actividad emotiva, donde se evidenciaron sentimientos y expresiones.

La exposición fotográfica en digital ha r

comparación con la impresión en papel. Sin embargo, la finalidad de este programa es que se lleve a cabo en un futuro como una exposición temporal en los museos. Que las fotografías sean impresas en un tamaño aproximado dpara que el público pueda apreciarlas y disfrutarlas por un tiempo determinado. A mi gusto personal, las exposiciones fotográficas me encantan, y reconozco que llegan mucho al público. Por lo tanto afirmo que esta expose han cumplido los objetivos.

A través de este trabajo práctico y de investigación se amplía mi perspectiva como profesional del ámbito cultural, así como a nivel personal y humano. Ser gracia de ser un humano versátil y fuerte ante los hechos de la vida.

Efectivamente las actividades llevadas a cabo demostraron que la fotografía se

convierte en memoria histórica, y que podemos recordar, evocar o recrear una historia que existió. La fotografía se convierte en esa evidencia real de un pasado. Las imágenes permanecen en nuestra mente por mucho tiempo; por eso a través de una imagen podemos memorizar y recordar nuestro pasado.

Las prácticas de Máster fueron particulares e in

disponible para las prácticas profesionales, el tiempo que se empleó en la gerencia de la Rede Museística fue limitado, sin embargo pudimos apreciar el desarrollo de varias actividades prácticas que se llevaron a cabo en lidea de cómo realizar nuestra propia actividad.


El día 18 de Mayo en San Paio de Narla se hallaban los chicos de un instituto que visitaba al museo por un espectáculo teatral de niñas que se presentaba en la mañana.aprovechamos su presencia para llevar a cabo las diferentes actividades. Las fotografías

on del agrado de todos los presentes, pero cautivó más a los adultos.

Las actividades programadas se llevaron a cabo. La actividad que más gustó fue la número 2, la cual consiste en describir por escrito los sentimientos y emociones que

. Los niños se animaron, aunque se les dio más orientación de cómo plasmar sus impresiones personales con respecto a la fotografía, y los adultos presentes lo hicieron esmeradamente. Todos los que realizaron la actividad tomaron su tiempo para

pensar un rato. Finalmente, cada persona leyó lo que había escrito, con la finalidad de que compartieran sus expresiones y reflexiones. Fue una actividad emotiva, donde se evidenciaron sentimientos y expresiones.

La exposición fotográfica en digital ha resultado práctica, y económica, en comparación con la impresión en papel. Sin embargo, la finalidad de este programa es que se lleve a cabo en un futuro como una exposición temporal en los museos. Que las fotografías sean impresas en un tamaño aproximado de 30 x 15 cm y expuestas en una sala, para que el público pueda apreciarlas y disfrutarlas por un tiempo determinado. A mi gusto personal, las exposiciones fotográficas me encantan, y reconozco que llegan mucho al público. Por lo tanto afirmo que esta exposición fotográfica ha llegado a cada espectador, y se han cumplido los objetivos.

CONCLUSIONES

A través de este trabajo práctico y de investigación se amplía mi perspectiva como profesional del ámbito cultural, así como a nivel personal y humano. Ser gracia de ser un humano versátil y fuerte ante los hechos de la vida.

Efectivamente las actividades llevadas a cabo demostraron que la fotografía se convierte en memoria histórica, y que podemos recordar, evocar o recrear una historia que existió. La fotografía se convierte en esa evidencia real de un pasado. Las imágenes permanecen en nuestra mente por mucho tiempo; por eso a través de una imagen podemos memorizar y recordar nuestro pasado.

Las prácticas de Máster fueron particulares e interesantes. Debido al poco tiempo disponible para las prácticas profesionales, el tiempo que se empleó en la gerencia de la Rede Museística fue limitado, sin embargo pudimos apreciar el desarrollo de varias actividades prácticas que se llevaron a cabo en los Museos. Esto nos permitió tener una idea de cómo realizar nuestra propia actividad.


236

San Paio de Narla se hallaban los chicos de un instituto que visitaba al museo por un espectáculo teatral de niñas que se presentaba en la mañana. Así, aprovechamos su presencia para llevar a cabo las diferentes actividades. Las fotografías

on del agrado de todos los presentes, pero cautivó más a los adultos.

Las actividades programadas se llevaron a cabo. La actividad que más gustó fue la número 2, la cual consiste en describir por escrito los sentimientos y emociones que

. Los niños se animaron, aunque se les dio más orientación de cómo plasmar sus impresiones personales con respecto a la fotografía, y los adultos presentes lo hicieron esmeradamente. Todos los que realizaron la actividad tomaron su tiempo para

pensar un rato. Finalmente, cada persona leyó lo que había escrito, con la finalidad de que compartieran sus expresiones y reflexiones. Fue una actividad emotiva,

esultado práctica, y económica, en comparación con la impresión en papel. Sin embargo, la finalidad de este programa es que se lleve a cabo en un futuro como una exposición temporal en los museos. Que las

e 30 x 15 cm y expuestas en una sala, para que el público pueda apreciarlas y disfrutarlas por un tiempo determinado. A mi gusto personal, las exposiciones fotográficas me encantan, y reconozco que llegan mucho al

sición fotográfica ha llegado a cada espectador, y

A través de este trabajo práctico y de investigación se amplía mi perspectiva como profesional del ámbito cultural, así como a nivel personal y humano. Ser mujer nos da la

Efectivamente las actividades llevadas a cabo demostraron que la fotografía se convierte en memoria histórica, y que podemos recordar, evocar o recrear una historia que existió. La fotografía se convierte en esa evidencia real de un pasado. Las imágenes permanecen en nuestra mente por mucho tiempo; por eso a través de una imagen podemos

teresantes. Debido al poco tiempo disponible para las prácticas profesionales, el tiempo que se empleó en la gerencia de la Rede Museística fue limitado, sin embargo pudimos apreciar el desarrollo de varias

os Museos. Esto nos permitió tener una

Si bien cada experiencia como estudiante de Máster es personal, los profesores y profesoras, compañeros y compañeras, y demás personas que conocí a través de la Universidad también forman parte de esa experiencia de vida. Aún así creo firmemente de que cada experiencia personal también dependerá de uno mismo, pues en cualquier circunstancia nuestra actitud ante los acontecimientos será fundamental.

MONTERO, Pilar. (2009): “Mulleres, fotografía e emigración” en Revista gallega de análisis de las migraciones, vol. 2, n.2.VARELA, Luisa. (2006): “La lucha de las mujeres en Venezuela: Movimiento social o feminismo emergente”. MinistGénero, Caracas. RECURSOS ELECTRÓNICOShttp://www.museolugo.org/http://www.wix.com/redemuseistica/memoria2010http://esomi.es/ www.ugt.es/Revista_Union/numero210http://av.celarg.org.ve/LaMujer/PortalLaMujer.htmhttp://conhisremi.iuttol.edu.ve

5.10. Memoria do proxecto arquitectónico realizado por José Ángel Santos Ferro

5.11. Programa de conferencias

Conferencia

Xornadas de Reflexión Ante a Crisis: os museos novembro, 13 e 14 de decembro

“Museo na crisis unha visión crítica dende a Rede Museística, museos sostibles”por Encarna Lago


Si bien cada experiencia como estudiante de Máster es personal, los profesores y profesoras, compañeros y compañeras, y demás personas que conocí a través de la

sidad también forman parte de esa experiencia de vida. Aún así creo firmemente de que cada experiencia personal también dependerá de uno mismo, pues en cualquier circunstancia nuestra actitud ante los acontecimientos será fundamental.

BIBLIOGRAFÍA

MONTERO, Pilar. (2009): “Mulleres, fotografía e emigración” en Estudios migratorios: Revista gallega de análisis de las migraciones, vol. 2, n.2. VARELA, Luisa. (2006): “La lucha de las mujeres en Venezuela: Movimiento social o feminismo emergente”. Ministerio del Poder Popular para la Mujer y la igualdad de

RECURSOS ELECTRÓNICOS http://www.museolugo.org/ http://www.wix.com/redemuseistica/memoria2010

www.ugt.es/Revista_Union/numero210. http://av.celarg.org.ve/LaMujer/PortalLaMujer.htm http://conhisremi.iuttol.edu.ve.

. Memoria do proxecto arquitectónico realizado por José Ángel Santos

Programa de conferencias

Xornadas de Reflexión Ante a Crisis: os museos teñen a palabra. 29 de novembro, 13 e 14 de decembro

“Museo na crisis unha visión crítica dende a Rede Museística, museos sostibles”


237

Si bien cada experiencia como estudiante de Máster es personal, los profesores y profesoras, compañeros y compañeras, y demás personas que conocí a través de la

sidad también forman parte de esa experiencia de vida. Aún así creo firmemente de que cada experiencia personal también dependerá de uno mismo, pues en cualquier circunstancia nuestra actitud ante los acontecimientos será fundamental.

Estudios migratorios:

VARELA, Luisa. (2006): “La lucha de las mujeres en Venezuela: Movimiento social o erio del Poder Popular para la Mujer y la igualdad de

. Memoria do proxecto arquitectónico realizado por José Ángel Santos

teñen a palabra. 29 de

“Museo na crisis unha visión crítica dende a Rede Museística, museos sostibles”

6. PROGRAMA DE CONSERVACIÓN

Restauración do cadro de Santa Teresa

Restauración do sombreiro de San


Traballo de catalogación para a redacción do Catálogo de San Paio de Narla por

parte do Departamento de Etnografía

8. PROGRAMA DE PERSOAL

Xerencia : Encarna Lago González

Departamento de didáctica e guías

Comunicación e Xestión Cultural da Rede Museística

Carreiras

Vixiancia : Ana Ferro Fernández

Servizo de Limpeza : Mª del Carmen Prado

Seguridade : Fco. Javier Lugilde e Javier Domínguez (Turnos dunha semana

cada un)

9. PROGRAMA ECONÓMICO

10. PUBLICACIÓNS

• Publicación na Revista Dixital ICOM CE DIGITAL 02 do artigo:

Museo de Lugo: Programa Institucional Inclusivo de la Red Museística

Provincial, “Peleamos por lo posible, luchamos por lo invisible”

http://issuu.com/icom-


. PROGRAMA DE CONSERVACIÓN

Restauración do cadro de Santa Teresa

Restauración do sombreiro de San Roque



parte do Departamento de Etnografía

PROGRAMA DE PERSOAL

: Encarna Lago González

Departamento de didáctica e guías : Francisca Abuín Villar

Comunicación e Xestión Cultural da Rede Museística :

Fernández

: Mª del Carmen Prado

: Fco. Javier Lugilde e Javier Domínguez (Turnos dunha semana

ECONÓMICO

Publicación na Revista Dixital ICOM CE DIGITAL 02 do artigo:



-ce_librovirtual/docs/icomcedigital02


238


: Antonio Reigosa

: Fco. Javier Lugilde e Javier Domínguez (Turnos dunha semana

Publicación na Revista Dixital ICOM CE DIGITAL 02 do artigo:



• Publicación nas Actas 16 Jornadas DEAC

intranet. Proyectos de redes sociales o artigo:

“FOLLAS NOVAS, NOVAS FOLLAS” Construyendo una Red Museística

inclusiva. Experiencia didáctica en redes

http://www.ivam.es/catalogopdf/0578/

• Publicación na Revista Galega de Educación, Publicación de Nova Escola

Galega nº 51 do artigo:

A fusión da historia e a animación en San Paio de Narla: “Vivimos unha

revolta irmandiña”

http://www.nova-escolagalega.org/almacen/documentos/RGE%2051%20contidos.pdf

• Redacción e edición de novos folletos en castelán, galego e inglés.


Publicación nas Actas 16 Jornadas DEAC no apartado de Compartir en

intranet. Proyectos de redes sociales o artigo:

NOVAS, NOVAS FOLLAS” Construyendo una Red Museística

inclusiva. Experiencia didáctica en redes.

http://www.ivam.es/catalogopdf/0578/

Publicación na Revista Galega de Educación, Publicación de Nova Escola

alega nº 51 do artigo:


revolta irmandiña”

escolagalega.org/almacen/documentos/RGE%2051%20contidos.pdf

Redacción e edición de novos folletos en castelán, galego e inglés.


239

no apartado de Compartir en

NOVAS, NOVAS FOLLAS” Construyendo una Red Museística

Publicación na Revista Galega de Educación, Publicación de Nova Escola


escolagalega.org/almacen/documentos/RGE%2051%20contidos.pdf

Redacción e edición de novos folletos en castelán, galego e inglés.


240


241


242


243


244


245


246


247


248


249


250


251


252


253


254


255


256


257


258


259


260


261


262


263


264


265


266


267


268


269


270


271


272


273

memoria 2011 san paio

Documents