LURRAREN HIDROSFERALURRAREN HIDROSFERA

9. GAIA9. GAIA

URAREN BANAKETA URAREN BANAKETA

UR GAZIA % 97UR GAZIA % 97

UR GEZA % 3 UR GEZA % 3

•% 79 IZOTZA

(Glaziarretan eta poloetan)

•% 20 LUR AZPIKO URA

•% 1 (Aintziretan, Izaki bizidunengan, Lurzoruan, atmosferan eta ibaietan)

• OZEANOETAKO URA OZEANOETAKO URA A) A) UR GAZIA UR GAZIA (35 G GATZ LITROKO)(35 G GATZ LITROKO)

EZAUGARRIAK EZAUGARRIAK B) B) GASAK DISOLBATUTA DITU GASAK DISOLBATUTA DITU (NITROGENO, OXIGENO, KARBONO (NITROGENO, OXIGENO, KARBONO

DIOXIDOA) DIOXIDOA) NOLA DISOLBATZEN DIRA? NOLA DISOLBATZEN DIRA? 1 IZAKI BIZIDUNEK : FOTOSINTESIA 1 IZAKI BIZIDUNEK : FOTOSINTESIA

ETA ARNASKETAREN BIDEZ ETA ARNASKETAREN BIDEZ 2 OLATUAK : URA ETA AIREA NAHASTEN 2 OLATUAK : URA ETA AIREA NAHASTEN

BAITUTE BAITUTE

C) TENPERATURA ALDATZEN DA C) TENPERATURA ALDATZEN DA SAKONERA JOSAKONERA JOATEN DEN HEINEANATEN DEN HEINEAN

MUGIMENDUAK MUGIMENDUAK - OLATUAK - OLATUAK (HAIZEAK SORTZEN DITU OLATUAK) (HAIZEAK SORTZEN DITU OLATUAK)

Ondorioa: Ondorioa: oxigenoa uretan disolbatu, oxigenoa uretan disolbatu, itsaslabarrak higatu eta materialak garraiatu itsaslabarrak higatu eta materialak garraiatu - ITSASLASTERRAK: - ITSASLASTERRAK: ur-masen ur-masen mugimenduak dira. mugimenduak dira. (HAIZE NAGUSIEK, (HAIZE NAGUSIEK,

TENPERATURA ALDEAK ETA GATZ KANTITATE TENPERATURA ALDEAK ETA GATZ KANTITATE EZBERDINAK SORTU)EZBERDINAK SORTU)

- - MAREAK : MAREAK : URAREN ALDIZKO IGO ETA URAREN ALDIZKO IGO ETA JAITSIERAKJAITSIERAK

• KONTINENTEETAKO URAKONTINENTEETAKO URA• AINTZIRAKAINTZIRAK: LURRAREN SAKONUNETAN : LURRAREN SAKONUNETAN

PILATUTAKO UR MASAKPILATUTAKO UR MASAK• IBAIAKIBAIAK: UR-LASTER IRAUNKORRAK: UR-LASTER IRAUNKORRAK• UHARRAK ETA ERREKAKUHARRAK ETA ERREKAK: URTEAREN SASOI : URTEAREN SASOI

BATZUETAN LEHORTZEN DIREN UR-LASTERRAKBATZUETAN LEHORTZEN DIREN UR-LASTERRAK• LUR AZPIKO URALUR AZPIKO URA• INGURU ZINGIRATUAK, PADURAK ETA INGURU ZINGIRATUAK, PADURAK ETA

HEZEGUNEAKHEZEGUNEAK• GLAZIARRAKGLAZIARRAK

http://www.youtube.com/watch?v=UTkaDVAZXow&feature=related

URAREN PROPIETATEAKURAREN PROPIETATEAKPROPIETATEAPROPIETATEA LURRAZALEAN LURRAZALEAN IZAKIENGANIZAKIENGAN

Disolbatzaile onaDisolbatzaile ona 1.1. Lurreko gatzak disolbatuLurreko gatzak disolbatu2.2. Gatzak itsasoraino eramanGatzak itsasoraino eraman

1.1. Elikagaiak eta ondarrak Elikagaiak eta ondarrak garraiatzeko balio garraiatzeko balio

Beroa xurgatzeaBeroa xurgatzea 1.1. Klima leundu (itsasoek Klima leundu (itsasoek hartutako beroa neguan hartutako beroa neguan askatzen dutelako)askatzen dutelako)

2.2. Ura lurruntzen denean Ura lurruntzen denean lurrazala hozten du, ondoren lurrazala hozten du, ondoren hodeiak sortzen duhodeiak sortzen du

1.1. Barneko tenperatura Barneko tenperatura aldaketa arindualdaketa arindu

2.2. Izerdiaren bidez Izerdiaren bidez gorputza freskatugorputza freskatu

Ezohiko Ezohiko dilatazioa (dilatazioa (hozten hozten

denean handitzen du bolumena)denean handitzen du bolumena)

1.1. Harriak hautsiHarriak hautsi2.2. Poloetan izotza ur gainean Poloetan izotza ur gainean

geratugeratu

1.1. Uretako animaliak izotz Uretako animaliak izotz azpian bizirik iraunazpian bizirik iraun

Itsaskorra daItsaskorra da 1.1. Harriak eta Lurzorua busti Harriak eta Lurzorua busti egiten duegiten du

1.1. Landareen hodi mehe Landareen hodi mehe barnetik substantziak barnetik substantziak

goratzen ditugoratzen ditu

URAREN JATORRIAURAREN JATORRIA• SUMENDI JARDUERA (UR LURRUNA ETA SUMENDI JARDUERA (UR LURRUNA ETA

KARBONO DIOXIDOA BOTA)KARBONO DIOXIDOA BOTA)• ASTEROIDEAK ETA KOMETAK (URA EKARRI)ASTEROIDEAK ETA KOMETAK (URA EKARRI)• FOTOSINTESIAK (KARBONO DIOXIDOA FOTOSINTESIAK (KARBONO DIOXIDOA

KENDU, BEROTEGI EFEKTUA LEUNDU)KENDU, BEROTEGI EFEKTUA LEUNDU)• PLANETA HOZTEAN URA LIKIDO BIHURTUPLANETA HOZTEAN URA LIKIDO BIHURTU• BEROTEGI EFEKTUA LEUNTZEAN URA HIRU BEROTEGI EFEKTUA LEUNTZEAN URA HIRU

EGOERATAN EGOTEAK ERAGITEN DU EGOERATAN EGOTEAK ERAGITEN DU (SOLIDO/ IZOTZA ETA ELURRA. LIKIDO/ (SOLIDO/ IZOTZA ETA ELURRA. LIKIDO/ ITSASO, IBAIAK, AINTZIRAK… GAS/ ITSASO, IBAIAK, AINTZIRAK… GAS/ AIREAREN HEZETASUNAAIREAREN HEZETASUNA

http://www.youtube.com/watch?v=yMmy36aPlNU&feature=relatedhttp://www.youtube.com/watch?v=yMmy36aPlNU&feature=related

URAREN ZIKLOAURAREN ZIKLOA http://www.youtube.com/watch?v=0VuabmeLa4Ihttp://www.youtube.com/watch?v=0VuabmeLa4I

http://www.youtube.com/watch?v=Nus8vk--cok&feature=relatedhttp://www.youtube.com/watch?v=Nus8vk--cok&feature=related

146.orriko eskema kontuan hartuta kopiatu eskema hau 146.orriko eskema kontuan hartuta kopiatu eskema hau eta jarri zenbaki bakoitzean dagokion prozusu bakoitzaren eta jarri zenbaki bakoitzean dagokion prozusu bakoitzaren izena. Eskemaren ondoren definitu prozesu bakoitza izena. Eskemaren ondoren definitu prozesu bakoitza liburukoa kopiatzen eta egin 10 eta 11. ariketa liburukoa kopiatzen eta egin 10 eta 11. ariketa

http://www.youtube.com/watch?v=3Cl6jCDWWYI&feature=related

URAREN ERABILERAURAREN ERABILERA

EDATEKO URAEDATEKO URA• MUNDUKO OSASUN ERAKUNDEAK dio urak ezaugarri hauek MUNDUKO OSASUN ERAKUNDEAK dio urak ezaugarri hauek

izan behar dituela: izan behar dituela: 1.1. Ez osasunerako kaltegarriak diren substantziarik (ez Ez osasunerako kaltegarriak diren substantziarik (ez

biologikorik, kimikorik edo erradioaktiborik)biologikorik, kimikorik edo erradioaktiborik)2.2. Gas eta gatz disolbatuta izan behar ditu kantitate jakin Gas eta gatz disolbatuta izan behar ditu kantitate jakin

bateanbatean3.3. Koloregabea, usaingabea, zapore atsegina eta gardena Koloregabea, usaingabea, zapore atsegina eta gardena

izan behar da.izan behar da.

• Nola Kutsatzen da ura? Nola Kutsatzen da ura? • Industria eta baserrien isurketakIndustria eta baserrien isurketak• Hiriko hondakin urakHiriko hondakin urak• Petrolio-ontziek Petrolio-ontziek • Pestizidak eta ongarriak lur azpiko uretan sartzen Pestizidak eta ongarriak lur azpiko uretan sartzen

direneandirenean

Nola zaindu ura?Nola zaindu ura?• Ura araztu erabili ondoren kutsagarriak kentzeko.Ura araztu erabili ondoren kutsagarriak kentzeko.• Ez bota zaborra inon (poltsa batean sartu eta Ez bota zaborra inon (poltsa batean sartu eta

bota zakarrontzira)bota zakarrontzira)• Pintura, disolbenteak eta abarreko substantzia Pintura, disolbenteak eta abarreko substantzia

kimiko arriskutsuak ez bota komunetatik bota kimiko arriskutsuak ez bota komunetatik bota dagokien leku berezietandagokien leku berezietan

• Pilak eraman edukiontzi berezietara ez bota Pilak eraman edukiontzi berezietara ez bota zaborretarazaborretara

• hhttp://www.youtube.com/watch?ttp://www.youtube.com/watch?v=P8SWCCY1UlAv=P8SWCCY1UlA