manual de prevenciÓn de riscos

MANUAL DE PREVENCIÓN DE RISCOS

Páxina

02

CONCEPTOS BÁSICOS SOBRE SEGURIDADE E SAÚDE NO

TRABALLO


Páxina

03


TRABALLO

introdución


Páxina

04

CONCEPTOS BÁSICOS SOBRE SEGURIDADE E SAÚDE NO TRABALLO INTRODUCIÓNEnténdese por prevención o conxunto de medidas a ter en conta en todas as fases de actividade dun traballo co fin de evitar ou diminuír os riscos derivados do traballo.Isto require analizar e avaliar, mediante un conxunto de técnicas, os factores que se presentan no medio laboral, co fin de determinar en que grado positivo ou negativo afectan á saúde do traballador, e establecer métodos de traballo que, sen deixar de ser rendibles economicamente, creen condicións de traballo que se acheguen ao estado ideal de benestar físico, mental e social ao que todos os traballadores teñen dereito.Este módulo ofrece unha visión de conxunto para comprender mellor o traballo e os danos que poden


Páxina

05

CONCEPTOS BÁSICOS SOBRE SEGURIDADE E SAÚDE NO TRABALLO

INTRODUCIÓNderivarse dunhas condicións laborais inadecuadas.Por outra parte, se pretende dar a coñecer os dereitos e deberes dos traballadores nesta materia, así como a regulamentación básica existente.


Páxina

06


TRABALLO

obxectivos


Páxina

07


OBXECTIVOSEstablecer o marco conceptual e lexislativo no que se desenvolve a Prevención de Riscos Laborais.


Páxina

08


TRABALLO

lexislación


Páxina

09


LEXISLACIÓN. ÍNDICEINTRODUCIÓNCONTIDOS:

• A DIRECTIVA “MARCO”• AS DIRECTIVAS SOBRE SEGURIDADE DO PRODUTO. O MARCADO “CE”

• A LEI DE PREVENCIÓN DE RISCOS LABORAIS• O REGULAMENTO DOS SERVIZOS DE PREVENCIÓN• REGULAMENTACIÓNS TÉCNICAS ESPECÍFICAS• INSTITUCIÓNS E ORGANISMOS PÚBLICOS RELACIONADOS COA SEGURIDADE E SAÚDE NO TRABALLO• DEREITOS E DEBERES EN MATERIA DE PREVENCIÓN DE RISCOS


Páxina

10


LEXISLACIÓNINTRODUCIÓNO ordenamento xurídico español en materia de seguridade e saúde no traballo está formado por diferentes normas que actúan neste campo, establecendo dereitos e deberes para os diferentes suxeitos que interveñen na rotación laboral.A norma principal é a Constitución, a partir da cal se desenvolve o resto de disposicións que regulan a política do Estado nesta materia, a través de Leis, Reais Decretos e Ordes Ministeriais.Dado que España é membro da CE, faise necesario harmonizar as lexislacións sobre seguridade e saúde no traballo dos países da Unión Europea. Isto se logra


Páxina

11


LEXISLACIÓNmediante as Directivas Comunitarias, a máis significativa é, sen dúbida, a denominada “Marco”, que foi adaptada ao dereito español mediante a Lei de Prevención de Riscos Laborais.Nesta Unidade Didáctica se resumen as principais normas legais que deben ser aplicadas con obxecto de evitar os danos á integridade física e á saúde dos traballadores.


Páxina

12


LEXISLACIÓNCONTIDOSA DIRECTIVA “MARCO”O artigo 118 A do Tratado constitutivo da Comunidade Europea sinala que “os Estados membros procurarán promover a mellora, en particular, do medio de traballo, para protexer a seguridade e a saúde dos traballadores, e fixarase como obxectivo a harmonización, dentro do progreso, das condicións existentes nese ámbito”,Os obxectivos, en definitiva, son dous: aumentar a protección á todos os traballadores e procurar que, en materia de seguridade e saúde no traballo, non haxa grandes diferenzas entre un Estado e outro (harmonizar).


Páxina

13


LEXISLACIÓNPara facer posible isto, a Unión Europea utiliza fundamentalmente a colaboración de “Directivas”, que son normas de carácter vinculante cuxos destinatarios son os Estados membros. A través delas se adoptan as “disposicións mínimas que haberán de aplicarse”.A “transposición” dunha directiva consiste en converter esa directiva nunha norma legal que sexa de obrigado cumprimento no país. A directiva fundamental en materia de seguridade laboral é a 89/391/CEE (Directiva “Marco” de Seguridade). A directiva “Marco” foi trasposta ao dereito español mediante a Lei de Prevención de Riscos Laborais.


Páxina

14


LEXISLACIÓNAS DIRECTIVAS SOBRE SEGURIDADE DO PRODUTO. O MARCADO “CE”Ademais das directivas sobre Seguridade e Saúde no traballo, a Unión Europea traballa noutro fronte: o da seguridade do produto, é dicir, que todos os produtos que se comercialicen nos países da Unión sexan “seguros” desde o momento da súa posta no mercado, tal como establece o Artigo 100 A do tratado da Comunidade Europea.Esta política europea ten unha grande influencia no mundo do traballo, xa que obriga a que as máquinas, ferramentas, materiais, equipos ou produtos que o traballador vai a utilizar no desempeño do seu traballo cumpran, desde o


Páxina

15


LEXISLACIÓNmomento da súa comercialización, unhas mínimas condicións de seguridade garantidas polo fabricante ou polo vendedor.Para que un produto poida ser comercializado en Europa debe cumprir os requisitos esenciais establecidos para ese tipo de produto e si os cumpre poderá levar o marcado “CE” que é unha especie de “etiqueta de produto seguro”.


Páxina

16


LEXISLACIÓNAs directivas establecen, ademais dos requisitos esenciais de seguridade, a información que debe facilitar o fabricante xunto co produto, por exemplo: manuais de instrucións, normas de uso, normas de mantemento, planos detallados, probas efectuadas, etc.Podemos clasificar as directivas sobre produtos utilizados no lugar de traballo en cinco grupos.1. Maquinaria. Existe unha directiva sobre máquinas en xeral e varias sobre tipos concretos de máquinas (carretillas automotoras, tractores,...) e elementos (cables, cadeas e ganchos). 2. Recipientes e aparatos a presión “a gas”. Recipientes simples a presión, aparatos a presión, botellas de gas…


Páxina

17


LEXISLACIÓN3. Materiais eléctricos e utilizables en atmosferas explosivas. Materiais eléctricos en xeral e materiais (eléctricos ou non) utilizables en atmosferas explosivas.4. Sustancias e preparados perigosos. Sobre sustancias E preparados perigosos en xeral, (disolventes, pinturas, vernices e produtos afíns, praguicidas e explosivos de uso civil, etc.). De especial interese son as disposicións que obrigan a clasificar e etiquetar, e a elaborar fichas de seguridade para os usuarios das sustancias e preparados en función do seu perigo.5. Outras directivas. Destacan a Directiva sobre Equipos de Protección Individual (comercialización de E.P.I.) e a de produtos da construción.


Páxina

18


LEXISLACIÓNA LEI DE PREVENCIÓN DE RISCOS LABORAISEsta Lei traspón ao noso dereito, ademais da Directiva “Marco”, que conten a normativa básica da política de prevención comunitaria, tres directivas relativas á protección da maternidade e da xente nova e ao tratamento das relacións de traballo temporal. Hasta a aprobación da Lei, esta materia estaba regulada fundamentalmente pola Ordenanza Xeral de Seguridade e Hixiene no traballo de 1971.


Páxina

19


LEXISLACIÓNNo seu conxunto, a L.P.R.L., estrutúrase en sete capítulos, trece disposicións adicionais, dúas disposicións transitorias, unha disposición derrogatoria e dúas disposicións finais.Dereitos e obrigaciónsUn dos principios básicos da LPRL é “o dereito dos traballadores a unha protección eficaz en materia de seguridade e saúde no traballo” (art. 14.1) do cal nace un correlativo “deber do empresario de protección dos traballadores fronte aos riscos laborais”. Se establece por tanto un binomio ”dereito do traballador/deber do empresario” que é o fundamento da acción preventiva.


Páxina

20


LEXISLACIÓNObrigacións do empresarioAvaliación de riscos:O empresario debe efectuar unha avaliación de todos os riscos para a “seguridade e saúde dos traballadores” que poidan derivarse do traballo realizado e, especialmente, en relación cos traballadores que estean expostos a riscos especiais.Esixir unha avaliación inicial, previa ao comezo da actividade, e a súa revisión cando cambien as condicións de traballo ou cando se produza algún accidente ou incidente de consideración.


Páxina

21


LEXISLACIÓNMedidas de emerxencia:O empresario debe analizar as posibles situacións de emerxencia e adoptar as medidas necesarias en materia de primeiros auxilios, loita contra incendios e evacuación dos traballadores.Para iso designará ao persoal encargado de adoptar ditas medidas, previa consulta aos representantes dos traballadores.Para garantir a rapidez e eficacia das medidas de emerxencia organizará as relacións necesarias con servizos externos á empresa (policía, bombeiros, emerxencias, …).


Páxina

22


LEXISLACIÓNFormación:O empresario garantirá que cada traballador reciba unha formación teórica e práctica, suficiente e adecuada, en materia preventiva, tanto no momento da súa contratación, calquera que sexa a modalidade ou duración desta, como cando se produzan cambios.A formación deberá estar centrada especificamente no posto de traballo e na función de cada traballador, e repetirase periodicamente si fose necesario.Información:En cumprimento do deber de protección, o empresario adoptará as medidas adecuadas para que os traballadores reciban todas as informacións necesarias en


Páxina

23


LEXISLACIÓNrelación con:a) Os riscos para a seguridade e a saúde dos traballadores no traballo, tanto aqueles que afecten á empresa no seu conxunto como a cada tipo de posto de traballo ou función.b) As medidas e actividades de protección e prevención aplicables aos riscos anteriores.c) As medidas adoptadas para as situacións de emerxencia.Consulta e participación:O empresario debe consultar aos traballadores e permitir a súa participación en todas aquelas cuestións que afecten á seguridade e saúde no traballo.


Páxina

24


LEXISLACIÓNRisco grave e inminente:Cando os traballadores estean expostos a risco grave e inminente, o empresario debe:a) Informar o antes posible a todos os traballadores afectados acerca da existencia de dito risco e das medidas adoptadas ou que deban adoptarse.b) Levar á práctica ditas medidas e dar as instrucións necesarias para que os traballadores poidan protexerse, interromper a súa actividade ou abandonar de inmediato o lugar de traballo, non podendo esixirlles que continúen coa súa actividade mentres persista e perigo, salvo excepción debidamente xustificada por razóns de seguridade e determinada regulamentariamente.


Páxina

25


LEXISLACIÓNc) Dispoñer o necesario para que o traballador que non poida ser avisado estea en condicións de adoptar as medidas necesarias para evitar dito perigo.En caso de que o empresario non adopte as medidas necesarias, os representantes dos traballadores poderán paralizar a actividade, comunicando dito acordo á Autoridade Laboral.Vixilancia da saúde:O empresario garantirá a vixilancia da saúde dos traballadores ao seu servizo en función dos riscos inherentes ao traballo.O recoñecemento médico debe ser inicial e periódico en relación co tipo de risco.


Páxina

26


LEXISLACIÓNTraballadores especialmente sensibles: discapacitados, embarazadas ou parto recente e menores.O empresario deberá ter en conta as súas especiais circunstancias ao efectuar a avaliación de riscos debendo adoptar as medidas de prevención e protección necesarias, e non poñéndoos en postos de traballo que poidan supoñer un perigo para eles ou para outras persoas.Obligacións dos traballadoresVelar pola súa seguridade e pola daqueles aos que poida afectar o seu traballo:Colaborar co empresario para conseguir a máxima eficacia das medidas preventivas.


Páxina

27


LEXISLACIÓNUsar adecuadamente as máquinas, aparatos, ferramentas, produtos perigosos e calquera outro medio co que desenvolve o traballo, así como os medios e equipos de protección.Non desconectar as proteccións das máquinas ou calquera outro dispositivo relacionado coa seguridade (alarmas, p. ex.).Informar de inmediato a cerca de calquera situación que, ao seu xuízo e por motivos razoables, entrañe un risco para a seguridade e saúde dos traballadoresOs incumprimentos dos deberes de protección fronte aos riscos laborais poden orixinar, tanto para empresarios como para traballadores unha serie de responsabilidades


Páxina

28


LEXISLACIÓNde tipo administrativo, penal, de seguridade social e civil. As sancións económicas poden ir dos 600 aos 600.000 €.Representantes dos traballadoresPara empresas de máis de 6 traballadores os Delegados de Prevención serán os representantes dos traballadores en materia de prevención de riscos.Salvo que por convenio se estableza outro sistema, os Delegados de Prevención serán designados por e entre os representantes do persoal (Delegados de Persoal ou membros do Comité de Empresa), con arranxo ao establecido no capítulo V.Son competencias dos Delegados de Prevención, entre outras:


Páxina

29


LEXISLACIÓN• Colaborar coa empresa na mellora da acción preventiva.• Promover e fomentar a cooperación dos traballadores na prevención de riscos laborais.• Ser consultados sobre a planificación e a organización preventiva.• Exercer unha acción de vixilancia e control do cumprimento da prevención de riscos laborais.• Formar parte, no seu caso, do Comité de Seguridade e Saúde.• Ter acceso á información é á documentación necesarias para o cumprimento das súas funcións.• Realizar visitas aos lugares de traballo para exercer unha labor de vixilancia e control do estado das condicións


Páxina

30


LEXISLACIÓNde traballo.Tamén se crea o denominado “Comité de Seguridade e Saúde”, como un órgano paritario de participación na empresa, formado polos Delegados de Prevención, dunha parte, e polo empresario e/ou os seus representantes, de outra. Constituirase en todas as empresas ou centros de traballo que conten con 50 ou máis traballadores.O Comité está facultado para coñecer e analizar directamente a situación relativa á prevención de riscos laborais e propoñer, no seu caso, as medidas preventivas oportunas.


Páxina

31


LEXISLACIÓNO REGULAMENTO DOS SERVIZOS DE PREVENCIÓNO regulamento determina os procedementos de avaliación dos riscos para a saúde dos traballadores e as modalidades de organización, funcionamento e control dos servizos de prevención.A organización dos recursos necesarios para e desenvolvemento das actividades preventivas debe realizala o empresario, en función do tamaño e características da empresa, con arranxo a algunha das modalidades seguintes:a) Asumindo persoalmente tal actividade, en empresas de menos de seis traballadores. b) Designando a un ou varios traballadores para levar


Páxina

32


LEXISLACIÓNcabo a actividade preventiva.c) Constituíndo un servizo de prevención propio. d) Recorrendo a un servizo de prevención alleo.En relación cas capacidades ou aptitudes para o desenvolvemento da actividade preventiva, o regulamento establece tres niveles de funcións preventivas (básico, intermedio e superior) e a formación esixible en cada un destes casos.O Anexo I do regulamento enumera unha serie de actividades consideradas especialmente perigosas, que obrigan ás empresas que as desenvolven a adoptar as mesmas medidas que as empresas con maior equipo pero riscos menos importantes.


Páxina

33


LEXISLACIÓNREGULAMENTACIÓNS TÉCNICAS ESPECÍFICASNeste sentido as regulamentacións técnicas máis importantes son as relativas a “lugares de traballo”, “equipos de traballo” e “equipos de protección individual”.Lugares de traballoEsta Disposición establece as condicións mínimas de seguridade e SAÚDE que deben reunir os lugares de traballo: estruturas, espazos e superficies, accesos, condicións ambientais (iluminación, ventilación, temperatura, etc.) e servizos, fundamentalmente. Equipos de traballoRegula as disposicións mínimas de seguridade e saúde para a utilización dos equipos de traballo empregados


Páxina

34


LEXISLACIÓNpolos traballadores: máquinas, apeiros, ferramentas ou instalacións utilizadas no traballo. Equipos de Protección Individual (E.P.I.)Recolle as disposicións xerais que teñen que cumprir estes equipos, os riscos nos que corresponde utilizalos, a súa clasificación e as actividades ou sectores de actividade onde poden ser necesarios.Outras disposicións se refiren aos riscos nos traballos de manipulación manual de cargas e, a protección fronte a axentes canceríxenos e fronte a axentes biolóxicos. É importante destacar o Real Decreto 1316/1989, de 27 de outubro, sobre protección dos traballadores fronte aos riscos derivados da exposición ao ruído durante o traballo.


Páxina

35


LEXISLACIÓNINSTITUCIÓNS E ORGANISMOS PÚBLICOS RELACIONADOS COA SEGURIDADE E SAÚDE NO TRABALLODentro do Dereito do traballo e, especialmente no ámbito da seguridade e saúde no traballo, teñen especial importancia os Convenios elaborados no seno da Organización Internacional do traballo (O.I.T) e os Tratados e Directivas europeas asumidas por España ao formar parte, como membro de pleno dereito, da Unión Europea.Institucións e organismos internacionaisDentro do Dereito do traballo e, especialmente no ámbito da seguridade e saúde no traballo, teñen especial importancia os Convenios elaborados no seno da Organización Internacional do traballo (O.I.T) e os


Páxina

36


LEXISLACIÓNTratados e Directivas europeas asumidas por España ao formar parte, como membro de pleno dereito, da Unión Europea.A O.I.T.A O.I.T., con sede en Xenebra, é sen dúbida, unha das organizacións internacionais laborais máis importantes, tanto pola súa antigüidade, como pola intensidade das súas actividades e o gran número de países a ela acollidos.Destacan as seguintes funcións:• Asistencia técnica.• Recompilación e difusión de información.• Elaboración e aprobación de Convenios e Recomendacións internacionais.


Páxina

37


LEXISLACIÓNOs Convenios da O.I.T., unha vez ratificados por un estado membro concreto, son instrumentos destinados á creación de obrigacións de carácter internacional. As Recomendacións, sen embargo, non xeran ningún tipo de obrigación internacional, estando orientadas a establecer pautas ou directrices para o posterior desenvolvemento da lexislación laboral nos Estados membros. España é un dos Estados que máis Convenios da O.I.T. ratificou, sendo de máxima importancia o Convenio 155, sobre Seguridade e saúde dos Traballadores e Medio Ambiente de traballo, adoptado coa data 22 de xuño de 1981. Na mesma data adoptouse a Recomendación 164, sobre Seguridade e saúde dos Traballadores.


Páxina

38


LEXISLACIÓNA unión europeaDesde o 1 de xaneiro de 1986, data na que se entrou a formar parte da entonces chamada Comunidade Económica Europea, España veuse obrigada a harmonizar o noso Dereito interno de acordo ás Directivas da Unión.Neste sentido, a Acta única Europea, que entrou en vigor o 1 de xullo de 1987, supuxo un paso adiante cara a consecución dun espazo social europeo, ocupando a seguridade e saúde dos traballadores a un lugar prioritario, especialmente como consecuencia das novas disposicións relativas á Política Social e ao Mercado Interior.


Páxina

39


LEXISLACIÓNEsta determinación tradúcese en dous artigos da Acta única: o artigo 100 A dispón que os produtos en libre circulación na Unión deberán respectar determinadas normas de seguridade; E o artigo 118 A estipula que os Estados membros procurarán promover a mellora do medio de traballo, para protexer a seguridade e a saúde dos traballadores. A primeira decisión social de envergadura adoptada na liña da Acta única, a Directiva Marco aprobada en xuño de 1989, constitúe a pedra angular da nova política comunitaria nesta materia.A Unión Europea consta de catro institucións básicas: o Consello, a Comisión, o Parlamento Europeo e o Tribunal de Xustiza.


Páxina

40


LEXISLACIÓNO ConselloO Consello está composto por un representante de cada un dos quince Estados membros que integran a Unión Europea, normalmente ministros responsables dos asuntos que son obxecto de discusión: Asuntos Exteriores, Economía, Traballo e Asuntos Sociais, etc.A función esencial do Consello é a de exercer o poder lexislativo ou normativo, aprobando, modificando ou rexeitando as propostas que lle presenta a Comisión. A ComisiónVela polos intereses da Unión e, máis concretamente, asegurar a aplicación, desenvolvemento e cumprimento dos Tratados e do conxunto de normas comunitarias.


Páxina

41


LEXISLACIÓNA Comisión colabora e presenta as propostas normativas no conxunto das políticas comunitarias.A Comisión está composta por vinte comisarios, responsables de áreas específicas, que son designados polos seus respectivos Estados membros para un mandato de 5 anos.O Parlamento EuropeoO Parlamento Europeo está composto por 626 Deputados elixidos por sufraxio universal directo.Os Deputados agrúpanse dentro do Parlamento por grupos políticos compostos por representantes de varios países en virtude da liña ideolóxica que representan.


Páxina

42


LEXISLACIÓNO Parlamento participa no proceso lexislativo da Unión mediante ditames consultivos á as propostas da Comisión.O Parlamento pode por medio de emendas, mellorar a lexislación proposta e incluso aprobar xunto co Consello regulamentos, directivas ou outros actos xurídicos en numerosas materias. O Tribunal de XustizaA función do Tribunal de Xustiza é garantir o respecto á lexislación comunitaria por medio de sentencias que aseguran, ademais, unha interpretación uniforme do dereito comunitario.


Páxina

43


LEXISLACIÓNO Consello EuropeoCréase en 1974, pero non se incorpora nos Tratados ata a Acta Única. Está composto polos xefes de Estado ou de Goberno dos Estados membros, así como polo Presidente da Comisión.O Consello Europeo reúnese ao menos dúas veces ao ano. Aínda que non adopta decisións con valor xurídico, as súas funcións son moi amplas xa que establece as orientacións xerais da unión común e impulsa ao desenvolvemento da integración europea. O Comité Económico e SocialÓrgano de obrigada consulta en determinadas materias polo Consello e a Comisión.


Páxina

44


LEXISLACIÓNTodas as normas de certa importancia se consultan ao Comité.En materia específica de Seguridade e saúde no traballo cabe destacar os seguintes Órganos da Unión:Comité ConsultivoO Comité Consultivo para a seguridade, a hixiene e a protección da saúde no centro de traballo, foi creado en 1975 para asistir á Comisión na preparación e posta en práctica das actividades que se realicen no ámbito da seguridade e saúde dos traballadores no seu lugar de traballo.


Páxina

45


LEXISLACIÓNAxencia Europea para a Seguridade e Saúde no TraballoA Axencia, con sede en Bilbao, créase con o obxecto de recoller toda a información técnica, científica e económica sobre a investigación relativa á saúde e seguridade no traballo, examinar e validar esta información e difundila a través dunha Rede.Para desenvolver as súas funcións a Axencia conta coa colaboración de 15 Centros nacionais de referencia, tantos como países membros integran hoxe a Unión. En España, o Centro de referencia nacional é o Instituto Nacional de Seguridade e Hixiene no Traballo.


Páxina

46


LEXISLACIÓNFundación Europea para a Mellora das Condicións de Vida e de TraballoÉ un organismo autónomo con sede en Dublín (Irlanda), creado pola Comunidade Europea, cuxa labor fundamental se centra na recollida, análise, debate e difusión da información para a mellora das condicións sociais e relacionadas co traballo (emprego, organización do traballo, saúde e seguridade, etc.).


Páxina

47


LEXISLACIÓNORGANISMOS NACIONAISInstituto nacional de seguridade e hixiene no traballo (I.N.S.H.T)Adscrito ao ministerio de Traballo e Asuntos Sociais, a través da Secretaría Xeral de Emprego, o Instituto Nacional de Seguridade e Hixiene no Traballo é o órgano científico técnico especializado na Administración xeral do estado, que ten como misión a análise e estudo das condicións de seguridade e saúde no traballo, así como a promoción e apoio á mellora das mesmas.Ao I.N.S.H.T. lle corresponden, entre outras, as funcións de asesoramento técnico, promoción e desenvolvemento de actividades de formación, información, investigación,


Páxina

48


LEXISLACIÓNestudo e divulgación, desenvolvemento de programas de cooperación internacional, etc., contando coa colaboración, no seu caso, dos órganos técnicos de as Comunidades Autónomas en la materia.Inspección de traballo e seguridade social Segundo a Lei de Prevención, corresponde a a Inspección de Traballo vixiar o cumprimento da normativa sobre prevención de riscos laborais, así como das normas xurídico técnicas que incidan en as condicións de traballo en materia de prevención, aínda que non tivesen a cualificación directa de normativa laboral; propoñendo, no seu caso, a sanción que corresponda aplicar.


Páxina

49


LEXISLACIÓNADMINISTRACIÓNS PÚBLICAS COMPETENTES EN MATERIA SANITARIA Segundo a Lei de Prevención, correspóndenlles, entre outras, as seguintes funcións: -O establecemento de medios adecuados para a avaliación e control das actuacións de carácter sanitario que se realicen nas empresas polos servizos de prevención actuantes. -A implantación de sistemas de información adecuados: mapas de riscos laborais, estudos epidemiolóxicos, etc. -A supervisión da formación impartida en ámbito sanitario. -A elaboración e divulgación de estudos, investigacións e estatísticas relacionados coa saúde dos traballadores.


Páxina

50


LEXISLACIÓNComisión nacional de seguridade e saúde no traballo É un órgano colexiado asesor das Administracións públicas na formulación das políticas de prevención e órgano de participación institucional en materia de seguridade e saúde no traballo. A Comisión está integrada por un representante de cada unha das Comunidades Autónomas, e por igual número de membros da Administración Xeral do Estado e, paritariamente con todos eles, por representantes das organizacións sindicais e empresariais máis representativas. A Comisión coñecerá e poderá informar e formular propostas no referente a:


Páxina

51


LEXISLACIÓN-Criterios e programas en xeral das actuacións que desenvolvan as -Administracións públicas competentes en materia de prevención de riscos laborais. -Proxectos de disposicións de carácter xeral en materia de prevención de riscos laborais. -Coordinación de actuacións desenvolvidas polas Administracións públicas competentes en materia laboral, sanitaria e de industria. Organismos de carácter autonómo A Constitución Española, no seu artigo 149.1.7º, reserva ao Estado a competencia exclusiva en materia de lexislación laboral, sen prexuízo da súa execución polos órganos das Comunidades Autónomas.


Páxina

52


LEXISLACIÓNNeste sentido. As Comunidades Autónomas que teñen transferidas as competencias en materia de execución da lexislación laboral, dispoñen da potestade sancionadora, que se efectuará de acordo coa súa regulación propia, a proposta da Inspección de Traballo e Seguridade Social.Igualmente e conforme cos respectivos Estatutos Autonómicos, as funcións e servizos que anteriormente viñan desenvolvendo os Gabinetes Técnicos Provinciais do I.N.S.H.T. quedaron traspasados ás Comunidades Autónomas. Os órganos de devanditas Comunidades con competencias en Prevención de Riscos Laborais reciben distintas denominacións, segundo a Comunidade de que se trate.


Páxina

53


LEXISLACIÓNDesenvolven funcións como a investigación de accidentes, a formación e o asesoramento técnico nestas materias e constitúen, xunto coa Inspección de Traballo, os órganos da Administración que manteñen unha relación máis directa cos traballadores e as empresas.

DEREITOS E DEBERES EN MATERIA DE PREVENCIÓN DE RISCOS LABORAIS Un dos principios básicos da LPRL é “o dereito dos traballadores a unha protección eficaz en materia de seguridade e saúde no traballo” (art. 14.1) do cal nace un correlativo “deber do empresario de protección dos traballadores fronte aos riscos laborais” e, en base ao


Páxina

54


LEXISLACIÓNmesmo, a Lei establece unha serie de deberes concretos que, loxicamente, afectan sobre todo ao empresario.Se establece un binomio “dereito do traballador-deber do empresario” que é o fundamento da acción preventiva.Os deberes do empresario están integrados por: O deber xeral de protección en o traballo de contido moi amplo: “o empresario realizará a prevención de riscos laborais mediante a adopción de cantas medidas sexan necesarias para a protección da seguridade e saúde dos traballadores” (art. 14.2 LPRL). Unha serie de deberes detallados ou específicos contidos nos artigos 16 a 28 da Lei, que son ampliados nos regulamentos de desenvolvemento.


Páxina

55


LEXISLACIÓNDeber de carácter organizativo, xa que debe organizar a prevención na súa empresa mediante medios propios ou concertados con entidades alleas á empresa (Cap. IV LPRL). Así mesmo debe establecer as canles adecuadas de consulta e participación dos traballadores en materia preventiva (Cap. V LPRL). Ademais, hai unha serie de obrigacións dirixidas aos traballadores (art. 29) e tamén aos fabricantes, importadores e subministración de equipos e produtos para a súa utilización no traballo (art.41). Detállanse a continuación os principais deberes e obrigacións.


Páxina

56


LEXISLACIÓNDeber xeral de protección Corresponde ao empresario a adopción das medidas necesarias para protexer a seguridade e a saúde dos traballadores, debendo vixiar polo cumprimento das medidas adoptadas, xa que logo, non é suficiente con que o empresario implante as medidas preventivas e transmita as correspondentes ordes de actuación, senón que en base ao poder de dirección que ostenta, debe adoptar un sistema de medidas de seguimento e control para asegurarse do seu correcto cumprimento. O alcance do deber de protección do empresario chega “ata a previsión das distraccións ou imprudencias non temerarias que puidese cometer o traballador” (art. 15.4


Páxina

57


LEXISLACIÓNLPRL); queda exonerado da súa responsabilidade soamente no caso de imprudencia temeraria do traballador, non así da imprudencia profesional que é a derivada da confianza do propio traballador; tamén está exonerado de a súa responsabilidade por acontecementos anormais e imprevisibles e por circunstancias que lle sexan alleas. Principios da acción preventiva: O empresario aplicará as medidas que integran o deber xeral de protección de acordo cunha serie de principios xerais recollidos no art. 15 da LPRL: a. Evitar os riscos, cando sexa posible. b. Avaliar os riscos que non se poden evitar. Para iso identificaranse devanditos riscos determinándose a súa


Páxina

58


LEXISLACIÓNmagnitude en base a as consecuencias que poidan provocar e á probabilidade de que sucedan. c. Combater os riscos na orixe. Hai que ter en conta a prevención desde o mesmo momento do deseño da actividade e desde a elaboración do equipo de traballo ou produto. d. Adaptar o traballo á persoa. Deberán terse en conta as capacidades profesionais do traballador (art. 15.2 LPRL). e. Ter en conta a evolución da técnica. A prevención é de concepción dinámica, que obriga a un constante perfeccionamento e adaptación da mesma ás circunstancias cambiantes do traballo. f. Substituír o perigoso polo que entrañe pouco ou ningún


Páxina

59


LEXISLACIÓNperigo. g. Planificar a prevención, de forma conxunta e global, buscando un conxunto coherente que integre nela a técnica, a organización do traballo, as condicións de traballo, as relacións sociais e a influencia dos factores ambientais no traballo.Deberes específicos Avaliación de riscos:Trátase da ferramenta que, de forma obrigatoria, debe utilizarse na empresa para planificar a prevención de riscos laborais. O art.16 da LPRL sinala que debe efectuarse unha avaliación de todos os riscos para a “seguridade e saúde dos


Páxina

60


LEXISLACIÓNtraballadores” que poidan derivarse da natureza da actividade desenvolvida e, especialmente, en relación con os traballadores que estean expostos a riscos especiais. Esixe unha avaliación inicial, previa ao comezo da actividade, e a súa actualización cando cambien as condicións de traballo, someténdose a revisión, si fose necesario, con ocasión dos danos para a saúde que se produciron. Ademais, cando a avaliación fixéseo necesario, o empresario realizará controis periódicos das condicións de traballo e da actividade dos traballadores na prestación dos seus servizos para detectar situacións potencialmente perigosas.


Páxina

61


LEXISLACIÓNBaseándose nos resultados da avaliación o empresario planificará a actividade preventiva, que deberá integrarse no conxunto das actividades da empresa e en todos os niveis xerárquicos da mesma. Medidas de emerxencia:Encádranse dentro da avaliación de riscos e a planificación preventiva, nas que se debe incluír a análise das posibles situacións de emerxencia e a adopción das medidas necesarias en materia de primeiros auxilios, loita contra incendios e evacuación dos traballadores ou doutras persoas que estean na empresa, sendo asesorado polo servizo de prevención. Para iso designará ao persoal encargado de adoptar ditas


Páxina

62


LEXISLACIÓNmedidas, previa consulta aos representantes dos traballadores, comprobando periodicamente o correcto funcionamento das medidas adoptadas. Para garantir a rapidez e eficacia das medidas de emerxencia organizará as relacións necesarias con servizos externos á empresa, en particular respecto de primeiros auxilios, asistencia médica de emerxencia, salvamento e loita contra incendios. (art. 20 LPRL). Información aos traballadores


Páxina

63


LEXISLACIÓNmedidas, previa consulta aos representantes dos traballadores, comprobando periodicamente o correcto funcionamento das medidas adoptadas. Para garantir a rapidez e eficacia das medidas de emerxencia organizará as relacións necesarias con servizos externos á empresa, en particular respecto de primeiros auxilios, asistencia médica de emerxencia, salvamento e loita contra incendios. (art. 20 LPRL). Información aos traballadores:O art. 18 da LPRL sinala: En cumprimento do deber de protección, o empresario adoptará as medidas adecuadas para que os traballadores reciban todas as informacións necesarias en relación con:


Páxina

64


LEXISLACIÓNa. Os riscos para a seguridade e a saúde dos traballadores no traballo, tanto aqueles que afecten á empresa no seu conxunto como a cada tipo de posto de traballo ou función. b. As medidas e actividades de protección e prevención aplicables aos riscos anteriores. c. As medidas adoptadas para as situacións de emerxencia. Esta información deberá fornecerse a través de os representantes dos traballadores; no caso de que non existan, a información darase directamente aos traballadores. Ademais deberá informarse a cada traballador dos riscos específicos que afectan ao seu posto de traballo ou función e das medidas de protección e prevención aplicables a devanditos riscos.


Páxina

65


LEXISLACIÓNFormación:O empresario garantirá que cada traballador reciba unha formación: teórica e práctica, suficiente e adecuada, en materia preventiva, tanto no momento do seu contratación, calquera que sexa a modalidade ou duración desta, como cando se produzan cambios.A “formación deberá estar centrada especificamente no posto de traballo ou función de cada traballador, e repetirse periodicamente si fose necesario” (Art. 19 LPRL). Este artigo recolle a obrigación de formar aos traballadores en relación cos riscos específicos aos que están expostos, recolléndose practicamente en todos os regulamentos sobre actividades e riscos, tanto anteriores


Páxina

66


LEXISLACIÓNcomo posteriores á Lei; sendo obrigación do traballador seguir os ensinos cando se celebren dentro da xornada de traballo ou noutras horas, pero co desconto naquela do tempo investido nas mesmas (art. 19.4 Estatuto dos Traballadores).Deber de consulta:O empresario deberá consultar aos traballadores, coa debida antelación, calquera medida que poida ter efectos substanciais sobre a seguridade e a saúde dos traballadores. Nas empresas que conten con representación dos traballadores, as consultas levaranse a cabo con devanditos representantes.


Páxina

67


LEXISLACIÓNAdemais, os traballadores participarán en os aspectos preventivos a través de os seus representantes, destacándose os Delegados de Prevención, que son os representantes dos traballadores con funcións específicas en materia de prevención de riscos. Nas empresas ou centros de traballo con 50 ou máis traballadores existirá ademais un Comité de Seguridade e Saúde, que é un órgano formado polos Delegados de Prevención por unha banda e por igual número de representantes do empresario, con funcións de consulta e participación nas actividades preventivas da empresa.


Páxina

68


LEXISLACIÓNVixilancia da saúde dos traballadores: O empresario garantirá a vixilancia da saúde dos traballadores ao seu servizo en función dos riscos inherentes ao traballo. O recoñecemento médico debe ser inicial e xornal en relación con o tipo de riscos.


Páxina

69


LEXISLACIÓN Só poderá levarse a cabo cando o traballador preste o seu consentimento. Deste carácter voluntario exceptúanse, previo informe dos representantes dos traballadores, os supostos nos que a realización dos recoñecementos sexa imprescindible para avaliar os efectos das condicións de traballo sobre a saúde dos traballadores ou para verificar si o estado de saúde do traballador pode constituír un perigo para el mesmo, para os demais traballadores ou para outras persoas relacionadas coa empresa ou cando así estea establecido nunha disposición legal en relación coa protección de riscos específicos e actividades de especial perigosidade (art. 22 LPRL).


Páxina

70


LEXISLACIÓNRisco grave e inminente:Considérase como tal o que resulte probable racionalmente que se materialice nun futuro inmediato e poida supoñer un dano grave para a saúde. No caso de exposición a axentes físicos, químicos ou biolóxicos, susceptibles de causar danos graves á saúde dos traballadores, considérase que existe risco grave e inminente cando sexa probable racionalmente que se materialice unha exposición a devanditos axentes nun futuro inmediato, da que poidan derivarse danos graves para a saúde, aínda que estes non se manifesten de forma inmediata.


Páxina

71


LEXISLACIÓNO empresario está obrigado a prever, en o proceso de avaliación e planificación da prevención, as posibles situacións de risco grave inminente que poidan presentarse e, concretamente, deberá: a. Informar canto antes a todos os traballadores afectados achega da existencia de devandito risco e das medidas adoptadas ou que deban adoptarse. b. Levar á práctica ditas medidas e dar as instrucións necesarias para que os traballadores poidan protexerse, interromper a súa actividade ou abandonar de inmediato o lugar de traballo, non podendo esixirlles que renoven a súa actividade mentres persista o perigo, salvo excepción debidamente xustificada por razóns de seguridade e


Páxina

72


LEXISLACIÓNdeterminada regulamentariamente (poderá ser o caso do persoal de salvamento, bombeiros, etc.) c. Dispoñer o necesario para que o traballador que non poida ser avisado estea en condicións de adoptar as medidas necesarias para evitar devandito perigo. O traballador poderá “interromper a actividade” e “abandonar o lugar de traballo” cando considere que a súa actividade entraña un risco grave e inminente para a súa vida ou a súa saúde. Así mesmo, cando o empresario non adopte ou non permita a adopción de medidas para garantir a seguridade e saúde dos traballadores, os representantes legais destes poderán acordar, por maioría dos seus membros, a


Páxina

73


LEXISLACIÓNparalización da actividade dos traballadores afectados por o risco grave e inminente. Devandito acordo será comunicado, de inmediato, á empresa e á autoridade laboral que, no prazo de vinte e catro horas, anulará ou ratificará a paralización acordada (art.21 LPRL). Traballadores máis sensibles aos riscos:A Lei fai referencia unha serie de traballadores que, polas súas circunstancias, presentan unha maior vulnerabilidade aos riscos: -Traballadores especialmente sensibles, como os discapacitados físicos, psíquicos ou sensoriais, os que están en estados ou situacións manifestos que implican maior vulnerabilidade aos riscos, etc. (art. 25 LPRL).


Páxina

74


LEXISLACIÓN-Traballadoras en situación de embarazo ou parto recente (art. 26 LPRL). -Traballadores menores de 18 anos (art. 27 LPRL). Con carácter xeral o empresario deberá ter en conta as súas especiais circunstancias ao efectuar a avaliación de riscos debendo adoptar as medidas de prevención e protección necesarias, e non poñéndoos en postos de traballo que poidan supoñer un perigo para eles ou para outras persoas. Para as traballadoras en situación de embarazo ou parto recente si a avaliación revelase un risco para elas, para o feto ou a lactancia, o empresario adoptará as seguintes medidas:


Páxina

75


LEXISLACIÓNa. Adaptación das condicións de traballo ou do tempo de traballo, incluíndo, si resulta necesario, a non realización de traballo nocturno ou a quendas. b. Cambio de posto de traballo ou función, primeiro dentro do mesmo grupo ou categoría e, si non é posible, nun posto doutro grupo ou categoría. c. Si o cambio de posto de traballo non é posible, ou non pode razoablemente esixirse por motivos xustificados, poderá declararse a suspensión do contrato por ?risco durante o embarazo?, que durará ata que a traballadora poida reincorporarse ao seu posto anterior ou a outro posto compatible co seu estado; terá dereito a unha prestación económica da Seguridade Social.


Páxina

76


LEXISLACIÓNOs dous seguintes apartados dedícanse a traballadores que se consideran máis expostos aos riscos, ben polo tipo de relación que teñen coa empresa ou por realizar o traballo no mesmo lugar que os traballadores doutras empresas, o que adoita implicar unha acumulación de riscos. Relacións de traballo temporais, de duración determinada e en empresas de traballo temporal:A Lei sinala unha serie de medidas para que os traballadores con este tipo de contratos de traballo teñan o mesmo nivel de protección que o resto de traballadores da empresa.


Páxina

77


LEXISLACIÓNNas relacións de traballo a través de empresas de traballo temporal establécense unha serie de obrigacións tanto para a empresa de traballo temporal como para a empresa usuaria (a que utiliza aos traballadores no seu centro de traballo), que basicamente consisten en transmitirse a información sobre os riscos, as medidas preventivas que deben adoptarse e as capacidades dos traballadores. Así mesmo repártense as obrigacións da seguinte forma: a empresa de traballo temporal é responsable da formación e da vixilancia da saúde dos traballadores e a empresa usuaria é a responsable das condicións de execución do traballo, da información dos riscos e das medidas de prevención (art. 28 LPRL).


Páxina

78


LEXISLACIÓNCoordinación de actividades empresariais.Cando nun mesmo centro de traballo desenvolvan actividades traballadores de dúas ou máis empresas, estas deberán cumprir as seguintes obrigacións: -Cooperarán en as actividades preventivas, coordinando as súas actuacións e transmitíndose a información necesaria. -O empresario titular do centro de traballo adoptará as medidas necesarias para que os empresarios que realizan actividades no seu centro de traballo reciban a información e as instrucións adecuadas en relación cos riscos de devandito centro. -As empresas que contraten ou subcontraten con outras a realización de obras ou servizos correspondentes á propia


Páxina

79


LEXISLACIÓNactividade daquelas e que se desenvolvan nos seus propios centros de traballo, deberán vixiar o cumprimento polos contratistas e subcontratistas da normativa de prevención. Esta obrigación intensifícase no ámbito de aplicación do Regulamento sobre "obras de construción" (art.24 LPRL).Documentación: Toda a actividade preventiva da empresa debe estar documentada contendo a avaliación de riscos, a planificación da prevención, os resultados dos controis periódicos das condicións de traballo, os controis do estado de saúde dos traballadores e a relación de accidentes de traballo e enfermidades profesionais. Deberá estar a disposición das autoridades laborais e


Páxina

80


LEXISLACIÓNsanitarias, tendo acceso á mesma os representantes dos traballadores e os membros da organización da prevención na empresa. Deber de organizar a prevención O empresario organizará a prevención da súa empresa en función do número de traballadores e ao perigo das actividades desenvolvidas, con arranxo a algunha das seguintes modalidades descritas no Regulamento dos Servizos de Prevención: a. Asumindo persoalmente tal actividade, sempre que o número de traballadores da empresa sexa inferior a seis, que non se realicen actividades incluídas no anexo I do Regulamento dos Servizos de Prevención e que o


Páxina

81


LEXISLACIÓNempresario desenvolva habitualmente unha actividade na empresa e conte coa capacidade necesaria. A vixilancia de a saúde debe realizarse mediante outra das modalidades de organización. b. Designando a un ou varios traballadores que conten coa capacidade e os medios necesarios. c. Constituíndo un servizo de protección propio, que será obrigatorio para as empresas con máis de 500 traballadores ou máis de 249 no caso de que desenvolvan actividades incluídas no anexo I do Regulamento dos Servizos de Prevención. d. Constituíndo un Servizo de Prevención mancomunado entre varias empresas, no caso de que desenvolvan


Páxina

82


LEXISLACIÓNsimultaneamente actividades nun mesmo centro de traballo, edificio ou centro comercial, así como empresas pertencentes a un mesmo sector produtivo ou grupo empresarial ou que desenvolvan as súas actividades nun polígono industrial ou área xeográfica limitada. e. Recorrendo a un ou varios Servizos de Prevención alleos. Obrigacións dos traballadores Con carácter xeral corresponde a cada traballador velar pola súa propia seguridade e saúde no traballo e pola daqueloutras persoas ás que poida afectar a súa actividade, de acordo coas súas posibilidades e a formación e instrucións recibidas do empresario.


Páxina

83


LEXISLACIÓNEn particular e con arranxo á súa formación e instrucións do empresario os traballadores: -Colaborarán co empresario para conseguir a máxima eficacia das medidas preventivas. -Usarán adecuadamente as máquinas, aparellos, ferramentas, produtos perigosos e calquera outro medio co que desenvolvan o traballo, así como os medios e equipos de protección. -Informarán de inmediato a preto de calquera situación que, ao seu xuízo e por motivos razoables, entrañe un risco para a seguridade e saúde dos traballadores (art. 29 LPRL).


Páxina

84


LEXISLACIÓNTrátase de obrigacións que se inseren no sistema de planificación e organización da prevención establecido polo empresario, de tal forma que canto máis adecuada sexa esta mellor poderá cumprir o traballador as súas obrigacións. Si o empresario non cumpre as súas obrigacións, dificilmente poderá o traballador cumprir as súas.As responsabilidades e as sancións As responsabilidades en materia de prevención de riscos laborais orixínanse polo incumprimento dos deberes de protección de riscos laborais e pódense clasificar da seguinte forma:


Páxina

85


LEXISLACIÓN-Responsabilidade administrativa -Responsabilidade en materia de Seguridade Social -Responsabilidade penal -Responsabilidade civil Responsabilidade administrativa Incorren nela os empresarios polas infraccións cometidas á normativa de Prevención de Riscos Laborais e supoñen fundamentalmente multas, tamén poden ser responsables os servizos de prevención alleos, os auditores do sistema de prevención, as entidades formativas en materia de prevención de riscos laborais, os promotores e propietarios de obras e os traballadores por conta propia.


Páxina

86


LEXISLACIÓNAdemais, cando concorren circunstancias de excepcional gravidade, o Goberno Central ou o da Comunidade Autónoma competente, no seu caso, poderá acordar: -A suspensión das actividades laborais da empresa durante un tempo determinado. -A pechadura do centro de traballo. -O establecemento de limitacións á facultade da empresa de contratar coa Administración Pública. Responsabilidade en materia de seguridade social A Lei Xeral de a Seguridade Social recolle unha serie de responsabilidades do empresario por: -Desobedecer a orde de paralización de traballos, decidida


Páxina

87


LEXISLACIÓNpola Inspección de Traballo ou pola Autoridade Laboral (art.195). -Non efectuar os recoñecementos médicos iniciais ou xornais en caso de postos de traballo con risco de enfermidade profesional (art.198). -Infracción de normas legais ou regulamentarias de seguridade e hixiene, que orixinen un accidente de traballo ou enfermidade profesional (art. 123). Este último suposto, que é o máis aplicado na práctica, implica que o empresario deberá abonar de un 30 a un 50 por 100, dependendo da gravidade da falta, de todas a prestacións económicas da Seguridade Social que teñan a súa causa no accidente de traballo ou enfermidade


Páxina

88


LEXISLACIÓNprofesional causado. O beneficiario deste abono é o traballador accidentado. Responsabilidade penal Está contemplada en o Código Penal desde dous puntos de vista, un como delito específico de posta en perigo dos traballadores e, o outro, como inespecífico de homicidio, lesións, etc. Delito de perigo: Castiga a quen “estando legalmente obrigados, con infracción de normativa de prevención de riscos laborais, non faciliten os medios necesarios poñendo en perigo grave a vida, integridade ou saúde dos traballadores” (arts. 316 a 318 do Código Penal).


Páxina

89


LEXISLACIÓNO que se castiga é o feito de poñer en “perigo grave” aos traballadores, é dicir, non é necesario que aparezan danos á saúde. Delitos de homicidio, lesións, etc.: Non son específicos de seguridade e saúde no traballo e para aplicalos deben producirse danos á vida ou integridade das persoas, son denominados delitos de resultado; o Código Penal recolle diversos tipos como: homicidio e diversos tipos de lesións causados por imprudencia grave, leve, etc. Responsabilidade civil A súa finalidade é reparar (en xeral mediante indemnizacións) á vítima polos danos e prexuízos sufridos por mor da neglixencia ou culpa de quen debía protexer


Páxina

90


LEXISLACIÓNao traballador. Primeiramente debemos ter en conta que quen é responsable penalmente tamén é responsable civilmente polos danos e prexuízos causados. A responsabilidade civil pode ser contractual ou extracontractual. Responsabilidade contractual: O art. 1101 do Código Civil indica que “quedan suxeitos á indemnización de danos e prexuízos causados os que, no cumprimento das súas obrigacións, incurresen en dolo, neglixencia ou morosidade, e os que de calquera modo, contraviniesen o tenor de aquelas”.Convén destacar que, para que xurda o deber de


Páxina

91


LEXISLACIÓNindemnizar debe haber un nexo causal entre o dano e o feito que o orixinal. Estariamos en presenza de un incumprimento do contrato de traballo, e do deber de seguridade do empresario, e do correspondente dereito a unha protección eficaz da saúde por parte do traballador. Responsabilidade extracontractual: O art. 1902 do Código Civil indica que “o que por acción ou omisión causa dano a outro, intervindo culpa ou neglixencia, está obrigado a reparar o dano causado”. E é exixible tamén aos donos ou directores dunha empresa respecto dos prexuízos causados polos seus empregados ou dependentes no exercicio das funcións para as que se lles tivese contratados (art. 1903 Código Civil).


Páxina

92


TRABALLO

conceptos


Páxina

93


CONCEPTOS BÁSICOS. ÍNDICEINTRODUCIÓNCONTIDOS:

• O TRABALLO • A SAÚDE • O TRABALLO E A SAÚDE • OS RISCOS LABORAIS • CONSECUENCIAS DOS RISCOS • AS CONDICIÓNS DE TRABALLO • AS ESPECIALIDADES PREVENTIVAS


Páxina

94


CONCEPTOS BÁSICOSINTRODUCIÓNO traballo pode implicar riscos para a saúde dos traballadores, que é necesario identificar e controlar adecuadamente. Para iso, é necesario coñecer a natureza do traballo e de todos os elementos que inflúen nel. Será necesario detectar, avaliar e actuar sobre todos os riscos laborais existentes, tanto aqueles que poidan provocar un accidente de traballo e/ou enfermidade profesional, como as situacións causantes de fatiga, insatisfacción, etc. e, en xeral, calquera posible dano para a saúde dos traballadores.


Páxina

95


CONCEPTOS BÁSICOSCONTIDOSO TRABALLOO traballo é unha actividade social organizada que, a través da combinación de recursos de natureza diferente, como traballadores, materiais, enerxía, tecnoloxía, organización, etc., permite alcanzar uns obxectivos e satisfacer unhas necesidades.As condicións en que se desenvolve denomínanse “condicións de traballo”. O progreso tecnolóxico e social mellorou notablemente a calidade de vida da sociedade en xeral, e tamén as condicións nas que se realiza o traballo eliminando ou reducindo moitos dos perigos, outros se incrementaron e


Páxina

96


CONCEPTOS BÁSICOSapareceron algúns novos que é preciso identificar, avaliar e controlar. A SAÚDEA Organización Mundial da Saúde define a saúde como “o estado de benestar físico, mental e social completo e non meramente a ausencia de dano ou enfermidade”. É importante resaltar a tripla dimensión da saúde física, mental e social, e a importancia de lograr que estean en equilibrio en cada persoa. O TRABALLO E A SAÚDE O traballo e a saúde están interrelacionados. A través do traballo, como individuos buscamos satisfacer unha serie de necesidades, desde as de supervivencia ata as de


Páxina

97


CONCEPTOS BÁSICOSdesenvolvemento profesional, persoal e social. Con todo, nese proceso podemos ver agredida nosa saúde, por exemplo, si o traballo non se realiza en as condicións adecuadas. O desenvolvemento tecnolóxico, a globalización económica, os cambios políticos e sociais, o avance do coñecemento, etc. provocan cambios en o modo de traballar (procesos e máquinas novas), nas regulamentacións laborais, nas necesidades e expectativas dos traballadores, etc., que sen dúbida teñen repercusións positivas e negativas na saúde dos traballadores. Así mesmo, os cambios nos comportamentos extralaborais, pautas de lecer, lugar de residencia, etc., tamén exercen unha influencia no que


Páxina

98


CONCEPTOS BÁSICOSsucede dentro dos lugares de traballo. A saúde está relacionada con todos eses aspectos e, cando se cambia o proceso de traballo ou os elementos técnicos, materiais ou organizativos, hai que ter en conta que tamén poden cambiar, para ben ou para mal, as condicións de seguridade e saúde. Eses cambios, hoxe tan frecuentes, están dirixidos en gran medida a aumentar a eficacia produtiva, e frecuentemente proporcionan a ocasión de mellorar as condicións de traballo. Agora ben, nalgunhas ocasións poden implicar modificacións que, directa ou indirecta mente, prexudiquen a saúde dos traballadores.


Páxina

99


CONCEPTOS BÁSICOSDébese prestar especial atención aos ritmos de traballo e ao clima socio laboral, xa que en xeral as súas consecuencias (fatiga mental, estrés laboral,...) non adoitan ser tan rechamantes como as dos accidentes de traballo e as enfermidades profesionais. Todos os elementos relacionados co traballo (lugares de traballo, máquinas, sustancias químicas, ritmos de traballo, etc.) que poden influír negativamente na saúde do traballador son os denominados “riscos laborais”. OS RISCOS LABORAIS A Lei de Prevención de Riscos Laborais dá unha serie de definicións que é preciso coñecer.


Páxina

100


CONCEPTOS BÁSICOSRisco Laboral: Posibilidade de que un traballador sufra un determinado dano derivado do traballo. (Ex.: Risco de caída de altura dun traballador da construción, risco de afogamento dun pescador).Danos derivados do traballo: Enfermidades, patoloxías ou lesións sufridas con motivo ou ocasión do traballo. (Ex.: Lumbalxias producidas por un asento en malas condicións, ou por sobreesforzos, cortes provocados por unha serra sen resgardo).Prevención: Conxunto de actividades ou medidas adoptadas ou


Páxina

101


CONCEPTOS BÁSICOSprevistas en todas as fases de actividade dunha empresa ou traballador co fin de evitar ou diminuír os riscos derivados do traballo. A lei mencionada, no seu artigo 15 define os “principios xerais da acción preventiva” a aplicar no traballo. Estes son os seguintes: 1. Evitar os riscos. 2. Avaliar os riscos que non se poidan evitar. 3. Combater os riscos na súa orixe. 4. Adaptar o traballo á persoa, en particular no que respecta aos postos de traballo, así como á elección dos equipos e os métodos de traballo e de produción, con miras, en particular, a atenuar o traballo monótono e


Páxina

102


CONCEPTOS BÁSICOSrepetitivo e a reducir os efectos do mesmo na saúde. 5. Ter en conta a evolución da técnica. 6. Substituír o perigoso polo que entrañe pouco ou ningún perigo. 7. Planificar a prevención, buscando un conxunto coherente que integre a técnica, a organización do traballo, as condicións de traballo, as relacións sociais e a influencia dos factores ambientais no traballo. 8. Adoptar medidas que antepoñan a protección colectiva á individual.CONSECUENCIAS DOS RISCOS Accidente de traballo Legalmente, enténdese por accidente de traballo “toda


Páxina

103


CONCEPTOS BÁSICOSlesión corporal que o traballador sufra con ocasión ou a consecuencia do traballo que executa”. Esta definición legal refírese tanto ás lesións que se producen no centro de traballo como ás producidas no traxecto habitual entre este e o domicilio do traballador. Estes últimos serían os accidentes chamados “in itinere”. Desde un punto de vista preventivo, accidente de traballo é todo suceso anormal, non desexado, que se presenta de forma brusca e inesperada, que interrompe a normal continuidade do traballo e pode causar lesións ás persoas.Os accidentes, por moi inesperados, sorprendentes ou indesexados que sexan, non xorden por casualidade. Son consecuencia e efecto dunha situación anterior, na que


Páxina

104


CONCEPTOS BÁSICOSexistían as condicións que fixeron posible que o accidente producísese. Sempre hai unhas causas de carácter natural, non misteriosas ou sobrenaturais, e aínda que ás veces custe atopalas, non se debe botar a culpa á “mala sorte”, pois dese xeito non é posible previr que volvan aparecer e dean lugar a novos accidentes. Isto vese claramente en as figuras do efecto “dominó”. Si non se controla a primeira ficha, caerá arrastrando ás demais.Enfermidade profesionalO artigo 116 da Lei Xeral da Seguridade Social define a “enfermidade profesional como toda aquela contraída a consecuencia do traballo executado”, nas actividades que se especifiquen no cadro que se aproba polas


Páxina

105


CONCEPTOS BÁSICOSdisposicións de aplicación e desenvolvemento da lei, e que estea provocada pola acción dos elementos ou sustancias que en devandito cadro indíquese para toda enfermidade profesional. O cadro de enfermidades profesionais vixente na actualidade foi aprobado por Decreto 1995/78 de 12 de maio. As enfermidades contraídas como consecuencia do traballo e que non estean contempladas como enfermidades profesionais son consideradas, a efectos legais, como accidentes de traballo. Desde o punto de vista preventivo, fálase de enfermidade derivada do traballo, non de enfermidade profesional. Enténdese por enfermidade derivada do traballo aquel


Páxina

106


CONCEPTOS BÁSICOSdeterioro lento e paulatino da saúde do traballador, producido por unha exposición crónica a situacións adversas, producidas polo ambiente en que se desenvolve o traballo ou pola forma en que este estea organizado. Para que se produza unha enfermidade profesional deben existir uns axentes causantes, que se denominan contaminantes, así como outros factores que se reflicten na ilustración.OUTROS DANOS PARA A SAÚDE Para suscitar o labor preventiva de forma completa hai que ter en conta que no traballo tamén poden existir elementos agresivos capaces de ocasionar trastornos que, sen ser de natureza física, poidan causar dano ao


Páxina

107


CONCEPTOS BÁSICOStraballador. Estes poden ser perniciosos para o equilibrio mental e social dos individuos e, ata, chegar a materializarse en doenzas de tipo somático ou psicosomático.Os aspectos a considerar neste apartado serían os relativos á carga de traballo inadecuada ou excesiva, que pode causar fatiga, estrés e insatisfacción laboral. A preocupación polo traballo, exceso de responsabilidade, xornadas excesivas, horarios descompensados, etc. son factores que poden afectar á saúde do traballador Nesa liña, cada vez son máis importantes as “enfermidades do traballo”, entendidas como aquelas patoloxías determinadas polo traballo, pero non causadas


Páxina

108


CONCEPTOS BÁSICOSexclusivamente por el. Entre elas están as de tipo psicosocial onde, xunto ás condicións en que se desenvolve o traballo, inflúen as variables persoais e as condicións extralaborais. Un exemplo delas é o estrés laboral, que pode estimarse que sofre entre un 5 e un 10% da poboación laboral española. Para actuar sobre estes ou outros danos para a saúde cóntase coa Ergonomía, a Psicosocioloxía e a Medicina do Traballo. Globalmente, podemos definir a “Ergonomía” como o conxunto de técnicas cuxo obxectivo é a adecuación do traballo á persoa.


Páxina

109


CONCEPTOS BÁSICOSPola súa banda, a “Psicosocioloxía” estuda os factores de natureza psicosocial e organizativa existentes no traballo, que poden repercutir na saúde do traballador. A “Medicina do Traballo” é unha ciencia que, partindo do coñecemento do funcionamento do corpo humano e do medio en que este desenvolve a súa actividade, neste caso o laboral, ten como obxectivos a promoción da saúde (ou prevención da perda de saúde), a curación das enfermidades e a rehabilitación. AS CONDICIÓNS DE TRABALLOEntenderase por “condición de traballo” calquera característica do mesmo que poida ter unha influencia significativa na xeración de riscos para a seguridade e


Páxina

110


CONCEPTOS BÁSICOSsaúde do traballador. Quedan especificamente incluídas nesta definición: a) As características xerais dos locais, instalacións, equipos, produtos e demais útiles existentes no centro de traballo. b) A natureza dos axentes físicos, químicos e biolóxicos presentes no ambiente de traballo e as súas correspondentes intensidades, concentracións ou niveis de presenza. c) Os procedementos para a utilización dos axentes citados anteriormente que inflúan na xeración dos riscos mencionados. d) Todas aqueloutras características do traballo, incluídas


Páxina

111


CONCEPTOS BÁSICOSas relativas á súa organización e ordenación, que inflúan na magnitude dos riscos a que estea exposto o traballador. Pero non só as condicións de traballo inadecuadas provocan accidentes, tamén os actos inseguros, derivados dunha incorrecta formación dos traballadores ou de falta de motivación por parte destes, provocan danos para a saúde. Os factores de risco Son as condicións de traballo que poden ter un efecto agresivo sobre a saúde do traballador e pódense clasificar nos seguintes grupos:Condicións de seguridade: Elementos móbiles, cortantes, electrificados, combustibles, etc. Para poder controlar


Páxina

112


CONCEPTOS BÁSICOSestes elementos estudaremos as máquinas e as ferramentas, os equipos de transporte, as instalacións eléctricas, os sistemas contra incendios, etc.Entorno físico: Compoñentes físicos do medio ambiente de traballo, ruído, iluminación, vibracións, condicións termohigrometricas e radiacións.Contaminantes químicos e biolóxicos: Sustancias tóxicas, nocivas, canceríxena,así como microorganismos patóxenos que poidan estar presentes no medio laboral.Carga de traballo: Esforzos físicos, manipulación de cargas, posturas de traballo, exceso de tarefas, estrés,…Organización do traballo: Quendas de traballo inadecuadas,…


Páxina

113


CONCEPTOS BÁSICOSAS ESPECIALIDADES PREVENTIVAS Os factores de risco son tratados dentro da prevención por cada unha das súas especialidades. As especialidades preventivas contempladas na lei de prevención de riscos son as seguintes: Medicina do Traballo, Seguridade no Traballo, Hixiene Industrial e Ergonomía e Psicosocioloxía aplicada. Medicina do TraballoCiencia que partindo do coñecemento do funcionamento do corpo humano e do medio en que este desenvolve a súa actividade, neste caso o laboral, ten como obxectivos a promoción da saúde (ou prevención da perda da saúde), a curación das enfermidades e a rehabilitación.


Páxina

114


CONCEPTOS BÁSICOSSeguridade no traballoA Seguridade no traballo é o conxunto de técnicas e procedementos que teñen por obxecto eliminar ou diminuír o risco de que se produzan os accidentes de traballo Hixiene industrialA Hixiene Industrial é a técnica que prevén a aparición de enfermidades profesionais, estudando, valorando e modificando o medio ambiente físico, químico ou biolóxico do traballo. O seu campo de actuación está centrado nos axentes contaminantes físicos, químicos e biolóxicos que proceden do lugar de traballo e o seu obxectivo é evitar que cheguen a producir un dano á saúde dos traballadores.


Páxina

115


CONCEPTOS BÁSICOSErgonomíaA Ergonomía é unha disciplina preventiva cuxo obxectivo é a adecuación entre o traballo e a persoa. PsicosocioloxíaA Psicosocioloxía aplicada á prevención de riscos laborais dedícase ao estudo e tratamento dos factores de natureza psicosocial e organizativa existentes no traballo, que poden repercutir na saúde do traballador.


Páxina

116

RISCOS XERAIS E A SÚA PREVENCIÓN


Páxina

117


introdución


Páxina

118


INTRODUCIÓNNestes últimos anos, produciuse un cambio no modo de abordar a protección da seguridade e saúde dos traballadores. Dun enfoque “puntual” (só se actúa cando ocorre “algo”) pasouse a un enfoque “global” e “preventivo” (actúase antes de que ocorra “algo” planificándoo adecuadamente). Deste novo enfoque despréndese que a actuación preventiva: -débese planificar e integrar no conxunto de actividades que se desenvolven na empresa ou explotación. -debe facerse avaliando os riscos presentes no medio laboral e adoptando, cando sexa necesario, das medidas adecuadas que eliminen ou polo menos reduzan os riscos detectados.


Páxina

119


INTRODUCIÓNÉ necesario pois, que todas aquelas persoas que traballen en coñezan, polo menos, os principais riscos que poden estar presentes no medio laboral así como os sistemas de avaliación e control dos mesmos. Así mesmo, para colaborar eficazmente en a protección de a saúde dos traballadores, será necesario que todos e cada un poidan, nun momento determinado, actuar en caso de emerxencia. Neste módulo “Riscos Xerais e o seu Prevención” ofrécese a información e a formación necesaria para facilitar as tarefas en materia preventiva.


Páxina

120


obxectivos


Páxina

121


OBXECTIVOS-Capacitar ao traballador para coñecer os riscos máis comúns, avalialos e, no seu caso, establecer medidas preventivas compatibles coas súas posibilidades. -Preparar ao traballador para a participación nas accións de emerxencia.


Páxina

122


tipos de riscos


Páxina

123


TIPOS DE RISCOS. ÍNDICERISCOS XERAISRISCOS POR AXENTES

CONTAMINANTESRISCOS POR CARGA DE

TRABALLO, FÍSICA OU MENTALEQUIPOS DE PROTECCIÓN

INDIVIDUAL E SINALIZACIÓNSITUACIÓNS DE EMERXENCIA


Páxina

124


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAISÍNDICE

INTRODUCIÓN OBXECTIVOS CONTIDOS

• O LUGAR E A SUPERFICIE DE TRABALLO • AS FERRAMENTAS • AS MÁQUINAS• ELECTRICIDADE• OS INCENDIOS

• ALMACENAMIENTO, MANIPULACIÓN E TRANSPORTE

• O MANTEMENTO RESUMO


Páxina

125


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAISINTRODUCIÓN En todo sistema de traballo prodúcense unha serie de anomalías ou situacións de risco que poden chegar a danar ás persoas, aos produtos, ás máquinas e instalacións, etc. As causas dos accidentes normalmente non producen molestias (un oco sen cubrir, un cable eléctrico sen protexer...), polo que ás veces non hai présa en solucionalas. Noutras ocasións descoñécese a existencia dun perigo por quen están expostos ao mesmo. A Seguridade no Traballo trata de identificar e anular ou diminuír estas causas e así conseguir o seu obxectivo: “reducir os accidentes de traballo”.


Páxina

126


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAISOBXECTIVOS -Coñecer as causas que son orixe de accidentes debidos a lugares de traballo, equipos, produtos e instalacións e a actuación fronte ás mesmas para evitalas. CONTIDOSÉ importante que o lugar en que se desenvolve o traballo estea en boas condicións de seguridade; deste xeito evitaremos accidentes e traballaremos mellor. PERIGOS DEBIDOS AO LUGAR DE TRABALLO -Caídas ao mesmo nivel -Caídas a distinto nivel -Pisadas sobre obxectos -Choques contra obxectos móbiles -Atropelos con vehículos


Páxina

127


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAIS-Caídas de obxectos por esborralle ou derrubamento. Pode conseguirse un lugar máis seguro de traballo aplicando, entre outras, as seguintes recomendacións: Vías de circulación e escaleiras:-Os corredores e vías de circulación de vehículos deben ser de dimensións adecuadas; Corredores para circulación de persoas. Mínimo 1m de ancho -Vías para circulación de vehículos. O ancho do vehículo (ou a súa carga) incrementado en 1m para vías dun só sentido. Para vías de dobre sentido, o ancho de 2 vehículos (ou a súa carga) incrementado en 1.4m. -A altura das vías e portóns de circulación de vehículos será do vehículo ou a súa carga incrementada en 0.3 m. Todas as vías de paso han de estar libres de


Páxina

128


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAISobstáculos para evitar caídas e envorco de vehículos. Coidarase especialmente a limpeza nas vías de evacuación e saídas de emerxencia. As vías de paso estarán sinalizadas, e instalaranse, en caso necesario, elementos que faciliten a circulación segura: espellos nos cruces, sinais de stop.


Páxina

129


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAIS-As condicións de iluminación deben ser adecuadas para o traballo que se realiza. -Os chans han de ser non escorregadizos e deberase utilizar calzado apropiado ao tipo de chan. -As máquinas deben gardar as distancias de separación que permitan aos traballadores suficiente espazo para o acceso e movementos seguros ao redor da máquina. As partes salientes das máquinas non deben irromper nunca nas vías de circulación. Escaleiras:-As escaleiras de madeira non deben pintarse para non ocultar os seus defectos. Os seus largueiros serán dunha soa peza e os chanzos irán encaixados, nunca cravados.


Páxina

130


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAIS-As escaleiras de man non se usarán simultaneamente por dous traballadores e non se empatarán si non están deseñadas para iso. -Non se subirá a unha escaleira de man portando ferramentas ou calquera outro peso que poida provocar desequilibrios. Usaranse bolsas portaferramentas. -A anchura mínima das escaleiras fixas será de 1m e estarán protexidas por varandas regulamentarias (altura mínima de 1m, listón intermedio e rodapés).


Páxina

131


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAISPortas e portóns:-As portas de acceso a escaleiras deben abrir sobre un descanso e non directamente sobre as escaleiras. -As portas polas que se acceda a unha vía de paso de vehículos, terán unha varanda en fronte, para evitar a saída directa á vía. -As portas de saída de emerxencia estarán sinalizadas, abrirán sempre cara a fóra, manteranse libres de obstáculos e non se pecharán con chave.


Páxina

132


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAISOcos e desniveis:-Os ocos nas paredes ou nos chans polos que poidan caer materiais ou persoas deben ter colocadas proteccións adecuadas: varandas regulamentarias, mallazo para tapar ocos no chan, redes de protección (en obras de construción), -Nos traballos en cubertas (reparación, limpeza, construción) hai que asegurarse da resistencia do teito antes de subir e tomar as medidas de precaución necesarias: arnés de seguridade, liña de vida,…A orde e a limpeza A orde e limpeza son principios básicos que propician a seguridade:


Páxina

133


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAIS- Permiten un aproveitamento máis racional do espazo. - Facilitan a adopción de medidas preventivas. - Evitan moitos accidentes e comportamentos inseguros. - Contribúen a crear un clima favorable para a mellora das condicións de traballo e da produtividade.


Páxina

134


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAISMoitos accidentes poden ser evitados con medidas preventivas elementais e de baixo costo. -É necesario a orde e a limpeza nos postos de traballo e a realización de revisións periódicas dos mesmos. Dispoñer dun lugar fixo para depositar os útiles e ferramentas. Só se sacarán os que se estean utilizando. -Os materiais (cables, mangueiras, bobinas), produtos acabados e produtos de desfeito han de poder ser retirados sen estorbar os movementos dos operarios. -Manter os chans limpos de aceites ou outros materiais que poidan provocar accidentes. As superficies do lugar de traballo non serán escorregadizas, en caso contrario colocaranse elementos antiescorregadizos.


Páxina

135


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAISAS FERRAMENTAS Moitas das lesións que se producen débense á utilización de ferramentas, xa sexan manuais ou accionadas por motor.As ferramentas manuais máis utilizadas son: martelos, ciceis, coitelos, hachas, serras, tenaces, alicates, desaparafusadores e chaves. Causas principais de lesións:-Inadecuada utilización das ferramentas. -Utilización de ferramentas defectuosas. -Emprego de ferramentas de mala calidade. -Transporte e almacenamento incorrecto.


Páxina

136


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAISPerigos máis importantes:-Contacto con elementos cortantes. -Proxección de fragmentos. -Golpes por sobreesforzos. Medidas preventivas:-Adquisición de ferramentas de calidade. -Usaranse só para o traballo para o que foron deseñadas. -Formación adecuada para a utilización de cada tipo de ferramenta. -Utilización de lentes protectoras cando haxa perigo de proxección de partículas. -Utilización de luvas ao manipular ferramentas cortantes. -Mantemento periódico (reparación, afiado, limpeza, etc.). -Manter as ferramentas limpas de aceite, graxas e outras


Páxina

137


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAIScircunstancias escorregadizas. -Revisión periódica do estado dos mangos, recubrimentos, illantes, etc. -Almacenamento en caixas ou paneis adecuados, onde cada ferramenta teña o seu lugar.


Páxina

138


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAISAs ferramentas a motor están desprazando a as manuais, implicando a aparición de novos riscos para o traballador. As ferramentas a motor máis perigosas son: ferramentas pneumáticas, taladradoras e esmeriles fixas e portátiles.


Páxina

139


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAISPerigos máis importantes:-Contacto eléctrico. -Contactos con elementos de corte -Proxección de partículas. -Sobreesforzos. Medidas preventivas:-Igual que ferramentas manuais. -Prevención por risco da enerxía utilizada. -Ferramentas eléctricas con dobre illamento ou con tensión de seguridade (24 voltios). -Non retirar nunca os resgardos de seguridade. -Seguir as instrucións do fabricante. As principais causas de lesións como consecuencia do manexo de ferramentas son: uso inapropiado, inadecuación


Páxina

140


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAISdas mesmas ao traballo, ferramentas defectuosas, transporte e almacenamento incorrectos, carencia de protección, proteccións quitadas.AS MÁQUINAS Para evitar os accidentes producidos por máquinas débense levar a cabo as seguintes actuacións xerais: -Adquirir máquinas seguras (máquinas co marcado CE). -Instalar, utilizar e manter adecuadamente a máquina, seguindo as instrucións do fabricante. -Revisar as máquinas das que xa se dispón. Perigos asociados ás máquinas -Perigo mecánico: son os causados polos elementos físicos da máquina. Elementos móbiles (coitelas, carros, etc.). Elementos de transmisión (eixes, poleas, etc.). Proxección


Páxina

141


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAISde elementos da máquina por rotura. Proxección do material traballado. -Perigo eléctrico: Choque eléctrico ou queimaduras por: contacto con partes en tensión (contactos directos) ou accidentalmente en tensión (contactos indirectos), ou illamento non adecuado. -Perigo térmico: Queimaduras por contacto con obxectos ou materiais quentes. -Perigos producidos pola exposición ao ruído: As máquinas son ruidosas e poden causar perda da agudeza auditiva, fatiga, interferencia coa comunicación oral e con sinais acústicos. -Perigos producidos por a exposición a vibracións: as vibracións moi intensas poden dar lugar a trastornos


Páxina

142


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAISmusculares na man, lumbago, ciática... -Perigos por mal deseño da máquina: a inadecuación da máquina ás características e aptitudes humanas, pode ser orixe de efectos fisiolóxicos derivados de posturas incómodas, esforzos excesivos ou repetitivos.


Páxina

143


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAISO obxectivo da prevención de riscos en máquinas, é eliminar o riscos na súa orixe, é dicir no deseño da propia máquina. Nalgunhas ocasións non se pode eliminar o risco na orixe e polo tanto hai que utilizar medios de protección colectiva: resgardos e mandos de seguridade. Un resgardo é o compoñente dunha máquina utilizado como barreira material para garantir a protección (p.ex. a protección dunha serra circular). É moi importante non retirar os resgardos dos que vén dotada a máquina porque son un elemento de protección da mesma. Os resgardos das máquinas poden ser fixos: -Non se poden abrir ou só cunha ferramenta -Envolven a zona de perigo, ou distancian ao traballador da mesma.


Páxina

144


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAISMóbiles: -Co resgardo aberto, os elementos perigosos da máquina non se accionan. -A apertura do resgardo cando estes elementos están en funcionamento, provoca a parada da máquina. Un mando de seguridade de protección é aquel que permite que se poña en marcha a máquina baixo unhas determinadas condicións de seguridade. Ademais destes elementos de seguridade existen outros medios de protección, como dispositivos fotoeléctricos que deteñen a máquina cando alguén pasa un límite de seguridade. Outras recomendacións para o manexo seguro de máquinas son:


Páxina

145


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAIS-O manual de instrucións do fabricante debe ser seguido e respectado en todo momento. O funcionamento, as reparacións, mantemento e substitución de pezas faranse sempre conforme ao que no indíquese. -A formación dos traballadores no correcto manexo dos equipos é básica para evitar situacións de perigo.


Páxina

146


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAIS-Débense adquirir máquinas seguras e instalar, utilizar e manter adecuadamente a máquina, seguindo as instrucións do fabricante. A certificación dunha máquina (marcado CE) indica que cumpre coas condicións xerais de seguridade, como xa se dixo no módulo de conceptos básicos. -Como medida suplementaria, todas as máquinas irán provistas de parada de emerxencia, excepto aquelas en as que devandito dispositivo non sexa útil por ser ferramentas portátiles ou posuír un gran movemento de inercia. -Para traballar coa máquina deberanse utilizar os equipos de protección individual indicados polo fabricante, para protexer ao traballador no caso de que a protección colectiva falle. -As zonas perigosas das máquinas deben estar ademais


Páxina

147


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAISsinalizadas, indicando os perigos que poden supoñer para o operario. A máis habitual é a sinalización por medio de carteis, e a auditiva (sirenas ou alarmas) -Mantemento adecuado. O mantemento da máquina realizarao sempre persoal cualificado seguindo o manual de instrucións do fabricante. Un mantemento adecuado evita o deterioro da máquina que pode causar accidentes. A ELECTRICIDADE A electricidade é unha das formas de enerxía máis utilizada, proporcionando axuda e benestar en a maioría das nosas actividades, pero presenta importantes riscos que é preciso coñecer e prever. O corpo humano é condutor e o paso da corrente pode producir queimaduras externas e internas, fibrilación ventricular, asfixia, paro


Páxina

148


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAIScardíaco,…Os principais factores que determinan os efectos da corrente eléctrica no corpo humano son: -Intensidade -Tempo de exposición -Tensión -Resistencia do corpo (depende da superficie de contacto, humidade da pel, temperatura,)-Frecuencia da corrente -Percorrido a través do corpo (a descarga é tanto máis grave cando atravesa órganos básicos, sobre todo o corazón) -Capacidade de reacción da persoa


Páxina

149


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAISTipos de contacto eléctrico: Contacto directo: É o que se produce coas partes da instalación que están en tensión (p.ex. un cable eléctrico). Para evitar os contactos directos temos que: -Afastar os cables e conexións dos lugares de traballo e paso. -Recubrir as partes en tensión con material illante apropiado. -Utilizar tensións de seguridade inferiores a 24 voltios.


Páxina

150


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAISContacto indirecto: É o que se produce con masas postas en tensión accidentalmente (p.ex. a carcasa dun motor). Para evitar os contactos indirectos existen dous medios de defensa: -A posta a terra. -O interruptor diferencial. Cando se produce un contacto eléctrico indirecto, a posta A terra desvía unha gran parte da corrente eléctrica que, doutro xeito, pasaría a través do corpo do traballador. Pero ¡atención! Todas as postas a terra poden non estar en bo estado. Hai que facelas revisar por un electricista periodicamente. O interruptor diferencial é un aparello de gran precisión


Páxina

151


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAISque corta a corrente case no momento de producirse unha corrente de derivación cara á carcasa ou masa.


Páxina

152


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAISMEDIDAS BÁSICAS DE PREVENCIÓN -Non realice traballos eléctricos sen estar capacitado para iso. -Coidado con as liñas eléctricas. Manteña a distancia de seguridade. -Utilice equipos e medios de protección individual certificados.


Páxina

153


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAIS-Nos lugares mollados ou metálicos utilice só aparellos eléctricos portátiles a pequenas tensións de seguridade. -Vixíe que a súa contorna ou zona de traballo sexa seguroSi ten que traballar en instalacións eléctricas recorde as 5 regras de ouro: -Abrir con corte visible todas as fontes de tensión, mediante interruptores e seccionadores que aseguran a imposibilidade do seu cerre intempestivo.-Encravamento ou bloqueo, si é posible dos aparatos de corte.-Recoñecemento da ausencia de tensión.-Poñer en terra e en curtocircuíto todas as posibles fontes de tensión.


Páxina

154


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAIS-Colocar as sinais de seguridade adecuadas, delimitando a zona de traballo.Ferramentas eléctricas-Os cables de alimentación terán illamento seguro e sen deterioro. Non estarán tirados polo chan nin ao aire, irán polo interior de canaletas -Todas as conexións faranse por medio de claravillas adecuadas e non por cables pelados. -Todas as ferramentas eléctricas manuais han de estar protexidas: con tensións de seguridade (24 V), interruptores diferenciais de alta sensibilidade (30 mA), instalación de posta a terra, dobre illamento, etc. -Comprobarase periodicamente o correcto funcionamento das proteccións.


Páxina

155


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAIS-Desconectaranse ao terminar coa súa utilización ou cando de produza unha pausa no traballo. -Non se tirará do cable de utilización para desenchufar a ferramenta.-Desconectarase primeiro da rede e logo da ferramenta. En xeral débese comprobar que:-Caravillas, enchufes, interruptores automáticos e fusibles son os adecuados. -Impídese o acceso a partes en tensión, mantendo pechadas as envolventes e carcasas, si é posible con chave, que debe ser gardada pola persoa responsable. -Os cadros eléctricos están pechados e sinalizados e sóaccede a eles persoal autorizado.


Páxina

156


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAIS-Os interruptores de alimentación son accesibles e que todos deben coñecer como utilizalos en caso de emerxencia. -Revísanse periodicamente as instalacións eléctricas e que as reparacións e mantemento son realizados por electricistas competentes. -Tense un listado dos aparellos portátiles co fin de que sexan revisados periodicamente. -Retírase do uso todo aparello que se sospeite que presenta algún problema, en espera de ser revisado por persoal competente. -Desconéctanse da rede eléctrica as ferramentas e equipos antes de proceder á súa limpeza, axuste ou mantemento.


Páxina

157


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAISOS INCENDIOS O lume é unha enerxía poderosa que, cando non está controlada, pode destruír vidas humanas e causar graves perdas no noso medio ambiente. A seguridade contra incendios contempla todo un conxunto de medidas destinadas non só a evitar o inicio do mesmo, senón a controlar e eliminar o seu propagación. Para que o lume iníciese é necesario que coincidan en tempo e lugar unha serie de factores aos que denominamos factores do lume: combustible, comburente e enerxía de activación e reacción en cadea. Factores do lume COMBUSTIBLE: É toda sustancia capaz de arder. Pode ser sólida, líquida ou gasosa.


Páxina

158


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAISCOMBURENTE: O comburente normal é o AIRE, que contén aproximadamente un 21% en volume de osíxeno. ENERXÍA DE ACTIVACIÓN: É necesario que exista un foco que proporcione a enerxía suficiente para que o lume prodúzase. Os focos máis comúns poden ser: cigarros, faíscas, lumes mal apagados, fallos eléctricos, traballos de soldadura, etc. REACCIÓN EN CADEA: É o proceso mediante o cal progresa a combustión. Depende da temperatura, resistencia do local.Para evitar o inicio bastará con eliminar algún dos factores de lume Normas para evitar o inicio-Ventilar os locais para evitar concentracións perigosas de


Páxina

159


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAISgases combustibles no aire. O po en suspensión (carpinterías, fábricas de fariña) tamén pode estoupar e producir incendios. É importante dispoñer de sistemas de extracción adecuados á tarefa. -Almacenar os produtos inflamables e combustibles illados e afastados das zonas de traballo. Utilizar recipientes hermeticamente pechados, tanto para almacenamento, transporte e depósito de residuos. -Limpar, drenar ou lavar, antes de manter ou reparar instalacións que contiveron, ou polas que circularon, produtos inflamables. -Sinalizar adecuadamente os recipientes ou conducións que conteñan líquidos inflamables -Prohibición de fumar e de introducir útiles que poidan


Páxina

160


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAISxerar chamas ou faíscas. -Afastar das zonas de incendio fontes de calor (caldeiras, estufas, procesos de soldadura, etc.). -Revisión da instalación eléctrica, para evitar que o seu mal estado poida ser orixe de incendios. As ferramentas eléctricas desconectaranse ao acabar a xornada. Non reparar os cables con cinta illante-Non mesturar sustancias químicas cuxa reacción descoñeza, pois pode desprenderse calor suficiente para xerar o incendio. -Poñer en coñecemento das empresas contratadas que traballen nos nosos locais os riscos de incendio existentes nos mesmos.


Páxina

161


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAIS¿Que é un extintor?É un aparello que contén un axente extintor que pode ser proxectado sobre o lume pola acción dunha presión interna. Os extintores situaranse en función do tipo de lume, e da instalación a protexer. Deben estar perfectamente sinalizados e terán fácil acceso, non debendo estar colocado o seu punto máis elevado a máis de 1,70 m. do chan. Cada 3 meses debe comprobarse a accesibilidade, bo estado, precintos, estado de carga (peso e presión), estado das partes mecánicas (boquillas, válvulas, mangueiras, etc.). Ademais, deberán ser revisados por persoal especializado (en xeral, as casas subministradoras), que realizarán:


Páxina

162


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAIS-Cada ano: Verificación do estado de carga, comprobación da presión de impulso do axente extintor, estado das mangueiras, boquillas... -Cada 5 anos: Retimbrado do extintor (ata un máximo de 3 veces). Aos 20 anos o extintor deberá ser substituído por outro. Non todos os lumes son iguais, nin todos os axentes extintores son adecuados para todos os lumes. O mal uso do axente extintor fronte a un determinado tipo de lume pode aumentar o problema en lugar de reducilo. É necesario coñecer os diferentes tipos de lume que se poden presentar e a adecuación de cada un dos axentes extintores fronte ao mesmo. Todas as persoas que traballan en locais con risco de


Páxina

163


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAISincendio deben ser adestradas en o manexo de extintores e deben realizar prácticas con lumes reais para coñecer por si mesmas a eficacia dun extintor. Outros equipos para a extinción de incendios son: Bocas de Incendio Equipadas (BIE´s), hidrantes.Protección contra incendios É o conxunto de medidas destinadas a controlar un incendio, si prodúcese. Unha boa protección vén en función dunha boa detección, extinción e alarma. Por iso é moi importante dotar a certas instalacións de detección automática ou polo menos facelo naquelas zonas onde o risco de incendio pode ser maior. -Si as actuacións para atacar o incendio non se dificultan a


Páxina

164


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAIScausa do fume, non deben abrirse portas nin fiestras. -Si hai fume, colocar un pano húmido cubrindo a entrada das vías respiratorias, procurando ir agachado a ras de chan. O fume tende a ir cara arriba. -Usar os extintores de acordo coas normas de utilización. É mellor actuar con varios extintores que uno a un, tomando a precaución de non enfrontalos entre si. -Si se inflaman as roupas, non hai que correr: as chamas aumentarían. Revolcarse polo chan e/ou envolverse con manta ou abrigo. Si é outra persoa, trataremos de detela e actuaremos igual. E sobre todo: ¡non expoñerse inútilmente!


Páxina

165


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAISALMACENAMENTO, MANIPULACIÓN E TRANSPORTE O correcto almacenamento dos distintos materiais evitará en gran medida os riscos do seu desprendemento, corremento, etc. con as graves consecuencias que se poden derivar. Almacéns: -A mala ordenación dos almacéns, ademais de producir perdas de tempo importantes, pode orixinar esborralles, atropelos, golpes, incendios, etc. -A súa boa ordenación debe mellorar as condicións de traballo e a produtividade. A distribución dos materiais almacenados estará en consonancia coas necesidades da empresa de modo que calquera deles póidase localizar fácil e rapidamente.


Páxina

166


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAISRecomendacións: -Almacenar debidamente os obxectos en sentido vertical sobre o nivel do chan de maneira que non se descompensen. -Non deixar que os obxectos sobresaian das cheas ou pilas onde se atopan, sobre todo cando se trate de elementos contra os que se poidan producir golpes daniños (ferralla, tubos, troncos) -Non subir aos bastidores para chegar ás repisas superiores nun estante, utilizar escaleiras. Os bastidores poden ceder provocando un esmagamento do operario -Non apoiar as cheas pesadas en paredes estruturais. -Non desfacer as cheas arroxando cousas desde arriba ou tirando desde abaixo; pódense producir golpes aos


Páxina

167


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAISoperarios que estean na parte inferior, ou caídas do operario que estea encima, ao intentar suxeitar o material que lle tiran. -Non superar a carga de seguridade de bastidores, repisas ou chans. -Calzar os obxectos que poidan rodar, como os cilindros, e manter os artigos pesados preto do nivel do chan (con iso mellórase a estabilidade do amoreamento) -Evitar danar colectores, bastidores e materiais polas forquitas das carretillas elevadoras e outros vehículos. -Retirar da zona de traballo o que non estea en uso e non se necesite. -Ter soamente a materia prima necesaria para a xornada. -Colocar cada cousa no seu lugar e dispoñer dun lugar


Páxina

168


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAISpara cada cousa.Transporte e manexo de materiais Os equipos para levantamentos de cargas deben ser deseñados e construídos de maneira que sempre poidan ser utilizados en condicións aceptables de seguridade.

EQUIPOS PARA LEVANTAR CARGASELEVADORES PLATAFORMAS ELEVADORAS

MONTA CARGAS, CINTASAPARATOS GRÚAS, APARELLOS

ELEMENTOS AUXILIARES

CADENASESTRIBEIRAS

GANCHOSFORQUITAS


Páxina

169


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAISO perigo máis frecuente que comportan estes equipos é o mal funcionamento dalgúns dos seus elementos, o cal pode orixinar roturas con posibilidade de consecuencias graves, xa sexa por caída de obxectos, caídas de altura, golpes ou atrapamentos. Recomendacións: -Utilizar máquinas e elementos auxiliares en bo estado e adecuados á función que van realizar. -Levar a cabo revisións periódicas de todos os elementos cuxo deterioro pode supoñer un risco (cables, cordas, etc.). -Comprobar previamente todos os elementos importantes antes de poñer a máquina en funcionamento. -A elevación e descenso de cargas farase lentamente,


Páxina

170


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAISevitando todo arranque e parada brusca, que poida producir abalos ou desprendemento do material. -Non se deixarán cargas suspendidas. -Non se trasladarán cargas por encima de persoas ou postos de traballo, en previsión de desprendementos. -Prohibirase que as persoas permanezan debaixo de cargas izadas. -O operario que manexe a máquina (guindastre torre, ponte guindastre,…) estará situado nunha posición desde a que controle tanto a zona de carga como a de descarga. -Débese formar teórica e practicamente, para o manexo da máquina, ás persoas que a vaian a utilizar. O descoñecemento da maquinaria pode provocar accidentes moi graves e totalmente evitables.


Páxina

171


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAIS-Cando non se están utilizando as máquinas, gardaranse as chaves de contacto ou accionamento en lugar seguro. -As zonas de circulación de materiais e persoas estarán claramente delimitadas e, si é posible, separadas. -As zonas de circulación deberán estar libres de obstáculos e ben iluminadas. O MANTEMENTO Os traballos de mantemento son necesarios para previr paradas e averías ou para arranxalas si prodúcense. Medidas preventivas -Seguir sempre o manual de instrucións. -Nunca debe realizarse un traballo de mantemento por un traballador que non teña a formación adecuada. -Antes de traballar nunha máquina, hai que parar o órgano


Páxina

172


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAISmotor ou illala das redes de enerxía eléctrica, hidráulica ou pneumática desconectando e bloqueando o interruptor de alimentación e as válvulas de entrada. Tamén hai que anular as enerxías residuais. -En máquinas fixas, para o bloqueo de motor, interruptores, válvulas de alimentación, etc., usaranse cadeados cunha soa chave. En máquinas móbiles retirarase a chave de contacto. En ambos casos as chaves estarán en poder do empregado que realice o traballo na máquina. -Cando varios traballadores estean traballando nunha máquina ou instalación, debe utilizarse un dispositivo de bloqueo con posibilidade de colocar varios cadeados (cada un co seu).


Páxina

173


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAIS-Só debe poder conectarse o órgano motor ou a enerxía á máquina cando se quitaron todos os bloqueos. -Sinalice que a máquina atópase consignada. Deben extremarse as precaucións: -Na entrada a recipientes e espazos confinados (rexistros de cloacas, pozos, silos, cubas, etc.) ventilando e renovando a atmosfera. En caso necesario utilizaranse equipos de respiración autónomos. -En traballo con ferramentas que poidan producir faíscas cando a atmosfera pode ser explosiva (bidóns, silos tratados e/ou con po, etc.). -Na apertura ou desconexión de recipientes que conteñan sustancias inflamables ou tóxicas. -En tellados e gabias (debido á posible caída de altura).


Páxina

174


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAISRESUMO OS INCENDIOS A prevención de incendios baséase en cortar o inicio do incendio mediante a eliminación dalgún dos tres factores do lume (combustible, comburente, calor). Para evitar o inicio bastará con eliminar algún dos factores. A protección contra incendios é o conxunto de accións destinadas a que, no caso de que se inicie o incendio, este quede reducido no seu propagación e nas súas consecuencias. Unha boa protección vén en función dunha boa detección, extinción e alarma.


Páxina

175


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAISALMACENAMENTO, MANIPULACIÓN E TRANSPORTE Desde o punto de vista prevencionista hai que considerar: a) os almacéns de materiais b) a súa manipulación e transporte O perigo máis frecuente que presentan os equipos de levantamento de cargas é o mal funcionamento dalgún dos seus elementos. As medidas preventivas principais son: non superar as cargas máximas, calzar as pilas e obxectos, retirar o non necesario, non elevar de forma brusca, utilizar elementos adecuados e non deixar cargas suspendidas. Para levantar cargas manualmente empregarase unha técnica adecuada á forma e ao peso da mesma.


Páxina

176


TIPOS DE RISCOS. RISCOS XERAISTRABALLOS DE MANTEMENTO Seguir sempre o manual da máquina. Non traballar con máquina en marcha. Illala e bloqueala. Precaucións para traballos en espazos confinados, tellados, gabias, etc. Tipos de contacto eléctrico:-Contacto directo: Se produce con las partes activas de la instalación.-Contacto indirecto: se produce con masas postas en tensión.


Páxina

177


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESÍNDICE


• EXPOSICIÓN A AXENTES QUÍMICOS• EXPOSICIÓN A AXENTES

FÍSICOS• EXPOSICIÓN A AXENTES

BIOLÓXICOS • AVALIACIÓN DO RISCO E

CONTROL DO RISCORESUMO


Páxina

178


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESINTRODUCIÓNO home desenvolve a súa actividade profesional nun medio ambiente que pode chegar a deteriorar o seu estado de saúde a curto, medio ou longo prazo. A presenza de substancias químicas no medio ambiente é algo habitual tanto na vida cotiá como na laboral. Con todo, os produtos químicos que se atopan no traballo adoitan ser moito máis numerosos e potencialmente máis daniños que os que se atopan en casa ou na rúa. A enerxía que nos rodea nas súas diversas formas tamén pode danar ao traballador pola súa “calidade” (natureza) e/ou “cantidade” (intensidade). A enerxía está presente baixo distintas formas: enerxía mecánica (ruído e


Páxina

179


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESvibracións), enerxía electromagnética (luz visible, ultravioleta, infravermellos, raios X, Gamma, etc.) e calorífica (a calor ou a súa ausencia, o frío). Para rematar existen microorganismos que poden causar enfermidades no home como son fungos, bacterias, virus, etc. presentes na materia que se manipula (vexetais, madeiras, produtos alimentarios,...) ou en seres vivos (gando, insectos, etc.) A hixiene laboral é a encargada de previr os riscos xerados por todos estes “axentes”. Preséntanse os tres tipos de axentes (químicos, físicos, biolóxicos), como interactúan co home, as consecuencias desta relación e o distinto modo de previr os riscos que xeran.


Páxina

180


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESOBXECTIVOS-Identificar posibles riscos derivados do medio ambiente de traballo.

CONTIDOS EXPOSICIÓN A AXENTES QUÍMICOS Efectos sobre o organismo Os contaminantes químicos, tamén chamados axentes químicos, son substancias que, pola forma de presentarse, poden ser absorbidas polo organismo e producir en pouco tempo, ou ao longo dos anos, efectos daniños para a saúde do individuo. Pódense contar por miles, sendo algunhas de orixe natural e outras de orixe artificial (creadas polo


Páxina

181


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTEShome). Poden producir danos si a cantidade absorbida, ou dose, é suficiente. A dose depende da cantidade de axente presente (concentración) e do tempo que se permaneza exposto á acción do mesmo (tempo de exposición). Canto menor sexa a dose necesaria para que unha sustancia produza danos no organismo, maior é a súa toxicidade. Posto que os axentes químicos difiren nas súas propiedades físicas e químicas, tamén os efectos que producen son diferentes, sendo estes efectos de importancia variable, desde a simple irritación de ollos e mucosas ata o cancro. Tamén se caracterizan estes efectos por poderse


Páxina

182


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESmanifestar moito tempo logo de cesar a exposición, como é, por exemplo, o caso do cancro por exposición a amianto. Vías de entrada Os axentes químicos son absorbidos por o organismo a través de unha ou varias vías de entrada que, por orde de importancia, son: A materia atópase na natureza en tres estados: gasoso, líquido e sólido e dado que os tóxicos entran no noso organismo principalmente a través de a respiración, é importante coñecer como as substancias químicas poden atoparse en o aire que nos rodea. A dose por inhalación dun axente químico depende da concentración ambiental do axente e do tempo de


Páxina

183


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESexposición. Os gases e vapores forman unha mestura perfecta co aire, e permanecen no ambiente durante prolongados períodos de tempo, aumentando o risco de inhalación. Os líquidos e sólidos tamén poden permanecer durante longo tempo suspendidos no aire en forma de aerosoles, é dicir, en forma de partículas finamente divididas. Poden ser néboas, po, fumes, etc. O tamaño de partícula condiciona o tempo de permanencia no aire e con iso o risco de inhalación. Envasado e etiquetado Os produtos químicos atópanse presentes na maior parte de sectores de actividade e nun gran número de postos de


Páxina

184


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTEStraballo, non só en os lugares onde se utilizan senón tamén en actividades como o transporte, a recepción e o almacenamento de produtos ou a eliminación de excedentes e residuos.Na normativa establécese a obrigatoriedade de que os envases ou recipientes que conteñan produtos perigosos leven unha etiqueta e de que a súa fornezo acompáñese cunha ficha de datos de seguridade (FDS). Os produtos químicos perigosos unicamente poderán comercializarse cando os seus envases non teñan perdas, non sexan, nin eles nin as súas pechaduras, atacables polo produto, sexan fortes e sólidos e, nos casos en que sexa necesario, dispoñan de sinais detectables ao tacto e


Páxina

185


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESestean provistos de pechaduras de seguridade para nenos.Segundo a actual normativa, todo recipiente que conteña un produto perigoso debe levar unha etiqueta ben visible na que se inclúan, ademais do nome do produto e do responsable do seu comercialización, coa súa dirección e número de teléfono, uns datos que permitan recoñecer o perigo ou perigos intrínsecos (potenciais) que poidan presentarse. Os produtos deben ir acompañados ademais do seu correspondente ficha de datos de seguridade, que debe estar a disposición dos operarios e hase de ter en conta para a manipulación das sustancias. As fichas de seguridade conteñen os seguintes datos:


Páxina

186


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTES-Composición/información sobre os compoñentes: nome químico ademais da denominación comercial .-Riscos: os efectos a curto prazo (agudos) ou a longo prazo (crónicos) tanto de exposicións illadas como de exposicións repetidas. Os síntomas dunha intoxicación aguda e dunha intoxicación crónica -Límites de exposición: a que concentración ou dose prodúcense efectos daniños -Primeiros auxilios: as medidas de emerxencia en caso de contacto cos ollos, coa pel, inhalación ou inxestión-Estabilidade e reactividade -Información toxicolóxica: As vías polas que pode penetrar o tóxico no organismo.


Páxina

187


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTES-As síntomas e efectos de dita sustancia-Derrames / vertidos accidentais-Métodos de control: as medidas que o empresario debería tomar para controlar a contaminación no lugar de traballo -Protección persoal: EPI debería utilizarse para protexer: Os ollos; A pel; A inhalación-Manipulación, almacenamento, transporte: Equipos e métodos deberían utilizarse para: Unha correcta manipulación; Un correcto almacenamento e un correcto transporte.-Loita contra o lume: Información sobre: Métodos de extinción de incendios; Precaucións especiais.-Propiedades físicas e químicas: Cheiro, aspecto, pH.


Páxina

188


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTES-Información ecolóxica: Efectos e comportamentos da sustancia no medio ambienteEXPOSICIÓN A AXENTES FÍSICOS As tres manifestacións da enerxía que nos ocupan son: -A enerxía mecánica en forma de ruído e vibracións. -A enerxía electromagnética en forma de radiación (luz visible, infrarroxa, ultravioleta, raios X, etc.) -A enerxía calorífica en forma de calor ou frío. Enerxía mecánica: ruído e vibracións O ruído defínese en xeral como un son non desexado e molesto. Caracterízase por o nivel e a frecuencia. Canto máis forte golpeemos dous obxectos entre si, maior será o nivel de


Páxina

189


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESruído, pero a súa frecuencia non depende diso, senón dos materiais que chocan. A sirena de unha ambulancia é exemplo de ruído de frecuencias altas, mentres que o motor dun coche emite son de frecuencias fundamentalmente medias e baixas. O individuo medio ten capacidade para oír sons entre 20 e 20.000 Hz (Herzios) e as conversacións normais constan de sons entre 500 e 3.000 Hz. A existencia de ruído no ambiente de traballo pode supoñer risco de perda de audición. Os niveis excesivos de ruído lesionan certas terminacións nerviosas do oído. O risco de perda auditiva empeza a ser significativo a partir dun nivel equivalente diario (LAeq.d) de 80 dBA


Páxina

190


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESsupoñendo varios anos de exposición e xornadas de 8 horas.


Páxina

191


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESO LAeq é a media diario do nivel de presión sonora (nivel de ruído) asignable a un posto de traballo, en decibelios “A” (dBA). O dBA é a unidade na que se mide o nivel de ruído na escala de ponderación A, mediante a cal o son que recibe o aparello medidor é filtrado de forma parecida a como o fai o oído humano. A exposición continuada a niveis de ruído elevados pode provocar unha perda progresiva e permanente de audición, chamada hipoacusia. Outros efectos do ruído son: aumento da frecuencia respiratoria, hipertensión arterial, trastornos do soño, cansazo, irritabilidade A exposición a vibracións prodúcese cando se transmite a


Páxina

192


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESalgunha parte do corpo o movemento oscilante de unha estrutura, xa sexa o chan, unha empuñadura ou un asento. As vibracións poden ser: -De moi baixa frecuencia (as que xeran, por exemplo, o abalo de trens e barcos producen mareo) -De baixa frecuencia, como as dos vehículos en movemento, camións, carretillas elevadoras, etc., que provocan efectos sobre o oído interno e retardo nos tempos de reacción -De elevada frecuencia, tales como as que producen as motoserras, os martelos pneumáticos, etc. que teñen consecuencias máis graves como son problemas articulares, e en brazos e pernas.


Páxina

193


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESSegundo o modo de contacto entre o obxecto vibrante e o corpo, a exposición a vibracións divídese en dous grandes grupos: -Vibracións man/brazo. Empuñadura dun martelo, rebarbadora,...-Vibracións globais de todo o corpo. Asento dunha carretilla, dun camión,...A transmisión de vibracións ao corpo e os seus efectos sobre o mesmo depende moito da postura e non todos os individuos presentan a mesma sensibilidade.Enerxía electromagnética: radiacións ionizantes e non ionizantes Unha das formas de transmisión de enerxía é a que se


Páxina

194


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESrealiza a través da radiación de ondas electromagnéticas. As ondas electromagnéticas diferéncianse unhas doutras pola cantidade de enerxía que son capaces de transmitir, e iso depende da súa frecuencia. Unha radiación é ionizante cando, ao chocar coa materia, orixina partículas con carga eléctrica (ións). As radiacións ionizantes poden ser electromagnéticas; raios X e gamma, ou corpusculares (partículas compoñentes dos átomos que son emitidas), partículas alfa e beta. As exposicións a radiacións ionizantes poden orixinar danos moi graves e irreversibles para a saúde, ata a longo prazo, habendo cesado a exposición (entre eles, a xeración de cancro).


Páxina

195


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESRespecto de as radiacións non ionizantes, os seus efectos sobre o organismo son de diferente natureza, dependendo da banda de frecuencias de que se trate. Así, existen: -Radiación Ultravioleta, que afecta á pel (queimaduras, cancro) e ollos (conxuntivite). -Radiación Infravermella, que afecta á pel (queimaduras) e á retina. -Microondas, que pola capacidade de calentamento que teñen, poden causar queimaduras profundas. -Láser, que destrúe os tecidos pola súa capacidade de penetración. -Luz visible, cuxos efectos explicar a continuación. A luz permítenos ver o que facemos. Un bo sistema de


Páxina

196


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESiluminación debe asegurar: suficiente cantidade de luz, o contraste adecuado en a tarefa, o control dos cegamentos, e un certo grado de confort visual. Os conceptos utilizados en iluminación son: O Nivel de iluminación é a cantidade de luz que se recibe por unidade de superficie e a súa unidade é o lux. A luminancia é a cantidade de luz devolta por unidade de superficie na dirección da mirada. A luminancia determina o aspecto luminoso dunha superficie e a súa unidade é a candea por metro cadrado (cd/m2). O Contraste é a apreciación subxectiva da diferenza de aparencia de dous partes do campo visual vistas simultánea ou sucesivamente. De aquí despréndense os


Páxina

197


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESconceptos: contraste de luminancia, de cor, contraste simultáneo ou sucesivo. Mídese por a relación de luminancias. O Cegamento é a incapacidade temporal de ver. Está orixinado pola presenza no campo visual dunha fonte de elevada luminancia que produce a insensibilización da retina. A iluminación natural é desexable pola calidade de luz que proporciona e polo benestar que implica. No entanto, debido a que a súa intensidade varía coas estacións e as horas do día, recórrese á iluminación artificial. Son tres os tipos principais de fontes luminosas artificiais: lámpadas de incandescencia, fluorescentes e de descarga


Páxina

198


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESde gases, en función do nivel a conseguir. Toda actividade require unha determinada iluminación que debe existir como nivel medio na zona en que se desenvolve a mesma. Este valor depende dos seguintes factores: -O tamaño dos detalles. -A distancia entre o ollo e o obxecto. -O contraste entre o obxecto (detalle) e o fondo sobre o que destaca. -A rapidez do movemento do obxecto. -A idade do observador. Canto maior sexa a dificultade para a percepción visual, maior debe ser o nivel medio de iluminación. Para obter un


Páxina

199


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESbo nivel de iluminación deben seguirse as seguintes recomendacións: -Adecuar o número, a distribución e a potencia das fontes luminosas ás esixencias visuais da tarefa. -Substituír as lámpadas de forma regular. O rendemento diminúe co uso. -Limpar regularmente as lámpadas, as luminarias e as paredes. O po depositado reduce a cantidade de luz emitida. -Pintar as paredes e os teitos con cores claras. Pódese mellorar o contraste mediante a diminución dos deslumbramentos por reflexión. O deslumbramento será maior canto maior sexa a


Páxina

200


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTEScantidade de luz por unidade de superficie, canto máis próxima estea a fonte luminosa e cando esta estea dentro do ángulo visual. Para diminuír o deslumbramento, débense cubrir as lámpadas con difusores e utilizar materiais, acabados e pinturas mates. Enerxía calorífica O ser humano necesita manter unha temperatura interna de aproximadamente 37°C para o desenvolvemento da vida; para logralo posúe mecanismos físicos e fisiolóxicos. Mediante a actividade física o home xera calor e dependendo do intensa que sexa esta actividade, a cantidade desta calor será maior ou menor. Para evitar que a acumulación da calor producida polo corpo


Páxina

201


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESdescompense a temperatura interna, o home utiliza mecanismos que posúe, destinados a disipar ao ambiente o exceso de calor acumulada, por exemplo a suor. Estes mecanismos son capaces de contrarrestar case calquera situación térmica, propiciando a eliminación do exceso de calor ou impedindo a perda de calor interna. As formas de intercambio de calor entre o organismo e o ambiente dependen das condicións do medio ambiente de traballo, que son: a temperatura do aire, a temperatura húmida, a velocidade do aire, o tipo de vestimenta e o consumo metabólico do individuo. Estas variables poden medirse e os seus valores son a base da valoración dos riscos ou do confort.


Páxina

202


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESAs relacións do ser humano co ambiente térmico definen unha escala de sensacións que oscilan da calor ao frío, pasando por unha zona que se pode clasificar como termicamente confortable. Os efectos negativos comezan cando os mecanismos naturais do home, de xeración de calor para mitigar o frío, ou de disipación da calor para evitar a subida de a temperatura interna, vense desbordados, e prodúcese o golpe de calor, a deshidratación, a hipotermia ou a conxelación, segundo os casos. É importante alternar as quendas de traballo para evitar que os traballadores estean expostos durante moito tempo a temperaturas extremas. Apantallar a fonte de calor, usar


Páxina

203


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESpezas de vestir apropiadas á temperatura, beber moita auga en situacións de calor e adecuar o consumo de alimentos: máis consumo en situación de frío e menos en situación de calor. EXPOSICIÓN A AXENTES BIOLÓXICOS Enténdese por exposición a axentes biolóxicos a presenza destes na contorna laboral, podendo distinguirse, en xeral, tres grandes categorías de exposición aos mesmos: a. Exposicións derivadas dunha actividade laboral con intención deliberada de utilizar ou manipular un axente biolóxico, que constitúe o propósito principal do traballo. Actividades deste tipo serían as desenvolvidas con animais deliberadamente infectados ou nos laboratorios de


Páxina

204


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESdiagnóstico microbiolóxico, cuxa actividade principal constitúe o traballar con axentes biolóxicos. Outras actividades encadradas neste grupo serían, por exemplo, as relacionadas coas industrias de biotecnoloxía: industrias farmacéuticas (para a obtención de antibióticos, enzimas, vacinas virais); industria alimentaria (cervexa, queixos, iogur); etc. b. Exposición que xorde da actividade laboral, pero dita actividade non implica a manipulación, nin o traballo en contacto directo ou o uso deliberado do axente biolóxico. En definitiva, nestes casos a exposición é incidental ao propósito principal do traballo. c. Exposición que non se deriva da propia actividade


Páxina

205


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESlaboral, por exemplo o caso dun traballador que sofre unha infección respiratoria contaxiado por outro. A efectos do Real Decreto 664/1997entenderase por: a. Axentes biolóxicos: microorganismos, con inclusión dos xeneticamente modificados cultivos celulares e endoparasitos humanos, susceptibles de orixinar calquera tipo de infección, alerxia ou toxicidade. b. Microorganismo: toda entidade microbiolóxica, celular ou non, capaz de reproducirse ou transferir material xenético. c. Cultivo celular: o resultado do crecemento “in vitro” de células obtidas de organismos multicelulares. Na práctica esta definición contempla dúas categorías nos contaminantes biolóxicos:


Páxina

206


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTES1. axentes biolóxicos vivos, 2. produtos derivados dos mesmos; Xa que ambos poden xerar unha enfermidade como consecuencia da exposición dos traballadores a tales axentes. En definitiva o concepto de axente biolóxico inclúe, pero non está limitado, a bacterias, fungos, virus, rickettsias, clamidias, endoparasitos humanos, produtos de recombinación, cultivos celulares humanos ou de animais, e os axentes biolóxicos potencialmente infecciosos que estas células poidan conter, prións e outros axentes infecciosos. Entre os produtos derivados dos axentes biolóxicos e que, transmitidos fundamentalmente por vía aérea, poden xerar


Páxina

207


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTEStrastornos de tipo tóxico, alérxico ou irritativo inclúense: micotoxinas, endotoxinas, ergosterol, 1,3-glucanos. Clasificación dos axentes biolóxicos 1. Os axentes biolóxicos clasifícanse, en función do risco de infección, en catro grupos: a. Axente biolóxico do grupo 1: aquel que resulta pouco probable que cause unha enfermidade no home. b. Axente biolóxico do grupo 2: aquel que pode causar unha enfermidade no home e pode supoñer un perigo para os traballadores, sendo pouco probable que se propague á colectividade e existindo en xeral profilaxe ou tratamento eficaz. c. Axente biolóxico do grupo 3: aquel que pode causar unha


Páxina

208


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESenfermidade grave no home e presenta un serio perigo para os traballadores, con risco de que se propague á colectividade e existindo en xeral unha profilaxe ou tratamento eficaz. d. Axente biolóxico do grupo 4: aquel que causando unha enfermidade grave no home supón un serio perigo para os traballadores, con moitas probabilidades de que se propague á colectividade e sen que exista en xeral unha profilaxe ou un tratamento eficaz.


Páxina

209


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESGrupos de risco dos axentes biolóxicos

Desta forma, os axentes biolóxicos do Grupo de Risco 1 (GR1) serían aqueles que, habitualmente, non están asociados con enfermidades no home. O GR2 constitúeno axentes asociados con enfermidades no home, que


Páxina

210


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESraramente son serias, e para as cales existen habitualmente medidas preventivas ou terapéuticas. O GR3 o compoñen axentes que están asociados con enfermidades graves ou mortais, para as cales son posibles intervencións de tipo preventivo ou terapéutico (alto risco individual pero baixo para a colectividade). O GR4 o forman axentes que, probablemente, causan unha enfermidade grave ou letal no home, para as cales as intervencións preventivas ou terapéuticas non son eficaces (alto risco individual e para a colectividade). Estacións depuradoras de augas residuais: risco biolóxico Unha ferramenta básica da protección medioambiental é a adecuada xestión dos residuos e vertidos. Un exemplo


Páxina

211


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESdesta última é o tratamento das augas residuais. Os contaminantes que transportan as augas residuais poden ser de tipo químico (ións metálicos, compostos de xofre, compostos nitroxenados, aldehidos, acetonas e ácidos) e de tipo biolóxico (microorganismos), e acharse en forma sólida, líquida ou gasosa. A adecuada xestión das instalacións de recolleita e tratamento de augas residuais, ademais da protección do medio ambiente, desenvolveu unha crecente preocupación pola protección dos traballadores das estacións depuradoras de augas residuais (EDAR) fronte aos riscos de exposición a axentes biolóxicos. O Anexo I do Real Decreto 664/97 sobre a protección dos


Páxina

212


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTEStraballadores contra os riscos relacionados coa exposición a axentes biolóxicos durante o traballo, inclúe unha lista de actividades na que o traballo en instalacións depuradoras de augas residuais figura como unha das actividades nas cales non traballar deliberadamente con axentes biolóxicos, pero si pode existir exposición. As augas residuais adoitan transportar bacterias, virus, fungos e parasitos procedentes de reservorios humanos ou animais. En xeral estes microorganismos son de orixe fecal e non patóxenos e poden vivir de forma natural no auga e no chan, aínda que a maioría están unidos aos materiais en suspensión, o que explica a súa concentración nos lodos de decantación. Outros microorganismos poden


Páxina

213


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESestar asociados á presenza de animais que viven nesta contorna (ratas e insectos) ou ben asociados a obxectos contaminados con fluídos biolóxicos (xiringas, preservativos, comprimidas hixiénicas, apósitos, etc.). A concentración dos axentes biolóxicos nas augas residuais está en función do reservorio humano ou animal, do seu dilución nos efluentes e da súa supervivencia no medio. En xeral, as augas residuais de procedencia doméstica teñen unha composición relativamente estable. Con todo, o seu contido pode variar por distintas causas, abrigo cando a recolleita é nunha rede única: existencia de residuos agrícolas, de produción de alimentos ou dilución con augas pluviais, entre outras. Tamén por mor de


Páxina

214


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESepidemias (humanas ou animais) poden variar as concentracións e aumentar temporalmente a contaminación das augas residuais polo microorganismo causante. Doutra banda, as augas residuais industriais presentan os problemas propios de contaminación en función da súa actividade. Cando o efluente industrial sexa común co doméstico, haberá que telo en conta de face á estimación das características finais do mesmo. Tratamento de augas residuais Unha estación depuradora comprende varias etapas de tratamento colocadas en serie. Paralelamente a este tratamento, un laboratorio de análise, encárgase de


Páxina

215


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTEScontrolar a calidade dos efluentes entrantes e salientes da estación, así como dos parámetros de funcionamento do procedemento. Fases do tratamento En xeral a depuración das augas residuais consta das seguintes operacións: -Chegada do efluente: canle de chegada e recolleita das augas residuais á estación depuradora. -Pretratamento: consiste nunha sucesión de etapas físicas e mecánicas destinadas a separar as augas das materias voluminosas en suspensión; logo desta fase só permanecen as partículas cun diámetro inferior a 200 mm. Tamén ten lugar a separación de graxas.


Páxina

216


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTES-Decantación primaria: Pode ser por decantación simple ou ben por tratamento fisicoquímico. Afecta ás partículas de diámetro superior a 100 mm. As materias decantadas obtidas por separación do efluente constitúen os lodos primarios. Tamén se leva a cabo a eliminación da polución coloidal e do fósforo. -Tratamento biolóxico: Consiste basicamente nunha degradación dos compostos orgánicos presentes no efluente por microorganismos que se alimentan da contaminación orgánica disolta (lodos activados, leito bacteriano, biofiltro). Dispositivos de aireación permiten ás bacterias aerobias utilizadas incrementar a súa metabolismo e, en consecuencia, a súa acción.


Páxina

217


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTES-Decantación secundaria: Unha nova etapa de decantación permite a separación dos lodos secundarios formados antes de obter a auga depurada (filtrada e posteriormente desinfectada). -Tratamento de lodos: O tratamento de lodos é unha instalación fundamental da estación depuradora. O seu obxectivo é reducir a masa orgánica e o volume dos lodos primarios e secundarios recolleitos tralas dúas etapas de decantación. Comprende dúas fases: en primeiro lugar procédese a reducir a masa orgánica mediante estabilización por dixestión aerobia ou anaerobia, pasteurización e estabilización química; a continuación redúcese o volume dos lodos: por prensado, por


Páxina

218


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESdeshidratación, por secado térmico ou por incineración. Riscos biolóxicos nas depuradoras de augas O risco biolóxico das depuradoras de augas residuais está ligado aos axentes patóxenos susceptibles de ser transportados polas augas residuais, cuxa natureza depende das condicións climáticas, do nivel de hixiene e das enfermidades endémicas de persoas e animais. Doutra banda, os microorganismos implicados no tratamento biolóxico pertencen, en principio, ao grupo 1 da clasificación do R.D. 664/1997 (microorganismos que non se describiron como axente causal de enfermidades no home e que non constitúen unha ameaza para a contorna). As augas residuais constitúen non só un vector para


Páxina

219


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESnumerosos microorganismos senón que ademais poden ser un medio de proliferación para moitos deles. O risco de contaminación biolóxica dependerá de que o microorganismo estea presente nas augas residuais en cantidades significativas, de que sobreviva dentro da contorna conservando a súa poder infeccioso, así como dos diferentes grados de exposición. O risco de infección existe si o traballador é receptivo e si o microorganismo atopa unha vía de entrada ao organismo. Cada un destes elementos por si só non é suficiente para provocar a infección, pero si coinciden varios deles poden orixinala. Na táboa 1 figuran os axentes biolóxicos máis comúns que se atopan nas augas residuais.


Páxina

220


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESTáboa 1: Axentes biolóxicos habituais en augas residuais


Páxina

221


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESVías de contaminación Poñer de manifesto a presenza dun ou máis axentes patóxenos nun medio non significa forzosamente un risco de infección para o home en contacto con este medio. Como xa se comentou no apartado anterior, son varios os factores que definen o poder infeccioso dos microorganismos: patoxenicidade, virulencia, estabilidade biolóxica, formas de transmisión, endemicidade, resposta inmunolóxica do individuo, etc. Ademais, unha infección non é sinónimo de enfermidade, xa que existen os portadores sans, que indemnes de todo síntoma, xogan un papel importante na propagación dunha infección. A contaminación pola vía dixestiva ou cutaneomucosa é


Páxina

222


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESVías de contaminación Poñer de manifesto a presenza dun ou máis axentes patóxenos nun medio non significa forzosamente un risco de infección para o home en contacto con este medio. Como xa se comentou no apartado anterior, son varios os factores que definen o poder infeccioso dos microorganismos: patoxenicidade, virulencia, estabilidade biolóxica, formas de transmisión, endemicidade, resposta inmunolóxica do individuo, etc. Ademais, unha infección non é sinónimo de enfermidade, xa que existen os portadores sans, que indemnes de todo síntoma, xogan un papel importante na propagación dunha infección. A contaminación pola vía dixestiva ou cutaneomucosa é


Páxina

223


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESteoricamente posible ao longo de toda a cadea do tratamento do auga, mentres que o risco de contaminación pola vía respiratoria é maior nas zonas con posibilidade de xeración de aerosoles, abrigo na proximidade dos sistemas de aireación das piscinas, de pulverización, saltos de auga e zonas de impacto nos efluentes e os lodos. Vía cutánea-mucosa A entrada no organismo pode producirse por contacto directo co foco de contaminación, onde os xermes poden penetrar a través de feridas, directamente a través da derme como é o caso de Anquilostoma, ou a través das mucosas conxuntivas no caso de que se produzan salpicaduras nos ollos.


Páxina

224


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESTamén se describiron dermatite de irritación da pel polo contacto coas augas residuais e co po dos lodos, así como eczemas alérxicos debidos aos produtos químicos. Vía respiratoria A contaminación respiratoria está provocada esencialmente polos aerosois producidos nos dispositivos de aireación dos lodos e na dispersión aérea dos lodos secos, que poden transportar diversos microorganismos como algúns dos que figuran na táboa 1, que, inhalados a través do aparello respiratorio poden resultar patóxenos para o home, por exemplo: Klebsiella pneumoniae, Mycobacterium tuberculosis, Influenzae virus, Myxovirus, Aspergillus fumigatus, Llegionella, etc.


Páxina

225


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESPara producir contaminación respiratoria efectiva, os aerosois contendo microorganismos infecciosos deben cumprir unha serie de requisitos: a. Posuír un tamaño comprendido entre 1 e 30 µm de diámetro. b. Viabilidade dos xermes nos aerosois (as formas non encapsuladas ou non esporuladas son as máis fráxiles). c. Características propias dos xermes (p.e., os parasitos, polo seu tamaño, non poden ser transportados polas microgotas do aerosol). d. Diámetro das microgotas: as que teñen un diámetro <3 µm, non poden alcanzar os alvéolos pulmonares; as de diámetro >3 µm, son captadas polo epitelio ciliado,


Páxina

226


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESevacuadas cara á rexión aerodixestiva sendo despois deglutidas. A contaminación, neste caso, pasa a ser dixestiva. e. As condicións meteorolóxicas locais, tales como a temperatura ambiente, a humidade, a velocidade e dirección do vento, así como a insolación interveñen na difusión do aerosol. O po dos lodos contén unha flora variada e abundante, predominando o xénero Aspergillus, concretamente a especie A. fumigatus, cuxa concentración é maior na zona de desecación de lodos, co consecuente risco de dispersión aérea masiva. Este xerme, de tamaño pequeno, cun diámetro de 2,5-3 µm, fai que as súas esporas


Páxina

227


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESsexan facilmente inhalables e nalgúns casos poden chegar a afectar os alvéolos. Saprófito de vías aéreas superiores, a súa patoxenicidade é xeralmente débil nos individuos sans, aínda que pode ocasionar: Asma asperxilar (hipersensibilidade de tipo I), asperxilosis broncopulmonar alérxica e alveolite asperxilar (alveolite alérxica extrínseca, relacionada con enfermidade do pulmón de granxeiro). En cambio, é altamente patóxeno no caso de individuos inmunodeprimidos (risco de asperxilose pulmonar invasiva, septicemia, etc), podendo orixinar tamén a formación dun asperxiloma (enxerto asperxilar nunha cavidade pulmonar preexistente, secuela de tuberculose ou cavidade neoplásica, por exemplo).


Páxina

228


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESTamén se constataron pneumopatías por inhalación de virus aerotransportados de tipo enterovirus (coxsackies e echovirus). Este feito tamén foi descrito en instalacións de compostaxe de lodos; en cambio, non se describiu risco de lexionelose. Vía dixestiva Esta contaminación ocorre esencialmente a través das mans, directamente (mans sucias levadas á boca) ou indirectamente (a través de alimentos e cigarros), aínda que tamén pode darse de forma accidental por caída dentro do auga ou proxección. Tamén, como xa se comentou, pode ter lugar pola deglución de axentes patóxenos inicialmente inhalados e secundariamente


Páxina

229


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESevacuados pola película mucociliar cara á rexión aereodixestiva. Varios estudos mostraron patoloxías dixestivas banais (diarreas, náuseas, vómitos) e riscos de parasitose intestinais nos traballadores de estacións depuradoras e de sumidoiros. A destrución de bacterias gram negativas pode emitir endotoxinas que poden asociarse a síntomas gastrointestinais agudos dos traballadores de augas residuais, incluíndo, ademais, febre, inflamación dos ollos e fatiga. Medidas preventivas A exposición aos axentes biolóxicos ten gran importancia neste medio laboral, polo que, de entrada, deben impoñerse


Páxina

230


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESmedidas de prevención primaria. Han de priorizarse as técnicas que non xeren aerosoles e suprimirse, na medida do posible, as operacións con risco. O nivel de exposición depende da duración e da frecuencia das intervencións, así como da súa intensidade, existindo unha dose limiar que pode provocar unha infección. En consecuencia, as medidas a tomar baseásense, tanto no plan individual como colectivo, no respecto da regras de hixiene e seguridade. O persoal debe estar formado e informado dos perigos dunha posible contaminación e de todos os medios que deben utilizar para evitala. Medidas xerais de hixiene As medidas de hixiene persoal, o emprego de roupa de


Páxina

231


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTEStraballo adecuada e a protección individual deben de ser respectadas. Estará prohibido comer, beber ou fumar durante o traballo, sendo indispensable un lavado de mans a conciencia e un cepillado das uñas antes das comidas, así como unha ducha despois do traballo. Tamén é fundamental tanto a limpeza como o mantemento dos locais e das instalacións. Medidas de protección Definiranse as regras de utilización dos equipos de protección individual e especialmente os de protección respiratoria, prestando especial atención á xestión dos mesmos. O uso correcto de luvas é indispensable, asegurando a súa


Páxina

232


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESimpermeabilidade e evitando que se manche o interior dos mesmos. É necesario usar botas impermeables e adecuadas. A limpeza e a desinfección das botas, luvas e roupa debe de ser meticulosa. A vacinación como ferramenta preventiva O Real Decreto 664/97, de 12 de maio, sobre a protección dos traballadores contra os riscos relacionados coa exposición a axentes biolóxicos durante o traballo, refírese ao ofrecemento de vacinas, cando as haxa e sexan eficaces, por parte do empresario e tendo en conta as recomendacións prácticas contidas no Anexo VIN de devandito Real Decreto. Con todo, a vacinación non debe en ningún caso substituír ou restrinxir a aplicación de


Páxina

233


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESmedidas non específicas. Vacinación recomendada de carácter xeral Gripe A súa xustificación sería dobre; por unha banda, a elevada incidencia da mesma (é a segunda causa de incapacidade transitoria por enfermidade común) e o gran número de horas de traballo perdidas por esta causa e, por outro, a exposición dos traballadores con augas residuais a niveis de humidade elevados. Tétanos Ao revés do que pasa coa gripe, o tétanos ten unha incidencia moi baixa en España; con todo, a súa alta taxa de letalidade aconsella a vacinación, sobre todo nestes


Páxina

234


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTEStraballadores onde se poden producir feridas e solucións de continuidade na pel e contacto con material contaminado. Difteria Esta vacina ten a vantaxe de poder ser fornecida coa vacina do tétanos. Segundo expertos (Grupo de traballo de vacinación no adulto; a Task Force Canadense e o Ou.S. Preventive Services Task Force, entre outros) é recomendable a administración de reforzo do toxoide tétanosdifteria, polo menos unha vez cada 10 anos. PoliomielitePor unha banda, no un por cento dos casos de polio, prodúcese unha lesión do sistema nervioso aparecendo


Páxina

235


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESparálise e ata levando á morte. Doutra banda, a súa presenza nas augas residuais non é do todo infrecuente xa que o único reservorio do virus (o home) elimínao polas feces. Ademais, a supervivencia do virus en medios hídricos é certamente elevada. Todas estas razóns levan á comunidade científica a recomendar a vacinación dos traballadores con augas residuais. TuberculoseNon está xustificada nin médica nin epidemioloxicamente. Hepatite AExisten argumentos a favor e en contra de facer sistemática a vacina antihepatite A. A maioría de autores aconsellan vacinar sistematicamente a aqueles


Páxina

236


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTEStraballadores que inician a súa actividade neste traballo, realizando un estudo serolóxico previo si teñen máis de 35 anos e sen estudo serolóxico no caso de traballadores de menos de 35 anos que proveñen de países onde a enfermidade non é endémica. Leptospirose Estudos recentes tenden a minimizar a probabilidade que teñen os traballadores das EDAR de contraer leptospirose; o claro descenso dos casos referenciados na bibliografía consultada explícase pola posta en práctica de medidas de prevención. Actualmente, os colectivos máis expostos son os traballadores agrícolas e os traballadores de rede de sumidoiros.


Páxina

237


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESEn calquera caso, a idoneidade da vacinación deberá estudarse en función da avaliación do risco de contacto, directo ou indirecto, con ouríñalas das ratas no posto de traballo. A decisión debería tomarse individualmente (caso por caso) en función da duración das tarefas con risco e da frecuencia de realización das mesmas. A eficacia desta vacina está en estudo. En certos países europeos, Xapón e Israel utilizouse no colectivo de traballadores da rede de sumidoiro con bos resultados. Febre tifoidea A eficacia da vacina contra a febre tifoidea non é moi elevada existindo tratamento antibiótico eficaz. A decisión de proceder á inmunización dos traballadores de augas


Páxina

238


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESresiduais dunha empresa ou zona determinada debería estar ligada a patoloxías observadas en anos anteriores ou a un aumento da incidencia da mesma. Hepatite B A vacinación dos traballadores é aconsellable, non en virtude da presenza do virus nas augas residuais senón pola existencia do risco de contacto con obxectos potencialmente contaminados como xiringas abandonadas, preservativos ou comprimidas. AVALIACIÓN E CONTROL DO RISCO Para avaliar o risco de exposición aos diferentes axentes químicos, físicos e biolóxicos é necesario coñecer os valores do nivel de presenza do axente no medio ambiente


Páxina

239


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESde traballo e o tempo de exposición do traballador aos mesmos e comparar este dato con outro, chamado criterio de valoración ou valor límite. Si este valor límite é superado, a saúde dos traballadores pode atoparse en perigo. O criterio de valoración é un valor establecido na lexislación do país ou, no caso de que nesta non exista, por unha Institución recoñecida. Cando o risco áchase presente, e non é posible eliminalo, hai que minimizalo. Para iso actúase sobre o foco emisor, o medio transmisor ou o receptor (ou traballador), ou unha combinación deles.


Páxina

240


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTES Actuacións sobre o foco -Substituír o axente por outro non perigoso ou polo menos non tan perigoso. -Modificar o proceso, por exemplo, automatizar para facer innecesaria a presenza do traballador durante o seu funcionamento ou utilizar produtos noutro estado (no canto de gas, unha disolución que o conteña). -Pódese proceder ao encerramento, encapsulando o proceso. Encerrar o punto de operación da máquina que xera o ruído ou o foco emisor de radiacións. -O illamento en edificio separadamente pode ser realmente útil cando o proceso non necesita especialmente a presenza do traballador.


Páxina

241


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTES-A extracción localizada é un xeito de eliminar un axente químico do ambiente no momento en que este se xera. -O mantemento preventivo dos equipos é outra técnica que evita emisións accidentais ou a xeración de ruído, ao mellorar o estado de uso da máquina Actuacións sobre o medio Por medio entendemos o espazo que media entre o foco e o receptor. As actuacións sobre o medio son complementarias ás adoptadas no foco e non sustitutivas. -A limpeza é un elemento crave e elemental. É fundamental limpar chans, paredes, maquinaria e en xeral, todos os lugares onde se poida depositar a sucidade, as sustancias químicas, os microorganismos,…


Páxina

242


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTES-A ventilación por dilución ou ventilación xeral é utilizada xunto á extracción localizada. Consiste en introducir grandes caudais de aire para renovar o existente e así, diminuír a concentración do tóxico. -O aumento da distancia entre o foco e o receptor é outra forma de diluír a concentración do axente químico, ou de diminuír a intensidade do axente físico (ruído, radiacións). -Os sistemas de alarma non diminúen o risco, só avisan cando se supera unha concentración ou unha certa intensidade. Serven para detectar fugas. Actuacións sobre o receptor As actuacións sobre o receptor son as últimas a adoptar, cando as anteriores son insuficientes ou imposibles de


Páxina

243


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESrealizar. -Un xeito de diminuír o risco é reducir o tempo de exposición, alternando varios traballadores no mesmo posto -O encerro do traballador é o reverso do encerro do proceso. Ás veces crea máis problemas dos que soluciona e require un coidadoso estudo. -Os equipos de protección individual son o último recurso. Deben ser tomados como medida provisional en tanto se arbitran outras solucións. En determinadas circunstancias, poden ser imprescindibles (tarefas de limpeza, situacións de emerxencia, labores esporádicas, etc). -A formación e información ao traballador, son o primeiro


Páxina

244


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESe básico eslabón na acción preventiva. -No caso de axentes químicos, biolóxicos e radiacións é importante non comer beber nin fumar durante a súa manipulación. Medidas preventivasRuído As medidas de prevención fronte ao ruído obrigan ao traballador a utilizar protectores auditivos, a partir de 90 dBA, sendo aconsellables a partir de 80 dBA, ou 140 dBA de nivel pico. En bastantes casos pódese conseguir realizando actuacións sinxelas, como pode ser: -No canto de suxeitar dúas pezas cun cravo, o que require


Páxina

245


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESgolpear cun martelo devandito cravo, usar un parafuso e o seu correspondente desaparafusador, que é igualmente eficaz e moito menos ruidoso. -No canto de dobrar unha peza metálica a golpes, dobrala cun útil deseñado ao efecto e cunha ferramenta pneumática. -No canto de cortar unha peza metálica cun cicel ou matriz de corte vertical, cortala coa mesma ferramenta pero de corte inclinado e progresivo. -No canto de alimentar un determinado colector metálico con pezas tamén metálicas por caída destas sobre o primeiro, revestir a artesa de carga cun material absorbente do ruído, evitando así o golpeo entre partes


Páxina

246


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESmetálicas. -É preferible facer vibrar obxectos de pequeno tamaño que obxectos de gran tamaño. É preferible unha cinta transportadora, cuxa anchura conséguese a base de varias bandas independentes, que unha cinta cunha única banda. A diminución do nivel de ruído conséguese a través de medidas operativas (encerro das fontes de ruído, colocación de barreiras acústicas, aumentando a absorción de paredes e teitos, etc) ou diminuíndo o tempo de exposición ao ruído. Así por exemplo, reducir a a metade o tempo de exposición é equivalente a reducir o ruído en tres decibelios. O nivel de ruído diminúe tamén cando aumenta a distancia


Páxina

247


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESá fonte de ruído.Cando nada disto é posible ou é insuficiente, recórrese aos protectores persoais. Estes deben posuír o correspondente marcado “CE” que garante o seu atenuación e calidade de fabricación segundo Normas Harmonizadas. Os protectores auditivos (EPI) poden ser cascos, auriculares ou tapóns. Os protectores auditivos atenúan máis ou menos, dependendo do tipo de ruído (frecuencia), por iso, deben seleccionarse tendo en conta iso.


Páxina

248


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESVibracións Para previr os efectos das vibracións en o corpo humano pódese actuar mediante a diminución do tempo diario de exposición ou por diminución da intensidade de vibración que se transmite ao corpo humano, ben sexa diminuíndo a vibración na súa orixe, evitando a súa transmisión ata o corpo ou utilizando equipos de protección individual.


Páxina

249


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESO desgastar normal dunha máquina é unha das causas máis frecuentes de aparición de vibracións ou de aumento das existentes, por iso o mantemento preventivo que inclúa o control e reposición das pezas sometidas a desgastar é fundamental para previr danos por vibracións. Si non é posible reducir a vibración transmitida ao corpo, ou como medida de precaución suplementaria, débese recorrer ao uso de equipos de protección individual (luvas, cintos, botas), que illen a transmisión de vibracións. Axentes biolóxicos No caso de axentes biolóxicos, as medidas preventivas (ademais da xa vistas anteriormente) están moi relacionadas cos dous tipos de exposición existentes:


Páxina

250


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTES-Actividades en as que existe a intención deliberada de manipular contaminantes biolóxicos. -Actividades nas que non existe a intención deliberada de manipular contaminantes biolóxicos pero si pode existir a exposición debido á natureza do traballo. Para o primeiro grupo de actividades, o Real Decreto 664/1997 establece tres niveles de contención, o 2, o 3 e o 4, que corresponden aos grupos de risco designados cos mesmo números. Estes Niveis de contención son as medidas de contención física, que imposibilitan o paso do contaminante biolóxico ao ambiente (cabinas de fluxo laminar, salas limpas,...) Para o segundo grupo, que é o da agricultura, gandería,


Páxina

251


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESvertedoiros, hospitais... outras medidas preventivas de aplicación xeral son: -Substitución, si a índole da actividade o permite, dos axentes biolóxicos nocivos por outros que non o sexan. -Redución ao mínimo posible do número de traballadores expostos ou que poidan estar expostos. -Establecemento de correctas formas de traballo, de xestión de residuos, de manipulación e transporte de axentes biolóxicos. -Utilización do sinal de perigo biolóxico e outros sinais de aviso pertinentes. -Utilización de medidas de protección colectivas e/ou medidas de protección individual cando a exposición non


Páxina

252


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESpoida evitarse por outros medios. -Uso de produtos para lavarse os ollos e/ou antisépticos para lavarse a pel. -Formación e información aos traballadores sobre: os riscos para a saúde, a utilización dos equipos de protección e as medidas a adoptar. -Establecemento de un control sanitario previo e continuado.

RESUMOO home na súa relación co medio ambiente de traballo pode ver prexudicado o seu estado de saúde. Os axentes contaminantes que causan a perda da saúde


Páxina

253


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESnon sempre son detectables polos sentidos, tal é o caso do olfacto que pode verse enganado pola falta de cheiro de certos axentes químicos (o monóxido de carbono é mortal para o home e é inodoro), ou o caso da vista que non pode detectar ningunha das radiacións ionizantes nin as ultravioletas ou as infravermellas e non pode ver sen instrumental especial os axentes biolóxicos. Por isto é necesario identificar o axente. Para iso disponse de información que pode ser útil para coñecer a presenza dalgúns destes axentes no lugar de traballo. Mediante o etiquetado e a ficha de seguridade do fabricante pódese saber que substancias forman parte dos compostos utilizados na produción, os riscos que do seu


Páxina

254


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR AXENTES CONTAMINANTESmanexo derívanse e os consellos para a utilización segura dos mesmos; mediante medicións pódese saber cal é o nivel de ruído que provocan as máquinas ou o de radiacións que emiten; e para rematar, si estase exposto a axentes biolóxicos, deben observarse uns niveis mínimos de protección. Para coñecer si a situación de exposición dos axentes contaminantes está dentro das marxes aconselladas pódese acudir a normas técnicas ou criterios de valoración ditados por Institucións de recoñecido prestixio ou por lexislación.


Páxina

255


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR CARGA FÍSICA OU MENTALÍNDICE


• A CARGA DE TRABALLO• A CARGA FÍSICA• A CARGA MENTAL• A FATIGA• A INSATISFACCIÓN

LABORALRESUMO


Páxina

256


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR CARGA FÍSICA OU MENTALINTRODUCIÓN O traballo supón consumir enerxía, física e mental. Traballar supón un esforzo que resulta necesario coñecer para poder valorar as consecuencias do mesmo sobre a saúde do que o realiza e sobre a eficacia do traballo que desempeña.Traballar é sinónimo de fatiga. A fatiga é a consecuencia lóxica do esforzo realizado, e debe estar dentro de uns límites que permitan ao traballador recuperarse logo dunha xornada de descanso. Este equilibrio rómpese si a actividade laboral esixe ao traballador enerxía por encima das súas posibilidades, co conseguinte risco para a saúde. Por iso, é imprescindible coñecer as esixencias físicas e


Páxina

257


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR CARGA FÍSICA OU MENTALmentais de cada traballo, de maneira que se adapte ás capacidades e características dos individuos. Doutra banda, en calquera traballo organizado conflúen determinados factores (coñecidos como psicosociais) que poden favorecer ou impedir a satisfacción laboral das persoas e a calidade do seu traballo. Tratar de reducir as influencias negativas na saúde dos traballadores e na eficacia da tarefa é aumentar a protección e satisfacción no traballo.


Páxina

258


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR CARGA FÍSICA OU MENTALOBXECTIVOS -Coñecer os conceptos básicos relacionados con a carga de traballo e as recomendacións para reducir os seus efectos negativos. -Coñecer os factores que inflúen na aparición de a fatiga e da insatisfacción laboral.

CONTIDOS A CARGA DE TRABALLO Tradicionalmente este “esforzo” identificábase case exclusivamente cunha actividade física ou muscular. Pero hoxe sábese que cada día son máis as actividades pesadas encomendadas ás máquinas, e aparecen novos factores de


Páxina

259


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR CARGA FÍSICA OU MENTALrisco ligados á complexidade da tarefa, a aceleración do ritmo de traballo, a necesidade de adaptarse a tarefas diferentes, etc. Xa que aínda que a Carga de Traballo é o conxunto de requirimentos físicos e mentais aos que se ve sometido o traballador ao longo da súa xornada laboral. Hai que distinguir entre a carga física de traballo e a carga mental. A CARGA FÍSICA Defínese a Carga Física como o conxunto de requirimentos físicos aos que se ve sometida a persoa ao longo da súa xornada laboral. Para estudar a carga física hai que coñecer:


Páxina

260


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR CARGA FÍSICA OU MENTAL -Os esforzos físicos -A postura de traballo -A manipulación de cargas Os esforzos físicos Cando vostede realiza un esforzo físico desenvolve unha actividade muscular. Esta pode ser estática ou dinámica. Dicimos que é estática cando se trata de un esforzo sostido en o que os músculos mantéñense contraídos durante un certo período de tempo. Por exemplo estar de pé. E é dinámica cando hai unha sucesión periódica de tensións e relaxacións dos músculos que interveñen na actividade, por exemplo, andar.


Páxina

261


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR CARGA FÍSICA OU MENTALO máis adecuado para o desenvolvemento de un traballo é combinar os dous tipos de esforzos: estático e dinámico.


Páxina

262


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR CARGA FÍSICA OU MENTALO máis adecuado para o desenvolvemento de un traballo é combinar os dous tipos de esforzos: estático e dinámico. A postura de traballo ¿Traballa de pé ou sentado?, ¿Vese obrigado a adoptar posturas forzadas en determinados momentos? As posturas de traballo desfavorables non só contribúen a que o traballo sexa máis pesado e desagradable, adiantando a aparición do cansazo, senón que a longo prazo poden ter consecuencias máis graves. O traballo sentado A postura de traballo máis confortable é a de sentado. Pero pode converterse en incómoda si non se teñen en conta os elementos que interveñen na realización do


Páxina

263


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR CARGA FÍSICA OU MENTALtraballo, ou si non se alterna con outras posicións que se é posible impliquen un certo movemento. O traballo de pé Si desempeña unha actividade a maior parte do tempo de pé, esta posición implica unha sobrecarga dos músculos das pernas, as costas e os ombreiros. É importante aquí tamén alternar o traballo de pé cos descansos sentado. O plano de traballo debe estar a unha altura adecuada para non forzar as costas.A manipulación de cargas En 1997 apróbase o Real Decreto 487 relativo á manipulación manual de cargas que entrañe riscos, en particular dorsolumbares para os traballadores.


Páxina

264


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR CARGA FÍSICA OU MENTALEste Real Decreto establece a: -Supresión de risco, si pode evitarse, mediante equipos mecánicos. -Avaliación sistemática do risco. -Adopción de medidas técnicas ou organizativas para reducilo. -Información e formación sobre a forma correcta do manexo de cargas. -Participación dos traballadores na adopción de solucións. Non está establecido un peso máximo para a manipulación de cargas. Con todo, admítese como aceptable unha masa máxima de 25 kg cando as condicións óptimas de manutención se respecten.


Páxina

265


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR CARGA FÍSICA OU MENTALPara iso, deben considerarse: -A frecuencia de manipulación. -A forma da carga. -As distancias que houbese que percorrer. -As características individuais do traballador.


Páxina

266


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR CARGA FÍSICA OU MENTALPara levantar cargas, débense seguir os seguintes pasos: -Apoiar os pés firmemente. -Separar os pés a unha distancia aproximada de 50 cm un do outro. -Dobrar a cadeira e os xeonllos para coller a carga. -Coller a carga manténdoa o máis cerca do corpo, levantándoa gradualmente, estirando as pernas e mantendo as costas rectas. -A cabeza debe permanecer levantada. -A carga debe distribuírse entre as dúas mans, no posible. É moi importante, sobre todo, ter en conta dúas posturas que nunca se deben adoptar á hora de manipular unha carga:


Páxina

267


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR CARGA FÍSICA OU MENTALNunca se debe dobrar as costas. As cargas deben levantarse mantendo a columna recta e aliñada, para facelo: -Metemos lixeiramente os riles -Baixamos lixeiramente a cabeza Ao dobrar as costas faise un esforzo nas vértebras lumbares 5 veces superior ao que se exerce ao mantela recta.Nunca se torsionará o tronco mentres se levanta unha carga. O mellor é orientarse correctamente na dirección de marcha que logo tomaremos antes de elevar a carga, para non ter que virar o corpo despois.


Páxina

268


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR CARGA FÍSICA OU MENTALNo caso de que non se fixo así, é preciso descompoñer o movemento en dous tempos: primeiro levantar a carga e logo virar todo o corpo movendo os pés a base de pequenos desprazamentos.


Páxina

269


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR CARGA FÍSICA OU MENTALA CARGA MENTAL Definimos a carga mental como o nivel de actividade mental necesario para desenvolver o traballo. Os factores que inciden na carga mental son: -A cantidade de información que se recibe -A complexidade da resposta que se esixe -O tempo en que se ha de responder -As capacidades individuais. ¿Como podemos medir a carga mental? Con métodos obxectivos como: -A valoración da cantidade e a calidade do traballo realizado, porque cando estamos cansos diminúe o ritmo de traballo e aumentan os erros


Páxina

270


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR CARGA FÍSICA OU MENTAL-A medición dunha serie de reaccións do organismo tales como a actividade cardíaca, a actividade respiratoria, etc. Pero convén complementar estes métodos con valoracións subxectivas, isto é, coa impresión de sobrecarga que teñan os propios traballadores. A FATIGA Conceptos A consecuencia máis directa da carga de traballo é a fatiga. Pódese definir a fatiga como a diminución da capacidade física e mental dun individuo, logo de realizar un traballo durante un período de tempo determinado. Cando, como consecuencia do traballo e coincidindo co fin


Páxina

271


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR CARGA FÍSICA OU MENTALda súa xornada laboral, empézase a sentir que diminúe a atención e que diminúe a capacidade de traballo, estase notando os síntomas que corresponden a un primeiro nivel de fatiga, que poderiamos chamar normal. Nas pausas que realiza durante a xornada de traballo, pola noite ou durante o tempo de lecer, a persoa sente que se recupera deste cansazo e que pode volver ao traballo en plena forma. Pero cando o traballo esixe concentración, esforzo prolongado de atención, etc. excesivos, é dicir, cando existe unha sobrecarga que se vai repetindo e da cal non poder recuperar, iníciase un estado de fatiga prolongada ou crónica.


Páxina

272


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR CARGA FÍSICA OU MENTALOs síntomas da fatiga son: -Irritabilidade-Depresión -Falta de enerxía e de vontade para traballar -Saúde máis fráxil -Dores de cabeza -Mareos -Insomnio -Perda de apetito, etc... Estes síntomas é probable que se sintan non só durante o traballo ou ao finalizalo, senón que ás veces perduran e nótanse ata ao levantarse da cama, antes de ir traballar. No traballo a quendas adóitase facilitar a aparición desta


Páxina

273


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR CARGA FÍSICA OU MENTALdoenza pola maior dificultade de recuperación do esforzo realizado, debido aos cambios de horario de traballo e descanso e ás dificultades de adaptación aos mesmos. Medidas preventivas Como recomendacións que se poden aplicar: 1. Adaptar a carga de traballo (física e mental) ás capacidades do traballador. 2. Situar os elementos de mando e control dentro do campo eficaz de traballo do operario. 3. Organizar as tarefas de maneira que sexa posible combinar distintas posturas de traballo. 4. Procurar dotar ás tarefas dun nivel de interese crecente.


Páxina

274


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR CARGA FÍSICA OU MENTAL5. Controlar a cantidade e a calidade da información tratada e recibida. 6. Facilitar períodos de descanso. 7. Manter dentro dos valores de confort os factores ambientais (ruído, iluminación, temperatura, etc.). 8. Aconsellar unha adecuada nutrición en relación co consumo metabólico producido no traballo.INSATISFACCIÓN LABORAL Ás veces non se atopa motivación para seguir traballando e parece aínda que non se sabe expresalo moi ben, que o traballo non chea ou que non permite realizarse en canto ao que se esperaba. Isto coñécese como insatisfacción laboral e pode definirse


Páxina

275


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR CARGA FÍSICA OU MENTALcomo o grado de malestar que experimenta o traballador con motivo do seu traballo. En realidade expresa en que medida as características do traballo non se acomodan aos desexos, aspiracións ou necesidades do traballador. ¿Cal é a causa da insatisfacción laboral? Son certos factores da organización do traballo ou psicosociais (salario, falta de responsabilidades, malas relacións, traballos rutineiros, presión de tempo, falta de promoción, a soidade e a falta de comunicación, inestabilidade no emprego...) os que favorecen a súa aparición, aínda que as características individuais teñen á súa vez unha gran influencia, porque non todos os


Páxina

276


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR CARGA FÍSICA OU MENTALtraballadores reaccionan da mesma xeito ante a mesma situación laboral. A insatisfacción repercute de forma negativa: -Sobre a saúde dos traballadores, asociada a certos síntomas psíquicos: actitude negativa cara ao traballo, ansiedade, depresión, etc. -Sobre a empresa ou explotación, porque se relaciona co absentismo e cunha actitude negativa cara á seguridade no traballo. Para previr a insatisfacción laboral deben planificarse as tarefas de modo que faciliten a participación e o traballo en grupo, fuxindo dos traballos monótonos e repetitivos.


Páxina

277


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR CARGA FÍSICA OU MENTALRESUMOA carga de traballo é un factor de risco máis a ter en conta na prevención de riscos laborais. Existe carga física e carga mental. Como carga física, son os esforzos físicos, a postura de traballo e a manipulación manual de cargas os que poden supoñer un risco para os traballadores. Débese: -Combinar os esforzos estáticos e dinámicos no desenvolvemento das tarefas, para que o consumo de enerxía e o aumento do ritmo cardíaco mantéñase dentro duns valores razoables. -Combinar as posturas de traballo de pé e sentado.


Páxina

278


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR CARGA FÍSICA OU MENTAL-Para o cálculo do peso máximo recomendable da carga cando a súa manipulación teña que ser manual, valorar factores como a forma de a carga, a frecuencia de manipulación, as distancias a percorrer e as características persoais dos traballadores. E en calquera caso, non superar os 25 kg de peso se é posible. En canto á carga mental, débese ter en conta a información que o traballador ten que procesar, incluír pausas en número e duración suficiente e adecuar as tarefas ás capacidades individuais dos suxeitos. Como consecuencia directa da carga de traballo físico e mental aparece a fatiga. Esta convértese en crónica cando as esixencias da tarefa están por encima das posibilidades


Páxina

279


TIPOS DE RISCOS. RISCOS POR CARGA FÍSICA OU MENTALde resposta do traballador e existe unha sobrecarga repetida á que non pode facer fronte. Deste xeito, a saúde do traballador vese danada e a súa capacidade de traballo reséntese. O control de tempos, o contido interesante do traballo a desenvolver, a participación, etc. poden evitar chegar a esta situación. Outros factores como o salario, as malas relacións laborais, os traballos de pouco contido, a falta de responsabilidades ou de participación poden xerar o sentimento de malestar que se coñece como insatisfacción laboral. A súa prevención pasa polos mesmos pasos que a prevención de a fatiga.


Páxina

280


TIPOS DE RISCOS. EQUIPOS DE PROTECCIÓN INDIVIDUAL E SINALIZACIÓNÍNDICE


• EQUIPOS DE PROTECCIÓN INDIVIDUAL (EPI´s)• SINALIZACIÓN

RESUMO


Páxina

281


TIPOS DE RISCOS. EQUIPOS DE PROTECCIÓN INDIVIDUAL E SINALIZACIÓNINTRODUCIÓNA utilización de equipos de protección individual, así como a sinalización atópanse ao final da lista de actuacións a levar a cabo para loitar contra os riscos no medio laboral. O obxectivo da prevención é eliminar o risco na súa orixe, ou reducilo ao máximo, si o anterior non é posible. Para reducir o risco adóptanse medidas de protección colectiva (varandas, redes de protección, sistemas de extracción de contaminantes, illamentos acústicos), cando estas medidas non son posibles ou son insuficientes recórrese á protección individual, que non reduce a posibilidade de que se produza o accidente, pero protexe ao traballador do mesmo.


Páxina

282


TIPOS DE RISCOS. EQUIPOS DE PROTECCIÓN INDIVIDUAL E SINALIZACIÓNA sinalización, finalmente, non evita nin protexe do accidente, simplemente advirte dunha situación de perigo, obrigación, prohibición... OBXECTIVOS -Coñecer os equipos de protección individual; os seus usos e tipos. -Coñecer a sinalización de seguridade utilizada nos lugares de traballo.

CONTIDOS OS EQUIPOS DE PROTECCIÓN INDIVIDUAL Entendemos por equipo de protección persoal, calquera


Páxina

283


TIPOS DE RISCOS. EQUIPOS DE PROTECCIÓN INDIVIDUAL E SINALIZACIÓNdispositivo ou medio que vaia a levar ou do que vaia a dispoñer unha persoa co obxectivo de que lle protexa contra un ou varios riscos que poidan ameazar a súa saúde e a súa seguridade. Os EPI deberán utilizarse cando os riscos non se poidan evitar ou non poidan limitarse suficientemente por medios técnicos de protección colectiva ou mediante medidas, métodos ou procedementos de organización do traballo.Todos os EPI´s deben ter unhas características comúns: -Responder ás condicións existentes no lugar de traballo. -Ter en conta as condicións anatómicas e fisiolóxicas e o estado de saúde do traballador. É importante consultar aos traballadores sobre a comodidade do EPI.


Páxina

284


TIPOS DE RISCOS. EQUIPOS DE PROTECCIÓN INDIVIDUAL E SINALIZACIÓN-Adecuarse ao portador, tras os axustes necesarios. Os EPI clasifícanse en tres categorías en función da súa complexidade (categoría I: máis sinxelo, categoría III: máis complexo, protección de perigos mortais). Todos os EPI teñen que ser comercializados co marcado “CE”. O fabricante ten a obrigación de elaborar e entregar ao usuario, e xa que logo este ten o dereito a esixilo si non se lle entrega, un folleto informativo con información útil sobre a correcta utilización e conservación do equipo. Protección do cranio A protección do cranio fronte a os riscos de caída de obxectos realízase por medio do casco de seguridade ou protección. Este defende, mediante a súa cubrición, a parte


Páxina

285


TIPOS DE RISCOS. EQUIPOS DE PROTECCIÓN INDIVIDUAL E SINALIZACIÓNsuperior da cabeza. O casco deberá poder amortecer os efectos dun posible golpe. Úsanse sobre todo en todo tipo de obras de construción, traballo con explosivos. Protección da cara e/ou os ollosOs principais riscos causantes de lesións nestas zonas da cabeza son a proxección de partículas sólidas, a proxección de líquidos (cáusticos, corrosivos,...), a exposición a radiacións nocivas e a exposición a atmosferas contaminadas. Os equipos de protección individual de ollos e cara pódense clasificar en dous grandes grupos: Pantallas. Como as de soldadores, as cales van equipadas


Páxina

286


TIPOS DE RISCOS. EQUIPOS DE PROTECCIÓN INDIVIDUAL E SINALIZACIÓNcon oculares filtrantes que deben impedir que as radiacións cheguen ao ollo en doses capaces de causar reaccións prexudiciais.Lentes. As lentes de protección, para ser eficaces, requiren combinar xunto cuns oculares de resistencia adecuada, un deseño de montura ou uns elementos adicionais adaptables a ela, a fin de protexer ao ollo en calquera dirección, sexa esta superior, inferior ou pola zona temporal.Protección auditiva O tapón protector utilízase insiro na canle auditivo externo, pechando o mesmo de forma hermética. As orelleiras envolven o pavillón externo do oído, constan de dous


Páxina

287


TIPOS DE RISCOS. EQUIPOS DE PROTECCIÓN INDIVIDUAL E SINALIZACIÓNcasquetes e un arnés de suxeición. Os cascos anti-ruído cobren, ademais do pavillón externo do oído, parte da cabeza. O protector auditivo deberá elixirse de modo que reduza a exposición ao ruído a un límite admisible, para o que será necesario coñecer as características do ruído en cuestión. Unha vez determinadas as frecuencias dominantes, deberase proceder á selección do equipo adecuado. As extremidades superiores do operario poden verse sometidas no desenvolvemento de un determinado traballo a riscos de diversa índole: mecánicos, eléctricos, químicos, térmicos,... A súa protección baséase na cubrición da parte exposta


Páxina

288


TIPOS DE RISCOS. EQUIPOS DE PROTECCIÓN INDIVIDUAL E SINALIZACIÓNmediante o emprego de luvas, manoplas, mitóns, manubrios, dediles, manguitos, etc. Os materiais a utilizar deben ser os apropiados ao risco concreto (tecido, coiro, caucho, malla metálica, etc.) Protección dos pésA súa protección baséase en cubrir o pé mediante o calzado de uso profesional adecuado ao risco que ofreza a realización da actividade laboral (bota, zapato, sandalia). O material do que estea realizado debe ser o apropiado ao risco a protexer (caucho, coiro,…). O calzado pode levar punteira reforzada, suela antiescorregadiza. Protección das vías respiratoriasOs equipos de protección individual das vías respiratorias


Páxina

289


TIPOS DE RISCOS. EQUIPOS DE PROTECCIÓN INDIVIDUAL E SINALIZACIÓNteñen como misión facer que o traballador que desenvolve a súa actividade nun ambiente contaminado e/ou con deficiencia de osíxeno poida dispoñer para a súa respiración de aire en condicións apropiadas. Os equipos de protección individual das vías respiratorias pódense clasificar en: -Equipos dependentes do medio ambiente. Usan o aire do ambiente e o purifican retendo os contaminantes. É necesario realizar primeiro unha medición do contaminante que hai no medio, para saber que tipo de filtro débese utilizar. Estes equipos poden ser de tres tipos: máscara, máscara e boquilla. -Equipos independentes do medio ambiente. O aire que se


Páxina

290


TIPOS DE RISCOS. EQUIPOS DE PROTECCIÓN INDIVIDUAL E SINALIZACIÓNrespira con este tipo de equipos non é o do ambiente de traballo, senón que procede duns recipientes a presión. Adóitanse usar en traballos en pozos ou recintos confinados.


Páxina

291


TIPOS DE RISCOS. EQUIPOS DE PROTECCIÓN INDIVIDUAL E SINALIZACIÓNRoupa de proteción A cubrición total ou parcial do corpo do operario ten por misión defendelo fronte a uns riscos determinados, os cales poden ser de orixe térmico (calor, frío), químico (produtos acedos e alcalinos, desinfectantes e deterxentes corrosivos), mecánico (proxeccións, picadas), radioactivo (radiacións) ou biolóxico. A protección realízase mediante o emprego de pezas tales como mandís, chaquetas, monos, chalecos reflectantes, etc, cuxo material debe ser apropiado ao risco existente. Protección contra caídas de alturaUn sistema de protección individual fronte a caídas de altura (sistema anticaída) garante a parada segura dunha


Páxina

292


TIPOS DE RISCOS. EQUIPOS DE PROTECCIÓN INDIVIDUAL E SINALIZACIÓNcaída, de forma que: -a distancia de caída do corpo sexa mínima, -a forza de freado non provoque lesións corporais. -a postura do usuario, unha vez producido o freado de a caída, sexa tal que permita ao usuario, dado o caso, esperar auxilio. SINALIZACIÓN A sinalización ofrece unha indicación relativa á seguridade de persoas e/ou bens. A correcta sinalización resulta eficaz como técnica de seguridade complementaria, pero non debe esquecerse que, por si mesma, nunca elimina o risco. Só informa sobre o risco.


Páxina

293


TIPOS DE RISCOS. EQUIPOS DE PROTECCIÓN INDIVIDUAL E SINALIZACIÓNClases de sinais Sinais en forma de panel:Son as que se atopan normalmente nos lugares de traballo, máquinas, entrada das obras...Resultan da combinación dunha forma xeométrica, unha cor de seguridade e un debuxo ou pictograma. Segundo o significado do sinal pódense clasificar en: Prohibición: Prohibe un comportamento que poida producir un perigo.


Páxina

294


TIPOS DE RISCOS. EQUIPOS DE PROTECCIÓN INDIVIDUAL E SINALIZACIÓN

Obrigación: Sinal que obriga a un comportamento determinado.


Páxina

295


TIPOS DE RISCOS. EQUIPOS DE PROTECCIÓN INDIVIDUAL E SINALIZACIÓNAdvertencia: Advirte dun risco ou perigo.


Páxina

296


TIPOS DE RISCOS. EQUIPOS DE PROTECCIÓN INDIVIDUAL E SINALIZACIÓNSalvamento: Indicación relativa a saídas de socorro ou primeiros auxilios, ou aos dispositivos de salvamento.


Páxina

297


TIPOS DE RISCOS. EQUIPOS DE PROTECCIÓN INDIVIDUAL E SINALIZACIÓNLoita contra incendios: Proporciona informacións sobre situación dos equipos de loita contra incendios.

Sinal adicional ou auxiliar: Contén exclusivamente un texto e utilízase conxuntamente cun dos sinais de seguridade mencionadas anteriormente. Por exemplo a etiqueta dun produto.


Páxina

298


TIPOS DE RISCOS. EQUIPOS DE PROTECCIÓN INDIVIDUAL E SINALIZACIÓNSinais acústicos e luminosos:Son as alarmas ou sirenas que hai nos centros de traballo, para indicar o fin ou o principio da xornada, situacións de emerxencia,...En ocasións estes sons van acompañados tamén de sinais luminosos. Os sinais acústicos deben ter un nivel sonoro superior ao ruído ambiental, e non se utilizarán cando o ruído do lugar de traballo sexa moi intenso. Un sinal acústico ou luminosa intermitente utilizarase para indicar un maior grado de perigo, unha maior emerxencia. O son dun sinal de evacuación deberá ser continuo. Os sinais luminosos non deben producir escintileos. Nunca se usarán dous sinais luminosos simultaneamente, xa que


Páxina

299


TIPOS DE RISCOS. EQUIPOS DE PROTECCIÓN INDIVIDUAL E SINALIZACIÓNpodería dar lugar a confusión. O mesmo ocorre cos sinais acústicos. Sinais xestuais:Os sinais xestuais adóitanse empregar para o caso de movementos de maquinaria pesada ou elementos voluminosos e pesados das instalacións, por medio de grandes guindastres ou maquinaria de movemento de terras. Nestes casos pode presentarse un ruído de fondo elevado e por iso son máis efectivas que as comunicacións verbais. No entanto, estas últimas pódense empregar como complemento dos sinais xestuais, sendo recomendable a súa transmisión a través de megafonía portátil. O encargado dos sinais deberá poder seguir visualmente o


Páxina

300


TIPOS DE RISCOS. EQUIPOS DE PROTECCIÓN INDIVIDUAL E SINALIZACIÓNdesenvolvemento das manobras sen estar ameazado por elas, e deberá dedicarse exclusivamente a dirixir as manobras e á seguridade dos traballadores situados nas proximidades. O encargado dos sinais deberá ser facilmente recoñecido polo operador. Para iso levará un ou varios elementos de identificación apropiados tales como chaqueta, manguitos, brazal ou casco.

RESUMOOs equipos de protección individual. Os EPI´s son a última barreira de protección entre o risco e o traballador. Non evitan accidentar pero protexen aos


Páxina

301


TIPOS DE RISCOS. EQUIPOS DE PROTECCIÓN INDIVIDUAL E SINALIZACIÓNtraballadores dos efectos daniños dos mesmos. Os tipos de EPI´s máis importantes que se utilizan na industria son: -Protección do cranio. -Protección de face e ollos. -Protección auditiva. -Protección das extremidades superiores. -Protección dos pés. -Protección das vías respiratorias. -Roupa de protección. -Protección contra caídas de altura. A sinalización. A sinalización de seguridade utilízase para informar sobre a presenza dun risco, unha obrigación, unha prohibición…


Páxina

302


TIPOS DE RISCOS. EQUIPOS DE PROTECCIÓN INDIVIDUAL E SINALIZACIÓNPor si soa non evita os riscos nin protexe contra os accidentes, por iso é unha medida de seguridade complementaria, nunca substitutiva. Os tipos de sinalización son: -Sinais en forma de panel Prohibición. Obrigación. Advertencia. Salvamento. Loita contra incendios. -Sinais acústicos e luminosos -Sinais xestuais e comunicación verbal


Páxina

303


TIPOS DE RISCOS. SITUACIÓNS DE EMERXENCIAÍNDICE


• TIPOS DE ACCIDENTES GRAVES• CLASIFICACIÓN DAS SITUACIÓNS DE EMERXENCIA

• ORGANIZACIÓN DA EMERXENCIA• ACTUACIÓNS NUNHA EMERXENCIA• SIMULACROS

RESUMO


Páxina

304


TIPOS DE RISCOS. SITUACIÓNS DE EMERXENCIAINTRODUCIÓN Na actividade laboral pódense presentar circunstancias inesperadas e súbitas que teñan como consecuencia a aparición de situacións de perigo extremas para os traballadores, as instalacións e o medio ambiente. Cando ocorre algunha destas circunstancias, dise que hai unha situación de emerxencia. Tanto unha empresa como un traballador autónomo deben prever unha actuación rápida e eficaz para salvagardar, en primeiro lugar, a integridade e saúde dos traballadores, da poboación externa e tamén minimizar os posibles danos a as instalacións e ao medio ambiente. Isto recóllese no chamado Plan de Emerxencia. Neste Plan defínense as actuacións a realizar nas diferentes situacións de


Páxina

305


TIPOS DE RISCOS. SITUACIÓNS DE EMERXENCIAemerxencia e o que se debería facer nunha evacuación dos traballadores de un centro de produción, incluíndo recomendacións sobre o que non se debería facer. OBXECTIVOS Coñecer as nocións básicas de actuación nunha emerxencia, para poder evitar ou minimizar os danos ás persoas e/ou as instalacións. CONTIDOS Unha situación de emerxencia pode xerar danos ás persoas, instalacións e medio ambiente. Para evitar ou minimizar devanditos danos, débese organizar adecuadamente a actuación ante as emerxencias.


Páxina

306


TIPOS DE RISCOS. SITUACIÓNS DE EMERXENCIASegundo sexa o tamaño e actividade dunha empresa, a actuación a desenvolver será máis ou menos complexa. Existe lexislación que obriga a determinadas empresas, segundo o seu tamaño, tipo de actividade e cantidade de sustancias perigosas empregadas, a que se dispoña de autoprotección…No caso de empresas moi pequenas ou que non estean obrigadas por lei a dispoñer de autoprotección, hai que ter prevista unha actuación mínima que debería ir acompañada tamén dun mínimo de información e formación ao traballador. Sempre se deberá ter en conta a posible colaboración dos recursos exteriores que poderían ser: Protección Civil, Bombeiros, Policía, empresas próximas, etc.


Páxina

307


TIPOS DE RISCOS. SITUACIÓNS DE EMERXENCIATIPOS DE ACCIDENTES GRAVES As situacións de emerxencia preséntanse fundamentalmente cando na empresa ten lugar un accidente ou situacións graves. Entre outras cabe destacar: Lumes sen risco de explosión. Ocorren por combustión de sustancias (papel, madeira, palla) que non son explosivas nin tampouco están en condicións de explotar. Pode darse en celeiros, serradoiros, etc. Fogonazo de gas inflamable. É unha combustión tan rápida que impide que se poidan evitar as súas consecuencias fuxindo do lugar do accidente. Pode darse en soldaduras, depósitos de propano, etc. Charco de líquido inflamado. Preséntanse cando se


Páxina

308


TIPOS DE RISCOS. SITUACIÓNS DE EMERXENCIAproduciu un derrame ou unha fuga de chorro líquido seguido de ignición. Este caso permite evitar os seus efectos afastándose do lugar do accidente. Pode darse en depósitos de gasoil, gasolina, etc. Explosións. Xorden pola ignición ou quentamento de sustancias explosivas, que teñen como característica principal ter unha velocidade de combustión moi alta. Poden darse en silos, canalizacións, aparellos a presión, etc. Nubes de gases tóxicos. Ocorren por emisión accidental de devanditos gases, p.ex. na manipulación de pesticidas, fugas de depósitos de sustancias nocivas...Derrames nocivos. Preséntanse por desbordamento ou rotura de recipientes ou conducións de sustancias


Páxina

309


TIPOS DE RISCOS. SITUACIÓNS DE EMERXENCIAperigosas para a saúde. Fenómenos naturais. Tales como terremoto, inundación, raio e furacán. CLASIFICACIÓN DAS SITUACIÓNS DE EMERXENCIA As situacións de emerxencia pódense clasificar, de menor a maior gravidade, en: -Conato de emerxencia. Situación que pode ser neutralizada cos medios contra incendios ou similares dispoñibles no lugar onde se produce, polo persoal presente no lugar do incidente. -Emerxencia parcial. Situación de emerxencia que non pode ser neutralizada de inmediato como un conato e obriga ao persoal presente a solicitar a axuda dun grupo de loita máis preparado que dispón de maiores medios contra


Páxina

310


TIPOS DE RISCOS. SITUACIÓNS DE EMERXENCIAincendios e emerxencia.-Emerxencia xeral. Situación de emerxencia que supera a capacidade dos medios humanos e materiais contra incendios e emerxencia establecidos no centro de traballo e obriga a alterar toda a organización habitual da empresa, substituíndoa por outra de emerxencia e téndose que solicitar axuda ao exterior. -Evacuación. Situación que obriga a desaloxar total ou parcialmente o centro de traballo ou vivendas de forma ordenada e controlada e pode acompañar ou non ás tres situacións anteriores. ORGANIZACIÓN DE EMERXENCIA Para cada situación de emerxencia pode existir un plan de actuación, unha organización e uns medios de loita


Páxina

311


TIPOS DE RISCOS. SITUACIÓNS DE EMERXENCIA(traballadores adestrados na extinción de emerxencia e medios adecuados extintores, alarmas,...Todo isto recóllese nun Plan de Emerxencia. Para unha miniempresa ou un traballador autónomo, todos estes conceptos redúcense a unhas Instrucións de Actuación en Emerxencia que englobarían de forma adecuada e resumida que facer, con que medios e como realizar unha avaliación en caso necesario. Dentro da aludida organización das emerxencia, atópanse os seguintes equipos de actuación: -Equipos de primeira intervención (EPI): Son grupos dun mínimo de dúas persoas que, con coñecementos básicos contra incendios e emerxencia, actúan nunha situación de conato de emerxencia.


Páxina

312


TIPOS DE RISCOS. SITUACIÓNS DE EMERXENCIA-Equipos de segunda intervención (ESI): Son grupos dunhas oito persoas que, con formación e adestramento suficientemente intensivo, son capaces de intervir en calquera tipo de emerxencia dentro do recinto dunha empresa. -Equipos de primeiros auxilios (EPA): Son grupos de persoas ca preparación suficiente para realizar os primeiros auxilios en calquera tipo de emerxencia. -Equipos de alarma e evacuación (EAE): Son grupos de dous ou tres persoas que teñen por misión dirixir ordenadamente ao persoal a evacuar cara ás saídas correspondentes aos puntos de reunión escolleitos, verificando que non quede ninguén sen evacuar e colaborando cos equipos de primeiros auxilios.


Páxina

313


TIPOS DE RISCOS. SITUACIÓNS DE EMERXENCIAACTUACIÓNS NUNHA EMERXENCIA As actuacións que se realizarían dependendo da situación de emerxencia dada, serían: Conato de EmerxenciaAnte un Conato de Emerxencia calquera traballador debe realizar as seguintes actuacións, que serían as básicas correspondentes a un Equipo de Primeira Intervención: -Usar os medios dispoñibles contra incendios e emerxencia. -Non arriscarse inutilmente, nin provocar un risco maior. -Iniciar a alarma, polos medios previstos para iso. -Pedir axuda. Si está só ou illado, utilice un teléfono móbil. Emerxencia parcialCalquera traballador ante unha emerxencia que a


Páxina

314


TIPOS DE RISCOS. SITUACIÓNS DE EMERXENCIAconsidera de maior importancia que un Conato, debe actuar do seguinte modo: -Comunicar o incidente utilizando algún dos medios establecidos (alarma, teléfono) e comprobar que o entenderon ben. -Quedar alerta de calquera outra comunicación que sobre a emerxencia, lle sexa transmitida pola axuda externa solicitada.Os traballadores integrados nos equipos de segunda intervención (ESI), ao ser alertados, actuarían segundo os seus coñecementos e experiencia como grupos de loita contra calquera tipo de emerxencia. Igualmente, os traballadores integrados nos equipos de primeiros auxilios (EPA) e nos de alarma e evacuación


Páxina

315


TIPOS DE RISCOS. SITUACIÓNS DE EMERXENCIA(EAE) permanecerían en alerta ante unha posible intervención, no caso de ser requiridos. Emerxencia xeralA declaración de emerxencia xeral estaría realizada polas persoas da empresa autorizadas para iso. Nesta situación de emerxencia os traballadores integrados nos equipos de segunda intervención (ESI), así como os integrados nos equipos de primeiros auxilios (EPA) e os pertencentes aos equipos de alarma (EAE), actuarían en colaboración cos recursos exteriores de Protección Civil e Bombeiros. Evacuación No caso de Evacuación, cada persoa dirixirase sen correr e en grupo, polas vías de evacuación sinalizadas, cara aos


Páxina

316


TIPOS DE RISCOS. SITUACIÓNS DE EMERXENCIApuntos de reunión establecidos, onde se identificará ante os responsables de contabilizar aos evacuados. En ningunha situación de emerxencia deberían utilizarse os medios de comunicación interna e externa para outros obxectivos que non sexan os propios da emerxencia. Tampouco deben utilizarse os ascensores ou montacargas a excepción, si os houbese, dos ascensores para uso específico de bombeiros. Recoméndase non abandonar o posto de traballo en ningunha situación de emerxencia sen cumprir os procedementos de emerxencia asignados, que terían que considerar as accións mínimas imprescindibles, para non aumentar o risco da emerxencia ao ausentarse o traballador do seu lugar de traballo.


Páxina

317


TIPOS DE RISCOS. SITUACIÓNS DE EMERXENCIASIMULACROS Para que nunha situación de emerxencia as actuacións sexan eficaces, sería imprescindible ensaialas previamente. Estes ensaios programados son os citados simulacros de emerxencia e os seus obxectivos son: -Conseguir o hábito das actuacións en emerxencia. -Mellorar as actuacións analizando os fallos, coa vantaxe de non ter que sufrir unha situación real de emerxencia. Os simulacros poderíanse realizar en fases sucesivas, que serían: -Simulacro avisando de día e hora de realización. -Simulacro avisando de día pero non de hora. -Simulacro avisando da semana. -Simulacro sen avisar previamente ao persoal.


Páxina

318


TIPOS DE RISCOS. SITUACIÓNS DE EMERXENCIACo simulacro preténdese conseguir o hábito das actuacións en caso de emerxencia; que se saiba a quen avisar, que facer e que se poidan analizar e eliminar os fallos. Con independencia de que se saiba ou non si a situación de emerxencia é simulada, é importante actuar en todo momento co mesmo rigor que si fose unha situación real de emerxencia.

RESUMONunha actividade laboral poden presentarse circunstancias (accidentes tales como nubes de gases tóxicos, derrames de sustancias nocivas ou incidentes como inundacións, ameazas de bomba...) que poden xerar danos ás persoas,


Páxina

319


TIPOS DE RISCOS. SITUACIÓNS DE EMERXENCIAinstalacións e medio ambiente, cando isto ocorre orixínase unha situación de emerxencia. Débese ter prevista unha actuación mínima para emerxencias coa correspondente información e formación para os traballadores. Algunhas empresas necesitan autoprotección, que supón identificación e avaliación de riscos, plan de emerxencia interior (PEI) e formación, información e equipamento dos traballadores. As situacións de emerxencia clasifícanse, segundo a súa gravidade, en: Conato de Emerxencia, Emerxencia e Evacuación. A modo de resumo: -Fronte a un Conato de Emerxencia, use os medios dispoñibles ao seu alcance.


Páxina

320


TIPOS DE RISCOS. SITUACIÓNS DE EMERXENCIA-Non arrisque a súa vida inutilmente -Si a situación desbórdalle, trátase xa dunha emerxencia, parcial ou xeral. Pida axuda rapidamente -Corte, si é posible, as fontes de entrada de enerxía. -Evacúe As actuacións de adestramento para emerxencias son ensaios periódicos que se denominan Simulacros e que poderían ser realizados un mínimo dunha vez ao ano.


Páxina

321

XESTIÓN DA PREVENCIÓN


Páxina

322


introdución


Páxina

323


INTRODUCIÓNEstablécese como principio fundamental que a prevención dos riscos laborais debe formar parte intrínseca das actividades habituais de traballo. Por iso, tanto unha empresa como un traballador autónomo deben considerar en todo momento cal é a prevención necesaria a ter en conta cando organizan as súas actividades, dispoñen as súas subministracións e maquinaria, etc. Nesta unidade ofrécense unhas ideas básicas para estudar e organizar a prevención na empresa. A Lei 31/1995 de Prevención de Riscos Laborais esixe unha nova formulación da Prevención en a empresa. Hai que deixar de actuar cando xa se produciron danos á saúde dos traballadores (accidentes de traballo ou enfermidades laborais) e pasar a actuar antes que se produciran tales


Páxina

324


INTRODUCIÓNdanos. Esta forma activa de actuación baséase, a grandes liñas, en: -Avaliar os riscos inherentes ao traballo. -Tomar as medidas precisas para eliminar ou reducir os riscos, planificando a actividade preventiva. -Controlar periodicamente as condicións de traballo e o estado de saúde dos traballadores. A xestión da actividade preventiva supón un conxunto de accións que podemos agrupar en dous grandes bloques: -A definición e implantación dun Sistema de Xestión da Prevención, mediante o cal a empresa establece a estrutura organizativa, define as funcións, as prácticas preventivas e os procedementos de xestión. -A asignación dos Recursos Humanos e Materiais


Páxina

325


INTRODUCIÓNnecesarios para o desenvolvemento das actividades preventivas. Estes recursos, dependendo do número de traballadores e das actividades da empresa, poden variar, desde a asunción polo empresario da actividade preventiva, ata a designación de traballadores, a constitución dun servizo de prevención propio ou a contratación dun servizo de prevención externo.


Páxina

326


obxectivos


Páxina

327


OBXECTIVOSAnalizar a forma de establecer a xestión da prevención a través dun sistema de xestión preventiva e das diferentes modalidades de recursos humanos e materiais que se poden asignar.Coñecer como é un sistema de xestión da prevención de riscos laborais. Coñecer as modalidades de recursos humanos e materiais para o desenvolvemento das actividades preventivas.


Páxina

328


xestión


Páxina

329


XESTIÓNO modelo activo de prevención que a Lei de Prevención de Riscos Laborais propón, obriga a ir por diante dos problemas. Para iso, hai que: -Planificar a prevención desde o momento mesmo do deseño empresarial -Avaliar os riscos, actualizando a avaliación periodicamente cando cambien as circunstancias. -Adoptar un conxunto de accións preventivas para eliminar e/ou controlar os riscos que se detectaron. -Controlar a eficacia das medidas preventivas adoptadas. -Integrar a acción preventiva na xestión da empresa. -Informar aos traballadores sobre os riscos que comporta o seu traballo. -Formar aos traballadores en materia preventiva.


Páxina

330


XESTIÓN-Establecer unha vixilancia adecuada da saúde dos traballadores. -Desenvolver actuacións ante situacións de emerxencia. E todas estas actuacións non se realizarán sen que: -A dirección sexa consciente das súas responsabilidades e obrigacións. -Establecer e manter un sistema de xestión da prevención. -Asignar os recursos humanos e materiais precisos. Un sistema de xestión da prevención de riscos laborais é, simplemente, un conxunto de accións sistemáticas, dentro doutras accións de xestión da empresa, que permite un cumprimento das obrigacións legais en prevención de riscos laborais. Os elementos que compoñen un sistema de xestión da


Páxina

331


XESTIÓNprevención de riscos laborais están descritos na norma UNE 81900:1996 EX: Regras xerais para a implantación dun sistema de xestión da prevención de riscos laborais.


Páxina

332


sistema


Páxina

333


SISTEMAPOLÍTICA DE PREVENCIÓN DE RISCOS LABORAIS Mediante este elemento obrígase á dirección da empresa a establecer unha política de prevención de riscos laborais que ten que incluír o compromiso de alcanzar un alto nivel de seguridade e saúde no traballo, cumprindo como mínimo a lexislación vixente e ten que basearse no principio da mellora continua da acción preventiva. A política tamén ten que incluír unha garantía de participación e de información de todos os traballadores da organización, así como o seu dereito de consulta.

AVALIACIÓN DE RISCOS A avaliación de riscos é o elemento crave dun compromiso activo en prevención e serve para estimar a magnitude dos


Páxina

334


SISTEMAriscos que non poidan evitarse. A información obtida na avaliación ten que servir de base para decidir si hai que adoptar medidas preventivas e de que tipo. O empresario debe adoptar un procedemento para a avaliación de riscos, previa consulta aos traballadores ou os seus representantes. Para os postos de traballo cuxa avaliación de riscos poña de manifesto a necesidade de tomar unha medida preventiva, ten que documentarse a avaliación e manterse a disposición da Autoridade Laboral. Esta documentación contén:-A identificación do posto de traballo. -O risco ou riscos existentes e a relación de traballadores afectados.


Páxina

335


SISTEMA-O resultado da avaliación e as medidas preventivas procedentes. -A referencia dos criterios e procedementos de avaliación e dos métodos de medición, análise ou ensaio utilizados. A valoración do risco faise en función da probabilidade de que ocorra e as consecuencias no caso de que isto pase.


Páxina

336


SISTEMA


Páxina

337


SISTEMAExemplo: Nunha obra de construción hai un oco nunha das fachadas a 5m de altura, que só está protexido por un taboleiro situado a 40 cm do chan. -A probabilidade de que un traballador que estea nas proximidades caia é media, xa que a altura da varanda é moi pequena, non protexe o suficiente. -As consecuencias no caso de que ocorra a caída do traballador, son extremadamente daniñas, dada a altura existente. -Polo tanto, segundo o cadro anterior, o risco é importante, non debe comezarse, ou neste caso, seguirse a actividade ata que o perigo estea emendado. Para iso é necesario colocar unha varanda regulamentaria; a unha altura de 90 cm, con listón intermedio para impedir que


Páxina

338


SISTEMAalguén se poida coar por baixo, e rodapés, que impide a caída de materiais.


Páxina

339


organización


Páxina

340


ORGANIZACIÓNMODALIDADES ORGANIZATIVAS A planificación define: -¿Que hai que facer en materia de Prevención? -¿Quen é o responsable de facelo? -¿Cal é o obxectivo a alcanzar? -¿Que recursos hai que destinar? Si da avaliación de riscos se deduce a necesidade de adoptar medidas preventivas é necesario planificalas para casalas con outras actuacións empresariais. Tamén deben planificarse: -A información e a formación en materia preventiva aos traballadores. -As medidas de emerxencia. -A vixilancia da saúde dos traballadores.


Páxina

341


ORGANIZACIÓNA planificación ten que facerse para un período de tempo determinado, xeralmente un ano, mediante o establecemento de fases e prioridades no seu desenvolvemento. Así se constitúe o programa anual de actividades. RESPONSABILIDADES O Regulamento dos Servizos de Prevención obriga a integrar a prevención en todas as actividades e decisións da empresa, tanto nos procesos técnicos como na organización do traballo. Esta obrigación alcanza a todos os niveis xerárquicos da empresa. Por iso a dirección da empresa debe definir e documentar as responsabilidades en prevención de riscos laborais de todo o persoal.


Páxina

342


ORGANIZACIÓNFORMACIÓN Para ofrecer unha formación adecuada a cada traballador en materia preventiva, débense establecer e manter ao día procedementos para: -Identificar as necesidades e establecer o plan de formación en materia preventiva. -Ofrecer unha formación adecuada e centrada no posto de traballo ou función de cada traballador. DOCUMENTACIÓN A documentación propia do sistema de xestión da prevención de riscos laborais se estrutura, normalmente, en catro niveles: -Manual da prevención de riscos laborais. -Procedementos do sistema de xestión.


Páxina

343


ORGANIZACIÓN-Instrucións operativas. -Rexistros. Manual da prevención de riscos laborais É o documento básico que describe o sistema de xestión da prevención de riscos laborais adoptado pola empresa, así como o documento de referencia á hora de implantar, manter e mellorar devandito sistema. A dirección da empresa é responsable da elaboración do manual que debe ser mantido ao día segundo se precise. Debe conter: -A descrición da empresa. -A política de prevención de riscos laborais, cos obxectivos e metas a alcanzar e o programa de actuación. -Descrición das funcións e responsabilidades de todos os


Páxina

344


ORGANIZACIÓNtraballadores involucrados na PRL, incluíndo a dirección da empresa. -Interrelacións dos diferentes elementos do sistema. -Listado dos procedementos do sistema. -Calquera outro aspecto, si fose necesario. Procedementos do sistema de xestión Neles descríbense as distintas actividades que compoñen o sistema de xestión da prevención detallando o que hai que facer, quen é o responsable de facelo, como facelo, e onde e cando hai que rexistrar o realizado. O manual conterá un listado dos procedementos, e estes recompílanse nun manual de procedementos. Instrucións operativas ¿Que permiten as instrucións operativas? Unha instrución


Páxina

345


ORGANIZACIÓNoperativa desenvolve con detalle algún aspecto dun procedemento, ou describe con detalle as normas a seguir á hora de realizar con seguridade unha tarefa. Convén elaborar un compendio das instrucións de traballo. Rexistros ¿Que é un rexistro? Un rexistro é un documento que recolle os resultados dunha ou varias actividades realizadas e constitúe a evidencia formal do sistema de prevención. Ademais, é importante considerar que a Lei de Prevención de Riscos Laborais obriga a elaborar e conservar a disposición da autoridade laboral a seguinte documentación (normalmente incluída nos rexistros): -Avaliación de riscos.


Páxina

346


ORGANIZACIÓN-Planificación da actividade preventiva. -Medidas de protección e prevención a adoptar. -Resultados dos controis periódicos das Condicións de Traballo. -Resultados da Vixilancia da Saúde dos traballadores. -Relación de accidentes de traballo e enfermidades profesionais con baixa superior a un día. O CONTROL DAS ACTUACIÓNS Para comprobar si a prevención de riscos laborais está verdadeiramente implantada na empresa, non é suficiente tomar como indicador un baixo índice de accidentes de traballo. Ter poucos accidentes non garante un bo control dos riscos. Para controlar si o sistema de prevención funciona,


Páxina

347


ORGANIZACIÓNrecórrese a control activo e control reactivo. Entre as actividades máis importantes do control activo están: -Control da consecución do programa anual mediante informes, estatísticas, etc. -A Inspección sistemática, e participativa dos locais, instalacións e equipos, para asegurar un funcionamento correcto. -Controis ambientais (medida da exposición a sustancias químicas ou axentes físicos) e vixilancia médica dos traballadores co fin de comprobar a eficacia do control de riscos e para detectar precozmente signos de danos para a saúde. -Observación directa sistemática do traballo con obxecto


Páxina

348


ORGANIZACIÓNde comprobar si se cumpren os procedementos e instrucións de traballo, en especial os relacionados co control de riscos. -Análise da documentación e dos rexistros. Co control reactivo se pretende: -Investigar as causas inmediatas e subxacentes de accidentes, incidentes e enfermidades laborais. -Iniciar as medidas correctoras que sexan precisas, incluíndo, se procede, cambios na organización e na política. -Facer unha análise adecuada dos datos co fin de identificar características comúns ou tendencias e iniciar as accións de mellora.


Páxina

349


ORGANIZACIÓNAUDITORÍAS A Auditoría é: Unha avaliación sistemática documentada, periódica e obxectiva da eficacia, efectividade e fiabilidade do sistema de xestión da prevención. E permite: Coñecer si o sistema é adecuado para alcanzar a política e os obxectivos da empresa nesta materia. Existen dous tipos de Auditorías. Auditorías internas: Cando o auditor pertence á empresa e o fin da auditoría é avaliar internamente o sistema de xestión da prevención. Auditorías externas: Neste caso o auditor é externo á empresa e o fin da auditoría é realizar unha avaliación externa do sistema de xestión da prevención, por un terceiro experto na materia.


Páxina

350


ORGANIZACIÓNO Regulamento dos Servizos de Prevención obriga a realizar unha auditoría externa do sistema de xestión da prevención cando a empresa non concerte a actividade preventiva cun Servizo de Prevención Externo. Dita auditoría deberá repetirse cada cinco anos ou cando o requira a Autoridade Laboral. Os auditores han de ter autorización da Autoridade Laboral competente. MODALIDADES ORGANIZATIVAS PARA O DESENVOLVEMENTO DA ACTIVIDADE PREVENTIVA Para facer que o Sistema de xestión de prevención funcione hai que asignar os recursos humanos e materiais necesarios. Estes recursos deberán ser determinados polo empresario


Páxina

351


ORGANIZACIÓNcon arranxo a algunha das seguintes modalidades: -Asumindo persoalmente a actividade preventiva. -Designando traballadores para realizar a actividade preventiva. -Constituíndo un servizo de prevención propio. -Contratando un servizo de prevención alleo. Servizo de prevención Propio: é o conxunto de medios humanos e materiais da empresa necesarios para a realización das actividades de prevención. Servizo de Prevención Alleo: é o prestado por unha entidade especializada que concerte coa empresa a realización de actividades de prevención, o asesoramento e apoio que precise en función dos tipos de riscos ou ambas actuacións conxuntamente.


Páxina

352


ORGANIZACIÓNAmbos servizos han de ter carácter interdisciplinario ASUNCIÓN PERSOAL POLO EMPRESARIO DA ACTIVIDADE PREVENTIVA O empresario poderá realizar persoalmente as actividades preventivas cando: -A empresa teña menos de seis traballadores. -As actividades de a empresa non estean incluídas en o Anexo I do Regulamento dos Servizos de Prevención (consideradas de alto risco). -O empresario desenvolva habitualmente a súa actividade profesional na empresa. -Teña a capacidade correspondente ás funcións preventivas que vai desenvolver. Non poderá realizar a vixilancia da saúde dos traballadores


Páxina

353


ORGANIZACIÓNque deberá cubrir por algunha das restantes modalidades.DESIGNACIÓN DE TRABALLADORES Nesta modalidade o empresario designa un ou varios traballadores para desenvolver a actividade preventiva. O número de traballadores e o tempo de dedicación serán os necesarios para realizar adecuadamente as súas funcións preventivas. Os traballadores designados han de ter a capacidade correspondente ás funcións a desempeñar. SERVIZO DE PREVENCIÓN PROPIO É obrigatorio que o empresario constitúa un Servizo de Prevención Propio cando: -A empresa teña máis de 500 traballadores. -Cando a empresa tanga entre 250 e 500 traballadores e as súas actividades estean incluídas no Anexo I do


Páxina

354


ORGANIZACIÓNRegulamento dos Servizos de Prevención (actividades de alto risco). -Cando a empresa non estea incluída nos apartados anteriores pero a Autoridade Laboral decida que debe ter un servizo de prevención propio, pola súa actividade ou características especiais. O Servizo de Prevención Propio debe ser unha unidade específica, os seus integrantes deben dedicarse de forma exclusiva a a prevención e debe contar coas instalacións e medios humanos e materiais necesarios. SERVIZO DE PREVENCIÓN ALLEO O empresario deberá concertar un ou varios Servizos de Prevención Alleos cando: O empresario non poida realizar a actividade preventiva e


Páxina

355


ORGANIZACIÓNa designación de traballadores sexa insuficiente, p. ex. por falta de preparación dos mesmos -Non se constituíu un Servizo de Prevención Propio. -Cando se adoptou algunha das anteriores modalidades organizativas pero en devandita modalidade non haxa persoas con coñecementos suficientes para desempeñar todas as disciplinas (seguridade, hixiene, ergonomía, medicina). Os Servizos de Prevención Alleos han de ser acreditados pola Autoridade Laboral.

RESUMOA Lei de Prevención de Riscos Laborais é un modelo activo de actuación en Prevención. Isto quere dicir que obriga á


Páxina

356


ORGANIZACIÓNempresa a ir por diante dos problemas. A xestión da actividade preventiva supón un conxunto de accións que podemos agrupar en dous grandes bloques: a. Definición e implantación dun sistema de xestión da prevención b. Asignación dos recursos e materiais necesarios para o desenvolvemento das actividades preventivas. Un Sistema de Xestión de a Prevención permite un cumprimento organizado e estruturado dos dereitos e obrigacións impostos pola lexislación vixente e para iso é necesario un compromiso por parte da dirección. Entre os elementos máis importantes que compoñen un Sistema pódense citar: avaliación de riscos, planificación da actividade preventiva, responsabilidades, formación,


Páxina

357


ORGANIZACIÓNdocumentación e auditorías. Todo iso recóllese nun Manual do Sistema e un Manual de Procedementos. Os recursos humanos e materiais necesarios para o desenvolvemento das actividades preventivas deberán ser determinados por o empresario con arranxo a as seguintes modalidades: a. Asumindo persoalmente a actividade preventiva. b. Designando traballadores. c. Constituíndo un servizo de prevención propio. d. Contratando un servizo de prevención alleo.

manual de prevenciÓn de riscos

Documents