2001eko neguaGurasoentzako aldizkaria• Hiruhilabetekaria

Lea-Artibaiko Amankomunazgoa • Prebentzio Zerbitzua

1.

2 E g i t e k o P r e s t ! 1 . z e n b a k i a 2 0 0 1 e k o n e g u a

Laguntzaileak• Ondarroako Udal Euskera Zerbitzua• Guraso elkarteak:Berriatuako Herri IkastetxeaEtxebarriko Manuela Zubizarreta EskolaIspasterko Eskola unitarioaLekeitioko Eskola PublikoaLekeitioko R.M. Azkue IkastolaLekeitioko Iturriotz InstitutuaMarkina-Xemeingo Bekobenta Eskola PublikoaMarkina-Xemeingo Berakruz IkastolaOndarroako Herri IkastetxeaOndarroako Zubi Zahar Ikastola Ondarroako Txomin Agirre IkastolaOndarroako Institutua

Maketazioa BOL & ERI KomunikazioakImprimategia GERTU imprimategiaBanatzailea Axmatu XXI

EgileaLea-Artibaiko Amankomunazgoa• Prebentziorako ZerbitzuaKanttoipe, 3 • 48700 ONDARROATf.: 94 613 43 75 • Faxa: 94 683 19 66eburgoa@lea-artibai.org

Lege Gordailua BI-2770-01

Babesleak

Ekintza honek Bizkaiko Foru AldundikoKultura sailaren laguntza jaso du.

3 EditorialaEgiteko Prest!aldizkariaPedro Agustin JuaristiGurutzne Osa

4 0tik 5 urteraKasketa batenaurrean nola jokatuJosune Egia

6 6tik 11 urtera“Handiaksentitzen dira”Mariaje Uranga

8 Zeure TxokoaGurasoen galdereierantzutenNerea Urrosolo

10 12tik 18 urteraBere nortasunarenbilaOlga Maiz

12 DenentzatAhozko literaturaeta komunikazioaAitor Txarterina

egitekoegiteko1. zenbakia

Gurasoentzakoaldizkaria

3

"Egiteko prest", Lea Artibai Amankomunaz-goko ume eta gazteen gurasoei eskaintzendeutsuegun aldizkaria dozue.

Amankomunazgoak, beste proiektu batzuenartean, heziketearen ganeko informazino etaformazinoa emongo dauen artikulu, alkarriz-keta eta eritxi desbardinakin osotutako aldiz-kari hau egin nahi izan dau, hain zuzen be,gurasoak seme-alaben heziketa gaietanprestatu eta trebatzeko.

Gai honeetan jantzita dagozanek dinoenez,familiak ez dau aurretik ikasten zelan heziseme-alabak, zelako printzipioetan oinarritubehar dan, zein hezkuntza eredu eskainikodauen, etab.. sarritan "barruko senak" agin-duta hezi izaten dau. Hori dala eta, hutsunehori beteten ahalegindu nahi dogu, zuon,gurasoon laguntzeagaz.

Horretarako, aldizkariaren ganean zeozeresan nahi badozue, zuen ikastetxera edoguraso alkartera zuzendu edo Amankomu-nazgoko prebentzino zerbitzura deitu (94613 43 75), holan guztion interesei erant-zungo deutsan aldizkaria izatea lortuko dogueta.

Besterik barik, aldizkaria baliorako izangodozuelakoan gagoz.

Zuen gustokoaizan daiala

Pedro AgustinJuaristi Leniz

Lea-ArtibaiAmankomunazgoko

Lehendakaria

Gurutzne OsaSolabarrieta

PrebentzinoazpibatzordekoLehendakaria

editoriala

Emozioak eta sentimen-duak umeengan. Hainbateta hainbat aipatu ahaldira, esate baterako,poza, tristura, beldurra,inbidia, lotsa, haserrea,etab… eta horien arteanamorrua edota gure arte-an "kasketak" bezala eza-gutzen ditugunak.

Emozio hauen aurreanhezitzea posible ote da?eta zer nola egin hori?Egia esan guraso bezalaoso zaila da horrelakoegoeren aurrean ondojokatzea baina saiatukogara pauta batzuk ema-ten..

Ohikoak al dira kasketaldiak haurtxikiengan? Zer dira? Nola bereiz-ten ahal ditugu kasketaldiak etahaurraren benetako arazo edobeharrak?Kasketak haur txikiek duten jokatzekomodu berezko eta ohikoak dira.Horrelakoetan haurrak negarrez, oihu-ka, zoruan ostikoak joz, lurrera botaze.a. adierazten du amorrua eta hase-rrea. Orokorrean, helburu argi bi azalt-zen dituzte. Batetik, aurretik ukatu dio-ten zerbait lortzeko ahalegina, eta bes-tetik, gainontzekoen arreta piztu, baigurasoena, bai irakasle, ikaskide,senide, e.a.ena ere.

Sarritan jendearen aurrean izaten dira(aiton-amonak, izeba-osabak... dau-denean). Txantaje emozional horrenaurrean, gurasoek zailagoa dute

seme-alabaren nahi edo apetak ukat-zea.

Gehienetan ez da zaila kasketa bat etahaurrarentzat traumatikoa izan daite-keen gertakari bat bereiztea.Horretarako, ikusi beharko dugu kas-ketaldia nahieraz hartu ote duen, berebegitxoetan gezurrezko malkoak otedituen, e.a.

Egokia al da amorru hori adieraz-tea? Zer esan nahi du?Pertsonentzat onuragarria eta komeni-garria da sentimenduak adieraztea,modu egokian egiten denean beti ere.Haurrek ikasi behar dute poza, amo-rrua, haserrea eta beste emozioakmodu kontrolatuan adierazten.Horretarako, hazten diren bitartean,emozioen autokontrol orekatu eta ego-kia garatzen irakatsi behar diete gura-soek, helduak izatean frustrazioenaurrean tolerantzia ona izaten jakindezaten eta autoestimu egokia izandezaten.

Haurrek gainontzekoen iritzi, gustu,ukapenak eta ideiak errespetatukodituzten pertsonak izan behar duteetorkizunean, beren ideia eta iritziekinalderatuz zeharo ezberdinak izanarren; gainera, gainontzekoekiko jarre-ra tolerante eta kontrolatua izaten jakinbehar dute.

Gurasoek prestatu behar dituzte ira-kaspen horiek lortzeko estrategiak etapausoak, haurrek horrelako jarreraapetatsurik eta kontrolatu gabekoemoziorik izan ez dezaten, jarrerahoriek erreakzio neurrigabekoak etaintoleranteak sor baititzakete etorkizu-nean.

Haurrak hazten diren heinean, desa-gertzen al dira edo beste era batezazaltzen al dira kasketaldiak?Zeintzuk dira amorrua adieraztekoezaugarririk nabarmenenak adina-ren arabera?

Amorrua modu ezberdinez adieraztenda haurra hazten den heinean; nega-rrez eta zorua joz hartzen duten hase-rrealditik hasita, eta helduak frustra-zioa adierazteko mahaian ukabilkadabat jotzeko izaten duen portaera horre-tara arte. Haurra hazi ahala jokatzekomodu horrek ezaugarri ezberdinakhartzen ditu; gurasoekin haserrea edosumindura izaten da, tristura, bakart-zeko jarrera, gurasoek maite ez dutelaeta antzeko pentsamendu distortsio-natuak izateko joera ("izorratzekozigortzen naute", "benetan maitekobanindute, motorra erosiko zidaten"),ulertezintasuna ("inork ez nau ulert-zen", "ulertuko banindute, gauezetxera beranduago iristen utziko zida-ten")… Pentsamendu hauek guztiekfrustrazio, sumingarritasun eta atseka-be handiagoa sortzen dute.

Seme-alabak txiki-txikiak direnetik ira-katsi behar diete gurasoek frustrazioajasaten eta arreta modu egokian bere-ganatzen (zintzo izaten). Frustrazioa

4

0tik 5eraJosune Egia Fernandez

Psikologoa

• BILBO

0tik 5 urteraKasketa baten aurrean

zelan jokatu

E g i t e k o P r e s t ! 1 . z e n b a k i a 2 0 0 1 e k o n e g u a

Mi consejo en no prestarleatención en esos momentos,gritarle o pegarle. No es conve-niente hacerle caso porque eslo que él/ella pretende con elloy de esta forma estaríamosreforzando que continúe conesta inapropiada forma deactuar. Es un error pensar quecuando el niño crezca estosberrinches desaparecerán conla edad. Es necesario plantear-le unos límites claros y queaprenda a distinguir qué estábien y qué mal. Adquirirá másseguridad en sí mismo y mayorautocontrol emocional.

apurka-apurka kontrolatzen ikastenbada min gutxiago ematen du.Horrela, sufrimendu ugari ekidingoditugu etorkizunean.

Zer egin dezakete gurasoek kaske-taldi baten aurrean? Eta kale erdianegiten dutenean? Zerbait lortzen alda belarrondoko bat emanez?Kasketaldi baten aurrean jarrerasendo eta zorrotza izan behar da; por-taera apetatsu eta ezegokiaren aurre-an ez da amore eman behar. Seme-alabak kale erdian kasketaldia izatenduenean errazagoa da amore ema-tea, egia da; baina lotsa behin sentit-zea egokiagoa da etorkizuneanhamaika kasketaldi jasan behar izateabaino.

Horretarako, kasketaldiari jaramonikez egiten saiatuko gara, gezurrezkomalkoei ez diegu kasurik egingo, …eta etxera heltzean zigortuko dugulaesango diogu haurrari. Zigor egokibaten adibi-

dea hauxe izan daiteke: "amatxukerosketak egin arte geldi eta oztopatugabe egoten ez badakizu, sukaldekoaulkian bost minutuz egongo zara gel-dirik entrenamendu moduan, lasaiitxaroten ikasi behar duzu eta."

Edonola ere, haurra lasai dagoen unebat aprobetxatuz eta hurrengo arazoasortu aurretik, honakoa azaldukodiogu haurrari: zerbait modu ezego-kian eskatzen duen bakoitzean (nega-rrez, oihuka, ukazioa onartu gabe,...)eskaera ukatuko diogu automatikokieta ez du negoziatzeko aukerarikizango.

Bestetik, zigorrak haurrak egin duenfaltaren neurrikoa izan behar du;horrela, bere ardura dela ikasiko duhaurrak, eta izorratzeko asmorik ezdugula ikusiko du.

Jokoan galdu eta fitxak lurrera botazhaserre jaikitzen den haurraren kasuaohikoa da. Horretarako zigorrahurrengoan jokatzeko baimenik ezematea izan daiteke; ikusle moduanegon beharko du gainontzekoak galt-zen dutenean kirol-legez jokatzendutela ikusten eta gogoeta eginez.

Garrantzitsua da haurrak haserreakontrolatzeko egiten dituen ahale-ginak saritzea; horrela, jokatzekomodu egokiago hori indartukodugu.

Belarrondoko bat inoiz ez ematensaiatuko gara. Jakinekoa da bela-

rrondokoa emanez kasketaldiarekinamaituko dugula berehala; baina,

aldi berean, irakatsiko diogu jotzea

zilegi dela zerbait atsegin ez dugune-an edo norbaitek modu jakin batezjokatzea lortu nahi duenean.

Zer da kasketaldi hauen aurrean eginbehar ez duguna?

Nire aholkua da une horretan haurrariarretarik ez eskaintzea, ez oihukatzeaeta ez jotzea. Kasurik egitea ez dakomeni, hori baita berak nahi duena;horrela, jokatzeko modu ezegoki horiindartuko genuke.

Haurra heltzean kasketaldiak desa-gertuko direla pentsatzea akatsa da.Muga argi batzuk ezarri behar zaizkio,eta zer dagoen ongi eta zer gaizkibereizten ikasi beharko du. Horrela,bere buruarengan segurtasun handia-goa izango du eta emozioen autokon-trol handiagoa lortuko du. •

5

elkarrizketa

¿Qué es lo que nodebemos hacer ante

las rabietas?

E g i t e k o P r e s t ! 1 . z e n b a k i a

liblib urur u

inter

u inter

esgesgarar r

iaria

Umea hazi ahala hainbatgauza aldatzen joatendira. Horien artean umea-rengan ingurukoek dauka-ten eragina. Eta horixe daeztabaidatu nahi duguna,umea besteekin harrema-netan jartzen denean zergertatzen den, umeensozializazioa, hain zuzenere.

Zer da umeen sozializazioa edo zerda sozializazioa? Bai, benetan gaia interesagarria da etagai honetaz asko dakitenak egonbadaudenez, haiek esandakoa aipatu-ko dizuet...

Sozializazioa prozesu bat da eta pert-sonongan prozesu oso bat edo proze-su-multzo bat, hain zuzen ere, ezerbada gu humanizatzen gaituena sozia-lizazio-prozesua da: Pertsona bakoitzagaitasun batzuen jabe egingo da biziden medio sozio-naturalean, gaitasunalortuz joango da prozesuan aurreraegin ahala, hortaz, ikasteko prozesubat da ez berez datorren zerbait.Ikasteko bide horretan hainbat etahainbat emozio biziko ditu eta bestehainbesteko erreakzio edukiko ditupertsonak.

Pertsona egina, guztiz garatua egingoda, besteren artean sozializazioariesker; garatzeko iturria eta intelektualaden iturria baita. Baina sozializazioarenlehenengo iturria familiak berak ematendu. Txiki-txikitatik dauzkagun premiakbeteko ditu familiak, afektibitatea etaemozioak, horiexek hain zuzen ere,oinarri-oinarrizko beharrizanak diraumearentzat eta argi eta garbi familia-ren esku dago beharrizanok betetzea.Familiak ipiniko du umea sozializatze-bidean.

Orduan, familia da lehenengo sozia-lizazioa?Familiarentzat 4 funtzio nagusi bereizizituen, besteak beste, Murdock’ek1949an: sexuala, ekonomikoa, errepro-duktiboa eta soziala. Orain gauzakaldatzen ari dira, Mendebaldeko kultu-ran familiaren betiko eredua aldatzenari da: guraso bakarreko familiak; sexubereko kideen familiak; dibortziatuakedo banandutakoek sortutakoak, berre-gindakoak... eta ikusteko gaudenak...

Edozein dela ere familiaren eredua,bete egiten ditu funtzio nagusi bi: erre-produkzioa eta sozializazioa. Familieilagundu egin behar zaie estrukturafamiliarra zaintzen.

Baina sozializatu-sozializatu ez al daetxetik kanpo egiten?Umearen sozializazioa, nortasuna sort-zea eta estabilidade emozionala, hainzuzen, familiaren eginbeharra da. Ez

da eskolaren kontura bakarriklaga behar. Eskolak ezin du

bakarrik pisu guztiahartu, familiak ereezin du bakarrikegin, baina biekelkarrekin bai.

Noiztik ematenda? Noiz kome-ni da sozializaiohori hastea?Txikiari lehenen-gotik ulertarazi

behar zaio ama ez dela munduko pert-sona bakarra, badaudela beste batzukere: aita, amuma, anai-arrebak, hau da,hurre-hurrekoak onartu baditu berebizitzako lehenengo hilabeteetan, joan-go da beste batzuk onartzen ere etaeremua zabaltzen.

Aita hurrean edukitzeak lagundu egin-go dio umeari banaketa horrekin, sin-biosi horretatik ateratzen, eta bidebatez norbanakoa izaten, indibiduali-zatzen. Horrela, gainera, komunikatze-ko bidean jarriko da. Jaiotzetik daukaumeak komunikatu beharra, nahiz etabatzuetan estimulu faltagatik blokeatuageratzen den.

Jakin badakigu denok zelan komunika-tu: begirada bat, irriparra goxo bat nahi-koa izaten dira askotan. Bada jakindezagun sozializazioa eta komunika-zioa elkarrekin datozela. Gizakia izate-agatik, umea etengabe ari da garatzenbai intelektualki bai afektiboki.Sozializazioa beraz, gizakion garapenintelektuala eta afektiboa den zergatiabihurtzen dela esango genuke.

Argi eduki dezagun, sozializazioa etxe-an bertan hasten da, inguruak lagunduegingo dio.

Etxeko txokotik irten eta kalerakosaltoa egiten dutenean, inoiz, txartopasatzen dute, lagunik ezin egin etaazkenean, istiluak geratzen dira. Zerdela-eta?Bai, halaxe geratzen da. Aipatuko duguorokorrean zer gertatzen den. Umeaulertzeko, ulertu behar dugu lehenengoume hori familiaren sistema konkretubatean eta kontestu zehatz bateandagoela. Amarengandik banatu denumea dagoeneko autonomia lortzekobidean dago. Gauza da ulertzea zerden autonomia. Autonomoa izatea ezda bakar-bakarrik moldatzea jatekosasoian edo janzten jakitea baizik etaoztopoen aurrean erantzun bat emate-ko gai izatea, beti ere adinaren arabe-ra.

Baina kontua da aurretik ezelako

6 E g i t e k o P r e s t ! 1 . z e n b a k i a 2 0 0 1 e k o n e g u a

6tik 11raMariaje Uranga

Familia Terapeutea

• IRUN

6tik 11 urtera“Handiak sentitzen dira”

eskarmenturik ez badu hartu edo inoiz ezbada egon horrelako egoera batean,benetan gaizki pasatuko du zenbaitmomentutan. Bere buruarekin minimokisegurtasunik ez badauka edo konfiantza-rik ez badauka bere buruarengan ez dapasako etxetik kanpoko erlazio sozialeta-ra. Badaude modu batzuk salto hori erre-zago egiteko, adibidez: kontaktu batzuketa joku batzuen bitartez dosi txikiak hart-zen joaten dira.

Jakin badakigu denok, etxean hastendela beti. Pausoak honako hauek izatendira: hasieran amarekin jolastuko du, geroama barik baina ama bertan dagoela, osoaparte ez, gerotxoago ostera, ama ezbadago ere bere kasa ibiliko da nonbaitjolasean. Hori gertatzen denean ari dalortzen, poliki–poliki berarentzat ezinbes-tekoa den konfiantza maila, eta lortzenduenean hasiko da bere kasa gauzakikertzen, horrela finkatzen hasten dirasozializazioaren oinarriak. Bere buruare-kin ziur sentitzen bada umeak ikertzekobeharra ere sentituko du, jakin mina edu-kiko du, ikusi nahiko du zer pasatzen denberak manipulatzen dituenean zenbaitgauza, erreakzioak ikusteko irrikan egon-go da. Gero, prest egongo da kanpoanbesteen ondoan lehenik, eta gero, beste-ekin aritzeko, behar dituen tresnak era-biltzeko.

Zer egin besteekin erlazionatzean txar-to pasatzen ari diren umeekin?Segun eta zenbat urteko umeak diren: 6urtetik aurrera adibidez, lagunak baino ezdira ezinbestekoak. Orain arte esandako-an oinarriturik: autonomia gutxiko neska-mutilak, babes gehiegi eduki dutenak,edozein gauzagatik bildurra daukatenak...horiek, benetan, arazoak edukitzea ez daharritzekoa "Latentzia" garaiko neska-

mutilek (6-12 urte

bitartekoak) benetako oztopoak aurki dit-zakete baina helduok hor izango gara horiulertzeko eta laguntzeko: familia-eskolahain zuzen be.

Nola lagundu?Ez sartu lagunen arteko istiluetan.Kexatzen direnean ez lagundu besteenaurka jartzen... Lagundu nahi badiegu,zer pentsa ematea da onena beraiek egindezatela erreflexioa, Esate baterako esanahal diegu: "zer gertatzen da? inork ezbadu nahi ibili zurekin..."; "pentsatubeharko duzu zer daukazun zuk besteeigustatzen ez zaiena.."; "behar bada, inon-dik inora, zuk nahi duzuna besteek nahidutenaren gainetik jarri nahi duzu.." Erahorretako komentarioekin laguntza bidebat emango diegu, nolabait esateko,neska-mutilak pentsatzen jarri, pentsaraz-tea da helburua.

Liderrak eta menpekoak, hori ere kon-plexua ezta ?6-7 urterekin hasten dira horrelako figu-rak... taldetxoak egiten hasten dira eta tal-deak gauza asko suposatzen du, taldeandabilenak gauza batzuk onartzen ikasikodu, beste batzuk trukatu, amore ematenere bai... "Latentzia" delako sasoiandaude eta sasoi horretan oso konpetitibo-ak izaten dira, norgehiagoka jardutendute. Garapeneko ezaugarri bat da hori.Talde batean ibiltzean frogatu beharko dugai dela zenbait egoerari aurre egiteko,ze bestela albo batera lagako dute beste-ek, gerta daiteke agresibo bihurtzea erebai... edo beste baten menpe egotea.

Gurasoek, "honekin ez ibili" esateakomeni da?Semeak edo alabak askotan aurkituko du,hain zuzen ere, gurasoon gustukoa ezden lagun horrengan berak falta duen zer-bait edo berari gustatuko litzaiokeen zer-bait. Gurasook ez dugu ezta entzun ereegin nahi hori, baina gustatu ala ez ontzathartu beharko dugu lagunak apartatzeaez dagokigula geuri seme-alabei eureibaino. Gainera, komeni zaie saio ezberdi-nak egitea, lagun batzuekin ibili eta ondomoldatzen ez badira edo, beste batzuekinsaiatzea, behar bada guk ez dugu horidena oso ondo ulertuko eta egin dezake-gun gauzarik onena da tartean ez sartzeaguk ez ulertu arren baina beti helduonpresentzia ezinbestekoa da. "Beti egon"ez du esan nahi galdetzea baina baiEGOTEA.•

A la edad de 6 años, l@s amig@scobran una importancia relevante.En esta etapa de latencia (6-12años), l@s niñ@s con poca auto-nomía, l@s que están muy prote-gid@s, l@s que se asustan porcualquier motivo… pueden vivirmuchas dificultades en su relacióncon otr@s niñ@s. ¿Cómo ayudar-les? No interfiriendo en "conflictosde amigos". Cuando vengan que-jándose, no influir en el niñ@ aposicionarse en contra de un@ uotr@. De alguna manera, hay queconseguir que empiecen a pensarpor sí mismos (ej. "qué pasa paraque nadie quiera ... contigo?","tendrás que pensar qué hay en tique no gusta a los demás").

7E g i t e k o P r e s t ! 1 . z e n b a k i a 2 0 0 1 e k o

“Se sienten mayores”

elkarrizketaliblib u

rur u int

eru in

teresgesg

arar riaria

• 3 urteko semea dut eta txi-kitatik, ez du gau bat beraere segidan lo egin. Askoesnatzen da eta igeriketanedo sartu nahi dugu, horrela,nekeak jota ia behingozhobeto egiten duen lo.Kuriosoena da neure arre-baren etxean lo egin duene-tan, ez dela gau osoanesnatzen.

Gau bakoitzeko loaldia zikloka pasat-zen da. Ziklo bakoitzak bost fasedauzka. Lehenengotik laugarrenera,lo arinetik lo sakonera pasatzen garaeta bosgarrenenean ostera, ametsegiten dugu. Bosgarrena amaitzeare-kin batera zikloa ere amaitzen da etaziklo berri bat hasi. Nagusiok gau

baten bost bat ziklo pasatzenditugu baina umeek askozgehiago, ziklo motzagoak edu-kitzen dituzte eta. Ziklo batamaitu eta berri bat hasi arte,loa askoz arinago egiten daeta, inoiz, tarte horietan esna-tu egiten gara, umeak ere bai,eta momentu horietan, adibi-dez, ume batzuk altxatu egitendira edo gurasoei deika has-ten dira. Ikusi dugunez gabazesnatzea guztiz normala,orduan, umeak ikasi behar duohean isilik gelditu ezkero loakhartuko duela ostera ere. Etaesaterako, hori gertatzen zaioixikonean, esnatu esnatzenda, baina inori deitu barik ostera ere loegiten du.

• 5 urteko alaba daukat etaoso lotsakorra da. Lehen txi-kia zenean ba isila zelakoanbaina orain jada… nik ustedut arazoa bihurtzen arizaiola. Zer egin hori gaindit-zeko?

Lotsakorra izatea arazo bat izan daite-ke, bai. Badakizue noiz? Bada, horrenkontura gure seme-alabak momentueskasak pasatzen dituenean txartosentiarazten duelako. Adibide askoeman daitezke: esaterako, nahikoluke halako edo bestelako lagunekinibili baina eurengana hurreratzenausartzen ez denez bakarrik geratzeanahiago du, nahiko luke halako edobestelako gauza bat eduki, baina ber-barik ez egiteagatik edo ez joategatikeskatzera ezer barik gelditzen da.

Era horretako lotsa alde batera lagadaiteke, gainditu egiten da, baina era-kutsi egin behar zaio zelan, errazta-sun batzuk faltan ditu eta bereganatuegin behar ditu, hola nola: besteenga-na zelan hurreratu, berbetan zelanhasi, zerbait galdetu edo eskatu beharbadu zelan egin, bere gauzak kontat-zen ikasi, telefonoa hartu eta batenbati deitu...

Erreztasuna hartu behar du gauza

horiek egiteko, bere burua trebatu.Lehenengo eta behin, eredu bat azal-du behar zaio eta praktikatzeko auke-ra eman behar zaio bere inguruanbertan. Gainera, hastea nahikoa iza-ten da ze segituan ikusiko du zerbaitlortu duela eta lortutakoarekin motiba-tuta sentituko da bide horretatik segit-zeko.

• 2 seme ditut, 2 eta 4 urte-takoak. Zaharrenari aspaldibaten "errieta" txiki bat egi-tea edota "atentzio" txiki batdeitzea nahiko izaten da,bere buruari golpeka haste-ko. Lehengo egunean etxe-an erraketekin bere buruajotzen hasi zen; zergatik egi-ten du hori? Zer egin deza-kegu? Oso kezkatuta gaude.

Horrelako portaera bat ondo ulertzekodatu garrantzitsu bat falta zaigu: zeregiten dute gurasoek edo berarekindauden nagusiek umeak hori egitenduenean? Pentsa dezagun horrelakozerbait gertatu dela:

Egoera: Bi anaiak afaltzen ari dira.Lau urtekoak jogurt ahokada batpurrustadan bota dio anaiari aurpegi-ra. Amak errieta egin eta zigortutajogurta kendu dio. Zer egiten duumeak? Txilioka hasten da eta bereburuari kolpeka. Zer egiten du amak?Pentsatzen du "Ai ene!... ume honi

8 E g i t e k o P r e s t ! 1 . z e n b a k i a 2 0 0 1 e k o n e g u a

Nerea Urrosolo UrkizuHezkuntza Aholkularia eta Psikologo klinikoa

• ONDARROA

ZEURE TXOKOAg u r a s o e n i t a u n e i e r a n t z u t e n

Gurasoengaldera edota kez-

kei erantzun zuzenaematea oso zaila da, hezi-

keta gaietan errezetarik ezdagoelako baina pautak, ideiaketa orientazioak eman ahaldira. Zeuk ere zerbait galdetunahi baduzu, badakizu, bidali

zure galdera gure aldizka-rira. Kontutan izan

anonimoa dela.

ezin zaio ezer esan!... zelako sensi-blea da!... Zenbat sufritzen du koita-duak!"... Eta orduan, zera esaten dio:"Beno, beno!... ez zaitez horrelajarri!... lasaitu zaitez!"...Eta jogurtaematen dio. Azkenean, umeak lortudu zigorraz libratzea. Kontatu dugunmoduan gertatu bada - gehienetan,horrela izaten da eta - guztiz normalada umea horrela portatzea, beretzatbalio handia dauka horrek, argi daukazer egin behar duen nahi duena lort-zeko, behin balio izan dio, orduan,hurrengoan ere berdin egingo du.

Portaera honekin amaitu nahi badugunahikoa da amaiera aldatzea: Zigorrabete eragin, ez kendu eta ez lagabeste zerbait irabazten, laster amaitu-ko da erreakzio hori.

• Nire semeak 9 urte ditu etagauza arraroak egiten ditu,adibidez, denbora askoematen du bere gelan sartu-ta, ez du eskolako lagunik,beste batzuekin ibiltzen dakalean. Zeozer pasatzen otezaio?

Jakin egin beharko genuke zein denbenetako arazoa kasu honetan, hauda, trebetasun sozialik ez ote daukanala beste zerbait den, hau da, mutilaknahi du gelako lagunekin ibili baina ezdaki zelan, ala kontua da ez delahaiekin gustura sentitzen, interes des-berdinak dituelako. Lehenengokasuan, trebetasunak erakutsi eginbehar zaizkio eta hori litzateke solu-zioa. Bigarrenean ostera, ulertu etaerrespetatu egin behar zaio desberdi-na izateko eskubidea. Onartu eginbehar da edozelako desberdintasunbada ere (gustuak, gaitasuna, orienta-zio sexuala...), izan ere familiak berakez onartzea jada arazo bat izango daberarentzat, beraz asko sufritzendelako sasoi honetan. Laguntzarik

hoberena izango da erakusteazein bidetatik komeni zaion jot-zea eta zein estrategia erabili bereinteresak betetzeko, bere bidea aur-kitzeko.

• 3 urteko neskato batenama naiz. Eskolatik aterabezain pronto, neu ikusi etabronkan eta negarrez has-ten da. Ziur eskolan osoondo egon dela; zerbaitesan nahi dit? Zelan erant-zun behar dut?

Adin horrekin umeak oso nekatutairtetzen dira eskolatik eta aldartehorrekin errezena da edozein huske-riagatik negarrez hastea edo kasketal-di bat hartzea. Bestalde, holako txi-kiek gurasoen atentzioa behar beha-rrezkoa dute, hortaz, normala da hain-bat ordu guraso barik pasa eta gero,elkarrekin egotean "atentzio-kuota"eskatzea.

Umeak berehala ikasten du, geuk era-kusten diogu eta, atentzio "extra" lort-zeko zein den biderik errezena: negaregitea edo bronka montatzea. Hori ezbazaigu gustatzen erakutsi behardiogu umeari gure atentzioa bestemodu batera lortzen. Egin beharduguna da, hartu momentu bat egu-nean zehar berari dedikatzeko: bera-rekin jolasteko, berba egiteko, entzu-teko... eta alderantziz, ez bada beharden bezala portatzen, ez diogu jara-monik egingo, gure atentzioa kenduegingo diogu. Umea konturatzendenean era horretan ez daukala ezerlortzerik, negarrak eta bronkak desa-gertzen joango dira.

• Zelan erreparatu nire 15urteko alaban anorexia ara-zoak dituela? Gaia askotanentzun izan dut baina ezdakit zer egin neure etxeanhorrelakorik gertatuz gero,beldur naiz. Zer egin ahaldut ez gertatzeko?

Anorexiaren sintomak hauexek dira:

- Pisu galtze nabaria

- Loditzeko beldur ikaragarria, nahiz

eta pisu egokiaren azpitik egon.

- Jarrera ezkorra bai pisuaz bai itxurazeta orokorrean, elikaduraz.

- Jatorduetan portaera arraroak: osodieta eskasak ("light" janariak, kaloriagabekoak,...) laxanteak edo diuretiko-ak askotan erabili.

- Kasu batzuetan, tarteka, tripakadakematen dira, jarraian oka eginez edobota gabe.

- Neskak hilerokoa galtzen dute.

Pertsona hauek euren gorputzarenmenpe daukate autoestima eurenitxurari eta pisuari begira bizi dirabeste edozeri baino gehiago.Argaltzea adibidez lorpen garrantzit-sua da beraientzat, eta galantzeaostera, porrota eta onartezina.

Batzuetan konturatzen dira argalegidaudela baina ukatu egiten dute osa-suna arriskuan ipintzen ari direnik.

Etxeko bati arazo hau gerta ezkero,laguntza profesionala eskatzea dahoberena. Ez da egokia jatera behart-zea edo jarrera burugogorra daukate-la besterik gabe ikustea, alperrik daetengabe eztabaidetan ibiltzea.

Prebentzio-aholkuak:

- Nerabeei pisuari buruzko informazioegokia ematea, zer den osasun ara-zoa eta zer den estetika kontuabereizteko

- Benetako edertasunaren iritziaaskoz ere zabalagoa da publizitatea-ren munduan erakusten digutenabaino, ez da beharrezkoa hain argalegotea erakargarria izateko.

- Beste arazo batzuk ere, hainbeste-rako emon ez arren, gure ahaleginaeskatzen dute, hain zuzen ere, hartu-emonetan arazoak edukitzea edo nor-bere buruarekin zorrotzegia izateaga-tik exijentzia-gehiegikeria arazoakedukitzea edota, norbere buruarigehiegi eskatzeak edota estututa ibilt-zeak arazoak sortzen ditu eta horiekdenak konpondu barik lagatzea kalte-garria da ze, azken batean, konpondugabeko arazo horiekin etor daiteke,askotan, bulimia edo anorexia. •

9E g i t e k o P r e s t ! 1 . z e n b a k i a 2 0 0 1 e k o n e g u a

kontsultakBadakizu, itaunen bat badaukazu egiteko, bidali egiguzu helbide honetara:

Prebentzio zerbitzua. Kanttoipe, 3 • 48700 ONDARROA. Edo faxez 94 683 19 66ra;edo posta elektronikoz: eburgoa@lea-artibai.org

Adoleszentzia, aldaketaugariko etapa. Hainbataldiz entzun izan duguhonelako komentarioak"disfrutatu oraintxe txikie-kin, adoleszente direneanarazoak besterik ez duteematen eta…" Elkarrizketahonetan saiatuko garaikusten zer den egia eta zermitoa.

Guraso askorentzat adoleszentzia etaarazoak batera doaz biak. Zergatik dahori?Printzipioz danok dakigu zer den adoles-zentzia, aldakuntza-sasoi bat, goitikbeherako aldaketa bat. Gure bizitzakoaldaketa guztiakin gertatzen danmoduan hankaz gora ipinten dau dan-dana, oreka apurtzen dau eta hori dala-ta estresa eta ezin egona sortzen diraegoera barrira ohitzen garen arte.

Adoleszentziak ekartzen dabezan alda-ketak izugarriak dira, ez bakarrik fisikoaketa psikologikoak sozialak ere badira etahainbesterainokoak ze hortik aurrera,gure seme-alabak ez dira lehengo berdi-nak izango beste batzuk baizik, besteikuspuntu bat edukiko dute bizitzarekiko,euren interesak eta sentimenduaknabarmen aldatuko dabez eta guk, gura-sook, pertsona barri hoiekin erlazionat-zen ikasi beharko dogu.

Zer da adoleszentzia? Zelan errepa-ratzen jake? Zeintzuk dira ezaugarrinagusiak?Adoleszentzia umetazko sasoia amaitueta hurrengo bizitza-zatia da. 12 urtere-kin hasten da eta 18-20 urte arte irautendau. Pubertaroa da hasieran eta gazta-roarekin batera amaitzen da.

Zalantza barik nabarmenena aldakunt-zak izaten dira, ez edozelakoak gainera:

fisikoak, lehendabizi, hormonalak etamorfologikoak. Pentsa, ume koskorraderrepentean hazi egiten da eta sexuezaugarriak garatzen dauzenez gorpuz-kera guztiz aldatzen jako…. Aldaketafisiko hauek eragin psikologikoa erebadaukate, zeren eta adoleszenteak"gorputz" barri baten barruan ikustendau bere burua, sarritan barrikuntza horionartu barik. Gehienak konplexuren bateukiten dabe (lodi dagozala, bular haun-dia daukiela, "acnea", belarri zabalak,ipurdi txikia, eta abar) eta horregatikasko sufritzen dabe.

Adoleszenteak bere nortasunaren biladabil, inondik inora ezberdina izan nahidau, beste guztiengandik apartekoa,batez ere helduengandik desberdinduz.Originala izan nahi dauenez bere buruanabarmentzeko eginahalak egingo dauz(joko arriskutsuak, txapelketa bere-ziak…) asko arduratuko da bere itxuraz,esate baterako "orduak" emongo dauzapaintzeko zereginetan (jantzi orraz-tu…). Autonomia lortu nahi dau, izuga-rrizko askatasunaren premia handiadauka eta helduen kontra agertzekojoera. Afektibitate eta pentsamenduenmundu zabalago bat sortzen jakeorduan eta sentimendu barriak ere bai,sentimenduak ezkutuan egongo dira,maiteminduko dira, eta askotan isil-isiliketa "izarretan galduta" ikusiko doguzeuren sentimendu, teoria eta fantasiariekinez.

Hartu-emonak be aldatuko dabez edoezbardinak izango dira, eurentzat lagun-taldea izango da hemendik aurreragarrantzitsuena, lotura handia emangodautselako: hiztegi propioa daukate,janzkerak eta interes bardinak eta nagu-sien ikuspuntuen kontrako joera.

Sarri askotan gurasoek ez dakitezelan jokatu adoleszenteekin etaadoleszenteak ezdira konpontzengurasoekin. Nolalortu harremanona?

Benetan esanda ez dago "formula magi-korik" baina, nire ustez, garrantzitsuenagauza bi hauek dira: Alkarren komunika-zioa zaintzea eta bizitzeko arauak erres-petatzea. Bata bestea bezain inportante.

Batetik, KOMUNIKAZIOA zintzoa izanbehar da eta ondo baino hobeto zaindu.Alde biek ipini behar dabe Konfiantzaeta errespetua. Seme-alabak konturatubehar dira entzun egiten jakela, horreta-rako pazientzia eta interesa adierazibehar jake eta horren truke lortuko dabegurasoak jakitea euren sentimenduakzelakoak diren eta ikuspuntu ezberdinhoriek nondik datozen, azken batean,euren seme-alabak diren pertsona barrihoiek hobeto ezagutuko dabez eta alkarulertzea lortuko dabe.

Bestetik, ARAUAK behar-beharrezkoakdira alkarrekin bizitzeko, lehenen-lehe-hengotik laga argi zeintzuk diren, ahaldan neurrian negoziatuta eta hortikaurrera, bete eta bete eragin; hori bai,arauok danontzako dira ez seme-ala-bentzat bakarrik aitarentzat eta amarent-zat ere bai. Gurasook zintzo jokatubehar dugu horretan, gure portaera ere-dugarria izan behar da. Ez dagigunahaztu oso gaztetxoak direla eta, zorio-nez esango neuke, bizitza ez dabelaikusten gure moduan.

Askotan eginahalak eginda ere, ez aldira nahiko jasanezinak? Gurasookez al diegu gauza gehiegi onartzen?"Gehiegi" zer dan edo zer ez dan bakoit-zak erabaki beharko leuke kontutan har-tuta norberaren egoera eta semearenala alabaren ezaugarri bereziak.Halandabe, argi dago beharrezkoa dalaipintzea gutxieneko neurriak edo mugak,esate baterako, nik neuk bi seinalatukoneukez: etxeko pertsonak errespetuaztratatu (nahiz eta kontrako iritziak eduki

10 E g i t e k o P r e s t ! 1 . z e n b a k i a 2 0 0 1 e k o n e g u a

12tik 18raOlga Maiz Olabarria

Psikologo Klinikoa

• BILBO

12tik 18 urteraBere nortasunaren bila

edo haserre egon) eta erantzukizunakonartu (ikasketetan, etxeko arduretan:bere gela zaindu, erosketak egin,…).Pribilegioak irabaziak izan daitezala, etahortik aurrera famili bakoitzak ipinikoditu bere neurriak.

Baina adoleszenteek eurek ere gura-soengandik jasan ezin duten portae-rak eta egoerak badaude, ezta? Zereskatuko lieke gaztetxo batek gura-soei?Nire iritziz adoleszente gehienak askata-sun handiagoa, autonomia gehiago etapribazidadea errespetatzeko eskatukoleuskie. Sasoi honetan gaztetxoak gura-soengandik aldentzen joango dira etaaita-amei prozesu honek sufrimenduadakartsie (ze pentsaten dabe seme/ala-bak ez dabezala maite). Baina argi etagarbi eduki behar dogu gurasook apur-ka-apurka "soka" askatzen joan behardogula semea edo alaba aparteko pert-sona bezala garatzeko; hori bai, autono-mia eta eskubide barrien truke, eurenobligazioai erantzukizunez aurre egitekoeskatuz.

Denok dakigu, umea izatetik adoles-zente izatera aldaketa handia dagoe-la, adibidez, lagunek izugarrizkogarrantzia hartzen dutela. Gurasoekzer paper daukate guzti horretan?Gurasoen papera 3 ardatzetan oinarritudaiteke. a) lagun arteko harremanaerraztu eta errefortzatu; b)seme-alabe-en lagunak errespetatu; d) seme-alabe-en lagunak ezagutu eta euren gauzetazinteresa adierazi.

Egia da lagunek garrantzi handia dauka-tela eta euren eragina positiboa izandaiten gurasoak lehenagotik arduratudaitekez. Zelan?B a ,

seme-alabak giro egokietatik gidatuzedo orientatuz (kirola, astialdia, talde-ak...), ohitura egokiak eta osasuntsuakfinkatzeko. Horrez gain, ez ahaztu,gurasook nahitaez ereduak garela etaazken batean, geuk daukaguzen ohitu-rak eta jarrerak ikasiko dabezala seme-alabek ere. Arratia aldean dinogunez:"umeen zentzuna, etxean entzuna".

Zer egin dezakegu, seme-alabekinharremana galduta edota galtzen arigarela ikusten badugu? Hasteko, norberaren jarrera eta portaeraaztertu; gatazkak dagozan guztietansano ona da geure buruari hurrengo gal-derak egitea: Zelan portatzen naz nihaiekin?; zelan erantzuten dot eurenportaeren aurrean?; zelako harremanabultzatzen dot etxean?. Ondo pentsatuhonetaz eta gero saiatuko gara eurenikuspuntuak ezagutu eta ulertzen.Horretarako komunikazio zabala lortubehar dugu, konfiantza emonez:pazientziaz entzun, printzipioz, ez eginepaiketa moralik ("hori txarto dago", "ezzara seme edo alaba ona" eta antzeko-ak) baizik eta sentimendu positiboakadierazi (euren gauza onak aitortu etaazpimarratuz)…

Hau guztia teorian oso polita da bainapraktikan, etxean, gauzak beste erabatera gertatzen dira. Adibidez, zer-bait konpondu nahian hasten zara"gozo-gozo" berbetan baina segidanzeure aurka jartzen dira. Zer edukibeharko genuke kontutan?Lehenengo eta behin, geu garela hel-duak eta euren manipulazioei aurre egi-ten ikasi behar dogula. Hau da, momen-tu egokiak aurkitu berba egiteko etaargi, zuzen eta errespetuz (erruak inorileporatu barik) gure ikuspuntuak adiera-

zi. Gero, euren erantzu-nen arabera ondorioezberdinak aplikatuz.Adibidez, haserre bizian

jartzen diranean,orduan guk lasaijarraitu eta moduegokian euren senti-mendua batu ("badakit ez jatzula gus-tatzen", "konturatzen

naz disgusto bat delazuretzat"…, eta horrela-

ko esaldiak esanez) eta

gero horren arrazoiak argitu konponbi-deak aurkitzeko.

Nik gurasoei zera esango neuskie: ezikaratu, ez desanimatu eta jo aurrerabide honetatik. Oso garrantzitsua dageure burua kontrolatzen ikastea etabehin eta berriro komunikaziorako etaelkar ulertzeko bideak topatzen saiatu,errealistak izanda negoziatuz eta ezinposatuz ez lar exijituz.

Eta benetako arazoak badaude, kon-turatuko al gara?. Ez da beranduegiizango gauzak aldatzeko?Seme-alabek hurre-hurretik –baina kon-tuz!, utzi arnasa hartzen- jarraitu ezkero,konturatuko ginatekeela uste dot. Haieneguneroko portaeran, ohituretan edotajarreretan aldaketa nabarmena barrun-tatzen dogunean, adi egon beharkodogu zergatia aurkitzeko. Horretarako,semea edo alaba ondo ezagutu beharkodogu eta obserbadore ezin hobeakbihurtuko gara. Halandabe, kasu bat-zuetan –gitxitan- horrela jokatuz ere,berandu konturatuko gara eta beste nor-baiten laguntza –profesionala- eskatubeharko dogu. •

A menudo l@s padres-madres nosaben cómo comportarse con los ado-lescentes y éstos no se llevan biencon sus padres-madres. ¿cómo con-seguir una buena relación? No hayfórmulas mágicas pero a mi parecerdos cosas hay que tener en cuenta:por una parte, conseguir una buenacomunicación, basada en la confianzay respeto mutuo y por otra parte, esta-blecer normas de conviviencia - apoder ser negociadas entre todos,padres-madres e hij@s- y aplicarlas yrespetarlas con claridad y coherencia.Es muy importante escucharles, mos-trando paciencia e interés a fin deconocer y comprender sus sentimien-tos y puntos de vista. No olvidemosque son jóvenes y que, afortunada-mente, padres-madres y adolescentesvemos la vida de maneras diferentes.

11

Buscandosu personalidad

elkarrizketaliblib u

rur u int

eru in

teresgesg

arar riakriak

E g i t e k o P r e s t ! 1 . z e n b a k i a 2 0 0 1 e k o n e g u a

12 E g i t e k o

Gizakia gizakia denetik hasida literatura ibiltzen eta erat-zen. Sortzen eta birsortzen.Eta horretan ari gara gu geuere. Ahozko literatura gertu-ratzeko galdegin didate. Ni,Kontalaria naiz, eta lanbidehonek eskaintzen didantalaiatik mintzatuko naiz.Etxean nola uztartu ipuinakazalduko dut. Nola edo hala.

Zergatik kontatu?Antropologiaren oinarrietariko bat da ulert-zea, gizakia, animalia soziala dela.Harremanen premia duela, alegia.Kontatzeko eta entzuteko, hartzeko etaemateko beharra du. Katea hausten delarikdepresioak, traumak, desoreka datorkigu.Gu eta gure umeak orekatuak izan nahidugunez gero, konta eta adi egin dezagun.

Umeak mundua, ingurua, familiaren bitartezulertu du, batez ere, orain dela hogei urteartio, gutxi gora behera. Orain, ordea, tele-bisioneak azaltzen dio umeari nolakoa denbizi den mundua, zer dagoen ongi eta zergaizki, baloreak eta hitz batean azaltzeko,pertsona izateko funtsezkoak diren osagaioro. Sozializazioa deitzen da prozesu hau.Hortaz, azter dezagun zer nolako komuni-kazioa dagoen etxean. Umeek norekin duteharreman estuagoa, Ama-Aitarekin alaTeleberriko aurkezlearekin? Erantzuna Bbalitz, errosarioa atera mesanotxetik etahasi otoitzekin.

Gure esku da umeen heziketa, neurri handibatean bederen. Honen barnean ipuinaklagungarriak dira garapen afektibo zein psi-kologikoan. Ipuinak babesa eman diezaiokeumeari, arazo zenbaiten aurrean nolaerantzun, e.a. Ez ditzagun ipuinak liberti-mendu hutsa gisa klasifika. Ongi igarotzekobaino zerbait gehiago dira, adinaren arabe-ra batez ere.

Ipuinak ontzat ematen ditugu. Prest gaudekontatzeko…baina ez dugu sekula santanhalakorik egin.

Nori kontatu?Hamalau urteko semeari ez badiozue berebizitza osoan ipuinik kontatu, nekez hasikozarete langintzan, bataila hori galdutzateman ezazue. Gerla ez, halere. Ipuinaketxean sartu nahi baditugu, hobe goizberandu baino. Urritza malgua delarik mol-datzen ahal da. Komunikazio ona badagoetxean ipuinak txerta daitezke, naturaltasunosoz. Eta kaxkarra bada, ipuinek laguntzenahal dute egoera hobetzen.

Ipuinak nola kontatuTeorian hitz aspertuan erori gabe, arlo prak-tikoa nola garatu, eta ipuinak nola kontatubehar diren argitzen ahaleginduko naiz.Inoiz kontatu ez bada ez da arazoa. Oztopotxiki bat izan bada, baina ez da gaindiezina.Estrainekoa ez da saiorik txukunena zen-baitetan, egia da. Haatik beldurra ez dagure lagun onena eta ausardia andrearenetxeko atean jo behar izatekotan, jo deza-gun. Demagun prest gaudela kontatzeko,demagun halaber, ez dakigula nondik hasi.Garrantzitsuena historia da. Kontatukodugun historia ona izan behar du, ez luzee-gia, ez motzegia, ez aspergarria, ez lineale-gia, ez… Ona izan behar du, eta irizpidehau guk geuk erabakiko dugu. Umearenadinaren arabera sailka ditzakegu kontagaidiren ipuinak; seaskan datzan potoloaren-dako aski da Ama-aitaren ahots goxoa adit-zearekin. Bortz urterekin exigentzia mailaigoko da, seguru izan.

Historia aukeratu egin dugu. Historia ederrada, zinez. Ozen irakurtzea aukera bat da.Hori bai, oroitu zaitez entonazioak badirela,batzuetan motel irakurri behar dela, bertze-etan azkar eta boteprontoan! Irakurketabizia izan behar duela erran nahi dut. Umekoxkorrendako parada zabala dago merka-tuan, ehunka liburu eder dago apaletangure zain, marrazkiak eta guzti. Azken haunabarmendu nahi dut, izan ere egundokomaila dago ilustrazioan, edonor asetzekomodukoa. Adi, beraz. Kasu hauetanmarrazkiak ederki laguntzen ahal du konta-ketan.

Ausartagoa zara, libururik gabe, paperikgabe, marrazkien laguntzarik gabe gai sen-titzen duzu zeure burua kontatzeko. Animo!Hasi baino lehen, gorputz ataletan pausatuzure interesa: bi hanka dituzu, aurpegia,eskuak, besoak…guztiak izan daitezkebaliotsuak kontatzerakoan. Igoal aurpegia-ren keinuekin aski duzu, dena adieraztenahal da bekainekin, adibidez. Ahotsa ereaintzat har: % 50 a da, edo hortik gora.Gure izanaren zutabe nagusietariko dugu.Ez dezala inork berea gutxietsi: guztiak dirabalekoak, zenbait arrazoi ezberdin direlabide batzuk urratuagoak badaude ere.

Nolanahi ere, garrantzitsuena kontatzera-koan gogoa da, norberarena. Gauza garelasinetsi behar dugu…eta ekin! Entzuleakgozatuko du eta, seguraski zuk zeuk ere.On egin. •

DenentzatAitor Txarterina

Ipuinkontalaria eta Idazlea

• IRUÑEA

Ahozko literatura eta komunikazioa

Zelan kontatu ipuinak?

A h o l k u z e n b a i t :

“Buruko hura nork egin zion jakin nahi zuen satortxoa”Holzwarth • Erlbruch

(Koldo Eizagirrek euskaratua) Kalandraka editoriala

“Axa mixa zilarra”, JM Olaizola. Elkarlanean

1-6 urte.Historia polita, marrazki bikainak, euskara txukuna...

7-12 urte. Ipuinak, asmakizunak, marrazki ederrak...

13-18 urte. Beraiek erabaki dezatela. Sasoia heldu zaie eta.Aholku bi bertzerik ez dira.Aholku onena, hala ere, norberak bilatzea.