maaiiu usskkullaakk aeettaa nppuunnttuuazziioo zzeeiinuuaakk · ahala, ezabatu etiketetan dauden...

9

Upload: others

Post on 19-Jan-2020

8 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Maaiiu usskkullaakk aeettaa nppuunnttuuazziioo zzeeiinuuaakk · ahala, ezabatu etiketetan dauden bokalak. 111 Joan zen, ba, rlandan zehar bidaian lagun talde uskaldun bat eta euretariko
Page 2: Maaiiu usskkullaakk aeettaa nppuunnttuuazziioo zzeeiinuuaakk · ahala, ezabatu etiketetan dauden bokalak. 111 Joan zen, ba, rlandan zehar bidaian lagun talde uskaldun bat eta euretariko

MMaaiiuusskkuu llaakk ee ttaa ppuunn ttuuaazziioo zzee iinnuuaakk

Aukeratu hitzak arauak osatzeko. Letren ordena zuzen jarriz gero

euskal eskultore handi baten izen-deiturak lortuko dituzu.

Tituluetan izan ezik, ................................... esaldiaren amaiera markatzen du.

Elkarrizketetan, bakoitzak esandakoaren aurrean ................................... jartzen da.

Azalpenezko enumerazio baten aurretik edo norbaitek esandakoaren aurretik................................... jartzen dira.

Azalpenaren hariarekin zuzen lotuta ez dagoen oharren bat, argibiderenbat edo esaldiren bat tartekatuz gero, ................................. jartzen dira.

Esaldi bat indarrez edo bizi-bizi esaten dugula adierazteko................................... jartzen dugu.

Hilabeteen izenak, astegunenak, norbaiten jatorria adierazteko, lanbideedo kargu izenak ...................................z idazten ditugu.

Bi puntuen ostean, jarraian, komatxo arteko esaldirik ez badago,................................... jartzen dugu.

Pertsona izenak eta deiturak, elkarte edo erakunde ofizialen izenak...................................z idazten ditugu.

Tituluen amaieran ez dugu ................................... idatzi behar.Zeinu hauen ostean ez dugu punturik idatzi behar:

.......................... .......................... ..........................

Zeinu hauen ostean puntua idatz daiteke: ...............................

............................... ...............................

Galdera eta harridura markak esaldiaren ................................... soilik.

Esaldi nagusiak eta menpekoak ...................................z bereizten dira.

Enumerazio batek jarraipena duela adierazteko edo esaldi bat guztiz amaiturik ezdagoela adierazteko ................................... idazten dira.

N

X amaieranE gidoi luzea —R minuskulaT harridura markaO harridura markaE galdera markaT parentesiak edo

gidoi laburrak –B minuskulaE komatxoakS punturikS bi puntuakR hiru puntuakE komaA hiru puntuT parentesiaN puntuakR gidoi luzeaA maiuskula

Page 3: Maaiiu usskkullaakk aeettaa nppuunnttuuazziioo zzeeiinuuaakk · ahala, ezabatu etiketetan dauden bokalak. 111 Joan zen, ba, rlandan zehar bidaian lagun talde uskaldun bat eta euretariko

• Goiko bi ariketak egin ondoren, bete hurrengo arauak. Idatzi «maiuskula» edo

88

MM ,, ..

laurogeita zortzi

110

112

1. Puntuaren ostean beti ere ............................... idazten da.2. Puntu eta komaren ostean ................................ idazten da.3. Elkarte edo erakundeen izenak ...............................z idazten dira.4. Elkarteak edo erakundeak izen arruntak bezala erabiltzen ditugunean

................................z idazten dira.5. Pertsona izenak ............................... idazten dira.6. Gidoi luzearen ostean, lerro hasieran ............................. idazten da.7. Gidoi laburraren ostean, lerro barnean ........................... idazten da.

Kaixo, _orka:_er moduz zaude? _z zara haserre egongo, ezta? _gia

esan, saiatu naiz telefonoz deitzen, baina ez zintudan aur-kitzen eta eskutitza idaztea erabaki dut. _gun asko emanditut _rlanda aldetik, _gorreko _ekanika _nstitutuko la-gunen _okatira taldean.

1997ko _railean gonbitea jaso genuen _nstitutuan._ntza denez, _rlandako _kasleen _rakundea izeneko taldebat _azioarteko txapelketa bat antolatzen zebilen, _azioar-teko _okatira _rakundearen babesaz. Hara joateko gastuak_rakunde horrek ordaintzen zituen eta _tzultzaile batbehar zutenez, _ngelesez ondo zekiena, alegia, bada _kasketaburuak eta _dazkariak neuri esan zidaten; eta, nik, jakina,ezin ezetzik esan.

_derto pasatu dugu. _auza pare bat, ordea, ez zaizkitgustatu: batetik, _rlandarren sukaldaritza eta, bestetik, izae-raz ez direla batere irekiak.

_ira, _orka, ez egon haserre nirekin. _gongo gara biaste barru _ergarako jaietan, eta ezagutzen duzun _onostiarbat ere han izango da: _or izango ote da?

_esarkada bat eta muxuak._eire

II

EM

ZG

EE

AI

IE I

isiNS

nE

ei

ii

ii

EG

d Ln B

TE G

B

• Idatz itzazu letra larriak edo xeheak hutsuneetan, koloreei jarraiki. Idatzi ahala,ezabatu poteetakoak.

Page 4: Maaiiu usskkullaakk aeettaa nppuunnttuuazziioo zzeeiinuuaakk · ahala, ezabatu etiketetan dauden bokalak. 111 Joan zen, ba, rlandan zehar bidaian lagun talde uskaldun bat eta euretariko

«minuskula» hitzak. Marren koloreetan laguntza duzu.

89laurogeita bederatzi

• Dakizunari jarraiki, idatz itzazu maiuskulak edo minuskulak hutsuneetan. Idatziahala, ezabatu etiketetan dauden bokalak.

111

Joan zen, ba, rlandan zehar bidaian lagun talde uskaldun

bat eta euretariko batek, lederrek, hain zuzen, agiriak (NA, pa-saportea) aurkitu ez eta lagun batenak eraman zituen. Mugara

iristean, hango duanazain rlandar batek paperak aztertu eta

zeozer txarto zegoela igarri zuen:

— z dauzkazu ondo paperok! – san zion ngelesez.

— z daudela ondo? karri, ba! – a zer arazo dagoen!

leder plantak egiten ibili zen, agiriak gora eta behera erabiliz;

z zuen urduri zegoela erakutsi nahi.

—Bada – kin zion duanazain rlandarrak–, dokumentu

hauek ez daude zuzen; pasaporte hau kadukatuta dago.

Eta lederrek, lasaitua harturik, oso-osoan erantzun zion:

“« ne!, z dago arazorik! zan ere, ez da nirea-eta!»___

_

___

_

_

___

___

__

_

__

I Eae i

E i E ee E

E a ee i

E Ee I

8. Lurraldeen izenak ...............................z idazten dira.9. Bi puntuen ostean, paragrafo berria hasten bada ............................... .

10. Bi puntuen ondoren, jarraian idazten denean ................................ .11. Bi punturen ondoren, norbaitek esana komatxo artean idazten denean

............................... erabiltzen da.12. Lanbideak eta karguak .................................z idazten dira.13. Jatorria, nongoa den adierazteko ................................ erabiltzen da.14. Hilabeteak eta astegunak, euskaraz, ..............................z idazten dira.15. Galdera eta harridura marken ostean, komarik ez bada, ............................16. Siglak, letra guztiak ................................z.

Page 5: Maaiiu usskkullaakk aeettaa nppuunnttuuazziioo zzeeiinuuaakk · ahala, ezabatu etiketetan dauden bokalak. 111 Joan zen, ba, rlandan zehar bidaian lagun talde uskaldun bat eta euretariko

MM ,, ..

90 laurogeita hamar

113 • Idatzi puntuak (eta letra larriak) ondoko testuan.

114 • Batzuetan testuak esaldi laburrekoak izaten dira. Hala ere, puntuazio zeinuakjarri behar dira. Idatzi puntuak, komak eta bi puntuak eta jarri maiuskulak ere.

Georgia AEBetako HE-ko estatua _zeano

_tlantikoaren ertzean 152.576 km2 eta

6.917.000 bizt Hiriburua Atlanta _parral-

dean Apalache mendiak daude _dan itsasoko

klima tropikala da nagusi _aina neguan _rtikoko

haize hotzak jotzen du _ekazaritza _otoi

plantazioak kakahueteak tabakoa _bel tzaintza

_egazti behi eta txerri aziendak _eatzaritza _armola

granitoa eta kaolina _ndustria _hungintza hegazkin-

gintza automobilgintza kimikoa elikagaigintza Savan-

nah eta Brunswick dira portu nagusiak

Bi puntu: 6

Puntuak: 10

Komak: 10

Kaixo, Anartz:Mahai gainean utzi ditut

eskatu zenizkidan fotokopiakhorien kalitatea ez da oso onaizan ere kopiagailua gaizki dabileta ezin hobeto atera berriroateratzea nahi baduzu deitu etabihar bidaliko dizkizut barkatupresaka eta honela ibiltzeazeuk erabaki zer egin daitekeentxostenarekin ostiralera arte

Oihane

Oharra

Puntuak non diren igartzeko,irakurri ozenki: pausa luzexamarra non, puntua han.

Page 6: Maaiiu usskkullaakk aeettaa nppuunnttuuazziioo zzeeiinuuaakk · ahala, ezabatu etiketetan dauden bokalak. 111 Joan zen, ba, rlandan zehar bidaian lagun talde uskaldun bat eta euretariko

laurogeita hamaika 91

115 • Irakurri adibideak eta bete arauak.

116 • Hurrengo esaldietan idatzi parentesiak edo marrak.

1. Eta guztiarekin ere –hori diote– ez zuen zoriona lortu.

2. «Beste aldekoak eta gu hizkuntza berberean mintzatzen garenez gero

–zenbait huskeria gorabehera– ez digu guri ere on baizik egingo.»

3. Istripua Berlinen (Alemania) gertatu zen.

4. Partidua telebistaz emango dute (ETB1), Anoetatik zuzenean.

5. Patxiri 3.000 euroko isuna (bi halabeteko soldata) ezarri zioten.

6. Politika ospe txarra inguratzen ari zen, agerian baitzen halako indar

ezkutu batzuk (konplotak, mafia, etab.) zebiltzala atzetik.

7. «Oinetako haustuak eranzten hasi zenean, makurtu egin nintzaion

–aitortzea mingarri baldin bazait ere– zatak kentzen laguntzeko.»

1. Bestalde, hainbat industri mota ehungintza, altzairugintza, burdingin tza

eta aluminiogintza oso garatuta daude.

2. M. Harriet-ek Haltsu, 1814-1904 idatzi zuen gramatika ez zen argitaratu.

3. Batzuen ustez, ordea, Euskal Herrian ez zen Espainiakoa bezalako gizarte

feudalik eratu López Atxurra, 1991 .

4. Kultur bidaian ikusitakoak hiriak, monumentuak, jendea pasatu zi tzaiz-

kion burutik.

5. Hizkuntza edozein hizkuntza, gero giza mintzabidea da lehen-lehenik.

6. Larrosak berak erosiak zituen landareak Parisen , ihartzen hasita zeuden.

• Esaldian ohar gisako zerbait txertatuz gero ➪ .

• Esaldian informazio osagarri bat txertatuz gero ➪ .

☞ Gidoi laburrak ala parentesiak?

Parentesi edo gidoi laburren arteko zatiek ez dute komunztadurarik egin behar txertatutadoazen esaldiarekin.Gaizki: Europako hiri handietan (Parisen, Londresen...) museo ederrak daude.Egoki: (Paris, Londres...).

Page 7: Maaiiu usskkullaakk aeettaa nppuunnttuuazziioo zzeeiinuuaakk · ahala, ezabatu etiketetan dauden bokalak. 111 Joan zen, ba, rlandan zehar bidaian lagun talde uskaldun bat eta euretariko

—Seme, Aramaiorik ez diat emanen, ezinbaitiat, neronen borondate osoz hala nahiizanik ere, Enekoren oinordekotasuna mu -rriz tu. Ala baina, hi nirekiko zintzo eta bular-koi izan haizelako –otsoaren irudi, hireizenak aitor tzen duenez–, Lobaoko Jaundone Martiren fraidetegia bere lurralde etaerrenta guztiekin emanen diat —agindu zionButroeko nagusiak bere semeari losin txaeginzale.—Oker zabiltza, aita; ene eskubideak ez di-

tuzu erosiko emankizun ergel horrekin. Niri,jaurgo oso bat dagokit, gutxieneko.—Baina, hik, errege al deritzok heure bu-

ruari?

—Nik bidezkoa irizten dudana eskatzendizut.—Menturaz, Urdaibaiko jaurgoari eta Lo-

baoko fraidetegiari gutxi al deritzok? Hireanaietako edonork pozaren pozez hartukolikek emari hori.—Otxoarentzat ez da aski.—Seme harro, doilor eta eskergabea! –le -

her tu zitzaion azkenean Butroeko nagu -siari–. Hi baino buru-iritziagorik etahan d i pu tzagorik ez zegok beste bat mun-duan.

(Gorrotoa Lege, J. Etxaide)Hutsartea utzi behar daEz dago hutsarterik

MM ,, ..

92

— Bitoriako feriara nihoak –esan du Ar-thur erregeak– idiak saltzera ; garbitu etaatera itzak kortatik.Eta kortara doa Fool , idiak txarrantxaz

garbitu eta atarira atera ditu biak, mantamarratu banarekin.—Zeurekin joango naiz ? –galdetu dioFoolek.—Ez, geratu hadi hemen –esan du Arthu-rrek– , etxea zaintzen.Eta Arthur, bere idi gorri eta astun biekin

abiatu da Urkiolara bidean . Geroago etaurrinago, erregea eta bere abere biak, as-tiro, hiru puntu dira aldats elurreztatuan,gero eta txikiagoak .Ginebra atarira irten denean, Fool aizko-raz ari da enbor sendo batzuk ebakitzen.—Noiz itzuliko dela esan dizu ? –galdetudu erreginak.— Arratsera arte ez –erantzun du mo-rroiak.

(Narrazioak, J. Sarrionandia)

laurogeita hamabi

• Irakurri lehenengo testua eta bete arauak. Ondoren, markatu bigarren testu za-tian hutsarteak gaizki dauden lekuak. Guztira hamabost akats daude.

117

Eskuz zein idazmakinaz edo ordenagailuz idazten dugunean, noizutzi behar dira hutsarteak?; zein tokitan?

1 Hitz batetik bestera hutsune bat edo tarte bat uzten da.2 Koma baten ostean hutsunea utzi behar da, baina ez aurretik.3 Puntuaren ostean hutsunea utzi behar da, baina ez aurretik.4 Puntu eta komarekin, bi puntuekin, hiru puntuekin berdin.5 Galdera eta harridura-marken aurretik eta atzetik hutsunea.6 Gidoien aurretik eta atzetik ere beti hutsunea utzi behar da.

Bai Ez

123

456

78

910

11

12131415

1617

1819

2021

Page 8: Maaiiu usskkullaakk aeettaa nppuunnttuuazziioo zzeeiinuuaakk · ahala, ezabatu etiketetan dauden bokalak. 111 Joan zen, ba, rlandan zehar bidaian lagun talde uskaldun bat eta euretariko

93laurogeita hamahiru

118 • Ipini hurrengo esaldietako hutsuneetan falta diren letra larriak edo xeheak ko-loreen arabera. Bi koloretan maiuskulak eta beste bietan minuskulak.

1. Euskal erriko ni ber tsi-tateak antolatu du

2. Euskal erriko bi ni ber - tsi ta tetan izan da irakasle

2. Eskuetan urra hartu, guzki-

tan etzan eta largiaz pentsatu

4. ... largia urraren inguruan,

eta hau guzkiaren inguruan

5. Bizkaiko dal gehienekerabaki dute

6. Getxoko dalak hartuduen erabakia

7. Jonek eustuko uzenbide

akultatean ikasi du8. Leioako akultate guztietan

egin dituzte aldaketak

9. Mapan ageri dira parra,

egoa eta endebaldea

10. ... par-haizetik babesteko,

egoalderantz jo zuten

11. ... ran ia alea, iz kai -ko tsasoa , xular laza...

12. Zinemaldiko rrezko as -korra , obel aria...

13. Horra Zamudioko da le -txea, daletxe zaharra

14. Lan ailaren bileran bes teail buru batzuk egon dira

15. Orduan, Nafarroako rre-

gina eta ita antua...16. Gregorius XIII ita an-

tuak egutegia moldatu zuen

16. Najerako ukea eta Leringo

ondea afarren aurka

18. NBEren uzendaritza osatzen

duten statuak bilduta daude

Izen berezia da

Izen berezia da

Page 9: Maaiiu usskkullaakk aeettaa nppuunnttuuazziioo zzeeiinuuaakk · ahala, ezabatu etiketetan dauden bokalak. 111 Joan zen, ba, rlandan zehar bidaian lagun talde uskaldun bat eta euretariko

MM ,, ..

94 laurogeita hamalau

• Irakurri oharrak eta, esaldiek duten zeinuaren arabera, idatzi adizki egokia.119

• Hurrengo esaldietako hutsuneetan jarri honako zeinuetako bat: , ; edo . .Puxikan daude behar dituzun guztiak; ezabatu hutsuneetan jarri ahala.

120

1. Masailetatik behera malkoak zerizkiola ikusi nuen, tipulak zuritzen

. (zebilen / baitzebilen)

2. Hurrengo eguna lotan eman zuen, ez zuela inor itxaroten izango. (bai baitzekien / bazekien)

3. Tontorra ehun bat metrora zeukaten. Zenbat eta hurbilago orduan eta

urduriago mendigoizaleak. (zeuden / zeudelarik)

4. Berandu ez etortzeko eskatu diote Itziarri, afaria gaur familiakoekin. (du / duelako)

5. Senar-emazte horiek batzuetan ez dira ondo konpontzen; are gehiago,

ia inoiz ez ondo konpontzen. (direlarik / dira)

Esaldi nagusia ➩ Autonomoa da eta aditzak ez darama atzizkirik.

Menpekoa ➩ Aditzak atzizkiak ditu (–ela, –elarik, bai(t)–, –elako, e.a.).

• Esaldi nagusiak eta horien menpekoak komaz bereizten dira.

• Puntuz edo puntu eta komaz bereiztekotan, esaldiek nagusiak edo

autonomoak izan behar dute.

• Puntu eta komaz bereizten dira, baita, esaldi nagusi bateko atal nabarmenak.

1. Ez zidan ezer esan❑ agian aukerarik ere eman ez niolako.

2. Apur batean isilik egon zen❑ hotza sentitu izan balu bezala.

3. Bi aukera zituen: bata❑ dena azaldu❑ bestea❑ isilik segitu.

4. Batzuk❑ mutilak gehienak❑ igerian ari ziren❑ beste batzuk❑harean etzanda❑ bero-berotan❑ beste zenbait lo❑ goxo-goxo.

5. Mahaian kolpe gogorra jo zuen❑ haserrea adierazteko edo.

6. Hasieran koma jartzea pentsatu zuen❑ geroxeago❑ ordea❑puntu eta koma❑ azkenean puntua jarri zuen.

7. Jon❑ nekatuta egon arren❑ beti dantzarako prest❑ noiznahi.

8. Talde ederra: Xabi❑ Ermukoa❑ Mikel❑ Azpeitikoa❑ eta,

denetan aipagarriena, Jon❑ Mutrikokoa.

,

, ,, , ,

,

,, ,

; ;;

;

;; ;

, ,, ,

,,, ,