las lenguas de españa. histgal.pdf · 1 ondas do mar de vigo 2 se vistes meu amigo 3 e ai deus se...

44
Universität Tübingen WS 2005-2006 - 8-IX-05 Johannes Kabatek Las lenguas de España II Historia del gallego

Upload: others

Post on 18-Jul-2020

1 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • Universität Tübingen WS 2005-2006 - 8-IX-05

    Johannes Kabatek

    Las lenguas de EspañaII

    Historia del gallego

  • La ideología: dos Españas

    • “política lingüística”: leyes y normas• lengua del imperio – ¿lenguas

    “minorizadas?• “universalismo lingüístico” vs. identidades,

    “normalizaciones” y “lenguas propias”• ¿imposible objetividad?

  • La ideología: dos Españas

    • Nós somos o futuro de Galiza. Somos galegas e galegos e falamos galego. Porque só falandogalego somos galegas, somos galegos.

    • Es realmente emocionante cómo la lengua estásirviendo de lugar de encuentro y no sólo comocanal de comunicación. La lengua nos hace patria común en una concordia superior.

  • La ideología: dos Españas

    • particularismo• identidad local• superioridad de la

    lengua más íntima• necesidad de límites;

    universalidad del diferencialismo

    • en contra de la “falsa”modernidad

    • universalismo• esp. universal• superioridad de la

    lengua más hablada• unidireccionalidad de

    la evolución natural• modernidad

  • El gallego

  • Historia del gallego: etapas

    • época prerromana• romanización• Edad Media: gallego portugués• Edad Media: gallego y portugués• Séculos escuros• Rexurdimento• Siglo XX

  • Galicia prerromana: ¿País celta?

  • Galicia prerromana: ¿País celta?

    Castro de Santa Tegra

  • Galicia prerromana: ¿País celta?

    Castro de Baroña

  • Galicia prerromana: ¿País celta?

  • Galicia prerromana: ¿País celta?

  • Galicia romana

  • Galicia romana 61 a.C-409 d.C.)

  • Reino suevo (409-585)

  • El Noroeste: conservador e innovador

    • innovador: – -n- / -l- > ø (boa, lua)– fl-, pl, cl: t (chama, chorar, chave)

    • conservador (en comp. con el cast):- f- incial (gal. falar, kast. hablar)

    • - conservación j- inicial (gal. xaneiro, cast. enero)• - conservación -mb- (gal. pomba, cast. paloma)• - -l'- no asibilada (gal. mul'er, kast. mujer, hoy velar)• - cons. del Dipt. au->ou (gal.ouro, cast. oro)• - cons. de o y e abiertas (gal. bo, ben, kast. bueno,

    • bien).

    • - cons. de. diptongo -ei- (gal. Xaneiro, cast. Enero).

  • Gallego medieval

    • - fase „protohistórica“ antes de los primerostextos

    • - fase gallego-portuguesa hasta la batalla de Aljubarrota (1385)

    • - fase de la decadencia hasta finales del siglo XVI

  • ¿fase gallego-portuguesa?

    • dos hipótesis: gallego-portugués o gallego y portugués

    • relativa unidad con ligeras diferencias desde los orígenes

    • portugués: ¿gallego mozarabizado o mozárabe galleguizado?

  • ¿fase gallego-portuguesa?

  • Separación política

    • después de la conquista de Toledo (1085):• Raimundo y Urraca: Galicia• Henrique y Teresa: Tierrras al sur del Miño• después de la muerte de Alfonso VI: el hijo de

    Raimundo y Urraca será rey de León y Castilla• el hijo de Henrique y Teresa, Afonso Henriques,

    funda Portugal (1140 rey; 1147 Lisboa)

  • Gallego-portugués

    • Cancioneiros:• Cancioneiro da Biblioteca Vaticana• Cancioneiro da Biblioteca Nacional

    (Colocci Brancuti)• Cancioneiro de Berkeley• Cancioneiro de Ajuda

  • Martin Codax: Ondas do mar de Vigo

    http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/11/Martim_Codax_Cantigas_de_Amigo.jpg

  • Martin Codax: Ondas do mar de Vigo

    • Eitle Fragen(dt. W. Storck)Im Vigo-Meer ihr WallenSahtihr den Trautgesellen?

    • Ach Gott, dass bald er käme!Im Vigo-Meer ihr FlutenSahtihr den Hochgemuthen?

    • Ach Gott, dass bald er käme!Saht ihr den Trautgesellen?Ichsucht' an allen Stellen

    • Ach Gott, dass bald er käme!Saht ihr den Hochgemuthen? Mir will das Herz verbluten

    • Ach Gott, dass bald er käme!

    1 Ondas do mar de Vigo2 Se vistes meu amigo3 E ai Deus se verra cedo.

    4 Ondas do mar levado5 Se vistes meu amado6 E ai Deus se verra cedo.

    7 Se vistes meu amigo8 O porque eu sospiro9 E ai Deus se verra cedo.

    10 Se vistes meu amado11 Porque ei gran cuidado12 E ai Deus se verra cedo.

  • Alfonso el Sabio: Cantigas de Santa Maria (ca. 1280)

  • Portugal y Galicia

    • D. Dinis (1279-1325): y

    • Después de 1385: • A evolução da lingua faz-se no sentido da

    desgaleguização.

  • Castellanización del gallego

    • alcallde, adelãtado mayor, mayordomo, sastre etc.

    • Dyos, Obispo, cabildo, abbad etc. • colgado, firma, prestamo, testigos,

    paramjento etc.• fasta, syn; entonçes, mjentra, aunque, el, la

    los, las, nuestro, nuestra etc.

  • Séculos escuros

    • S. XIV: “ocupación castellana” por Enrique de Trastámara

    • jerarquía eclesiástica castellana• concilio de Trento (1563)

  • Séculos escuros

    • S. XVI: “aun la lengua gallega no permanece aquí mucho” (licenciado Molina, Santiago, 1550)

    • jerarquía eclesiástica castellana• concilio de Trento (1563)

  • Séculos escuros

    • (...) la lengua castellana se habla no solamente por toda Castilla, pero en el Reino de Aragón, en el de Murcia con todael Andaluzía, y en Galizia, Asturias y Navarra, y esto aun hasta entre la gentevulgar, porque entre la gente noble tantobien se habla en todo el resto de Spaña [...] (Juan de Valdés, Diálogo de la lengua, 1535)

  • Séculos escuros

    • "ambas erão antigamente quasi hua mesma, naspalavras, & nos diphtongos, & pronunciação queas outras partes de Hespanha não tem. Da quallingoa Gallega a Portuguesa se aventajou, tantoquánto na copia & na elegãcia della vemos. O quese causou por em hauer Reis, & corte que he a officina onde os vocabulos se forjão, & pulem, & onde manão pera os outros home(s, o que nuncahouve em Galliza. (Duarte Nunes de Leão, 1606)

  • S. XVIII: castellanización

    • “A la unidad de un solo Rey deben acompañar consiguientemente otras seis unidades: una moneda, una ley, un peso, una medida, una lengua y una religión”

    • (Miguel Antonio de Gándara a Carlos III)

  • S. XVIII: castellanización

    • RAE 1713

    • Carlos III: Real Cédula de Aranjuez (1768)• “Finalmente mando que la enseñanza de

    primeras Letras, Latinidad y Retórica se haga en Lengua Castellana generalmentedonde quiera que no se practique”

  • Fray Martín Sarmiento 1695-1772

    • 1775: Los gallegos de hoy tienen su propio dialecto, diferente del Castellano.

    • Etimologías; estudios, coplas...

    • Mi intento [...] es proponer a los gallegos eruditosy curiosos, que recojan y coordinen las vocesgallegas que actualmente se hablan en todos los territorios de Galicia

  • Rexurdimento

    • 1853: A Gaita Gallega (Juan Manuel Pintos)

    • si se unieran tres compostelanos/Con otrostres de orensano suelo/De Pontevedra tres y tres deLugo/Que una docena forma ese cologio/Dentro de poco se uniformaria/Todo el lenguaje de esteantiguo reino

  • RexurdimentoLouis Lucien Bonaparte: Evangelio

    de San Mateo (1861)• 1 En aquella sazon Jesus

    fue conducido del EspírituSanto al desierto para quefuese tentado alli por el diablo.2 Y despues de haber ayunado cuarentadias con cuarenta noches, tuvo hambre.3 Entoncesacercandose el tentador le dijo: Si eres el Hijo de Dios, di que esas piedrasse conviertan en panes.

    • 1 'N AQUELA sazonXesús foi guiado do Esprito de Dios ao desertopara que fose alí tentadopol o demonio.2 E despóisde haber ayunado carentadias e carenta noites, tuvofame.3 Entonces o tentador achegándoselledíxolle: Si eres o fillo de Dios, di que esas pedras se troquen en pans.

  • Rosalía de Castro (1837-1885)

  • Rosalía de Castro (1863): CantaresGallegos

    • Sin gramática, nin regras de ningunha clas, o lector topará moitas veces faltas de ortografía, xiros que disoarán ós oídos dun purista; pro ómenos, e pra disculpar en algo estes defectos, puxen o maior coidado en reprodusir o verdadeiroesprito do noso pobo, e penso que o conseguín en algo (...) si ben dunha maneira débil e froxa.

  • Rosalía de Castro• Castellanos de Castilla,

    tratade ben ós gallegos,• cando van, van como rosas;• cando veñen veñen como

    negros.

    • -Cando foi, iba sorrindo;candoveu, viña morrendo

    • a luciña dos meus ollos,oamantiño do meu peito.

    • Aquel máis que neve branco, aquel de dozuras cheio, aquel por quen eu vivía e sin quenvivir non quero.

    • Foi a Castilla por pan, e saramagos lle deron;

    • déronlle fel por bebida,• peniñas por

    alimento. Déronlle, en fin, canto amargo ten a vida no seuseo...

    • ¡Castellanos, castellanos,tendescorazón de ferro!

  • Rexurdimento

    existe una preocupación general y continua por el empleo, propiedad y transcripción del idioma. Se mantiene el criterio de Rosalía, criterio naturalista, popular, equidistante del vulgarismo y del purismo. No se llega a la unificación literaria del idioma escrito y la obra de todos ofrece las vacilaciones fonéticas y morfológicas del hablado. Pero se tiende a la progresiva eliminación de castellanismos o , o sea, palabras o giros castellanos acomodados a las peculiaridadesdel gallego.

  • S. XX: Real Academia Gallega

    • para recoger en Galicia su verdadero léxico, dar a conocer su gramática y afirmar su existencia se fundó esta Academia. Porque el idioma de cadapueblo es el característico más puro y máspoderoso de la nacionalidad...

    • pueblo que olvida su lengua es un pueblo muerto(...) Gentes que hablan la lengua que no les es propia, es un pueblo que no se pertenece(Murguía 1905)

  • S. XX: Galleguismo• Seminario de Estudos Galegos• Irmandades da Fala

    • palabras arbitrarias, castellanismos a granel, portuguesismos que no necesitamos, adopción de arcaísmos que es vano empeño querer resucitar, derivaciones absurdas, términos de significación dislocada, formas del más bárbaro ruralismo, vulgarismos a los que se pretende dar la categoría de voces cultas, olvido de la sintaxis genuína y, como coronamiento de todo ello, la ortografía más anárquica... (Couceiro 1929)

  • 1936: Estatuto de Autonomía

    • serán idiomas oficiales en Galicia el castellano y el gallego.

  • Longa Noite de Pedra

    • Exilio• Galaxia

  • Longa Noite de PedraO teito é de pedra.De pedra son os murosi as tebras.De pedra o chani as reixas.As portas,as cadeas,o aire,as fenestras,

    as olladas,son de pedra.Os corazós dos homesque ao lonxe espreitan,feitos estántaménde pedra.I eu, morrendonesta longa noitede pedra.

  • MEC 1970

    • Existe una lengua y una importantísimacultura popular en Galicia, y hay que tenerlaen cuenta a todos los niveles.

    Universität Tübingen WS 2005-2006 - 8-IX-05Johannes Kabatek Las lenguas de España IIHistoria del gallegoLa ideología: dos EspañasLa ideología: dos EspañasLa ideología: dos EspañasEl gallegoHistoria del gallego: etapasGalicia prerromana: ¿País celta?Galicia prerromana: ¿País celta?Galicia prerromana: ¿País celta?Galicia prerromana: ¿País celta?Galicia prerromana: ¿País celta?Galicia romanaGalicia romana 61 a.C-409 d.C.)Reino suevo (409-585)El Noroeste: conservador e innovadorGallego medieval¿fase gallego-portuguesa?¿fase gallego-portuguesa?Separación políticaGallego-portuguésMartin Codax: Ondas do mar de VigoMartin Codax: Ondas do mar de VigoAlfonso el Sabio: Cantigas de Santa Maria (ca. 1280)Portugal y GaliciaCastellanización del gallegoSéculos escurosSéculos escurosSéculos escurosSéculos escurosS. XVIII: castellanizaciónS. XVIII: castellanizaciónFray Martín Sarmiento 1695-1772RexurdimentoRexurdimento Louis Lucien Bonaparte: Evangelio de San Mateo (1861)Rosalía de Castro (1837-1885)Rosalía de Castro (1863): Cantares GallegosRosalía de CastroRexurdimentoS. XX: Real Academia GallegaS. XX: Galleguismo1936: Estatuto de AutonomíaLonga Noite de PedraLonga Noite de PedraMEC 1970