Un canto de cisne percorre o noso país: o canto decisne dos artistas,poetas e músicos que entre os anos 60e 70 do século XX xogaron un papel determinante nadefensa das liberdades en España, nun tempo no queaínda quedaban anos abondo para que comezase o sol-por do franquismo. Hai uns días, mentres en GranadaMiguel Ríos comezaba a súa xira de despedida dos es-cenarios, en Zaragoza deixaba para sempre a escenadesta vida José Antonio Labordeta.Político,escritor,pro-fesor de ensino medio, cantautor, presentador de televi-sión... a biografía de Labordeta abarca moitas facetas,pero todas elas conflúen nunha mesma preocupación:as vidas e problemas dos demais. Esta empatía que lo-graba transmitir con verdadeira sensibilidade converte-uno nun dos personaxes máis queridos do noso pano-rama político e social. Labordeta era un tipo que caíaben.

Comezou impartindo clases de Xeografía e Historianun instituto de Teruel, pero non tardaría moito en cru-zarse coa música. Ou máis ben chegou á música a tra-vés da poesía, pois xa comezara a publicar versos a fi-nais dos anos 50 e era, ademais, o irmán pequeno dopoeta e dramaturgo Miguel Labordeta, morto en 1969.Editou máis de 20 discos,entre os que destaca Cantar yCallar (1975),que contén a súa canción máis coñecida,titulada“Canto a la libertad”,na que Labordeta vaticina-ba que habería un día no que todos, ao erguer a vista,veriamos unha terra que puxese liberdade.Este tema es-tá considerado de forma oficiosa como o verdadeirohimno de Aragón, aínda que o goberno autonómico senega a aceptalo.Toda a música de Labordeta ten uncarácter melancólico e está moi vinculado á súa te-rra natal.

Entre os que comezaron a facer canción deautor por esa mesma época, Labordeta era omáis veterano. De ter que encadralo nalgunhaorde,sería máis afín a cantantautores como o va-lenciano Raimon, os vascos Mikel Laboa e Ima-nol, ou o andaluz Carlos Cano, que ao ronsel deJ.M.Serrat,Víctor Manuel ou Luís Eduardo Aute.Senlugar a dúbidas, o gran referente da chamada“can-ción protesta” no tardofranquismo foi Paco Ibáñez,sobre todo despois do seu disco dobre gravado noOlympia de París.

A escena musical daqueles anos era, malia as trabasimpostas polo réxime, bastante activa e variada. Chi-cho Sánchez Ferlosio, fillo do fundador da Falanxe,Rafael Sánchez Mazas,e irmán do coñecido intelec-tual Rafael Sánchez Ferlosio, gravou en 1965 nunmagnetófono caseiro unhas cancións que o escri-tor Alfonso Grosso pasou logo a Suecia,onde fo-ron publicadas co título Cancións de resisten-cia española.Nunha delas, titulada“Gallo rojo,gallo negro”, o autor xogaba coas cores doPartido Comunista e da Falanxe para contara historia de dous galos que se atopabanfronte a fronte:“O galo negro era grande,pero o vermello era valente”. A canciónnon ofrecía ningunha dúbida acerca dasúa mensaxe:“Se cantase o galo vermello,outro galo cantaría”.

Outro dos destacados da canción deautor daqueles anos foi o valenciano

Raimon,quen en 1963,no transcurso do Festival da Can-ción Mediterránea, cantou un tema en lingua cataláxunto a Salomé que fixo que Manuel Fraga,daquela mi-nistro de Información e Turismo, comentase:“Non pasanada porque haxa unha canción en catalán”. Do PaísVasco, pola súa banda, cabe desta-car ao cantante Imanol,quen estivo exiliado atao remate do franquis-mo. No obstante,se ben os can-t a u t o r e smencio-nadosa s

teñen moitos puntos en común coas cancións de La-bordeta, tamén posúen un matiz diferente.E é que,máisque emprño político ou social, en Labordeta atopamosun compromiso de bondade coa xente e a terra; sen dú-bida,porque é un autor máis comprensivo.Quizais foi is-

to o que o levou a pelexar na primeira liña po-lítica dende 1977, primeiro coPartido Socialista, logo co Parti-do Comunista, despois con IUe finalmente coa Chunta Ara-gonesista. No Congreso dosDeputados sempre desta-cou por marcar unha liñadiferente á do resto dohemiciclo.Porén,en rea-lidade, Labordeta nun-ca pertenceu á clasepolítica. El era unsimple cidadán, untranseúnte, unhapersoa compro-metida co restoda xente e coa

terra á queamaba.

Coordina: Xose Ramón PenaNº 342 n XOVES, 23 DE SETEMBRO DE 2010

MOSTRA: “OS PASOS PERDIDOS”NA FUNDACIÓN LAXEIRO /PÁX. III

DA ARQUITECTURA COMOEXERCICIO HOLÍSTICO /PÁX. IV

MÚSICA: 50 ANOS DOPOP-ROCK GALEGO /PÁX. VIII

Canto deliberdade

Lembranza de LabordetaCARLOS FREIRE

Se a televisión xa haianos que forma parte dasnosas vidas, a cociña nonlle podía resultar allea.Por-que cociñar –ou polo me-nos comer,cando se pode,claro- é un acto que reali-zamos tres veces ao día aolongo das nosas vidas. Een estrictos termos de su-pervivencia, o que distin-gue ao homo sapiens dosanimais é a súa capacida-de de transformar a mate-ria nutricia en comida, enpratos comestibles. Comoben definiu o biólogoFaustino Cordón, «cociñarfixo ao home».

Cada canle de televi-sión,tarde ou cedo,iniciousenllos programas de di-vulgación gastronómica,os protagonistas dos calestiveron orixes diversas,desde felices cidadánsanónimos que de súpetoforon famosos a cociñei-ros con estrelas Michelincapaces de baixar doOlimpo ao plató.

Dos primeiros cabe ci-tar os fenómenos de Be-nigno Campos e o seu pro-grama «Larpeiros» na TVG–coa continuación do seuprimeiro recetario que le-va vendidos milleiros deexemplares- ou o caso enCataluña de Remei Ribas,«l’àvia Remei», unha amade casa de Mataró quen,co apoio da televisión lo-cal,despois de TV3 e da ra-dio, está a divulgar taménreceitas da cociña tradi-cional.

Dos segundos,sen dúbi-da a estrela é Karlos Argi-ñano, xa un veterano nisode facer cociña polas on-das hertzianas.Un cociñei-ro que é un daqueles mos-queteiros vascos –con Ar-zak e Subijana- que nos 70souberon interpretar a re-volución que lideraron osBocuse, Troisgros, Robu-chon e Girardet –entre ou-tros- que foi alcumada de«cociña de mercado» (fra-se publicitaria que puñados nervios a Quim Mon-zó,quen afirmaba daquelase é que hai unha“cociñade ferraxaría”, poñamospor caso).

O novo fenómeno tele-visivo –e nos tempos quecorren, coa inevitable ex-tensión cibernética- é Da-vid de Jorge, un orondocociñeiro con restorán(como gusta el de escri-bir) aberto en Hondarri-bia e os programas «Coci-na sin bobadas» e «RobinFood» na ETB. David deJorge vén de tirar do preloCon la cocina no se juega,un compendio de refle-xións e anécdotas que re-mata cunha excursión poraqueles restoráns que pa-ra autor paga a pena ex-plorar, entre eles o CasaMarcelo compostelá ou oD’Berto no Grove.

David de Jorge, con An-doni Luis Aduriz e BixenteArrieta e o seu líder e pri-meiro patrón, Martín Bera-sategi, son os novos mos-queteiros da segunda re-volución gastronómicavasca. David de Jorge rei-vindica os cociñeiros quedevecen por recuperar osabor primixenio dos ali-mentos fronte á que elchama «cociña do discur-siño»; é dicir,daqueles quefalan de imposibles com-binacións ou que fan dobarroquismo baleiro unhacamuflaxe da pouca subs-tancia do guiso. E esta é apalabra-cerna para de Jor-ge: guiso. Así, non chamacociñeiros aos colegasque merecen a súa aten-ción,senón guisandeiros.

Seguir a listaxe de esta-blecementos –non só res-taurantes: hai tamén, no li-bro e no blog que actúade matriz, pastelarías, ten-das de embutidos, choco-laterías- é estar na liga decampións da gastrono-mía, non cabe dúbida. Po-rén, e a diferenza do fút-bol, o común dos mortaisnon podemos disfrutar de-sa cociña por televisión,sexa en aberto ou de pagoasequible. Facer desa lista-xe un roteiro supón ter opeto máis que ben cuber-to.

Pero normalmente osrestaurantes que temos aonoso alcance son de Se-gunda B –por non dicir derexional ou de preferente-e o difícil, cando toca sen-tar á mesa, non é reco-mendar o Can Fabes ou oFook Lam Moon hongkon-gués:con 150 euros per cá-pita é obrigado que nosdean o mellor do mellor.Ocomplicado é descubrirquen oferta un bo pratode verdura da horta por 10euriños ou quen fai unhascroquetas de non esque-cer nunca xamais sen quehaxa dor á hora de pagar.

Se algunha vantaxe vaiter esta crise que atravesa-mos é que vai a eliminarunhas cantas parvadas so-beixas na temática gastro-nómica. Penso, porén, queserá imposible rachar cosfavoritismos cara aos críti-cos de certa prensa, esaque fala de números nunránking montado por elamesma. Ou cabería consi-derar un restaurante quesó abre seis meses ao anoe polas noites? Cada quené libre no seu negocio,mais dedicarse ao públicoten certas obrigas.

Contra os EgochefsCociña mediática, cociña baleira

JOAQUIM VENTURA

O cociñeiro Ferran Adrià no Forum Gastronómico de Santiago de Compostela . //FOTO: XOÁN ÁLVAREZ

A historia da gastronomía –daalta gastronomía- europea nos úl-timos trinta anos non deixa de serunha fuxida adiante.Se desde Bo-cuse quedaron esquecidas osmollos pesados a prol dos produ-tos de temporada e das cocciónscurtas, cousa que foide agradecer, os quenon desapareceronforon os snobs. E asícomo antes os poten-tados –con máis oumenos ostentación- ían xantar,po-ñamos por caso a Maxim’s e nin-guén coñecía ao xefe de cociña-agora vaise, se se pode, ao Bulli eFerran Adrià semella que sexa ca-se da familia.

Mais cando a revolución dacociña de mercado retornaba áautenticidade, resultou que o difí-

cil foi atopar productos naturaisveciños, quer verduras, quer pei-xes, e agora todo son esferica-cións, texturas, xaponesizacións edemáis artimañas con tal de nonpoder degustar un rodaballo (sal-vaxe cómpre dicir xa).

Por sorte aínda quedan Nu-mancias e aldeas galas, coma omovemento Slow Food e a fran-quicia de restaurantes Km 0,com-prometidos a empregar alimentosde cadanseu contorno.Hai poucopresentaron un manifesto decompromiso a prol de usar pro-dutos bos, limpos e xustos co

obxectivo de favorecer o consu-mo local e territorial, mesmo coaventa directa por parte dos pro-ductores. Para estar acreditadosdeben ter en cadansúa carta polomenos cinco produtos e cincopratos con materias de orixe local

cun radio de 100km. E, naturalmente,amén doutras esi-xencias, que evitenos transxénicos.

O paradoxo éque non hai ningún restaurantegalego nese grupo cando teño acerteza que moitos deles cumpri-rían a condición.Coma aquel per-soaxe de Molière, que descubriuque falaba en prosa, os máis dosnosos restaurantes son Slow Foode Km0 sen sabelo. O peor é queaínda non se decataron.

Cal autenticidade?

De Jorge reivindica

o sabor primixenio

dos alimentos

FARO DE VIGO

XOVES, 23 DE SETEMBRO DE 2010 GASTRONOMÍA/SOCIEDADEII

Na sala de exposiciónsda viguesa Fundación La-xeiro pódese contemplara mostra Os pasos perdi-dos. Trátase da concre-ción en forma de mostradun proxecto de investiga-ción dirixido Ignacio Pé-rez-Jofre, artista, profesorda Universidade de Vigono Campus de Pontevedrae comisario da mostra. Otítulo do proxecto: Estudopsicoxeográfico do Cam-pus de Pontevedra sitúa-nos na análise deste mi-croespazo como modelopara unha observación es-tética dos ámbitos de ocu-pación espacial e nel par-ticipan membros do Gru-po de Investigación Según(PE-1), dirixido polo Cate-drático deE s c u l t u r aJuan Fer-nando deL a i g l e s i a .Neste pro-xecto for-múlase un-ha identifi-cación ab-soluta da in-vestigaciónartística coac r e a c i ó n ;polo tanto,os resulta-dos do mes-mo son un-ha serie deobras de ar-te produci-das polosartistas/in-vestigadoresque partici-paron nel. Oaspecto di-ferenciadoré que estasobras foronfeitas a par-tir dunhaspremisas es-p e c í f i c a sque teñenna observa-ción dos es-pazos e nopercorridopolos mesmos o punto departida,co artista converti-do nun paseante activo áprocura da análise do seumedio social e natural.

Os artistas participan-tes son os que figuran nocitado proxecto de investi-gación: Begoña Ante; Mi-guel Cuba; Patricia Duar-te; Elena Fernández Pra-da; Juan Loeck e IgnacioPérez-Jofre, aos que se en-gade a artista, Ronda Bau-tista (Premio AdquisiciónFeima-Fundación Laxeiroen 2007), quen, pola afini-dade do seu traballo coproxecto, foi convidada a

participar.O máis interesante da

mostra é precisamente ocarácter analítico que dei-ta a ollada ao conxuntodas pezas, conformadascomo unha cartografíanon soamente xeográficasenón tamén de hábitosrelacionais. Non se tratadunha análise de intenso

calado crítico ou ao me-nos esa non é a nosa per-cepción mais si represen-tativa dun universo con-creto e dunha determina-da mentalidade contem-poránea. O propio títulod’Os pasos perdidosposúe unha boa dose deambigüidade. Neste senti-do,vennos á mente o pen-

samento de Walter Benja-min que percibía a esci-sión social do seu tempo,que é a escisión da actitu-de artística contemporá-nea, a perda do lugar, doemprazamento, do artista,a fractura entre a utopíado progreso e a realidadesocial.

Na mostra e no proxec-

to que comentamos maisque perda de lugar ao queasistimos é a enmascara-mentos. O que se ofreceao espectador son unhaserie de miradas singula-res sobre un espazo rela-cional moi concreto: oCampus, que é tamén omicroespazo dos creado-res. E esta serie de visións

tórnanse en sintomáticasda realidade cultural naque se moven –no sentidomáis amplo da acepción-porque nos presenta cer-tas tendencias na capta-ción do medio e no usode estratexias artísticas nomundo actual e taménporque permite a refle-xión sobre o sentido pro-fundo, sobre o valor plu-ral, mesmo desde a pers-pectiva puramente lin-güístico-conceptual, destetipo de traballos na socie-dade contemporánea. Aotempo tamén nos permitepercibir as súas limita-cións que están, funda-mentalmente, na dificulta-de de afondar analitica-mente no que se pode in-

tuír dun xei-t osuperficial.

O títuloda mostraalude a unmapa, a unespazo con-creto: oC a m p u s ,mais taménencerra unparadoxo,“pasos” e“perdidos”,a x ú s t a s emoi ben ávisión quep o d e m o sp r ox e c t a rsobre osámbitos es-paciais e oso b x e c t o sc o m ú n sque nos ro-dean, maistamén á po-s ib i l idadede reformu-lación, derevisión, deflexibilida-de,que a ac-t i v i d a d eanalítica eartística per-mite, posibi-litando no-

vas lecturas, nas que a in-vestigación se confundecon estratexias artísticascontemporáneas nas quemoitos creadores empre-gan a ambigüidade, a dis-torsión de tamaño, a iro-nía ou a espectaculariza-ción do obxecto como ali-cerces do discurso estéti-co.Aspectos que se podenpercibir á perfección namostra viguesa nas que dexeito programático estu-do e actividade artísticason queridos como ele-mentos complementareslonxe de calquera antago-nismo.

Os pasos perdidosArredor da ocupación espacial

CARLOS L. BERNÁRDEZ

Varios momentos da mostra “Os pasos perdidos” na Fundación Laxeiro. // FOTOS: ELI REGUEIRA

No conxunto de obras empré-ganse técnicas diversas: fotogra-fía, debuxo, pintura... PatriciaDuarte realiza en Camiños de Ci-dade e en Camiños da Uni-versidade dúas obras que seconfecciona a partir de debu-xar os percorridos que as per-soas realizan nestes espazos.O resultado é unha rede querecorda a un sistema circulatorio.

Ronda Bautista pinta ao lenzoo patio da Facultade de Belas Ar-tes e mais o edificio da Escola de

Moda como ámbitos de relacióne como límite en canto MiguelCuba debuxa do natural a estu-dantes latanto entre o lecer e o

aburrimento.Elena Fernández Prada foto-

grafa os espazos fragmentariosdas facultades mentres Juan

Loeck, con vontade documental,capta os vieiros formados nas zo-nas verdes nas que os peóns evi-tan as barreiras do deseño paisa-

xísticoIgnacio Pérez-Jofre debu-

xa do natural os amoreamen-tos de bastidores e táboas daFacultade de Belas Artesmentres Begoña Ante foto-

grafa os lugares de paso onde sedeixan mensaxes escritas e logomodifícaos provocando o estra-ñamento.

As obras

FARO DE VIGO

XOVES, 23 DE SETEMBRO DE 2010ARTE III

Pode a arquitectura asu-mir os obxectivos pedagóxi-cos da escola e participardende o espazo da dinámi-ca da educación? Estamosafeitos a percibir a arquitec-tura como habitáculo pasi-vo, pero pode ser taméncontido ou aínda mellor po-de xerar contidos. O novocolexio “La Portalada dePastriz”,en Zaragoza,non éun espazo estático para gar-dar o mundo da educacióninfantil xa que foi creadopara participar nas dinámi-cas da aprendizaxe apor-tando estímulos que convi-dan á actividade, que esti-mulan climas emocionais eactitudes positivas nosalumnos.O centro sorpren-de porque esteticamentesupera a neutralidade cro-mática do racionalismo ins-titucional e ensina que acor non só convive respec-tuosamente coa estruturade pureza formal, senónque potencia esta naturezaaustera e aporta una diná-mica diferenciadora no es-pazo para crear concentra-

ción,dinamismo,alegría,co-municación ou creativida-de.

O arquitecto do proxec-to é Miguel Angel PalasíMainar, quen delegou nopintor Carlos Maño a inter-vención estética do edificioque se desenvolve no espa-zo nunha estrutura con for-te dominio da horizontal earticula os recintos nun ma-pa ortogonal.Fiel á austeri-dade do deseño e dos ma-teriais,a cor tingue os espa-zos a través de superficiesplenas participando coaforma nunha linguaxe claraque trascende á función or-namental e que se involu-

cra nos obxectivos da esco-la para construír as fun-cións propias de cada es-tancia.Nesta ambición porcrear non só beleza,senónclimas que estimulan actitu-des,a intervención nútreseda investigación en psicolo-xía da percepción e daaprendizaxe que é revela-dora. Sabemos a través dainvestigación, a influenciadiferenciadora que teñenas cores no nivel psicolóxi-co e físico nas persoas.A ar-quitectura vólvese activapara, mediante os patrónscromáticos,xerar comporta-mentos emocionais e esta-dos de ánimo.Con estes ar-gumentos as aulas cúbren-se de luz laranxa porque te-ñen efectos positivos sobrea conduta cognitiva e afecti-va.A cor laraxa combínasecos verdes claros porque asúa vibración é estimulantedo ánimo na sala multiusose outro laranxa ilumínasecara ao amarelo no come-dor porque medra a per-cepción do sabor.No exte-rior a cor tamén se cunta

coa forma e fai un percorri-do polo perímetro adaptan-do a súa presenza á paisaxee mais ás condicións am-bientais, como a luz, quemotiva o cambio paulatinodas saturacións dende oscálidos na cara frontal aosfríos na posteriorA teoría dacor aporta nesta experien-cia axustes perfectos para li-mitar saturacións: así o la-ranxa está acompañado po-lo gris do seu correspon-dente complementario.Acor é o principal estímulonos espazos para os nenospequenos porque nestasidades os nenos utilizan acor como fonte de informa-ción preferente. Seguindoestas cualidades da percep-ción,nos espazos dos maio-res a forma ten mais prota-gonismo porque para eles éinformativamente máis rele-vante e atopamos as pezasdo tetris nas superficies quenos poñen en contacto connovos procesos cognitivos epercorren as superficiesadaptándose aos momen-tos da maduración dos ne-

nos.Ainda que oproxecto sexa un-ha totalidade in-divisibel de fun-cionalidade,esté-tica e didáctica,se consideramoso edificio comopeza arquitectó-nica, as satura-cións potenciana súa beleza xaque a cor é luz erevitaliza as for-mas,os seus con-trastes e profundi-dades.

Hoxe as fun-cións da arquitec-tura non podensimplificarse confacilidade e po-demos asumirque a estética se-xa unha simpletradución de ten-dencias nos pro-xectos privados,pero na arquitec-tura pública non;incluso conside-rar a estética co-mo unha ideacultural é unachegamento re-ducionista. Haique superar asconsecuenciasdo exercicio su-

perficial das tendenciasporque é unha trivializa-ción da percepción estéticae esta vén ser unha expe-riencia moi poderosa a ni-vel sicolóxico e físico.

Miguel Angel Palasi Mai-nar e Carlos Maño traballanpara que entre a ciencia e aarte medre a arquitectura eneste cruzamento calqueracontido pedagoxico é asu-mibel. Observar a estéticana arquitectura como a be-leza singular dalgunha pezaé coutar as posibilidades daarte á inmediateza das mo-das: un obxectivo baleiropara estes profesionais.Poriso,neste proxecto a arqui-tectura ten un compromisono só para albergar a vida,senón co seu exercicio.

O pintor Carlos Maño no seu estudio. // FOTO: ELI REGUEIRA

M. A. Palasí Mainar fala do seu traballocomo da obra dun artesán. Para el, a arqui-tectura é unha paixón e por iso cre nunexercicio holístico da arquitectura e nútre-se doutros saberes porque pensa que a súatarefa ten un compromiso para mellorarnon só os aspectos ma-terias das persoas, se-nón a evolución per-soal. Cada un dos seusproxectos é único e po-de que esta entrega se-xa causa dos premiosobtidos para desenvolver edificios na pro-vincia de Zaragoza como As piscinas no ba-rrio de San Gregorio, a reforma da Capelado antigo Hospital Universitario ou o Alber-gue Municipal de Herrera de los Navarros.

Destaca tamén na súa traxectoria o CentroCívico Comercial da cidade do Transporte,unha obra de grandes dimensións que deuinicio ao seu exercicio profesional e que re-coñece como debedora da escola de ErichMendelsohn.

A traxectoria de Carlos Maño na pinturaé ben coñecida e as súas intervencións fóradela son unha constante. Destaca do autor,a capacidade para adaptarse a espazos di-versos.Nos 80 fundou a empresa de deseño

KAAL na que traballou xuntando beleza efuncionalidade para mobles e obxectos deiluminación de gran beleza. En Vigo dese-ñou a estética colorista do New Port, esta-blecimento no náutico de Vigo e tamén foiobxecto da súa arte o local Estación 34, en

Nigran, con Carlos Ba-rros e Andrés A.Vila. Coarquitecto M. A. Palasícolaborou nun edificiode vivendas en Tarrago-na,no ano 2001,nun xo-go cromático de paneis

na fachada. Á vista da intervención en Pas-triz, semella que a súa chegada ao mundoda arquitectura é unha consecuencia dasúa evolución profesional e é doado intuirque aínda haberá moito mais.

Os protagonistas

FARO DE VIGO

XOVES, 23 DE SETEMBRO DE 2010 ARTE/SOCIEDADEIV

Trátase dun

proxecto onde a

arquitectura vén

albergar o exercicio

da vida

O caso PastrizDa Arquitectura como exercicio holístico

MARCELA SANTORUN

Sen dúbida, o noso co-ñecemento da traxectoriade Diego Xelmírez superaá de calquera outro coetá-neo seu no episcopadohispánico do século XII.Talacontece grazas, en boamedida, á Historia Com-postelana. Porén, este in-fluente eclesiástico galegoestivo sometido desde moicedo –como vén sendo xademasiado habitual cosnosos persoeiros do pasa-do; tal é caso,por exemplo,do rei D.García- a unha in-tencionada terxiversaciónque segue a comprometernos nosos días a obxectivi-dade dos estudosos que seachegan á vida e mais áobra do primeiro arcebis-po compostelán.

Coinciden os seus de-tractores en presentarnosa Xelmírez como un prela-do turbulento, dedicado aunha vida máis militar queclerical, desleal cos sobe-ranos, cruel perseguidorda raíña Urraca e excesiva-mente ambicioso e vinga-tivo. Non obstante, cómprenon chamarnos a engano:acaso sexa nesta versatili-dade onde teñamos queprocurar os riscos que me-llor definen o seu xorne.Asfrecuentes mudanzas debando político e militar; asnumerosas violacións desúas alianzas, pactos, ami-zades, xuramentos... todasestas “actitudes” de Xelmí-rez, como as define ReynaPastor, non son senón res-postas aos embates exter-nos e mais a un intento decorrixir a conduta ade-cuándoa ás circunstanciascoa finalidade de acadarun equilibrio entre o me-dio e as súas metas.

D.Diego pode parecer amoitos un bispo ambicio-so,mais non pode ser acu-sado abertamente de des-lealdade cando os seusaliados e inimigos recorre-ron a todos os medios pa-ra triunfar. Non nos cabedúbida a este respectoque, polo menos até 1117,contaba cun proxecto de-finido para facer de Galizaun reino independente.DaCompostelana desprénde-se con nitideza que o pre-lado consideraba que oreino de Galiza debía su-xeitarse ao señorío (domi-nium) de Afonso Raimún-dez. Non podemos acep-tar, polo tanto, a tese –paranós xa tradicional- segun-do a cal Xelmírez“sempreoptou por influír no poderxa configurado mellor quepor deseñar outro novo”.

Xeralmente vense con-siderando ao primeiro ar-cebispo compostelán co-mo o árbitro da políticagalega, pero este papel co-rrespondeulle, ao noso pa-recer, a D. Pedro Froilaz. Elfoi, sen dúbida, o xefe dapolítica galega durante oreinado de Urraca, condu-cíndose en todo momentocomo o verdadeiro líderdo partido raimundista.Di-

rixiu, xa que logo, a fac-ción nobiliario-eclesiásti-ca que enarboraba a Afon-so Raimúndez contra a naie procurou, asemade e encada momento,as alianzasmáis axeitadas co restodos axentes sociais.A tra-vés desta política de pac-tos, o conde de Traba de-bía pretender apenas que

o mozo Afonso Raimún-dez herdase a totalidadedos territorios entregadospor Afonso VI ao seu paien 1091. Isto é: o reino deD.García.

Xa que logo, o célebreprelado de Compostela se-guiu no esencial a estrate-xia deseñada polo condede Traba. Profundando

máis neste punto, LópezFerreiro refire, argucioso,que non se pode atribuír aXelmírez supostos ruínsmanexos doutros: o gran-de historiador do XIX esta-se a referir,desde logo,a Pe-dro Froilaz.O liderado reli-xioso correspondeu, nonobstante,a Diego Xelmírez.A súa ambición non se li-mitaba só á dignidade me-tropolitana: aspiraba ta-mén á dignidade patriar-cal.

O líder do protonacio-nalismo noso,Manuel Mur-guía, idealiza o preladocompostelán e non admi-te a máis leve crítica á súaacción política e pastoral.Unha idealización que,sendúbida, influíu en OteroPedrayo e nos seus coevosdo grupo Nós. Estamosdiante,daquela,dunha daspersonalidades máis polé-micas e que máis ten con-tribuído á división da nosahistoriografía. Otero Pedra-yo, por exemplo, enfatizanel o proxecto de afirma-ción da personalidade deGaliza. Non obstante, Cas-telao, que como todo opensamento galeguista so-bredimensiona a figura deXelmírez, albisca na ac-ción pastoral do primeiroarcebispo de Compostelaa causa inmediata da sece-sión de Portugal, chegan-do a afirmar que “por ga-ñar para Compostela a pri-macía eclesiástica de Hes-paña, o arcebispo Xelmí-rez, que encheu co seunome un século enteiro,consentiu a desintegra-ción do territorio galegoao crearse o reino lusita-no, torcendo as vereas donoso destino e desbaratan-do a potencialidade donoso xenio creador”. Enfin, estamos diante dunhapolémica que leva abertadesde o século XIX e se-gue a despertar o interesede todos aqueles que seachegan á vida e mais áobra de Xelmírez.Cabe su-poñer,nesta dirección,quea figura de D. Diego nonpoderá acadar entre nósas súas verdadeiras dimen-sións resolutivas por moi-tos anos aínda.

CrónicasxacobitasLuces e sombras en Xelmírez

XOSÉ ANTONIO LÓPEZ TEIXEIRA

Diego Xelmírez (1068?-1136), primeiro arcebispo de Santiago de Compostela. // FDV

Diego Xelmírez desempeñouun papel de relevo na políticagalega durante algo máis de co-renta anos, que coinciden,grosso modo, cos reinados deAfonso VI, Urraca e AfonsoVII. Partidario da reforma, asúa ideoloxía era a dun altodignitario da Igrexa. Comotal, gozou de gran poder e,para conservalo,aliouse conRoma e Cluny. O grande ar-cebispo de Compostela ini-ciou a súa carreira comochanceler na Curia do con-de Raimundo de Borgoña, car-go que compaxinou, desde1095,co de vigairo e administra-dor rexio da Terra de Santiago.Deste xeito, cando resultou eli-

xido bispo no 1101, era xa ocandidato de Cluny e como talfoi proposto diante dun papacluniacense, Pascual II. Doutrocluniacense, Calixto II, obtén a

tan cobizada dignidade metro-politana para Santiago ao tem-po que a legacía para as dioce-ses galegas e lusitanas.Xelmírezacadaba así para a súa sé o ran-

go de provincia eclesiástica, pe-ro consagraba a división relixio-sa da vella Gallaecia.Aquí radi-ca, se atendemos á nosa histo-riografía romántica, a clave ex-

plicativa da secesión portugue-sa.

Non obstante, a cuestión émáis complexa pois, como afir-ma López Ferreiro,“a emancipa-

ción de Portugal xa estaba defeito en certo modo recoñecidano tempo en que foi sublimadaá Metrópole a Igrexa de Santia-go”. En realidade, a segregación

do sur da Gallaecia,que converteu a Portu-gal nun reino indepen-dente, ten que ver coaascensión da nobrezaportucalense de segun-da categoría, coa refor-ma cluniacense e maisa instalación de cléri-gos franceses en Braga,

coa coraxe de Afonso Henri-ques e tamén, certamente, coadisputa da sé metropolitana daGallaecia entre Braga e Com-postela.

Na procura da provinciametropolitana

FARO DE VIGO

XOVES, 23 DE SETEMBRO DE 2010HISTORIA V

Edicións A Nosa Terrasorpréndenos con Volta erevolta, un libro póstumode Xoán Manuel Casado(1949-2002),o novelista deO inverno do lobo ou deBrasileiros, o poeta á mar-xe coa súa Persoal”-Poesíacompleta 1973-2002- (edi-ción do 2006) que evocoua aquela inolvidábel mu-ller “que se parecía aRomy Schneider”, taméno autor da letra de“O meupaís”, que interpreta MiroCasabella. Non sabemosse esta sería a versión defi-nitiva que Casado, quedeixara de publicar habíatempo, entregaría a unhaeditorial, por iso esta no-vela chega envolta encuestións (extra)literariasque nos conducen a de-bates éticos e mesmo esté-ticos de até onde chega avontade e a man dun au-tor. Mais aquí está, definiti-vo ou non, este libro quedialoga co resto da obradun escritor que nos sor-prende. Volta e revolta é

unha grande novela curta,escrita en segunda per-soa; a personaxe principalé un guionista que volvedesde Francia ao lugar on-de “pasearan” ao seu paino 36 e que se revolve enos conduce cun ritmofrenético, sen puntos eaparte, a través do espazolabiríntico e afogante dun-ha vila,nunha viaxe á pro-cura non do pai (ou si),

como ocorre en PedroPáramo, mais si da súamemoria pousada no lu-gar onde “era agasalladapor tantos”,e que crea es-ta especial Colima ondese produce o enfronta-mento cunha colectivi-dade estraña na que, co-mo di o narrador:“a figu-ra do pai, segundo com-probaches nos xantaresintercalados aínda conmáis vivacidade que nosactos co programa, consti-tuía un referente”. Fronteao:“Teu pai non podía serpara ti máis cousa que oteu pai”. Atrápanos a at-mosfera de marabilla oumisterio do espazo, a ven-

tá desde a que a“ve-lla moi vella” envíaxestos, unhas “bada-las”que tronzan o so-no, a casa que seconverte nunha ver-dadeira personaxe esobre todo a mullerinédita,“como un me-canismo a cabalo en-tre persoa e artiluxio”,“en infinitos trafegos”,da que non poderemosarrincar o misterio quea envolve, “a mullercrearía un espazo de né-boa no seu interior, noque dominaría en abso-luto e no que non daríaentrada á decepción emoito menos á desespe-ranza”, que tanto nos vaiemocionar. No remate oque menos importa é a es-crita do guión, mais sicompletar un “circulo en-teiro” e fechar a maleta.Unha boa novela paraquen goste de ler.CASADO,Xoán Manuel,Volta e revolta,Ed.A NosaTerra,Vigo,2010,PVP.12 €

Con As deusas do Calvario, fermosísimo título dasúa oitava novela, Francisco A.Vidal sitúanos no con-cello de Arteixo e mais nos arrabaldes da Coruña,desde ese momento convertida na CIDADE. Vidalnon aspira só a contar unha historia, senón tamén anos explicar a configuración da cidade, intercalandounha serie de oito textos denominada “Teoría da ci-dade”onde desprega a súa condición de etnógrafo.Aurbe aparece convertida así nunha forza destrutivacapaz de acabar cos fortes brazos dos homes e de es-vaer as tensas peles de doncela. Unha estrutura decírculos concéntricos serve para explicar como os in-

tegrantes de cada un delesaspiran a formar parte

do seguinte ata for-maren parte do“centro centrísimo”que se correspondeco centro xeográfi-co, identificado coafelicidade.

O autor leva adian-te unha narracióncrúa, na que dá contada complexa engrena-xe que fai funcionarun lugar habitado por-mulleres vítimas de cir-cunstancias que as con-denan á traxedia.

Como di a señora An-tonia, unha das heroínas da

novela,“a vida está feita de retallos[...] dependendo da costureira, con eles pó-

dese facer un farrapo ou o vestido dunha noiva”.Des-te xeito, no barrio os uns conseguen salvar o chanzoda marxinalidade mentres que outros esmorecen nosvieiros que dan na dor. Sabe,entón,Francisco A.Vidalxuntar todos os retallos e confeccionar unha novelaque se move entre a narrativa social e esoutra de pro-tagonista heroica: finalmente, todo un fermoso man-telo feito de abelorios de negro loito para o noso go-ce lector.VIDAL,Francisco A.,As deusas do Calvario,Ed.Toxosoutos,Noia,2010,PVP.15 €

Retallosde vida

Compondo un fermoso manteloPILAR PONTE

FARO DE VIGO

XOVES, 23 DE SETEMBRO DE 2010 LIBROSVI

Atrápanos

atmosfera de

marabilla

Coñecida do lector galego por O Gran Caderno,(Xerais,2000,Onte vén ser a novela máis autobiográfi-ca da húngara Agota Kristof, refuxiada en Suíza des-de 1956.Como Sandor,o protagonista de Onte, Kristoftraballou nunha fábrica de reloxos,adoptou unha lin-gua allea e dedicouse á escrita ata hai pouco.

Onte é un libro inquietante, descarnado, senadxectivos nin adornos; todo nos é contado por San-dor,un obreiro alienado,que ten idealizada unha mu-ller –Line- e que vive unha vida rutineira,angustiosa edesesperanzada.

A novela foi levada ao cine polo di-rector italiano Silvio Soldini, que

tivo o atrevemento de po-ñerlle un final feli: acti-tude que vén a ser algosemellante a colocarl-le un lazo rosa a uncondenado a morte oueditar a Thomas Ber-nhard nunha colecciónde historias románticas.

Kristof é unha prosis-ta dura, seca, alguén quenos acoitela liña tras liña,e que foxe de todo senti-mentalismo nunha histo-ria na que non faltan o in-cesto,o abuso de poder,os

prexuízos e a violencia,que acompañan aos desarraiga-

dos personaxes desde a súa infancia,sobre todo ao protagonista desilusionado.

Non hai,daquela,horizontes venturosos,a lousado pasado é implacable e aniquila toda redención.

A frase curta,a descrición mínima e brutal,a litera-tura sen “literatura” son elementos desta novela naque a felicidade semella unha utopía e,pola contra,arepetición de actos nada satisfactorios –a fábrica queconverte ao protagonista nun autómata é para el pe-or que unha prisión- muda paso dos días nun infernosen luz.

KRISTOF, Agota,Onte (trad. Isabel García Fdez.),Ed.Rinoceronte,Cangas,2010,PVP.14 €

InquietanteOnte

Literatura descarnadaESTRO MONTAÑA

Coa sombra de Wenders pairando sobre deles, ostextos de Antía Otero -un delicado equilibrio entre obriográfico e o ficcional; fragmentos líricos como fo-togramas pasados a camara lenta- revisitan a infanciaestradense da autora dende un presente citadino aprocurar un complexo diálogo no que comprender oseu propio lugar no mundo. Estes versos, coa Prima-vera sombría de Unica Zürn ao fondo, enfían unhapolifonía de extrema tensión, onde a autora, a nenaque foi,a muller que é cruzan as súas voces sen solu-ción de continuidade.

Otero mestura con acerto referencias cinemato-gráficas e pictóricas con alu-

sións literarias a autorasque lle son moi queri-das (Silvia Plath, Sa-rah Kane...). De igualmodo, os coloquialis-mos e os cultismos al-ternan nun estudadoefecto pendular, que seve complementado po-la atención á memoriada infancia e tamén aopresente no que a poetase amosa amante entre-gue.

Poesía eléctrica, xaque logo, que atrapa cunsintagma lostregante, sin-copado, de disposición

versal abrupta, escindindo apáxina en brancos fragmentarios

que empanican a melancolía dunha poéti-ca líquida, fluentemente escénica.

“A oportunidade é (Retro)visor/ un mar grandeque se conta pola boca”, como un deus bifronte noque se conxungan o mirar pretérito e a ollada futura,unha revolución ancorada na raíz minimalista dastransgresións cotiás, das palabras que non dicimos equedan penduradas no canto dos beizos,da luz ceni-tal que revela que a man da poeta é unha intención ea mirada de quen ama un mandamento.OTERO,Antía,(Re)trovisor,Ed.Xerais,Vigo,2010,PVP.14,15 €

Olladas ao(Retro)visor

Poemas narrativos, fragmentos líricosARMANDO REQUEIXO

Para quengoste de ler

Cando non importa o guiónMARGA ROMERO

Ranilda é a protago-nista e o título elixidopor Mar Pavón parapresentar o álbum queOQO Editora publicana colección “O” paraque os máis pequenosdisfruten cunha histo-ria de animais ondeunha ra, descontentaco seu aspecto, se mos-tra triste e desilusiona-da cada vez, cada díaque se olla na auga. Oseu veciño o sapocon-cho, farto da situación,decide gastarlle unhabroma asegurándolleao batracio que se con-segue o bico dunhamuller recuperará asúa beleza orixinal.

Pois ben, o tempoque transcorre entre aintervención iniciale o desenlace con-vértese nun percorri-do aventureiro noque Ranilda, trasatoparse con dife-rentes personaxes,descobre non sencerta decepción, quea beleza pode chegara ser unha credencialpara ser aceptado,peroque hai algo máis im-portante ca iso; fronteo culto á beleza des-préganse un fato de va-lores como a autoesti-ma e a amizade queson quen de diluír todafealdade externa. Nonexiste a fermosura pu-ra, non ten sentido a

beleza illada,de poucovale o aspecto aparen-temente agradable senon se comparte cosiguais.

Por iso, cando Ranil-da bate con Ranuskacomeza a saborear averdadeira esencia davida, primeiro aceptán-dose tal como é, logoapreciando e valoran-do o que ten ao seu re-dor.

Trátase dun tex-

to no que se ven lixei-ramente dislocados tó-picos do tipo actua-ción/reacción positiva,personaxes feos con-vertidos en fermosospríncipes e/ou final fe-liz. No seu lugar os pri-meiros lectores perci-birán curiosamente hu-manidade nos animaisque senten, se emocio-nan e reaccionan anteestímulos externos que

nada teñen que ver apriori con eles, peroque apuntan directa-mente a comporta-mentos persoais ás ve-ces reprobables, ás ve-ces aplaudidos.

As ilustracións deChloé Remiat ofrecenunha delicada lecturaque transporta o públi-co a un mundo de ten-ro ensoño aemade queo mergullan nunha rea-lidade, onde triunfa oespiritual sobre o mate-rial, onde ses impón apresenza real sobre aausencia desexada.

O volume,dunha ex-trema riqueza lingüísti-ca e plástica, convérte-se nunha fábula quecombina á perfecciónfantasía e realidade,fic-ción e obxectividade-nunha envoltura de hu-mor que atrapará aatención dos rapaces efará que se divirtan.

A autora, coñecidaxa no eido da literaturainfantil por textos co-mo A vella Lulula ou Pi-curruchos, volta facergala do seu bo quefa-cer l e da súa sensibili-dade para cos antihe-roes, amosando textosfrescos e sorprenden-tes.PAVÓN,Ranilda/REMIART,Chloé,OQO Ed.,Pontevedra 2010,PVP.12,90 €

Tenro ensoñoSensibilidade de antiheroes

MARÍA NAVARRO

Un furacán chamadoOtilia é outro dos títu-los incluídos na colec-ción de carácter divul-gativo e contido cientí-fico de Edicións Xerais“O club da ciencia”,que persegue un ache-gamento dos lectores electoras ao mundo daciencia dunha maneiraamena e lúdica ao tem-po que se convertenun apoio para quen ledo impartido polo pro-fesorado na escola.

Desta volta,os prota-gonistas, Martiño, Hele-na e o profesor Vira-montañas, viven a che-gada dun furacán oudous, segundo se mire,porque á chegada dofenómeno metereoló-xico, detectado polostrebellos que ten omestre no seu ático eque serve de pretextopara amosar temas ta-les como os elementosatmosféricos, os esta-dos e o ciclo da augaou o efecto invernadoi-ro, engádeselle a che-gada dunha vella ami-ga, Otilia, que revolu-ciona a vivenda tal ecomo o furacán fai coambiente.

Con esta identifica-ción entre Otilia e o fu-racán, co aumento daactividade atmosféricarepresentado pola ex-cesiva enerxía da mu-

ller, o texto gaña en hu-mor: as situacións vivi-das polos protagonis-tas resultan divertidas edoadas de relacionarcoa infor-m a c i ó ncientífica.Aínda quea relaciónentre Marti-ño, o narra-dor tímido,e Helena, asúa arricha-da veciñatamén pro-porcionarárisos que re-laxan e libe-ran do con-tido didácti-co.

No mediodeste diverti-mento osprotagonis-tas, igual queos lectores,adquiren co-ñecementos que des-pois lles facilitarán o

entendemento do queacontece no medioque os arrodea e ta-mén producen nelesinquedanzas sobre o

efecto da

acción do home sobreeste e sobre cal debe-ría ser o comportamen-to do ser humano.

Dúas compoñentesimportantes,pois, paraque un libro destas ca-racterísticas resulteatractivo para o públi-co infantil e xuvenil epara o profesorado. Pa-ra os primeiros porquea temática é interesan-te, resulta atraente sa-ber de onde vén un fu-racán, e porque é inse-rida de xeito naturalnunha historia cargadade humor, e para os se-

gundos porquerecolle contidosque fan destahistoria un re-curso moi útilpara as aulas.

Complé taseeste exemplarcun experimentopara realizar nacasa ou na aulavinculado ao te-ma tratado na his-toria. Anímase aexperimentar ecomprobar a can-tidade de sorpre-sas que podenagochar as páxi-nas dun libro.RAGA,Víctor,Unfuracán chamadoOtilia (Ilustr.Montse Español),Ed.Xerais,Vigo,

2010,PVP.10 €

ANDEL DE NOVIDADES

M. BLANCO RIVAS

Reckless. Carne de pedraCornelia Funke

Edicións Xerais. 22 €

Jacob Reckles come-teu un erro: despois demoitos anos de precau-ción, seu irmán Will cru-zou o espello e foi tras el...a un mundo noque os contosmáis tenebro-sos se volvenrealidade e noque a maldi-ción dunha fa-da sementa car-ne de pedra.Ese mundo foi afuxida e o fogar

para Jacob durante moi-tos anos, e nel andou porfragas e outeiros na buscadaqueles obxectos máxi-cos que lle solicitan reis e

emperadores.Pero cando apel de Will setransforma enxade, Jacobmarcha na pro-cura dunha úni-ca cousa: amenciña quesalve a seu ir-mán.

Treze ensaios sobre PessoaCarlos Taibo

Através Editora. 22 €

Se nas biografías dePessoa restamos aquelaspartes que se refiren ásdoenzas mentais do per-sonaxe, aos heterónimos,á dimensiónesotérica pre-sente na vida eobra do poetaou ao seu dile-tantismo políti-co, no mellordos casos ficanunhas poucasdúcias de páxi-nas para facer

un exame da condiciónmaterial dun ser humanoprofundamente desgra-ciado e,ao tempo,secreta-mente feliz. Este libro pre-

tende mergullarno que esasbiografías con-sideran de inte-rés menor, paraestudar aspec-tos da vida dePessoa que re-claman unhaaproximaciónmonográfica.

Os libros prestadosXabier López López

Editorial Galaxia. 13.50 €

Os protagonistas doscinco relatos de Os librosprestados non son os li-bros, senón os lectores. Oque agochan as vidas dosque len.A Histo-ria dun catedrá-tico de literatu-ra que sobrevi-viu a unha ma-tanza misterio-sa na SegundaGuerra Mundialou a dun guio-nista dominadopola obsesión

de devolver persoalmenteaos seus donos todos os li-bros que algún día lleprestaron. Para o autornon se trata de saber se os

libros nos po-den facer libresou se, pola con-tra, son unhacondena, o im-portante son ashistorias que,aínda sen estarcontadas neles,os libros nosobrigan a vivir.

Xuvia-NedaVicente Araguas

Edicións Xerais. 16 €

Este libro de relatos es-tá composto dun par deducias de achegamentosa ese terreo máxico coque Vicente Araguas ase-gura manter un-ha relación car-nal. E afellasque a travésdeste relatorioimos vendo co-mo o erotismoe máis a chama-da telúrica vanensamblandoun conxunto

onde a melancolía dosperdedores canxa coasmaneiras nobres de quenmiran, como as luces doderradeiro tranvía abren

paso á ollada ri-ba da memoria,sentimental. Unlibro que nosfala da froitamadura recolli-da por un autor,tan “perico enlúas” como oseu conto ho-mónimo.

FARO DE VIGO

XOVES, 23 DE SETEMBRO DE 2010INFANTIL/XUVENIL VII

Para aulasdiferentes

Unha historia cargada de humorPAULA FERNÁNDEZ

No verán que xa rematapresentouse no pazo dasMusas de Compostela,conactuación incluída de Noi-se Project,o primeiro libroen galego de FernandoFernández Rego. Trátasede 50 anos de pop, rock emalditismo na música ga-lega, editado por Toxosou-tos: unha ollada persoalaos últimos 50 anos dopop e o rock feito no país,-composta da ficha técnicade máis de setenta grupose unha presada de artigosasinados por xente comoJesús Ordovás ou XoséManuel Pereiro-, acompa-ñada dun disco duplo convinte e un temas doutrastantas bandas do panora-ma musical actual quevén encher unha migalla oermo existente na literatu-ra que xira arredor da mú-sica galega. Esta obra, decarácter eminentementedivulgativo, vén ser a ter-ceira entrega que sae doprelo dedicada a esta te-mática, despois deRock&Grelos, (Lea, 1995)de Alberto Casal e Bravú,apaixón que queima o pei-to, (Xerais, 1999) de XavierValiño. Porén, estas dúasobras, -moi centradas noque se deu en chamarrock bravú-, non preten-dían abranguer tanto co-mo a priori, -velaí o título-,tenta meter nas 400 páxi-nas do seu libro Fernán-dez Rego.

Por iso choca que, xano prólogo, o propio Xa-vier Valiño ensaie unhacaptatio benevolentiae on-de xa pretende desculpara ausencia de moitas ban-das importantes, nomea-damente no panorama damúsica galega dos últimosanos.Entre os algo máis desetenta grupos que sonobxecto de análise no li-bro, -todos con cadansúabiografía e discografía co-mentada e valorada-,bota-mos en falta innumerablesbandas do rock galego:Zënzar, Soak, Skacha, Skar-nio, Lamatumbá, Dakida-rría,Ultraqäns,Kastomä,Os3 Trebóns,... pero sobre to-do Ruxe Ruxe, formaciónsenlleira do rock feito engalego na última década.Abonde dicir que dos se-senta e sete grupos queaparecen en Komunikan-do.net, web que agrupa amaioría das bandas quefan música en galego, tansó dúas, Fanny+Alexandere The Homens, formanparte do libro de Fernán-dez Rego. Podería pensar-se que estas ausencias sedeben ao feito de o librose centrar máis no pop cano rock, mais a inclusiónde grupos como Novida-des Carminha, Los Suavesou The Killer Barbies emais a ausencia de dousdos expoñentes do popfeito aquí como Nadadoraou Projecto Mourente tam-pouco permiten agarrarsea esta teoría. Malia a, desa-gradable, sorpresa inicialde repasar a listaxe de gru-

pos e notar tanta,e tan sig-nificativa, ausencia, a lec-tura do libro vainos descu-brindo moitas bandas,queforon pioneiras en facermúsica pop e rock en Gali-za: Los Tamara,Andrés doBarro,...pero tamén os me-nos coñecidos pero, se ca-be, máis importantesN.H.U. ou Goma 2.Taménatopamos unha moi boaescolma da movida de Vi-go a carón dos grupos quedespuntaron nos 80 na Co-ruña e Ferrol, -Radio Océa-no, Los Limones,...- e ta-mén en Ourense, comoCosecha Roja. É precisa-mente a partir da décadados 90,apesar da presenzarelativamente abondosade bandas pertencentesao nomeado rock bravú,onde comezan a destacaras ausencias de practica-mente todas as bandasque fan música en galego.A explicación pode ato-parse na orixe do libro,pois os artigos todos foronrealizados inicialmentepara ser incluídos comorecensións para a web es-tatal lafonoteca.net, -agása parte correspondente ásdiscografías-, o que podeexplicar a masiva presen-za de bandas que realizanpop e rock en castelán een inglés.

O feito de estaren ini-cialmente escritas en cas-telán, e para un públiconon exclusivamente gale-go, tamén é responsableda aparición dalgún calcodo castelán ciscado aquí ealá,de que non quede moiclaro a que se refire o au-tor cando fala da música“do país” ou “nacional” edalgunha definición cu-riosa, como a do bravúcualificado como “grungegalego”. Mais xexa comofor, o presente libro podeaxudar moito a quen noncoñeza que era o que secocía nos fervedoiros mu-sicais galegos nos anos 70,80 e 90,aínda que nos que-de un sabor amargo dian-te de tanta ausencia oudespois de ler afirmaciónscomo a que nos deixa oourensán Emilio José noseu artigo:“non hai nadaque se poida facer aquísen mirar cara a Madrid”.Evidentemente, hai anosque musicalmente, e fliz-mente,isto xa non é verda-de.

Precisamente unha das ban-das que aparecen en 50 anos depop, rock e malditismo na músicagalega, celebrou o seu 20 aniver-sario reaparecendo o pasado sá-bado 18,en Allariz.Trátase dos mí-ticos Diplomáticos deMonte Alto, e a reapari-ción produciuse coa for-mación coa que grava-ron os seus tres primeirosdiscos: Arroutada Pangalaica,(DRO,1991); Parrús, (Fonomusic,1993) e Avante toda!, (Fonomu-sic,1995),isto é Xurxo Souto á voze ao acordeón,Rómulo Sanjurjoao acordeón,JuanVarela“Guni”á

guitarra,Mangüí Martín ao baixoe mais Marcos Viascón á batería,aos que se uniron ao longo doconcerto Manolo Maseda e Lolade Ribeira.Foi no Reperkusión,in-teresante festival que un ano

máis,xa van 8!,puxo o ramo á im-presionante construción músico-festiva que todos os veráns secrea ao longo do país,e foi ao la-do de dúas bandas que comple-taron,nun dos dous días do festi-

val, o que foi probablemente omellor cartel desta oferta festiva-leira: o Sargento García e outrosque volvían,o Jarbanzo Negro.

Porque despois da súa despe-dida no barrio coruñés de Monte

Alto no 2005,-na que estiveron al-gúns dos históricos compoñentesda banda,pero na que faltou Xur-xo Souto-,moitos seareiros da tro-pa da tralla quedaron, -queda-mos-, coa espiña de non poder

volver ollar os músicos da forma-ción orixinal tocando xuntos denovo.As reaparicións doutros his-tóricos do movemento bravú,co-mo a dos Rastreros ou a dos Papa-queixos,nos últimos anos manti-

ñan a esperanza espertae finalmente puidemosvolver gozar do grupoque significou o salto de-finitivo para a música

rock feita en galego,tanto en cua-lidade como especialmente enrepercusión,a banda que abriu abilla pola que vén manando nosúltimos vinte anos moitísima mú-sica de calidade feita en galego.

A volta dos Diplomáticos

FARO DE VIGO

XOVES, 23 DE SETEMBRO DE 2010 MÚSICAVIII

Que movida!50 anos arredor do pop-rock galego

DANIEL LAVESEDO