la tierraterra.geociencias.unam.mx/~alaniz/5_ondas.pdf · 2011-03-02 · en ambos casos verás...
TRANSCRIPT
EX
PER
IMEN
TO
S S
IMP
LES
PA
RA
EN
TEN
DER
UN
A T
IER
RA
CO
MP
LIC
AD
A
EX
PER
IMEN
TO
S S
IMP
LES
PA
RA
EN
TEN
DER
UN
A T
IER
RA
CO
MP
LIC
AD
A
Text
o:
Juan
Mar
tín
Gó
mez
Go
nzál
ez
y Su
sana
A. A
lani
z Á
lvar
ezIlu
stra
ció
n: J
. Je
sús
Silv
a C
oro
na y
Elis
a Ló
pez
La T
ier
ra
La T
ier
ra
55
Univ
ersi
dad
Nac
ional
Autó
nom
a de
Méx
ico
Pri
mer
a ed
ició
n,
No
vie
mb
re 2
00
8
D.R
. ©
Un
iver
sid
ad N
acio
nal
Au
tón
om
a d
e M
éxic
oC
iud
ad U
niv
ersi
tari
a, C
oy
oac
án,
04
51
0,
Méx
ico
, D
.F.
Cen
tro
de
Geo
cien
cias
Un
iver
sid
ad N
acio
nal
Au
tón
om
a d
e M
éxic
oB
ou
lev
ard
Ju
riq
uil
la n
úm
. 3
00
1,
Juri
qu
illa
, Q
uer
étar
oC
.P.
76
23
0,
Méx
ico
Imp
reso
y h
ech
o e
n M
éxic
o
ISB
N (
Ob
ra G
ener
al)
97
8-9
70
-32
-43
88
-4IS
BN
97
8-6
07
-2-0
02
46
-3
Dr.
Jos
é N
arro
Rob
les
Rec
tor
Dr.
Ser
gio
M. A
lcoc
er M
artí
nez
de
Cas
tro
Sec
reta
rio G
ener
al
Mtr
o. J
uan
Jos
é P
érez
Cas
tañ
eda
Sec
reta
rio
Adm
inis
trat
ivo
Dra
. Ros
aura
Ru
iz G
uti
érre
zS
ecre
tari
a de
Des
arro
llo I
nst
ituci
onal
Dr.
Car
los
Ará
mb
uro
de
la H
oz
Coord
inad
or
de
la I
nves
tigac
ión C
ientí
fica
Dr.
Lu
ca F
erra
ri P
edra
glio
Dir
ecto
r del
Cen
tro d
e G
eoci
enci
as
Lic
. Dav
id T
urn
er B
arra
gán
Dir
ecto
r G
ener
al d
e P
ubli
caci
ones
y F
om
ento
Edit
ori
al
Dra
. Su
san
a A
.Ala
niz
Álv
arez
Dr.
Án
gel F
. Nie
to S
aman
iego
Dr.
Man
uel
Loz
ano
Ley
vaC
oord
inad
ore
s de
la S
erie
Lic
.Eli
sa L
ópez
Dis
eño y
Form
ació
n
Est
e li
bro
no
pu
ede
ser
rep
rod
uci
do
, to
tal
ni
par
cial
men
te,
po
r n
ing
ún
med
io
elec
tró
nic
o o
de
otr
o t
ipo
, si
n a
uto
riza
ció
n e
scri
ta d
e lo
s ed
ito
res.
3
Índi
ce
Intr
oduc
ción
pag.
5
Ond
as e
n la
vid
a di
aria
pag.
6
Prop
ieda
des
de la
s on
das
pag.
6
Ond
as q
ue v
iaja
n en
el a
gua:
ola
s y
tsun
amis
pag.
9
Ond
as q
ue v
iaja
n en
sól
idos
: los
sis
mos
pag.
14
Ond
as q
ue v
iaja
n en
el a
ire:
el s
onid
opa
g. 1
8O
ndas
que
no
nece
sita
n de
un
med
io p
ara
prop
a-ga
rse:
las
onda
s el
ectr
omag
nétic
aspa
g. 2
0
Alg
unos
apo
rtes
de
Thom
as Y
oung
(177
3-18
29)
pag.
30
Agr
adec
imie
ntos
pag.
31
Ace
rca
de lo
s au
tore
spa
g. 3
2
4
5
INTR
OD
UC
CIÓ
N
A lo
s pr
imer
os h
ombr
es q
ue h
abita
ron
la T
ierr
a m
ucho
s fe
nó-
men
os d
e la
nat
ural
eza
les
caus
aban
sor
pres
a e
incl
uso
mie
do. S
us
expl
icac
ione
s er
an s
impl
es y
, en
ocas
ione
s, h
asta
fant
asio
sas.
Con
-
su m
aner
a de
exp
licar
lo.
Con
el t
iem
po, e
l con
ocim
ient
o fu
e m
ejor
ando
y la
s ob
serv
acio
-ne
s de
la n
atur
alez
a si
guie
ron
un o
rden
bas
ado
en lo
que
se co
noce
no im
plic
a al
ejar
se d
e la
ela
bora
ción
de
hipó
tesi
s y
desc
ripc
ione
s se
ncill
as. D
e es
ta fo
rma,
una
vez
que
se h
a en
tend
ido
el fe
nóm
eno,
el
ser h
uman
o bu
sca
repr
oduc
irlo
y co
n el
tiem
po co
nstr
uir m
odel
os
cada
vez
más
com
plet
os y
ela
bora
dos.
Un
ejem
plo
es e
l avi
ón, c
uyo
prim
er co
ncep
to, e
l orn
itópt
ero,
de L
eona
rdo
Da
Vin
ci, s
e tra
taba
de
una
espe
cie
de a
erop
lano
que
bat
ía su
s ala
s mec
ánic
amen
te. N
adie
se
imag
inab
a, en
su m
omen
to, q
ue su
idea
evol
ucio
narí
a ta
nto
hast
a lle
gar a
la v
ersi
ón a
ctua
l de
los
avio
nes
mod
erno
s.En
est
e fa
scíc
ulo
abor
dam
os la
sobr
epos
ició
n de
ond
as e
n la
que
es
tuvo
bas
ado
el a
nális
is d
e las
cara
cter
ístic
as d
e la
luz.
Est
e con
cept
o fu
e bá
sico
par
a sa
ber
si la
luz
se c
ompo
rtab
a co
mo
part
ícul
as o
a
man
era
de o
ndas
. Hoy
en
día
se sa
be q
ue a
mbo
s com
port
amie
ntos
so
n pa
rte
de la
luz.
Tho
mas
You
ng fu
e qu
ien
dem
ostr
ó qu
e la
luz
se
com
port
a co
mo
onda
s, c
on b
ase
en e
l est
udio
del
fenó
men
o de
in-
terf
eren
cia.
Est
a de
mos
trac
ión
form
a pa
rte d
e los
die
z ex
peri
men
tos
más
bel
los d
e la
físic
a. E
n es
te fa
scíc
ulo
se b
usca
mos
trar
la si
mili
tud
que
exis
te e
ntre
el c
ompo
rtam
ient
o de
las
onda
s qu
e co
mpo
nen
la
luz
con
las
onda
s de
otr
os fe
nóm
enos
que
ocu
rren
en
la T
ierr
a.
6LAS
ON
DA
S EN
LA
VID
A D
IAR
IA
Alr
eded
or d
el se
r hum
ano
exis
ten
muc
hos h
echo
s en
los q
ue in
ter-
vien
en o
ndas
, com
o lo
s qu
e se
pro
duce
n cu
ando
se
toca
un
inst
ru-
men
to d
e mús
ica
o cu
ando
ocu
rre u
n si
smo.
En
la m
úsic
a, cu
ando
se
hace
n vi
brar
las c
uerd
as d
e un
inst
rum
ento
, la
ener
gía
que
se a
plic
a al
ras
gar
las
cuer
das
se p
ropa
ga e
n fo
rma
de o
ndas
que
via
jan
en
dife
rent
es d
irec
cion
es. A
lgo
sim
ilar
ocur
re c
on la
s vi
brac
ione
s de
l te
rren
o pr
ovoc
adas
por
los
terr
emot
os, l
as c
uale
s se
esp
arce
n po
r to
da la
Tie
rra.
Tam
bién
en
la v
ida
diar
ia la
s on
das
son
part
e de
la
radi
o, la
tele
visi
ón, t
eléf
onos
cas
eros
y c
elul
ares
, hor
nos
de m
icro
-on
das,
apa
rato
s m
édic
os, e
tcét
era.
En
todo
s el
los
hay
una
fuen
te
que
gene
ra o
ndas
, las
cua
les s
on u
na fo
rma
de e
nerg
ía q
ue v
iaja
de
un la
do a
otr
o y
sus
efec
tos
pued
en s
er m
uy v
aria
dos.
No
impo
rta
de q
ué fo
rma
haya
n si
do g
ener
adas
las o
ndas
, ést
as
guar
dan
algu
nas
sim
ilitu
des
en s
u co
mpo
rtam
ient
o. D
icha
s si
mi-
litud
es h
an p
erm
itido
ent
ende
r, po
r ej
empl
o, e
l com
port
amie
nto
de la
luz
al o
bser
var
las
onda
s en
el a
gua.
Cóm
o bi
en s
abes
, la
luz
viaj
a a
gran
vel
ocid
ad y
est
o im
pide
apr
ecia
r su
com
port
amie
nto
fáci
lmen
te.
Segu
ram
ente
has
vis
to q
ue la
s on
das
se e
ncue
ntra
n en
tre
sí y
se
“so
brep
onen
”. E
ste
com
port
amie
nto
se ll
ama
inte
rfer
enci
a, la
cu
al ta
mbi
én e
stá
rela
cion
ada
con
efec
tos m
ultic
olor
es, c
omo
la lu
z
Alg
unos
de
esto
s fe
nóm
enos
los
vere
mos
aqu
í y c
ompr
obar
emos
el
efe
cto
de la
inte
rfer
enci
a en
las
onda
s m
edia
nte
vari
os e
xper
i-m
ento
s. PR
OPI
EDA
DES
DE
LAS
ON
DA
S
Una
ond
a, d
esde
el p
unto
de
vist
a m
ás si
mpl
e, e
s una
per
turb
ació
n qu
e se m
ueve
con
el p
aso
del t
iem
po, u
na o
nda
impl
ica
un tr
ansp
orte
de
ene
rgía
. La
onda
pue
de re
petir
se v
aria
s vec
es e
n el
mis
mo
luga
r du
rant
e ci
erto
tiem
po (p
. ej.,
el s
onid
o de
la n
ota
de u
n vi
olín
), o
bien
, pue
de p
rese
ntar
se d
e m
odo
no re
petit
ivo
(p. e
j., e
l son
ido
de
una
expl
osió
n o
la s
acud
ida
de u
na c
uerd
a).
7
Si a
gita
mos
una
cue
rda
la v
erem
os c
omo
una
línea
que
sub
e y
baja
cont
inua
men
te. E
n el
caso
de l
a lu
z o
el so
nido
, el t
amañ
o de
las
onda
s es
var
ios
mill
ones
de
vece
s m
ás p
eque
ño q
ue e
n la
cue
rda.
Ant
es d
e em
peza
r con
los e
xper
imen
tos,
vam
os a
dar
te el
nom
bre
de la
s par
tes m
ás im
port
ante
s que
tien
en la
s ond
as. E
l pun
to m
ás a
lto
de c
ada
onda
se
llam
a cr
esta
y e
l más
baj
o va
lle; l
a di
stan
cia
entr
e és
tos a
l pun
to “
cero
” de
la o
nda
(pos
ició
n an
tes d
e la
per
turb
ació
n)
se c
onoc
e co
mo
su a
mpl
itud.
La
dist
anci
a en
tre
dos
cres
tas
o en
tre
dos v
alle
s se c
onoc
e com
o lo
ngitu
d de
ond
a. S
i cue
ntas
las c
rest
as (o
va
lles)
de
una
onda
que
pas
a fr
ente
a ti
en
un se
gund
o, p
or e
jem
plo
en e
l agu
a o
en u
n os
cilo
scop
io, c
onoc
erás
su
frec
uenc
ia.
Las
dife
renc
ias
en la
s ca
ract
erís
ticas
de
las
onda
s se
pue
den
una
frec
uenc
ia a
lta e
stá
asoc
iada
con
un
tono
agu
do, c
omo
el q
ue
emite
un
viol
ín; m
ient
ras
que
una
frec
uenc
ia b
aja
se a
soci
a co
n un
so
nido
gra
ve, c
omo
el e
miti
do p
or u
n co
ntra
bajo
. Si l
a am
plitu
d es
al
ta, l
a in
tens
idad
del
son
ido
(vol
umen
) tam
bién
. En
el c
aso
de la
lu
z, la
frec
uenc
ia, o
la lo
ngitu
d de
ond
a, e
stá
asoc
iada
con
el c
olor
; m
ient
ras
que
la a
mpl
itud
con
su in
tens
idad
, es
deci
r, si
es
más
o
men
os b
rilla
nte.
La
rela
ción
ent
re fr
ecue
ncia
y lo
ngitu
d de
ond
a se
ve
rá m
ás a
dela
nte.
8
La v
eloc
idad
de
onda
no
cam
bia
en e
l med
io e
n el
que
se p
ropa
-ga
, per
o sí
cua
ndo
cam
bia
de m
edio
; alg
o si
mila
r a lo
que
te o
curr
e cu
ando
cor
res
de u
na z
ona
con
cem
ento
a o
tra
con
aren
a y
lueg
o
de s
onid
o vi
ajan
muc
ho m
ás r
ápid
o en
líqu
idos
y s
ólid
os q
ue e
n el
air
e -h
asta
5 v
eces
más
ráp
ido
en e
l agu
a y
hast
a 10
vec
es m
ás
rápi
do e
n el
ace
ro-.
aum
enta
la fr
ecue
ncia
, dis
min
uirá
la lo
ngitu
d de
ond
a y
al co
ntra
rio,
si
se a
umen
ta la
long
itud
de o
nda,
ent
once
s dis
min
uirá
la fr
ecue
n-
sire
na m
uy a
guda
, pue
s las
ond
as so
nora
s dis
min
uyen
su lo
ngitu
d de
ond
a, a
umen
tand
o su
frec
uenc
ia, y
por
eso
el s
onid
o se
va
ha-
cien
do m
ás a
gudo
. Mie
ntra
s que
cua
ndo
la a
mbu
lanc
ia se
ale
ja, l
as
onda
s al e
xpan
dirs
e au
men
tan
su lo
ngitu
d de
ond
a, d
ism
inuy
endo
su
frec
uenc
ia, y
el s
onid
o se
vue
lve
grav
e.
9
ON
DA
S Q
UE
VIA
JAN
EN
EL
AG
UA
: O
las
y ts
unam
is
círc
ulos
que
crec
en a
par
tir d
el m
ism
o ce
ntro
(con
cént
rico
s), s
e tra
ta
de o
ndas
que
via
jan.
En
el si
guie
nte
expe
rim
ento
apr
ende
rem
os u
n po
co s
obre
cóm
o se
form
an ta
les
onda
s y
la fo
rma
que
adqu
iere
n.
por u
n lu
gar,
ya q
ue a
est
o se
le c
onoc
e co
mo
inte
rfer
enci
a.
Expe
rim
ento
1
Mat
eria
les:
1 Re
cipi
ente
con
agu
a.
Proc
edim
ient
o:
-
¿Qué
pas
ó?A
l sop
lar p
or e
l pop
ote
se fo
rman
ond
as, l
as c
uale
s via
jan
por t
odo
círc
ulos
ser
án c
oncé
ntri
cos.
¿Dón
de e
stá
la in
terf
eren
cia?
cent
ro d
el m
ism
o. E
stas
ond
as, a
l enc
ontr
arse
con
las
que
sigu
en
salie
ndo
de la
pun
ta d
el p
opot
e se
sobr
epon
en, e
nton
ces o
curr
e qu
e do
s on
das
pasa
rán
por
un m
ism
o lu
gar
al m
ism
o tie
mpo
; en
ese
mom
ento
ocu
rre
la in
terf
eren
cia.
Cua
ndo
las
cres
tas
de d
os o
ndas
se
enc
uent
ran
entr
e el
las
sus
ampl
itude
s se
sum
an, p
rodu
cien
do
una
onda
aún
más
gra
nde,
ent
once
s ocu
rre
una
inte
rfer
enci
a co
ns-
• •
10
truc
tiva;
mie
ntra
s qu
e si
se
encu
entr
an u
na c
rest
a co
n un
val
le, l
a am
plitu
d de
la o
nda
resu
ltant
e di
smin
uye,
a e
so s
e lla
ma
inte
rfe-
renc
ia d
estr
uctiv
a.
-ci
a us
ando
dos
pop
otes
. b) -
tud
debi
do a
la in
terf
eren
cia
cons
truc
tiva
y de
stru
ctiv
a.
Cua
ndo
dos c
rest
as o
val
les
coin
cide
n la
inte
rfer
enci
a es
co
nstr
ucti
va; s
e ob
serv
an
com
o fr
anja
s br
illan
tes
si
las c
rest
as d
e la
s dos
ond
as
coin
cide
n, fr
anja
s m
ás o
bs-
cura
s si l
os v
alle
s coi
ncid
en.
Cua
ndo
coin
cide
n un
val
le
y un
a cr
esta
la in
terf
eren
cia
es d
estr
uctiv
a, y
se o
bser
va
com
o un
a zo
na s
in o
nda
(lín
eas
en g
ris,
per
pend
i-cu
lare
s a
las
onda
s en
el
diag
ram
a).
b)a)
11
Var
iant
e co
n do
s po
pote
s-
men
te e
l exp
erim
ento
. Aho
ra u
tiliz
arem
os d
os p
opot
es.
Proc
edim
ient
o:C
oloc
a un
a pu
nta
de ca
da p
opo-
te e
n tu
boc
a y
ábre
los e
n fo
rma
de “
V”;
pon
el e
xtre
mo
de c
ada
popo
te s
obre
la s
uper
fici
e de
l ag
ua. A
hora
sop
la s
uave
men
te
a tr
avés
de
ello
s.
¿Qué
pas
ó?
A p
artir
de
la p
unta
de
cada
po-
pote
se fo
rman
dos
conj
unto
s de
círc
ulos
con
cént
rico
s. D
espu
és
de u
nos s
egun
dos,
los c
írcu
los a
l cr
ecer
se so
brep
ondr
án y
com
en-
zará
n a
inte
rfer
ir e
ntre
sí.
Este
co
njun
to d
e on
das
al s
umar
se,
“pat
rón
de in
terf
eren
cia”
.
-
1. V
aria
r la
fuer
za d
el s
oplid
o.
2. C
ambi
ar la
dis
tanc
ia e
ntre
las
punt
as d
e lo
s po
pote
s.En
am
bos
caso
s ve
rás
cóm
o va
ría
el p
atró
n de
inte
rfer
enci
a.
Apl
ícal
o a
tu v
ida:
En e
l mar
se
gene
ran
onda
s cu
ya a
mpl
itud
y lo
ngitu
d de
ond
a de
pend
en d
e la
fuer
za d
el v
ient
o, d
e un
a fo
rma
pare
cida
a c
omo
ocur
rió
en e
l exp
erim
ento
. El v
ient
o qu
e ag
ita e
l agu
a pu
ede
hace
r cr
ecer
las o
las d
e man
era
impo
rtan
te. A
l lle
gar a
cier
ta a
ltura
las o
las
12
man
tene
r su
prop
io p
eso
(se
ha c
alcu
lado
que
la o
la ro
mpe
cua
ndo
la a
mpl
itud
es m
ayor
que
1/7
de
la lo
ngitu
d de
ond
a ap
roxi
mad
a-m
ente
); y
la s
egun
da, c
uand
o la
ola
cho
ca c
ontr
a la
s co
stas
, ahí
la
part
e su
peri
or v
iaja
rá m
ás r
ápid
o qu
e la
par
te in
feri
or y
rom
perá
ta
l com
o lo
obs
erva
mos
en
la p
laya
.
En la
pla
ya p
uede
s ver
que
hay
una
s ola
s más
gra
ndes
que
otr
as.
Cua
ndo
las c
rest
as (o
val
les)
de d
os o
las,
de c
arac
terí
stic
as si
mila
res,
se
encu
entr
an, s
u am
plitu
d au
men
ta y
deb
es d
e ten
er cu
idad
o cu
an-
do é
stas
lleg
uen
a ti.
En
otra
s oca
sion
es, v
erás
que
hay
ola
s que
a lo
le
jos s
e ve
n gr
ande
s, p
ero
cuan
do ll
egan
a la
ori
lla d
e la
pla
ya n
o lo
so
n ta
nto,
en
este
cas
o ha
ocu
rrid
o un
a in
terf
eren
cia
dest
ruct
iva
y la
s ol
as s
e el
imin
aron
ent
re s
í.
Ejem
plos
en
la N
atur
alez
a:
Los
tsun
amis
Los
tsun
amis
(o
mar
emot
os)
son
olas
muy
gra
ndes
que
pue
den
ser g
ener
adas
por
un
sism
o, u
n vo
lcán
, una
ava
lanc
ha e
n el
fond
o m
arin
o, o
la c
aída
de
un m
eteo
rito
. Un
tsun
ami s
e pr
oduj
o ce
rca
gran
sis
mo
a 30
km
de
prof
undi
dad
que
sacu
dió
la is
la, c
on u
na
inte
nsid
ad d
e ha
sta
VII
y u
na m
agni
tud
de R
icht
er d
e 9.
2. E
n es
e te
rrem
oto
se g
ener
ó un
leva
ntam
ient
o de
l sue
lo m
arin
o y
se fo
rmó
el ts
unam
i, el
cua
l cre
ció
tant
o qu
e oc
asio
nó m
ucho
s de
sast
res,
en
la p
arte
nor
oest
e de
la g
ran
isla
de
Sum
atra
y p
aíse
s vec
inos
, var
ios
min
utos
des
pués
. Las
ola
s m
ás a
ltas
alca
nzar
on u
na a
ltura
apr
oxi-
mad
a de
25
met
ros c
erca
de
la p
laya
y su
long
itud
de o
nda
alca
nzó
más
de
100
km e
n m
ar a
bier
to. L
a di
fere
ncia
de
una
ola
play
era
y un
tsun
ami,
adem
ás d
e su
tam
año,
es
que
la p
rim
era
sólo
mue
ve
onda
aba
rca
todo
el c
uerp
o de
agu
a, h
asta
el p
iso
oceá
nico
.
13
I. D
etec
tado
úni
cam
ente
por
inst
rum
ento
s.
II. S
entid
o po
r per
sona
s en
repo
so. L
os o
bjet
os s
uspe
ndid
os p
uede
n os
cila
r.II
I. Se
ntid
o en
inte
rior
es. L
os v
ehíc
ulos
est
acio
nado
s pu
eden
mov
erse
lige
ra-
men
te.
IV. S
entid
o en
el e
xter
ior.
Las
vajil
las,
vid
rios
de
vent
anas
y p
uert
as v
ibra
n, y
lo
s m
uros
cru
jen.
Los
car
ros
esta
cion
ados
se
bala
ncea
n cl
aram
ente
.
caen
obj
etos
ines
tabl
es.
VI.
Sent
ido
por
todo
mun
do, a
lgun
os m
uebl
es p
esad
os c
ambi
an d
e si
tio.
Dañ
os li
gero
s.
en lo
s m
al p
lane
ados
. Lo
perc
iben
per
sona
s qu
e va
n co
nduc
iend
o ve
hícu
los
en m
ovim
ient
o.
de c
ontr
ol d
e lo
s ve
hícu
los
en m
ovim
ient
o.
sale
n de
sus
cim
ient
os. E
l ter
reno
se
agri
eta
nota
blem
ente
. Las
tube
rías
sub
-te
rrán
eas
se ro
mpe
n.-
tam
ient
o co
nsid
erab
le d
el te
rren
o. C
onsi
dera
bles
des
lizam
ient
os e
n la
s m
ár-
gene
s de
los
ríos
y p
endi
ente
s fu
erte
s. In
vasi
ón d
el a
gua
de lo
s rí
os s
obre
sus
m
árge
nes.
XI. S
on d
estr
uido
s pu
ente
s y
estr
uctu
ras
de m
ampo
ster
ía. A
ncha
s gr
ieta
s en
el
terr
eno.
Hun
dim
ient
os y
der
rum
bes
en te
rren
o su
ave.
XI
I. D
estr
ucci
ón to
tal.
Ond
as v
isib
les s
obre
el t
erre
no. O
bjet
os la
nzad
os h
acia
ar
riba
en
el a
ire.
La e
scal
a de
Mer
calli
se u
sa p
ara
dete
rmin
ar l
a in
tens
idad
de
un te
rrem
oto
de
acue
rdo
con
los d
años
caus
ados
y v
aría
de
un lu
gar a
otr
o. S
u di
fere
ncia
con
la
esca
la d
e m
agni
tud
de R
icht
er e
s que
ést
a m
ide
la e
nerg
ía li
bera
da, r
egis
trad
a en
los
sism
ógra
fos,
y ti
ene
un s
olo
valo
r.
14
ON
DA
S Q
UE
VIA
JAN
EN
SÓ
LID
OS:
Lo
s si
smos
Inte
rfer
enci
a de
ond
as e
n ag
ua y
en
sólid
os
-
En e
l sig
uien
te e
xper
imen
to v
amos
a v
er c
ómo
esta
s on
dula
cion
es
son
prod
ucto
de
la in
tera
cció
n en
tre
las
onda
s al
pro
paga
rse.
Expe
rim
ento
2
Mat
eria
les:
Un
reci
pien
te tr
ansp
aren
te
(p. e
j. un
env
ase
de p
lást
ico
o vi
drio
).A
gua.
Luz
del s
ol d
e m
edio
día.
D
os c
ucha
ras,
regl
as, o
pal
os d
e m
ader
a.
Proc
edim
ient
o:Ba
jo e
l ray
o de
l sol
sos
tén
el e
nvas
e co
n la
s do
s m
anos
o p
on e
l re
cipi
ente
sob
re u
na m
esa
o ba
se d
e cr
ista
l tra
nspa
rent
e. V
iert
e ag
ua e
n él
has
ta a
prox
imad
amen
te la
mita
d. E
l env
ase
debe
est
ar
sepa
rado
del
suel
o un
os 5
0 cm
com
o m
ínim
o. A
hora
gol
pea
una
de
las
pare
des
del r
ecip
ient
e.
• • • •
15
¿Qué
pas
ó?A
l gol
pear
el r
ecip
ient
e ve
rás
una
onda
en
el a
gua
que
viaj
a de
un
lado
a o
tro.
Las
ond
as s
e ve
rán
com
o ba
ndas
en
tono
s os
curo
s y
clar
os. S
i obs
erva
s co
n m
ás c
uida
do, n
otar
ás q
ue p
oco
desp
ués
de g
olpe
ar e
l rec
ipie
nte
apar
ecer
án o
ndas
, ent
re e
llas,
ver
ás c
asi
sim
ultá
neam
ente
alg
unas
ond
as d
e m
ayor
am
plitu
d y
lueg
o ot
ras
de m
enor
am
plitu
d. E
sto
se d
ebe
a qu
e al
gol
pear
el r
ecip
ient
e, la
s on
das
viaj
an m
ás rá
pido
por
sus
par
edes
(sól
idas
) que
por
el a
gua
(líqu
ida)
. Al v
ibra
r el r
ecip
ient
e, h
izo
que
toda
s sus
par
edes
pro
du-
de la
s ond
as e
n do
s med
ios.
Ade
más
, al p
ropa
gars
e m
ás rá
pido
las
onda
s en
la p
arte
sól
ida
del r
ecip
ient
e, p
rovo
ca q
ue v
eas,
cas
i al
mis
mo
tiem
po, u
na o
nda
de a
mpl
itud
sim
ilar
a la
pri
mer
a al
otr
o la
do d
el m
ism
o.
Expl
ícal
o:
Si d
os o
más
ond
as q
ue v
iaja
n en
un
med
io s
e en
cuen
tran
, el r
e-su
ltado
en
cual
quie
r pun
to se
rá la
sum
a de
las o
ndas
indi
vidu
ales
. Es
to lo
ver
ás p
roye
ctad
o en
form
a de
fran
jas
de d
ifere
ntes
tono
s.
Las f
ranj
as cl
aras
y o
bscu
ras c
orre
spon
den
a un
a in
terf
eren
cia
cons
-tr
uctiv
a cu
ando
coi
ncid
en la
s cre
stas
y lo
s val
les,
resp
ectiv
amen
te.
lum
inos
a qu
e se m
ueve
cont
inua
men
te co
n el
mov
imie
nto
del a
gua,
ta
l com
o se
obs
erva
en
las
albe
rcas
.
Ejem
plos
de
viaj
e de
ond
as e
n só
lidos
:Lo
s ef
ecto
s de
los
sism
osLo
s sis
mos
ocu
rren
cuan
do h
ay u
n de
spla
zam
ient
o en
tre d
os b
loqu
es
de la
cort
eza
terr
estr
e, en
tonc
es la
ener
gía
liber
ada
se p
ropa
ga d
entr
o de
la T
ierr
a en
form
a de
ond
as s
ísm
icas
en
toda
s di
recc
ione
s.
En o
casi
ones
, dur
ante
el v
iaje
de
las o
ndas
, ést
as q
ueda
n at
rapa
-
las
estr
uctu
ras
que
com
pone
n la
cor
teza
. Est
e fe
nóm
eno
ocur
rió
dura
nte
el s
ism
o de
Mic
hoac
án d
el 1
9 de
sep
tiem
bre
de 1
985
(de
mag
nitu
d 8.
1 en
la e
scal
a de
Ric
hter
, y c
on u
na in
tens
idad
de
hast
a IX
en
la d
e M
erca
lli).
La e
nerg
ía q
ue s
e lib
eró
en e
l lug
ar d
e or
igen
de
l ter
rem
oto
llegó
a la
cue
nca
de M
éxic
o y
las
onda
s qu
edar
on
atra
pada
s en
lo q
ue fu
e el
ant
iguo
lago
, com
pues
to p
rinc
ipal
men
te
16
por
arci
lla, a
rena
y g
rava
. De
esta
form
a, la
s on
das
com
enza
ron
a re
bota
r en
la r
oca
más
ríg
ida
de la
bas
e de
alg
unos
cer
ros
com
o el
de
Cha
pulte
pec
y el
de
la E
stre
lla. E
stos
reb
otes
pro
voca
ron
que
las
onda
s sí
smic
as s
e co
ncen
trar
an e
n ci
erta
s zo
nas
y al
inte
rfer
ir
cons
truc
tivam
ente
, aum
enta
ron
su a
mpl
itud
igua
l que
en
el e
xpe-
rim
ento
don
de g
olpe
amos
el r
ecip
ient
e co
n ag
ua. L
a fr
ecue
ncia
de
por l
o qu
e en
trar
on e
n re
sona
ncia
, que
es o
tra
man
era
de ll
amar
a la
“i
nter
fere
ncia
cons
truc
tiva”
. La
reso
nanc
ia es
la q
ue h
izo
que v
ario
s
Ejem
plo
del u
so d
e la
s on
das
para
con
ocer
el
inte
rior
de
la T
ierr
a U
na e
xplo
sión
o u
n te
rrem
oto
son
fuen
tes
de e
nerg
ía q
ue g
ener
an
inte
rior
de
la T
ierr
a. E
stas
ond
as p
uede
n se
r re
gist
rada
s po
r un
Cua
ndo
se b
usca
pet
róle
o, a
gua
o m
iner
ales
, se
usa
la si
smol
ogía
de
exp
lora
ción
, la
cual
util
iza
unos
det
ecto
res
de o
ndas
llam
ados
ge
ófon
os. E
n el
cas
o de
l reg
istr
o de
la e
nerg
ía li
bera
da p
or lo
s te
rrem
otos
, los
det
ecto
res
que
se u
san
se ll
aman
sis
móg
rafo
s. E
l tie
mpo
que
tard
an e
n lle
gar
las
onda
s sí
smic
as d
e la
fuen
te a
los
dete
ctor
es p
erm
ite c
alcu
lar
la p
rofu
ndid
ad d
e la
s ca
pas
que
com
-po
nen
la T
ierr
a.
Cua
ndo
ocur
re u
n te
rrem
oto
se re
gist
ran
prin
cipa
lmen
te d
os ti
pos
de o
ndas
que
via
jan
por e
l int
erio
r del
pla
neta
. Las
pri
mer
as o
ndas
en só
lidos
com
o en
líqu
idos
; las
ond
as “
S” ll
egan
inst
ante
s des
pués
, pe
ro é
stas
sól
o se
tran
smite
n en
sól
idos
. Gra
cias
a e
sta
dife
renc
ia
en e
l com
port
amie
nto
de la
s ond
as, s
e sa
be q
ue d
entr
o de
la T
ierr
a ha
y ca
pas “
sólid
as”
(cor
teza
, man
to in
feri
or y
núc
leo
inte
rior
), un
a ca
pa “
plás
tica”
com
o la
que
est
á en
el m
anto
sup
erio
r, y
que
se le
co
noce
com
o as
tenó
sfer
a, y
la c
apa
“líq
uida
” en
el n
úcle
o ex
teri
or.
que
prod
uce
el c
ampo
mag
nétic
o de
la T
ierr
a.Si
el s
ism
o oc
urre
a p
oca
prof
undi
dad
se g
ener
an ta
mbi
én o
ndas
bajo
tus
pies
.
17
-po
nen
la T
ierr
a se
logr
ó gr
acia
s al
uso
de
las
onda
s sí
smic
as, c
uya
vari
ació
n, e
n fu
nció
n de
l med
io q
ue
el n
úcle
o in
teri
or, S
ond
as s
ecun
dari
as d
irec
tas,
SS
18ON
DA
S Q
UE
VIA
JAN
EN
EL
AIR
E:El
son
ido
Expe
rim
ento
3
Mat
eria
les:
Dos
vas
os d
e pl
ástic
o.H
ilo d
e m
ás d
e ci
nco
met
ros.
Proc
edim
ient
o:
Haz
un
aguj
ero
en e
l fon
do d
e lo
s va
sos
y am
arra
en
cada
uno
los
sepá
rens
e pa
ra q
ue e
l hilo
est
é lo
más
tens
o po
sibl
e. A
hora
susu
rra
algu
nas
pala
bras
en
el v
aso.
Te
dará
s cu
enta
que
, aun
cua
ndo
lo
haya
s di
cho
muy
que
dito
, tu
amig
o lo
esc
ucha
rá.
Expl
ícal
o:
Un
cuer
po e
mite
un
soni
do c
uand
o vi
bra,
el c
ual e
stim
ula
el s
enti-
do d
el o
ído.
Cua
ndo
habl
as d
entr
o de
l vas
o, la
s ond
as d
e tu
voz
se
tran
smite
n a
trav
és d
e la
cuer
da h
acié
ndol
a vi
brar
, com
o si
est
uvie
-ra
s jug
ando
con
un slinky
(jug
uete
par
ecid
o a
un re
sort
e m
uy la
rgo
vaso
del
otr
o ex
trem
o pa
san
nuev
amen
te a
l air
e co
mo
onda
s ac
ús-
ticas
. Cua
ndo
las o
ndas
lleg
an a
l tím
pano
, ést
e co
mie
nza
a vi
brar
y
com
unic
a di
chas
vib
raci
ones
a tr
avés
de
un co
njun
to d
e hu
esos
que
• •
19
Com
o te
hab
rás
dado
cue
nta,
el s
onid
o no
sól
o se
tran
smite
en
el a
ire,
sin
o en
cua
lqui
er o
tro
mat
eria
l, se
a ga
s, lí
quid
o o
sólid
o;
el ú
nico
med
io e
n el
que
no
se p
uede
n pr
opag
ar e
s en
el v
acío
. La
velo
cida
d pr
omed
io d
el so
nido
en
el a
ire
es d
e 33
1 m
/s, e
n el
agu
a de
mar
es
de 1
435
m/s
, mie
ntra
s qu
e en
sól
idos
, com
o el
ace
ro, e
s de
5 m
il m
/s. E
llo m
uest
ra q
ue la
vel
ocid
ad c
on q
ue s
e pr
opag
a el
so
nido
dep
ende
del
mat
eria
l que
sir
ve c
omo
med
io d
e tr
ansp
orte
.
Apl
ícal
o en
tu v
ida:
-lo
cida
d de
l son
ido
es in
feri
or a
la d
e la
luz.
entr
e la
luz
y e
l so
nido
pue
des
usar
una
lám
para
y
un a
mig
o. S
epár
ense
var
ias
dece
nas
de m
etro
s y
grita
en
el m
omen
to e
n qu
e en
cien
das
la lá
mpa
ra,
él v
erá
inm
edia
tam
ente
la lu
z, m
ient
ras
que
tu g
rito
ll
egar
á un
os i
nsta
ntes
des
pués
. Un
expe
rim
ento
si
mila
r lo
rea
lizó
Gal
ileo
busc
ando
det
erm
inar
la
velo
cida
d de
la lu
z, s
in e
mba
rgo,
sól
o pu
do c
oncl
uir
que
la v
eloc
idad
del
son
ido
es in
feri
or a
la d
e la
luz.
• C
uan
do
vaya
s a
un
even
to d
ond
e ha
y fu
egos
sido
lanz
ado
un c
ohet
e pe
rcib
es la
luz
del e
stal
lido,
pe
ro el
soni
do d
el m
ism
o lle
ga u
nos s
egun
dos d
espu
és.
• C
uand
o ha
y un
a to
rmen
ta e
léct
rica
y o
bser
vas
que
un ra
yo su
rca
el c
ielo
, el t
ruen
o lle
ga v
ario
s seg
undo
s de
spué
s. In
clus
o, p
uede
s cal
cula
r la
dist
anci
a a
la q
ue
cae
un r
ayo.
Cue
nta
los
segu
ndos
que
hay
ent
re e
l
por c
ada t
res s
egun
dos l
a dis
tanc
ia se
rá d
e un
kiló
met
ro
apro
xim
adam
ente
, ya
que
la lu
z vi
aja
casi
a 3
00,0
00
kiló
met
ros p
or se
gund
o (k
m/s
), es
a es
la ra
zón
por l
a qu
e lle
ga c
asi i
nsta
ntán
eam
ente
a tu
s oj
os, m
ient
ras
que
el s
onid
o vi
aja
muc
ho m
ás le
nto
a 0.
331
km/s
.
20ON
DA
S Q
UE
NO
NEC
ESIT
AN
UN
M
EDIO
PA
RA
PR
OPA
GA
RSE
:La
s on
das
elec
trom
agné
ticas
En la
Nat
ural
eza
exis
te u
n tip
o de
ond
as q
ue n
o re
quie
ren
de u
n m
ater
ial p
ara
prop
agar
se y
se
cono
cen
com
o on
das
elec
trom
agné
-tic
as. E
ste
tipo
de o
ndas
son
qui
zá la
s m
ás c
omun
es e
n tu
vid
a, y
a qu
e la
luz
pert
enec
e a
este
tipo
de
onda
s.
La lu
z y
la d
oble
rend
ija
Expe
rim
ento
4
Thom
as Y
oung
dem
ostr
ó qu
e cu
ando
la lu
z de
dos
fuen
tes
se e
n-cu
entr
an, a
pare
ce u
n pa
trón
de
inte
rfer
enci
a, s
igno
ineq
uívo
co d
e qu
e la
luz
se c
ompo
rta
com
o un
a on
da. E
n es
ta p
arte
vam
os a
re-
prod
ucir
par
te d
el e
xper
imen
to d
e la
dob
le re
ndija
de
Youn
g, q
uien
fu
e el
pri
mer
o en
des
cubr
ir e
ste
fenó
men
o.
Mat
eria
l:U
n tr
ozo
de p
apel
met
álic
o (lo
pue
des
obte
ner d
e la
s en
voltu
ras
de g
alle
tas
o fr
itura
s).
Un
cort
ador
exa
cto.
U
na lá
mpa
ra d
e lu
z.
Una
regl
a de
met
al.
Proc
edim
ient
o:
que
hace
r un
par d
e co
rtes
par
alel
os d
e ap
roxi
mad
amen
te 3
cm
de
larg
o so
bre
el p
apel
. La
sepa
raci
ón e
ntre
los
cort
es d
ebe
ser l
o m
ás
pequ
eña
posi
ble,
apr
oxim
adam
ente
med
io m
ilím
etro
(0.
5 m
m).
enci
ende
la lá
mpa
ra y
dir
ige
el h
az d
e lu
z ha
cia
las
rend
ijas
en e
l
pref
eren
cia
oscu
ra, p
ara
ver e
l res
ulta
do.
• • • •
21
¿Qué
pas
ó?Si
el h
az s
e di
vide
en
dos
al a
trav
esar
las
rend
ijas,
¿cu
ánta
s fr
anja
s
Expl
ícal
o:
En la
par
ed v
erás
pro
yect
adas
un
conj
unto
de
fran
jas m
uy d
elga
das
oscu
ras
y cl
aras
pro
duci
das
por
la in
terf
eren
cia
de la
luz.
Ale
ja y
en fu
nció
n de
la d
ista
ncia
de
la lá
mpa
ra, p
ero
tam
bién
se h
arán
más
cl
aras
o m
ás b
orro
sas.
A d
ifere
ncia
de
lo q
ue su
cede
en
el a
gua,
aqu
í la
s fra
njas
obs
cura
s mue
stra
n cu
ando
hay
una
inte
rfer
enci
a de
stru
c-tiv
a, m
ient
ras q
ue la
s cla
ras m
uest
ran
la in
terf
eren
cia
cons
truc
tiva.
El
hec
ho d
e qu
e ha
ya v
aria
s fr
anja
s, e
n ve
z de
dos
, mue
stra
que
la
luz
se c
ompo
rta
com
o un
a on
da.
22
En e
l exp
erim
ento
clá
sico
de
la d
oble
re
ndija
de
Youn
g, s
e ut
iliza
n do
s lá
min
as,
la p
rim
era
con
una
sola
ren
dija
y la
se-
gund
a co
n do
s. E
n la
imag
en p
roye
ctad
a se
obs
erva
n la
s ba
ndas
cla
ras
y ob
scur
as
prod
ucid
as p
or la
inte
rfer
enci
a de
las
dos
onda
s qu
e pa
san
la s
egun
da lá
min
a.
23
Burb
ujas
de
Col
ores
Expe
rim
ento
5
¿Cre
es q
ue la
inte
rfer
enci
a te
nga
algo
que
ver
con
las
burb
ujas
de
aver
igua
rlo.
Mat
eria
les:
Un
reci
pien
te.
Agu
a.Ja
bón
en p
olvo
o lí
quid
o.A
lam
bre.
Azú
car o
glic
erin
a.
Proc
edim
ient
o:1.
Mez
cla
dos
cuch
arad
as d
e ja
bón
y do
s de
azú
car
(o
glic
erin
a) e
n un
vas
o de
agu
a.
o tr
iáng
ulo)
. 3.
Met
e la
fig
ura
de a
lam
bre
dent
ro d
el r
ecip
ient
e y
alam
bre.
que v
eas l
a pe
lícul
a de
jabó
n, en
la cu
al ta
mbi
én p
odrá
s ap
reci
ar v
aria
s fr
anja
s de
col
ores
.
• • • • •
24
¿Qué
pas
ó?La
s fr
anja
s de
col
ores
que
se
apre
cian
sob
re la
pel
ícul
a de
jabó
n,
adec
uado
ent
re lo
s ray
os d
e lu
z y
la p
elíc
ula
de ja
bón.
Te
tom
ará
un
poco
de
tiem
po e
ncon
trar
el á
ngul
o ad
ecua
do d
onde
se
obse
rvan
es
tas
fran
jas.
Det
alle
s:
jabó
n y
prod
ucir
muc
has
burb
ujas
. El a
zúca
r y
la g
licer
ina
sirv
en
está
bie
n ce
rrad
a la
pel
ícul
a no
se
form
ará.
Expl
ícal
o:
Al p
asar
la lu
z de
un
med
io (e
l air
e), a
otr
o (la
pel
ícul
a de
jabó
n),
cier
tas l
ongi
tude
s de
onda
est
e re
tras
o re
pres
enta
una
inte
rfer
enci
a co
nstr
uctiv
a, p
ara
otra
s de
stru
ctiv
a.
El c
olor
que
se
ve e
s el
cor
resp
ondi
ente
a la
long
itud
de o
nda
resu
ltant
e de l
a in
terf
eren
cia.
La
luz
roja
tien
e una
long
itud
de o
nda
25
muy
peq
ueña
, de
apro
xim
adam
ente
760
nm
, mie
ntra
s qu
e la
luz
viol
eta
tiene
una
long
itud
de o
nda
aún
más
peq
ueña
(de
apro
xi-
mad
amen
te 4
00 n
m).
El c
olor
dep
ende
de
la lo
ngui
tud
de o
nda
Apl
ícal
o a
tu v
ida:
Segu
ram
ente
has
vis
to e
n la
cal
le c
harc
os d
e ag
ua s
obre
el p
avi-
Esto
ocu
rre
cuan
do h
ay u
na p
elíc
ula
de a
ceite
de
coch
e qu
emad
o
pelíc
ula
de ja
bón,
ocu
rre
con
el a
ceite
. Si
vie
rtes
ace
ite e
n un
vas
o de
agu
a no
se
apre
ciar
á la
des
com
-po
sici
ón d
e la
luz
porq
ue la
pel
ícul
a de
ace
ite e
s m
uy g
rues
a pa
ra
prov
ocar
est
e fe
nóm
eno.
Has
ta q
ue e
l esp
esor
de
la p
elíc
ula
se
adel
gaza
y e
s de
l ord
en d
e la
long
itud
de o
nda
de la
luz,
ent
once
s es
cua
ndo
ocur
re la
inte
rfer
enci
a.
26
Med
ias,
mas
cada
s y
luz
Expe
rim
ento
6
Otr
a fo
rma
de v
er la
inte
rfer
enci
a de
la lu
z es
med
iant
e el
uso
de
otro
s ele
men
tos q
ue p
uede
s enc
ontr
ar en
tu ca
sa co
mo
las m
asca
das
y la
s m
edia
s.
Mat
eria
les:
Una
med
ia d
e m
ujer
(neg
ra o
caf
é) o
una
mas
cada
de
seda
. U
na lá
mpa
ra d
e lu
z bl
anca
.
Proc
edim
ient
o:Es
tira
la m
edia
con
tus m
anos
cerc
a de
tu ca
ra y
dir
ige l
a m
edia
hac
ia
la fu
ente
de
luz.
Ver
ás q
ue a
l mir
ar a
trav
és d
e la
med
ia a
prec
iará
s va
rios
cír
culo
s co
ncén
tric
os d
e co
lore
s.
¿Qué
pas
ó?Lo
s hi
los
de la
med
ia o
mas
cada
son
muy
del
gado
s y
la d
ista
ncia
en
tre
ello
s es t
an c
orta
que
faci
lita
la d
ifrac
ción
de
la lu
z. L
a di
frac
-ci
ón o
curr
e cu
ando
una
ond
a ro
dea
el e
xtre
mo
de u
n ob
stác
ulo.
Los
ra
yos a
l int
erfe
rir e
ntre
ello
s pro
duce
n la
inte
rfer
enci
a co
nstr
uctiv
a y
dest
ruct
iva
que
dan
orig
en a
l cír
culo
de
colo
res.
• •
27
Las
onda
s el
ectr
omag
nétic
as e
n la
vid
a di
aria
y la
Nat
ural
eza
Las o
ndas
ele
ctro
mag
nétic
as so
n ot
ro ti
po d
e en
ergí
a en
mov
imie
n-to
, no
nece
sita
n un
med
io p
ara
prop
agar
se, s
on in
visi
bles
y v
iaja
n ap
roxi
mad
amen
te a
la v
eloc
idad
de
la lu
z. S
on m
uy p
arec
idas
en
tre
sí y
se
dife
renc
ian
por
su r
ango
de
frec
uenc
ia (o
long
itud
de
onda
).La
par
te d
el e
spec
tro
de o
ndas
ele
ctro
mag
nétic
as q
ue e
ncon
tra-
los
inte
rval
os a
prox
imad
os d
e lo
ngitu
d de
ond
a y
su fr
ecue
ncia
.
Espe
ctro
ele
ctro
mag
nétic
o
28
El s
er h
uman
o só
lo p
erci
be u
n se
gmen
to m
uy p
eque
ño d
el
espe
ctro
ele
ctro
mag
nétic
o. A
est
e in
terv
alo
se le
llam
a in
terv
alo
visi
ble
de lu
z y
sus
dist
inta
s lo
ngitu
des
de o
ndas
las
perc
ibim
os
com
o co
lore
s.
Las
onda
s el
ectr
omag
néti
cas
actu
alm
ente
se
utili
zan
en la
s te
leco
mun
icac
ione
s co
mo
las
tran
smis
ione
s de
rad
io, t
elev
isió
n y
los
telé
fono
s ce
lula
res.
Tam
bién
tien
en u
na g
ran
aplic
ació
n en
la
med
icin
a, ta
l es
el c
aso
de lo
s ra
yos
X, r
ayos
ultr
avio
leta
, ray
os
gam
ma
o el
rayo
láse
r.La
s on
das
elec
trom
agné
ticas
via
jan
en e
l air
e a
la v
eloc
idad
de
la lu
z. M
enci
onam
os a
nter
iorm
ente
que
si a
umen
ta la
frec
uenc
ia,
dism
inuy
e su
long
itud
de o
nda,
por
eso
las
onda
s co
n m
enor
lon-
que
tran
smite
la ra
dio
AM
tien
en ci
ento
s de
kiló
met
ros d
e lo
ngitu
d co
n fr
ecue
ncia
s de
cie
ntos
de
mile
s de
cic
los
por
segu
ndo
(de
500
tiene
n lo
ngitu
des
de d
ecen
as d
e m
etro
s y
frec
uenc
ias
de m
illon
es
de c
iclo
s po
r se
gund
o (d
e 88
a 1
08 M
Hz,
meg
aher
tz).
En e
l cas
o de
l hor
no d
e m
icro
onda
s, é
ste
gene
ra o
ndas
que
tien
en e
ntre
uno
s cu
anto
s cen
tímet
ros y
milí
met
ros d
e lo
ngitu
d, c
on fr
ecue
ncia
s más
al
tas,
con
cic
los
de c
ient
os d
e m
illon
es p
or s
egun
do. H
ay m
ucho
s si
stem
as d
e co
mun
icac
ión
que
func
iona
n a
trav
és d
e sa
télit
es, e
llos
gene
ralm
ente
trab
ajan
con
frec
uenc
ias d
e mile
s de m
illon
es d
e cic
los
por s
egun
do (G
Hz,
gig
aher
tz),
sien
do su
long
itud
de o
nda
de u
nos
cuan
tos
cent
ímet
ros
a m
ilím
etro
s.
-m
unic
ació
n ba
sado
s en
onda
s ele
ctro
mag
nétic
as, c
ada
gobi
erno
, de
acue
rdo
con
conv
enio
s int
erna
cion
ales
, sup
ervi
sa q
ue ca
da se
rvic
io
de r
adio
com
unic
ació
n (e
stac
ione
s de
rad
io, t
elev
isió
n, r
adio
nave
-ga
ción
, rad
iolo
caliz
ació
n, ra
dion
aveg
ació
n ae
roná
utic
a o
serv
icio
s de
telé
fono
s ce
lula
res)
tras
mita
en
cier
to r
ango
de
frec
uenc
ias.
El
hech
o de
que
cad
a ap
arat
o, o
est
ació
n re
cept
ora,
det
ecta
úni
ca-
men
te la
s on
das
de s
u fr
ecue
ncia
asi
gnad
a ev
ita la
may
oría
de
las
inte
rfer
enci
as.
29
Tres
tipo
s de
ond
asEx
peri
men
to 7
Este
expe
rim
ento
te p
erm
itirá
vis
ualiz
ar el
com
port
amie
nto
dist
into
de
las
onda
s el
ástic
as (q
ue s
e pr
opag
an e
n só
lidos
), ac
ústic
as (q
ue
se p
ropa
gane
n el
air
e) y
ele
ctro
mag
nétic
as (q
ue n
o ne
cesi
tan
un
med
io p
arap
ropa
gars
e).
Mat
eria
les:
Relo
j des
pert
ador
dig
ital.
Proc
edim
ient
o:C
oloc
a el
relo
j den
tro
del f
rasc
o ap
oyad
o so
bre
una
mes
a.
• En
todo
mom
ento
per
cibi
rás
los
dígi
tos
del r
eloj
(on-
das
elec
trom
agné
ticas
) por
que
la lu
z se
pro
paga
sin
pr
oble
ma
en e
l air
e.
• A
l son
ar la
ala
rma,
par
te d
e su
ene
rgía
se
tran
smiti
rá
en fo
rma
de o
ndas
acú
stic
as a
trav
és d
el a
ire
y se
rá e
n gr
an p
arte
abs
orbi
da p
or e
l sól
ido
del f
rasc
o, p
or lo
qu
e oi
rás
leve
men
te s
u so
nido
. •
Al v
ibra
r el r
eloj
, ést
e go
lpea
rá la
mes
a en
la q
ue e
sté
apoy
ado;
así
, otr
a pa
rte
de s
u en
ergí
a se
tran
smiti
rá
com
o on
das
elás
ticas
. Si
el f
rasc
o no
tuvi
era
aire
y s
onar
a el
des
pert
ador
, se
verí
a el
re
loj p
ero
el s
onid
o de
sapa
rece
ría,
aun
que
segu
iría
s pe
rcib
iend
o la
vib
raci
ón e
n la
mes
a. S
i apu
ntas
al r
eloj
con
un
rayo
láse
r (on
da
pero
col
gand
o el
rel
oj c
on u
n hi
lo d
e la
par
te s
uper
ior
del f
rasc
o,
de fo
rma
que
no to
que
la m
esa,
seg
uirá
s ap
reci
ando
el r
eloj
, per
o de
sapa
rece
rán
el s
onid
o y
la v
ibra
ción
de
la m
esa.
• •
30Alg
unos
apo
rtes
de
Thom
as Y
oung
(1
773-
1829
)
apor
tes q
ue h
izo
en d
ifere
ntes
áre
as d
el co
noci
mie
nto.
Sus
inte
rese
s
1773
en
Ingl
ater
ra. C
ursó
sus e
stud
ios d
e M
edic
ina
en la
s uni
vers
i-da
des
de L
ondr
es, E
dim
burg
o, G
öttin
gen
y C
ambr
idge
. Est
udió
el
func
iona
mie
nto
del o
jo h
uman
o y
esta
blec
ió tr
es ti
pos d
e rec
epto
res,
cada
uno
de e
llos s
ensi
ble a
cada
uno
de l
os co
lore
s pri
mar
ios.
Tam
-bi
én d
escu
brió
cóm
o ca
mbi
a la
curv
atur
a de
l cri
stal
ino
del o
jo p
ara
enfo
car o
bjet
os a
dis
tinta
s dis
tanc
ias.
En
1801
des
cubr
ió la
caus
a de
l as
tigm
atis
mo
y co
men
zó a
inte
resa
rse
en la
ópt
ica.
En 1
803
Youn
g lle
vó a
cabo
uno
de
sus
expe
rim
ento
s m
ás c
éle-
bres
, el c
ual l
leva
su
nom
bre.
En
1807
You
ng p
rese
ntó
la te
oría
de
la v
isió
n de
l col
or c
onoc
ida
com
o de
You
ng-H
elm
holtz
. Él r
eviv
ió
la te
oría
ond
ulat
oria
de
la lu
z de
Huy
gens
y m
edia
nte
vari
os e
xpe-
rim
ento
s dem
ostr
ó lo
s fen
ómen
os d
e di
sper
sión
y d
e re
frac
ción
. En
de e
last
icid
ad p
ara
vari
os m
ater
iale
s, e
l cua
l des
pués
fue
llam
ado
mód
ulo
de Y
oung
. En
182
0 Th
omas
You
ng d
eter
min
ó la
long
itud
de o
nda
de lo
s co
mpo
nent
es d
e la
luz.
Él f
ue e
l pri
mer
o en
dem
ostr
ar q
ue la
luz
cam
bia
de v
eloc
idad
al a
trav
esar
med
ios
más
den
sos.
Ade
más
de
Egip
tolo
gía,
él f
ue u
no d
e lo
s pri
mer
os e
n de
scifr
ar e
inte
rpre
tar l
os
31
Agr
adec
imie
ntos
Los a
utor
es q
uere
mos
agr
adec
er a
las s
igui
ente
s per
sona
s que
con
sus o
bser
vaci
ones
mej
orar
on su
stan
cial
men
te e
l tex
to. L
os d
octo
res
Bern
ardi
no B
arri
ento
s, M
anue
l Loz
ano
Leyv
a, R
afae
l Alb
erto
Mén
-
revi
saro
n qu
e los
conc
epto
s teó
rico
s del
man
uscr
ito fu
eran
corr
ecto
s. M
aría
Ele
na E
stre
llo h
izo
la co
rrec
ción
de e
stilo
. Jua
n Jo
sé M
artín
ez,
los
expe
rim
ento
s pu
dier
an re
prod
ucir
se fá
cilm
ente
.
32
Ace
rca
de lo
s A
utor
es
Juan
Mar
tín G
ómez
Gon
zále
zEs
inve
stig
ador
del
Cen
tro
de G
eoci
enci
as d
e la
Uni
vers
idad
Na-
cion
al A
utón
oma
de M
éxic
o, e
n Ju
riqu
illa,
Que
réta
ro. O
btuv
o su
Cie
ncia
s de
la T
ierr
a en
la U
NA
M y
mie
mbr
o de
l Sis
tem
a N
acio
nal
de In
vest
igad
ores
. Ha
publ
icad
o va
rios
art
ícul
os s
obre
mod
elad
o de
ond
as s
ísm
icas
y g
ener
ació
n y
evol
ució
n de
la fu
ente
sís
mic
a.
Tam
bién
real
iza
mon
itore
o sí
smic
o en
la M
esa
y el
Alti
plan
o C
entr
al
para
loca
lizar
y e
nten
der e
l ori
gen
de la
sism
icid
ad e
n es
as re
gion
es
del p
aís.
Susa
na A
. Ala
niz
Álv
arez
Inve
stig
ador
a de
l Cen
tro
de G
eoci
enci
as d
e la
Uni
vers
idad
Nac
iona
l A
utón
oma
de M
éxic
o (U
NA
M).
Obt
uvo
el d
octo
rado
en C
ienc
ias d
e
acad
émic
o de
núm
ero
de la
Aca
dem
ia d
e Ing
enie
ría.
Rea
liza
inve
sti-
gaci
ón so
bre
la d
efor
mac
ión
de la
cort
eza
supe
rior
y su
rela
ción
con
el v
ulca
nism
o. E
s ni
vel I
I del
Sis
tem
a N
acio
nal d
e In
vest
igad
ores
. O
frec
e el
cur
so d
e G
eolo
gía
Estr
uctu
ral e
n el
pos
grad
o de
Cie
ncia
s de
la T
ierr
a de
la U
NA
M y
es e
dito
ra e
n je
fe d
e la
Rev
ista
Mex
ican
a de
Cie
ncia
s Geo
lógi
cas.
En
2004
reci
bió
el p
rem
io Ju
ana
Ram
írez
de
Asb
aje
otor
gado
por
la U
NA
M.
Lase
rie
“Exp
erim
ento
ssi
mple
spar
aen
tend
erun
aTi
erra
com
plic
ada”
está
basa
da
enla
lista
de
los
exper
imen
tos
más
bello
sde
lahi
sto
ria,
pub
licad
apo
rla
revi
sta
Physi
csW
orl
den
septiem
bre
del
200
2.Fu
ero
nel
egid
os
po
rsu
sim
plic
idad
,el
egan
cia
ypo
rla
tran
sfo
rmac
ión
que
pro
voca
ron
enel
pen
sam
ient
oci
entífic
ode
suép
oca
.C
ada
fasc
ícul
ode
esta
seri
ees
táded
icad
oa
uno
de
eso
sex
per
imen
tos.
Nue
stro
pro
pó
sito
eslo
grar
que
entien
das
,a
trav
ésde
laex
per
imen
taci
ón,
fenó
men
osq
ueo
curr
enta
nto
ennu
estr
avi
da
cotidia
naco
mo
ennu
estr
opla
neta
.
Lase
rie
com
ple
tala
pue
des
des
carg
arde
lapág
ina
web
:ht
tp:/
/ww
w.g
eoci
enci
as.u
nam
.mx
Este
fas
cícu
lo e
stá
ded
icad
o a
l exp
erim
ento
“La
in
terf
eren
cia
de
losr
ayo
slum
ino
sos”
de
Tho
mas
Youn
g.
Co
nse
jo N
aci
on
al d
e C
ien
cia
y T
ecn
olo
gía