komikia pil pileanurremendi.org/uploads/4.pdfkomikia pil pilean la anchoa. ¿campaÑa experimental?...

URREMENDi 3

ZUZENDARIAK: Miren Lourdes Garay,

Pedro María Garay

ERREDAKZIO ZZUZENDARIA:Miren Lourdes Garay

ARTE ZZUZENDARIA:Pedro María Garay

DOKUMENTAZIOA:Rafael Urien

ERREDAKZIOA: Lourdes Arroitajauregui, Rafael

Urien, Miren Garay, Laura Perez.

EUSKERA KKORDINATZAILEA:Esther Korta

DISEINUA EETA MMAKETAZIOA:Alicia Rojo

KOMIKIGILEA: Alex Orbe, Egoitz Moreno

ARGAZKIAK: Pedro Garay, Rafael Urien, Laura

Pérez, AZTI-Tecnalia, M.U.

KOLABORATZAILEAK:Antonio Pou, Mikel Unzueta,

Azti-Tecnalia.

ADMINISTRAZIOA: 94 625 76 09

PUBLIZITATEA:688 61 66 22/ 657 790 836

KORDINATZAILEA:Nueva Europa Diseño, Imagen y

Comunicación, S.L

INPRIMATEGIA: Grafinorte, S.A

ALE KKOPURUA: 16.000 ale

ARGITARATZAILEA:URREMENDi, Gernika-Bermeo

Landagarapen Alkartea. DomingoAlegria Enparantza, z/g. 48300

Gernika-Lumo (Bizkaia)e-mmail:

[email protected] oorria:

www.urremendi.orge-mmail:

[email protected] oorria:

www.busturialdea-urdaibai.com

LEGE GGORDAILUA: BI-2675-06

3 EDITORIALA4 IRRIMARRA5 PIL PILEAN6 GAURKOTASUNA

B-HERRIAK18 AMALUR

LUR ABERATS. Txarriak Mendian. HaginaITSASGORA. Una ola de leyenda.Izkira

24 GEURE ALTXORRAK . Kurutzeko Ama Birjina Hilarria26 ZER EGIN ETA NORA JOAN

Paduraren misterioak ibilbideaGastronomia. Zimela Jatetxea

32 MUNDUTIK ZEHARUrdaibai: la metamorfosis de un paisaje

34 ARTISTAKARTISTA. Nestor BasterretxeaPERTSONAIA. Laura Barinagarrementeria

40 GEURE KIROLAKIBolo jokoa

42 IRAGARKIAK

04. zbk • 2007-ko MartiaLABUR

18 GAURKOTASUNABusturialdeko Sarbideak. B.F.Ako Herri Lan eta Garraio Diputatua

24 LUR ABERATSHagina

34 GEURE ALTZORRAKKosnoagako Kastroa

40 PERTSONAIALaura Barinagarrementeria misioilaria

w w w . b u s t u r i a l d e a u r d a i b a i . c o m

EDITORIALAGu geuk

Ikerketea, barrikuntzea eta teknologia berbek industria, enpresa modernoak eta garapen ekono-mikoa dakarskue burura. Biosferako Erreserbak,ostera, natura. Busturialdea bion arteko berebizikobikotea izateko oinarriak jarri ezkero, etorkizun ederra izango geunke begien aurrean.

Kanpotarrek gizarte pribilegiatuan bizi garela diñoe, baina barrutik bestelakoa da. Bizitzea ez dakanpoan pasiatzea. Bizitzea behar egitea da, ikastea, indenpendizatzea...ondo pasatzea...sortzea,ekitea....... seme-alabak izatea.... lekutzea. Busturialdeak horixe eta gehiago eskaini behar leuko etabide batez, ingurugiro kalitatea eta berezko erakargarritasuna mantendu.

Ez da orain arte eskualdeari aberastasuna emon deutson guztiari uko egitea, daukaguna haus-nartzea, baloratzea eta betiko errekurtsoak garatzeko bideak topetea baino. Barritu eta enpresaksortu arrantzagaz, nekazaritzagaz eta abeltzantzagaz batera ondorio haundiagoak izateko.Enpresa batzuk ikertu dagiela eta beste batzuk erabili eta garatu dagiezala ikerketa horreenemaitzak, horixe da gura dana. Sinergiak sortzen dabezan enpresa garbiak erakartzea da kontua,eta gaur bat dagoan lekuan bihar etzi hiru egotea.Baliabide turistiko naturalak, historiko-kulturalak zertu behar dira horretarako, zerbitzuak sortuherriko erakundeek eta ekimen pribatuak hasitako beharra aurrera egiteko, beti enpresa turistikolehiakorrekaz, jakina.

Helburu honeek lortzea ideia, borondate eta baliabide kontua baino ez da. Horretarako partediran erakunde guztiek eta ekimen pribatuak alkarrregaz egin behar dabe beharra, lehenengoeta behin estrategia sendoa eta ondo planifikatua diseinatzeko eta bigarren, berori kudeatzeko,lortzeko eta baliabideak ipintzeko.

BBIIZZIITTZZEEAA EEZZ DDAA KKAANNPPOOAANN PPAASSIIAATTZZEEAA

URREMENDi 54 URREMENDi

KOMIKIA PIL PILEAN

LA ANCHOA. ¿CAMPAÑA EXPERIMENTAL?He leído vuestro magnífico reportaje sobre la anchoa y los trabajos de AZTI sobre la especie en el últimonúmero de URREMENDI, y muy a pesar de algunas cifras que se dan, creo que el panorama es desolador. Yes que ahora se nos dice que durante el mes de abril, un total de 28 barcos de Francia y España, saldrán apor anchoa "a modo de experimento" y caramba, vaya experimento: nada de tubos de ensayo, pipetas ymatraces; red de cerco y volvemos hasta las rodillas de muestras que la opinión pública podrá analizar ensalazón, vinagre, albardadas o muy fritas.

La sensación es de que una vez más, las presiones económicas han podido más que el sentido común yesto es una mala noticia para la especie (la de la anchoa y la nuestra), porque si la anchoa ha llegado alestado de escasez en el que se encuentra por la excesiva presión de las diferentes flotas, con una veda, sepodrá recuperar puntualmente, pero está claro que nadie está por la labor de hacer un esfuerzo seriopara limitar definitivamente la capacidad pesquera y adecuarla a ésta realidad de falta de recursos.Y así, entraremos en una dinámica de crisis-protección puntual, hasta el momento (más bien cercano) enel que se nos vaya la mano o en el que la especie, desconocedora de sus propios datos estadísticos y lasespeculaciones científicas sobre su propio ciclo vital, en un alarde de ignorancia, desaparezca.

ZARATEA GENIKA-LUMONZaratea aurrerapena eta jarduera ekonomikoaren ondorioa izatetik, gizarteko eta ingurumeneko kezkalarria izatera pasatu da. Berau da pertsonengan kalte fisikoak eta desoreka psikologien eragilea, eta koste-ak Osasun Publikoarentzat eta Gobernuarentzat gero eta haundiagoak dira (BPGren %0,2 eta %2).

Gehienok dakigu gitxi gorabehera zek sortzen dauan zaratea herrietan: errepideak eta trafikoak; trenak;industriak; herrian egiten diran beharrak, tabernak eta batez be dantzatokiak asteburuetako gauetan.

Dana dala, zer egiten da edo zer egiten dogu arazoa konpontzeko? Zergaitik ez da beteten Europako etaNazioarteko zaratearen araudia? Zergaitik ez da idazten zaratearen gaineko Udal-Ordenantza? Udalek(geureak be bai) badauke zegaz konpondu arazoa, badauke baliabide tekniko nahiko, arazoa konpontze-ko eta hiritarrek bizi-kalitate hobea izan dagien, batez gabaz.

Halandaxe, gure herriko kalerik zaratatsuetan zaratearen sentsoreak ipintzea eta lokalik zaratatsuetanzarata neurtzaileak ipintzea, ez litzateke sobran egongo. Holan, dana kontrolatuago egongo litzateke, den-bora errealean eta ofizialki jokatzeko. Gernika-Lumoko herriak eskertuko leuko.


GAURKOTASUNA GAURKOTASUNA

BBUUSSTTUURRIIAALLDDEERRAAKKOO SSAARRBBIIDDEEAAKK,, BBEEHHAARRRREEZZKKOO ZZEERREEGGIINNAA

Busturialdea ardatz Atlantikoko bide nagusietatik sozio-ekonomikoki aparte geratzen dan eskualdeada; bere garapenerako, BI-635 barria egitea Autzaganetik eta Muxikako kurtzetik joan beharrik ez izateko,beharrezko proiektua da.Muxikako Eskualdeko Industrialdea egiten danean,gainera, askoz be haundiagoa izango da gabezia honen eragina.Muxikan enpresa parkea ipintzeak derrigorrezkoa bihurtzen dau eta,bertara ailagateko dagoan arazoa konpont-zea,bai pertsonak,bai merkantzien trafikoa,Muxikatik Boroara,(Amorebieta-Etxano) 7 minututan egiteko.Bizkaiko Herri Lan eta Garraio Saileko Diputatuak, Eusebio Melerok, URREMENDI aldizkariari Busturialdeko errepi-deen eta akzesibilitatearen hobekuntza proiektuen barri emoten dautso.

URREMENDI: Autzaganeko trafikoaren urtenbi-dea hainbeste aldiz esan dan Autzaganeko tune-lak eraikitzea izango da?Eusebio Melero: Bizkaia ez da populazio homoge-nodun gune geografikoa. Bizkaitarren % 78 Bilbonbizi da, beste inguru batzuk, Durangaldeak, adibidez,% 8-ko populazioa dauko.

Busturialdean Bizkaiko biztanleen %4 bizi da. Biztanlekaltetuen zenbatekoa jakitea beharrezkoa da lurral-deko hobekuntza egutegia egiten danean,lehentasu-nak ezartzeko. Erizpide honek Autzaganeko tunelenaitxaron zerrendan ipintzen dau. GernikakoKorridorean, ostera ( BI-635), Autzaganetik pasatzean

batez be,Amorebieta- Autzagane zatian, istripu askoizaten dira. Horregaitik, BFAko Herri Lan eta GarraioSailak urtenbidea topatu behar izan dau, zati horihobetzeko. Datorren Legealdian garatuko da proiek-tua eta istripu gehien egoten dan lekuek eukiko dabelehentasuna. Errebueltarik haundienak kenduko dira,errepide nagusira zuzenean ez sartzeko sarbideakatonduko dira, zerbitzuentzako bideak egin etakaminoetara eta etxeetara doazen bideak bat egite-ko lekuekaz. Gainera, honek danonek abiadea gutxit-zeko be balioko dau.

U.: Noiz arte itxaron behar izango da Gernika-Lumo - Amorebieta-Etxanorako akzesibilitatearen

behin-betiko proiektua izateko?E.M.: 2007ko urtarrilean enkargatu geuntsonInterbiak foru alkarteari Bizkaiko HegoaldekoAkzesibilitatea, S.Ari, Bizkaiko foru errepide sarekotunel batzuen ikerketa geologiko-geoteknikoa,euron artean Amorebieta-Zugaztieta zatia dago;Amorebieta-Etxano eta Muxika udalerrietan.Hauxe da hasierea.

U.: Kurtzeroak sortzen dauazan kotxe ilarak kontuanizanda, zelan konponduko da MuxikakoIndustrialderako sarbideena? Egia da udalerrihorrentzat saihesbide bat egiteko proiektua dagoala?E.M.: Muxikan saihesbidearen aldaera bat garatudogu, Busturialdeko Industrialdea, S.Ak.ekarrikodauan gehiegizko trafikoaz gain, gaur egungo trafi-koa arindu eta Muxikako auzoetatik kotxeak aldendu-ko dauazana. Udalerriaren uri garapenari mesede

egingo deutso eta Astelarra,Ugarte eta Vista Alegrekoauzokoen bizi kalitatea hobetu egingo dau.

Aldaerearen garapena, behin-betiko lez aurkeztudogu eta Astelarran bide posible bi aurrikustendira. Hori egiteko erabagia, Muxikako Udalak,Urdaibaiko Patronatuak, Sprilurrek eta BizkaikoForu Aldundiak berak, Eskualdeko Industrialdeaegiteko proiektuan parte hartzen daben erakun-deek hain zuzen, denok batera hartu dogu .

Egia esan, poiektuak hiru bariante daukoz : batBI.2121 errepidean. Gerekiz gana eta Ugarte auzo-an, oraingo bidea hobetzeko; bigarrena BI-2121errepidean, Ugarte eta BI-635 errepidearen artean,oraingo bidea aparte geratuko da, Muxikakoauzoen arteko komunikaziorako geratuko da eta

pasa a la página siguiente

Eusebio Melero Bizkaiko Herri Lan eta Garraio Saileko Diputatua.

Autzaganetik egunero kotxe ugari pasatzen da.

Muxikako kurtzeroa.e


GAURKOTASUNA GAURKOTASUNABherriakAjangiz

AJANGIZEKO UDALAK BASERRI BIDEAK ZABALTZEKO PROIEKTU BARRIADAUKO MAIER-ZUBITXUA BIDEAN

Udalerrirako sarbideak hobetzeko asmoz, Ajangizeko Udala, baserri bideak zabal-tzeko proiektuak garatzen dabil. Izan be, Bizkaiko Foru Aldundiagaz batera, Maier etaZubitxua arteko bidea zabaldu egingo dau; denbora gitxi barru hasiko dira beharrak.

Maier-Zubitxua bideak zabaldu eta gero, 3 metro barik 4 metro eta erdi izangodauz, holan, ibilgailuak norabide bietan ibili ahal izango dira; gainera, seinalebertikalak eta abiadea murrizteko bandak ipiniko dira, geldiroago joan daitezaneta segurtasun haundiagoaz.Oinez dabilzan auzokoek be segurtasun haundia-goa izango dabe.

Bidea hobetzeaz gain, bideko urak batzea be aurrikusita dago.

Ajangizeko Udalaren helburua, herriko baserrietarako bideak zabaltzea da, guztieksarbide onak izan arte. Auzoak "hurreratzeko" joereau zertu da Zubitxu-Aristietabaserri bidearen kasuan, eta laster burutuko diren Antzozolo-Mentzeta taMaier-Mendieta bideen lanekin, hauek fase ezberdinetan egingo dira.

Atonduko den bidearen panoramika.

Maier Zubitxua bidea.

hirugarrena BI-635 errepidearen bariantea, Astelarrainguruan itxiko dau bide hau auzoaren ekialdetik joa-teko, hor Amorebieta-Bermio trena, Oka errekea etaBI-635 errepidea bera saihesteko biadukto haundi bategingo da, biaduktoa Gernika-Lumoko barianteagazbatuko da oraingo BI-635 errepidearen ezkerrekoalderditik.Bariante honen gainean errotonda ikaraga-

rri bat egongo da Industrialdera sartzeko.U.: Gernika-Lumo bariantearen Bermiorako zatiarenbeharrak,orain dala gitxi emon barriak,noiz hasiko dira?E.M.: Kontratua egitea eta zuinketa aktea baino ez dirafalta, baina biok hilabete behar dabe, hurrenez hurren.Bagilaren baterarte ez dira sartuko eskabadorak. Egunhorretatik aurrera beharrak aurrikusita dagozan moduanbadoaz behintzat,20 hilabete iraungo dabe.

viene de la página anterior

Oka bidea.

Zornotza Autzagane zatiaren planoa.

10 URREMENDi

Bherriak BherriakMuxika

MUXIKAKO UDALAK HERRIKO ONDARE ERLIGIOSOA BERRESKURATU ETA ERABILEREA EGUNERATUKO DAU AUZOTARREN MESEDERAKO

Muxikako Udalak, herriko ondare erligioso-historiko aberatsa berreskuratu guradau,mantenidu eta auzotarrek aprobetxa dagiela,horretarako hainbat elementuerligioso konpontzen hasi da.Maumeko baselizea konpontzeko proiektua etaUgarteko herri kanponsatua atontzeko proiektua dira azkenengo beharrak.

Muxikak hainbeste elementu erligioso,hain ondare erli-gioso haundia izatea, ez da kasualitatea, bere apartekoantolamendutik datorrena baino, izan be, herriko guneasko bata bestearengandik urrun dagoz eta bakoitzakbere ondarea dauko. Bost eleiza (Ibarruri, Gorozika,Ariatza, Ugarte eta Ajuria) sei baseliza ( San Roman,Maume, Uspitxa, Kurtzeroko Santa Luzia, eta IbarrurikoSan Pedro eta San Markos), eta hiru kanposantu(Ibarruri, Gorozika eta Ugarte). Muxikako Udalak euroribalorea emoteko eta beste erabilera batzuk izan dagie-zan,leku batzuk berreskuratzen dabil.

Batetik, muxikarren baselizarik maiteenaren, MaumekoSan Lorentzo Baselizearen edertasuna eta aparteko-tasuna eskuratu nahi dauz. Horretarako, UdalakGotzaindegiagaz hitzarmena sinatu dau. Gotzaindegiak

Ariatza auzoko Sta Kurtz eleiza.

San Miguel baselizaUsparitxa auzoan.

Muxikako Udalari baselizaren ondoko abade etxea era-biltzen itsiko deutso 30 urtetan eta udalak, konpontzekobehar guztiak ordainduko dauz. Baselizearen eta abade-etxearen goialdea konpontzeko beharrak martxandagoz,guztira 90.000 €ko ibertsioagaz.Amaitzen dirane-an, Udalak topauko dau bidea auzotarren mesederakozelan erabili jakiteko. Muxikako azpiegitura erligiosoak,mantenidu, errehabilizatu eta konpontzeko egintzenbarruan Ugarteko kanponsantua egokitzea be badago.Kapillea konpondu eta nitxo eta hazurleku gehiago egin-go dira. Aurrekontua 150.000 eurotakoa da.Bestalde, Muxikako Udalak Ibarruriko Eleiza konpontzeko 24.000€ko diru partida bat erabiliko dau.

"ELAIA BIRD MIGRATION CENTER" ZIENTZIAZ ETA IZADIAZ GOZATZEKOGautegiz-Arteagako Udalak Elaia Alkarteagaz etaNaturgintza Fundazioagaz batera,paduran emoten danhegaztien migrazioaren gaineko ikerketarako eta dibul-gaziorako lehen zentroa sustatu dau."Elaia BirdMigration Center" proiektuaren aurrekontua 3 milioieurotakoa da eta Eusko Jaurlaritzak eta Bizkaiako ForuAldundiak finantziatuko dabe.

Gautegiz-Arteagako Udalaren proiekturik haundiene-takoa da, Bizkaiko Foru Aldundiaren, EuskoJauraritzaren eta Urremendiren laguntza dauko etaEuropa mailan erreferentea izan gura dau. Martxanhasten danean Elaia Alkartea izango da gestinoa etadinamizazioaren arduraduna.Ekimen honek, Urdaibaik daukon tirarik haundieneta-koa zabaltzeko balio izango dau: hegaztien munduaeta Europa eta Afrika arteko migrazio prozesua.Proiektua hiru zatitan banatu da; batetik, eraikuntzeaegokitzea, beharrak aurtengo urtarrilean hasi dira etafase bitan burutuko dira, lehengo eta behin kanpoal-dea ipini eta gero egin barruko moduloak. 2008anamaitzea itxaroten dabe.Bestetik, turismoa, ikerkuntzea, ingurugiroagaz zerikusia dauken gaietan trebakuntzea, nazioarteko har-tuemonak…. holako egintzak dinamizatzeko PlanEstrategikoa burutuko da.Azkenengoz, Urdaibaiko padurea behar dan moduanbaloratzeko programea ipiniko da martxan, berau daGautegiz-Arteagako Udalaren oinarrizko beste helbu-ru bat eta buru belarri dihardu ingurunea hobetu etadotoretzeko ekimenak garatzen, jendeari denboralibrea kanpoan pasatzeko aukerea eskaintzeko.

Kurlinta Erreala Busturiko hondartzan.

Elaia Migration Center-a Urdaibaiko padurekaz kontaktuan egongo da.

Elaia Migration Center-aren istalazioen infografia.

Gautegiz-Arteaga


Bherriak BherriakSukarrieta BermeoSUKARRIETAKO UDALAK

PORTUONDOKO FONDEADERO ERROMATARRA KONPONDUKO DAU

Portuondoko fondeadero erromatarra konpontzeko proiektuak Busturialdeko erromatar garaiko ondare turistiko-kulturalaren osagarria da. Sukarrietako Udalak,Urremendi Landa Garapenerako alkartearen bitartez, badia berreskuratu gura dau,paisaia hobetzeko.

Sukarrieta eta Mundaka arteko portu hau, Foruko erromatar asentamenduagaz etaArteagako harrobiagaz batera, Busturialdean erromatar herria egoteak daukongarrantzia kulturalaren eta historikoaren testigua da. Bai Sukarrietako Udalak, baiUrremendi Landa Garapenerako Alkarteak gertaera historiko hau beharrezko proiektubaten bidez berreskuratu eta ezagutzera emotea gararantzitsua ikusi dabe, inguruanturismoa eta kultura bultzatzeko.

Proiektuaren barruan badia eta Portuondoko zati urtenak babestutako kala dagoz.Portuondoko fondeaderoa berreskuratzeko proiektuko beharrak, ingurua atondu etaegokitzea izango dira, paisaia aberastu eta bisitagarria izateko. Hiru panel ipinikodabez azalpenakaz, bisitariak badiaren informazio zuzen eta zehatza izan dagian.

Sukarrietako badia.

Portuondo.

GIZARTE LAGUNTZA PROGRAMA ERREFERENTEA ETA GEROARI BEGIRA

Gizarte Ongizaterako Udal Patronatuak Bermeon egindako azkenengo ikerketeak, zerbitzu honetan atendit-zen diran gizarte laguntza eskabideak gero eta gehiago dirala erakusten dausku, eta aurrikuspenak kontuanizanda, gehitu egingo dirala. Horregaitik, Bermeoko Gizarte Ongizaterako Udal Patronatua, bere zerbitzua indart-zeko ahaleginetan dabil, laguntza sistema barriak ipiniz eta gizartearen aldaketakaz baterako atentzioa emonaz.

Bermeoko Gizarte Ongizaterako Udal Patronatuakherritar guztien oinarrizko gizarte beharrizanak betet-zen dirala bermatzen eta bazterkeria eragiten dabenfaktoreak ezabatzen egiten dau behar. 2006an 2112eskabide jaso ebazan eta eskabiderik gehienak etxebi-zitza bat izateko edo eta mantentzeko zailtasunei aurreegiteko eta edadekoentzako baliebideen gainekoakizan ziran. Bermeok badauko Udal Zahar Erresidentzia,gainera, bertan beste zerbitzu batzuk be emoten dauz:Etxebizitza Komunitarioa eta Jantoki Soziala.BermeokoGizarte Ongizaterako Udal Patronatuak edadeko jende-arentzat daukon zerbitzuaren aurrekontua urtean 3milio euroko da,guztiaren %60.

2006. urtearen amaieran, Bermeoko populazioaren%21,4 65 urtetik gorakoa zan eta hurrengo urteetankopuruak gorantz egingo ei dau, 2010ean 4190 izangoei dira.Bakarrik bizi diran nagusien kopurua be gorantzdoa, %44 hain zuzen. Beharrezko laguntzea emoteko,Patronatuak etxez etxeko laguntza zerbitzua dauko,eskabideak asko izan arren, %100 atenditzen dabe.Beste eskaintza nagusietariko bat GizarteLarrialdietarako Laguntzak dira eta gehienetan, etxebi-

zitzeagaz erlazionatutako beharrizanei bideratzen dira,laguntza honeen jasotzaile nagusienak hirugarren adi-nekoak eta etorkinenak izan diran arren aipatzekoa dabiztanleria orokorrak egindako eskariak bikoiztu egindirala. Bermeoko Ongizate Patronatuak beste zerbitzubatzuk be emoten dauz:herrian dagoan ijitoen komuni-tatean esku hartzeko zerbitzua,hamar urtetik gora daro-azen droga-mendekotasun prebentzio zerbitzua, egoe-ra txar edo larrian dagozan ume eta familiei zuzen-dutako Gizarte Heziketarako Eskuhartze Taldea,Emakumentzako Aholkularitza Juridikoa eta abar.

Bezeroari kalitatezko zerbitzua emon eta itxaron zerren-dea arindu nahiean, Bermeoko Gizarte Ongizate UdalPatronatuak Gizarte Zerbitzuetara lehen aldiz hurbilt-zen diran bezeroei zuzendutako lehenengo txandearenprozedurea jarri dau martxan. Zentrora estrainekozhurreratzen diranak astebetean atenditzen dira itxaronzerrenda barik, eta gehienetan, egunean bertan.Erakunde autonomiaduna danez,bere izaera juridikoa-gaz eta erabakiak hartzeko ahalmenagaz, BermeokoGizarte Ongizaterako Udal Patronatua oso eraginkorrada eta bizkorra beharrean.

Gizarte Ongizate Patronatuko zerbitzu guztietatik edadekoen atentzioa da gehien eskatzen dena.Bermioko Udal Erresidentzia.


Ereñoko Udalak legealdi honetan auzotarrek zerbitzuona eta arina izan dagien, udaletxea modernizatu etaerabilgarritasuna emoteko proiektua aurrera eroan dau.Errehabilitazio beharrak amaituta, udaletxe barriaereñotarren zerbitzurako ona da, euren administra-zio-tramiteak erraztuko dauz eta. Udaletxea barrutikbarriztatu da, lekuak antolatu, barrera arkitektonikoak kendu, igogailua ipini eta era-bilera askotarako aretoa eta udal artxiboa egokitu dira; gainera, artxiboak dokumen-tazio-sistema modernoa dauko.

Elantxobeko Udalak, portuaren gaur egungoegiturea egokitu danez,auzotarrak bainatzekolekua egin nahi dau bertan,batez be,udarako.Elantxobeko kaia barriztau egin zan, ranpeakendu eta ingurua urbanizatu egin zan, orainitsasontzientzat sakonera hobea dauko eta olatuak gitxitu egin dira.Lehen alde zahar hau bar-koak itsasoratzeko erabiltzen eben herritarrek,gehienetan umeek eta nagusiek,eguzkia har-tuaz bañu eder bategaz uretan freskatzeko.Ranpeak eukon funtzioa berreskuratzeko, baita marie bajatzen zanean farolaren moilahasten daneko kurban geratzen zan hondartza zatiak edo harritzak eukona be, berresku-ratzeko, Elantxobeko Udala urtenbide on bat topetan dabil. Eusko Jaurlaritzak egindakoaurreproiektuan, sakonune amortiguadorea edo marien igerilekua egitea da, bai mariebehean dagoanean, bai goian dagoenean erabili ahal izateko.

Arratzuko Udalak udalerrian energia aurreratzea indart-zeko asmoz, energi iturri barriztagarrien alde egin dauapostua. Gobernu Batzordea balaigai natural barriztaga-rriak erabiltzearen eta ingurugiroagaz kontzientzitzearenaldekoa danez, udaletxearen teilatuan plaka fotoboltai-koak ipini dabez. Arratzuko Udala akordio batera helduda Iberdrolagaz, udaletxean dagozan plakok sortzen

daben energia berari saldu egiteko. Urtean 350.000 bat pezeta aterako ei dira etadiru horregaz herriko argiak ordainduta geratuko dira. Instalazio hau proiektu ikara-garri baten lehen fasea baino ez da, Udalak energia barriztagarrien alde egin izatea-ren ondorioa baino ez da, hurrengo pausoa Loiolako lehengo eskolen teilatuan beplaka fotoboltaikoak ipintzea izango da.

Busturiko Udalak herriko auzo guztietara ailegetan errazaizateko eta jendea batzen dan auzoetara joateko dagoankomunikazio arazoa konpontzeko, beharrean dabil.Udalak emon dau lurra herriko kanposanturako gurutze-an, Altamira eta San Bartolome auzoak be lotzen dauaza-nean, errotondea egiteko; egiten danean, Madariaga Dorrerako bidera be emongodau. Obra hauen beharretan Bizkaiko Foru Aldundiak eta Eusko Jaurlaritzak partehartzen dabe. Gaur egun inguru horrek arrisku haundia dauko gidarientzat, ze ez daondo ikusten zer datorren. Gainera, abiada haundiagaz ibiltzen diranez, oinezkoent-zat be ez da segurua. Beharrek 600 mila euroko aurrekontua dauke, emon dira etaudea baino lehen hastea itxaroten dabe.

Eako Udala Ogeiako arrain-haztegirako bidea konpont-zen dabil. Izan be, itsasertzean bertan dagoan mariskoenpresara doazen kamioien sartu urten haundia dago,etabidea apurtuta; Bizkaiko Foru Aldundiaren laguntzeagazbidea konpontzen dihardue. Bi fasetan egingo da, bataaurreko legealdian egin zan bide erdirarte eta bigarren

fasea gaur egun egiten dagoazana da.Bidea hormigoiaz gogortu eta konponduko da arrain-haztegira doazen ibilgailu astunak arazorik ez eukiteko.Gainera,bide-segurtasunerako,seina-le horizontalak eta bertikalak ipiniko dira.

ARRATZU

BUSTURIA

EA

EREÑO

ELANTXOBE

ERRIGOITIErrigoitiko Udalak edateko uraren hornikuntza sistemeahobetzeko, Madalenen ur depositu erregulatzailea barriaegin dau,Errigoitik daukon eta euki ahal dauan ur beharri-zanari aurre egiteko; gainera, holan, datozen 35 urteetanherrian edateko ura egongo dala garantizatzen da.Errrigoitiren hiri-planteamendua kontuan izanda,

2015ean Errigoitik 700 biztanle izango dauz.Azpiegitura hidrauliko hau egiteko, Bizkaiko Foru Aldundiak % 100 diru-laguntzea emondau, Iribene lur azpiko pozuko urak hartzen dauz, 15 litro segundoko, ia-ia 3000 bizilagu-nek behar dabena eta kalitate oneko ura gainera. Orain dala gitxi egin da holakoxe bestepozu bat, inoiz behar izatekotan ordezkoa eukitzeko.Argia joaten danerako be,batak zeinbesteak Talde Elektrogenoa dauko argindarra emoteko. 500.000 euro kostatu da.

FORUForuko Udalak udalerriko zarama-zerbitzuabarriztatzea eta berregitea erabagi dau.Dagozan zabor-ontziak aseguratzeko sistemaegokia gura dau, aparteko lekuak eginda jagote-ko barandilakaz; eta zabor-ontzirik ez daukenauzoetan zabor-ontzi barriak ipini. Honeri esker,Baldatika auzoak, hazten doan auzoak, behar dauan moduko zabor-batze zerbitzuaeukiko dau. Zaborra sailkatzeko ontziak be ipiniko dabez auzoetan, orain arte herrierdian baino ez dira egon . Gainera, Foruko Udalak hormigoizko bidarriak eta baran-dila ipiniko dauz zaborrontzien lekua bereizteko eta haizea dagoanean babestekojausi ez daitezan eta kale erdian geratu.

GERNIKAAzken lau urteotan Gernika-Lumo udalerriak hainbat alda-keta urbanistiko izan dauz: bariantea, bizitegi ingurubarriak eta trafikoa ugaltzea. Aldaketa honeek eragindakoinpaktu akustikoa zenbaterainokoa dan jakiteko, datozenhilabeteetan, Udalak 2003an egindako Zaratearen Mapeagaurkotuko dau. Dagozan eraikuntza barriak sartuko diraeta herriko errepideen trafikoaren gaineko datuak batukodira, bariantearen 1. fasearen gainekoak, be bai. Bermiokobarianteak edo 2. fasea zabaltzeak herri barruan zarateamurriztu dauan edo ez jakingo da. Beharrek hasten dirane-

tik amaitura, lau hilabete iraungo dabe eta 7.650 euro kostatuko dira. Ikerketa hone-gaz datu basea eukiko da eta adierazpen grafiko gaurkotuak eta prestatuak BizkaikoForu Aldundiaren eta Eusko Jaurlaritzaren Zaratearen Gestino Sistemetan sartzeko.

Bherriak Bherriak


Morgako Udalak, denbora librea pasatzeko ekintzak bultzatunahi dauz herrian eta bide batez, oinarrizko sektoreari lagun-du. Aurten "Morgako Azoka Berezia" ren VIII. edizinoa antola-tu dau. Datorren apirilaren 29an, hilaren azkenengo domekanizango da, ardiak eta euron ingurua izango dira gaia. MorgakoAndra Mari auzoan ardi gaztaia zelan egiten dan, ardiak zelaneskilatzen ziran lehenago moduan eta gorularia gorutan, arti-lea egiten ikusi ahal izango doguz. Bertako ganaduak, potto-

kak umeen jolasgarri eta Euskal oiloak be egongo dira. Ez dira faltako Morgako lehe-nengo edizinoei hasiera emon eutsen emuak. Euskal pastela, gaztaia eta artesautzarpostuak egongo dira eta umeentzako jokoak herriko frontoian.

Mendatako Udalak ia 70.000 euro gastatu dauz Zarrabentakozentro sozio-kulturala barrizten; orain dala gitxi zabaldu dabejendearentzat. Udal erainkuntzea urte askotan jendea bertanbatzeko lekua izan da eta gaur egun mendatarren kultura etadenbora librea pasatzeko garrantzitsua da. Udalak barriztaudau, gaine barria egin deutso, tabike perimetrala konpondudau,barruko tabike barriak egin dauz,aurrealdea raseatu daueta dana pintatu. Herriko ekipamendu sozialaren parte da.

Udabarrian Gernikako arbola zaharraren landarebat berdetuko da Ibarrangelun.Gernikako arbolahil zanean adituek kimuak apartatu ebezanhurrengo Gernikako arbola izateko "hautagait-zat", eta Ibarrangeluko Udalak sobratu zirenetakobat herrian transplantatzeko suertea euki dau.Arbola Ibarrangelura ekarteko Udalak BatzarNagusietan egin behar izan eban eskaria, landarea non sartuko zan esanez. Hasiera bate-an frontoi zaharraren eta barriaren artean sartzea pentsatu eben,hazten dagoan inguruaneta herrirako denbora librea pasatzeko gunea izango dan horretan; baina espeziearenhazkuntza naturala kontuan hartuta eta leku eguzkitsu eta haizea behar dauala, Luis SanSalvador jaunaren enparantzan sartzea erabagi zan. Gizon hau herriko medikua izan zangerra ostean eta maite-maite eben ibarrangelutarrek.

Kortezubiko Udalak herriko eleizaren ondoko aparkale-kuaren eta errekaren arteko lur zatian itsasertzeko lan-dareak sartu eta ingurua hobetu gura dau.Aparkamentua eta Elezalde auzoko kirol gunea urbani-zatzearen osagarri lez sortu zan poiektuak, EuskoJaurlaritzako Ingurumen Sailak bideratuko dauenak,

inguruneari zein auzokoei mesede egingo deutse. Errekearen higadura geldiazokodau, faunaren babesleku izango da eta landare eta arbolen sustraiek depuradoranaturalaren beharra egingo dabe isurketen aurka. Inguru berreskuratua senderismo-rako eta aisialdiarako erabiliko da. Horretarako arbola gaixoak eta zikinkeriak kendu,aldatsak leundu, mahi-bankoak eta zaborrontziak ipini, baserri-bedarra erein etakontu haundiz aukeratutako arbola espezie batzuk sartu. Beharrak 35000 euro ingu-ruko aurrekontua dauke.

BherriakIBARRANGELU

KORTEZUBI

MORGA

MENDATA

MUNDAKAMundakako Udalak beti gura izan dau, JuanTribisarrospe, lehen eskolea zana, herriko kulturguneaizatea. Eta lortu dau; izan be, emon barriak dauz erai-kuntzaren errehabilitazio osoa egiteko beharren lehe-nengo fasea Eusko Jaurlaritza eta Bizkaiko ForuAldundiaren diru-laguntzeagaz. Orain arte, hau zalahori zala, dirurik ez egoala... ezin izan da aurrera eroan

proiektua. Aldi berean, eraikuntza honen ondoko aparkaleku publikoa egokitzeko behar-rrak amaitzear dagoz.Tribisarrospe eraikuntzaren beharren lehen fasean, eraikuntza osoabarriztatuko da 330.578 euroko kostuagaz. Bigarren fasea be ekitaldi honetan burutzeaaurrikusten da eta eraikuntzaren atzealdean, beroneri zein etorkizuneko ondoko erai-kuntzeari zerbitzua emongo deutsen komunikazio sarea ipiniko da, Mundakako kultura-ekipamendua osotuz.

Bherriak

MURUETAMuruetako Udalak denbora gitxi barru hasiko dauzOlatxu auzoa eta ingurua urbanizatzeko beharrak.Muruetako etxeondo hau, herriko zaharrenetarikoa,SanCristobal baselizaren inguruan sortu zan eta garai batenerrotea,abere-hiltegia eta tabernea be euki ebazan.Gauregun inguru honek uri azpiegitura guztiak barriztatzekopreminea dauko.Olatxu auzoa urbanizatuteko beharrakorain dala gitxi emon dira eta Muruetako Udalak ordainduko dauz. Errotonda txikitxu bategingo da ibilgailuak auzora sartu eta urteteko, errotaren ubidea egokituko da eta ego-telekua egingo da. Behea konpondu eta argiaren, uraren eta saneamenduaren kanaliza-zioa be barriztatuko da.

NABARNIZNabarnizeko Udalak 2007an salneurri tasatuko 8 etxe-bizitzen lehenengo fase bat egingo dauz eta horretara-ko behar dauan gestinoa eta hasierako tramiteak bide-ratzen dabil. Bigarren fasean ezaugarri bereko 14 etxe-bizitza eraikiko dira.Nabarnizeko Udalaren urbanizazio-politikea herrian behar dan beste etxebizitza egitea da.Etxebizitzak prezio egokian emon eta herritarren beha-rizanari erantzuna emoteko helburuagaz, lehenengo

fase honetan Elexalden prezio tasatuko 8 etxebizitza eraikitzeko hitzarmena sinatu ebanUdalak Bizkailur erakunde publikoagaz. Etxebizitza tasatuak egiten hasi aurreko pausoaemon dabe arauak aldatuz. Beharrak 2007an hastea aurrikusten da.


AMALUR AMALURLur Aberatz Lur Aberatz

HHAAGGIINNAA,, AARRBBOOLLAA BBAAKKAARRTTII SSAAKKRRAATTUUAA

Taxus baccata (latíneraz)Hagina (euskaraz)

Ostorik jausten ez jakon zuhaixka honek 20 metrokoluzerea euki ahal dau, Europako orain dala milakaurteko tradizioetan sakratutzat euken; horregaitik,agertzen da eleiza haundien ondoetan.

Bizitza-luzerea (Euskadiko zaharrena seguruenik,Urkiolan topatu ahal dogu 1.500 bat urtekoa) bestekoada bere toxikotasuna. Dana da pozointsua: haziak, osto

leunak eta puntadunak, uda amieran eta udaberriarenhasieran agertzen diran loreak. Taxina izeneko pozoiadauko, nerbio sisteman erasotzen dauan alkaloidea da,konbultsioak, depresio kardiakoa, hipotentsioa etaazkenik heriotza sortzen dauz.Baina,sinestekoa ez badabe, haginaren azaletik minbiziaren kontrako produktu-rik salduena eta eraginkorrena ataratzen da, taxola.

Haginak arrak eta emeak dira. Emeen haziak urte-ro heltzen dira eta azal mamitsu gorri batenbarruan gelditzen dira, azalau ez da toxikoa.

Enborreko egurra gogorra eta sendoa da geldiro haz-ten dalako eta gatxa da kokoa eukitea, horregaitik,erabiltzen eben hainbeste arotzek eta eskultorekarkuak egiteko. Apaingarri lez be erabiltzen da.Basoetan hazten da, beti arbolek babestuta.

Bizkaian ez dau basorik osotzen, artadi edo pagadie-tan egoten da tarteka, nahiz eta 1000 metrotik gorabe topatu ahal dogun. Haginen batzuk badagozGautegiz-Arteagan, Kanalaburu eta Gantzuri men-dien artean, baina ezin dira hartu.

Ur asko behar dau, hori dala eta, sarri lainoa gera-tzen dan artadietan hazten da. Kontuan izan beharda, Urdaibai erdia pinu eta eukaliptuz josita dago-ala, espezie bateraezinak haginagaz. Atxarrekoartadiaren barruan, ostera, badago dolina bat,lurraren baldintza eta hezetasun haundiagaitikarbola hau hazteko leku aproposa.

Duda barik, egurrezkoetan bizitzarik luzeena daukona da eta geldiroen haztendana. Guztiz pozointsua da, ez danez ugaria interes haundiko espeziea da.

Hagin ederra Busturin.

TTXXAARRRRIIAAKK MMEENNDDIIAANN,, MMUUNNDDUUGGUUZZTTIIAAKK PPRROOBBEETTXXUUAA AATTAARRAATTZZEENNDDAAUUTTSSOONN BBAASSEERRRRII AAUUKKEERREEAAEuskadin nekazal munduaren baliabideak aprobetxatu nahian, garapen bide barrien bila ibiltzeak, nekazaritza-rako eta abeltzaintzarako aukera aberasgarri eta barritzailea ekarri dau: txarrikumeak kanpoan haztea. Nekazalbeharretara bueltatzea, lurra aprobetxatu eta kontsumitzaileari kalitatezko produktua eskaintzeko.

JARDUERA OSASUNGARRIAProzesua urtean bi ziklotan banatzen da. 55 txarri dagoz hektareabiko, behin txarroak lur sailean dagozanean, aurrean dauken guztiajaten dabe: bedarra, frutu lehorrak ...garbitu eta ongarritu egitendabe lurra . Elikadurea osatzeko arto-pentsua, soja, babak, garia etagaragarraga emoten jakez. Bosgarren hilabetean txarririk haundie-nak hil egiten dira, kanalean 129 kilo inguru pisatzen dabez. Lursaila lehengora datorrenean hazten da barriro be prozesua.Patariak basoan jaten emondako denborea, mahaian, zarteneanigartzen da. Kanpoan ibilitako txarriaren haragia ezaguna

En la actualidad la Asociación Txerrizaleok ha tenido queduplicar el número de sacrificios, cien cerdos a la semana,

ante el aumento de la demanda. Esta Asociación se planteaen un futuro poder criar desde aquí los cerdos.


MENDATAKO "MONTANERA"Kanpoko Txarri-hazkuntzara dedikatzen diran 19 baserritarreriemoten dautso laguntza "Txerrizaleok" alkarteak. Bizkaian 8 diratxarriak askatasunean hazten dabezan ustiategiak eta alkartehonen barruan dagoz. Busturialdean, Mendata da txarriak kanpo-an hazteko granjea dauan udalerri bakarra.Txarriak pinu artean dabiltz jaten, gaztainadiren baten be akaso.2001ean sortu eben Koldo eta Bittor Urresti lehengusuek."Proiektu polita zala pentsatu genduan, animaliak gustatzen jaku-zan eta geure beharragaz bateragarria zan zeozeren bila genbilt-zan" diño Bittor Urrestik, Txarrizaleok Batzordeko partaidea bebadanak. Alkartea produktua komertzializatzeaz, abeltzainez etaNafarroatik datozen hile bi eta 25 kiloko txarri kumeak aukerat-zeaz arduratzen da. Gure mendietan hazten dan txarria, sendoa,sanoa eta lurrera erraz egiten dana da..

Txarri taldea Mendatako landetan.

Mendian hazitako txarrien haragia kolorean eta zaporean da berezia hemen gihar plater bat.

20 URREMENDi

AMALURLur Aberatz

AMALURItsasgora

da.Txarriak kanpoan ibiltzeak eragina dau hara-gian eta. Alkarteak Eusko Labeldun harategietansalgai ipintzen dabezan produktuen markakomertziala "Basatxarri" da. Produktu freskoak zeineginak dira, eusko kalitate zertifikatua lortzekotandagozanak. " Produktua prezintatu, selloa emon

eta banaka identifikatzen da " dino Amaia AierbeTxerrizaleok alkarteko arduradun teknikoak.Muruetako "Txerriki eguna" edo Mendatako feria,"Basatxerri" produktuaren promozioarako baliaga-rriak dira. Dana dala, merkatu bat izateko, produk-tua probatzera emotea da onena. Probatzen daua-nak errepikatu egiten ei dau.

Desde la Asociación, se informa y elabora un estudio técnico de cada posible nueva explotación, disponer de terreno apropiado es el principal requisito.

Se valora también ser baserritarra y joven. www.txerrizaleok.com

Mendata es, por ahora, el único municipio de

Busturialdea que cuenta con una granja de cerdos

criados al aire libre.

El ejercicio que realizan los cerdos al aire libre, actúa favorablemente sobre la calidad de su carne, roja, de vivo color, e ideal para asarla a la brasa. "Basatxerri" es la marca

comercial de los productos, en fresco y elaborado, a la venta en carnicerías con Eusko Label.


Basatxerri da produktuen marka komertziala produktu freskoak zein eginak.

Mendatan txarriek pinu artean denetarik jaten dabe ta lurra ongarritu be.

UUNNAA OOLLAA DDEE LLEEYYEENNDDAA OO LLAA LLEEYYEENNDDAA DDEE UUNNAA OOLLAA

En Busturialdea la naturaleza y el hombre comparten la belleza de un litoral entre salvaje y bucólico.Esa conviven-cia se refleja en un fenómeno natural que es un símbolo internacional, la ola de Mundaka,"paraíso surfer","fuentede adrenalina" o "the green room",como lo denominan los surfistas.Un auténtico capricho de la naturaleza de granvalor ambiental,paisajístico y deportivo. Pero la emblemática "ola de izquierda" de Mundaka desapareció en 2003.

Surflarientzako Mundakako olatua berezia da-Europako ezker olaturik onena omen da.

Ixasoaren haserrea Mundakako portuan.

Este hecho sembró la preocupación en todos losámbitos afectados: surfers, científicos, ecologistas,hosteleros del lugar y ciudadanos de a pie todos bus-caban una causa . Pero la "ola de Mundaka", que haaportado espectáculo y ritmo al paisaje deBusurialdea-Urdaibai mucho antes de que el impactoeconómico del surf arribara a la costa vasca, ya habíadesaparecido, silenciosa, en alguna otra ocasión, victi-ma de fuertes temporales (el temporal de 1950 deshi-zo la playa de Laida y también hizo desparecer la olade Mundaka).Los factores que influyen en estas "idas"y "venidas" de la ola mundakesa, patrimonio naturalde Busturialdea, hacen que el llamado "efecto mari-posa"alcance en Urdaibai su máxima expresión.

¿CAPRICHOS DE LA NATURALEZA?Según los expertos, todo lo que ocurra en la ría deUrdaibai afecta a la "ola de Mundaka". El fenómeno,

que debe sus características de forma y altura, a lagran barra de arena que se acumula en el fondo mari-no, por el dinamismo de las corrientes y de las mare-as,un sistema en continuo movimiento.Xabier Arana,Director del Patronato de la Reserva de la Biosfera deUrdaibai, afirma que"en este sistema dinámico y a lavez frágil, un pequeño cambio puede suponer unimportante desequilibrio", que puede llegar a desfi-gurar el paisaje del estuario.Toda la ría de Urdaibai, y



AMALURItsasgora

AMALURItsasgora

IIZZKKIIRRAA

Burua luzangea da,nahiko kurbatua eta goian etabehean zerra itxurakoa.Bost zentimetroko luzereabaino gehiago ez dau izaten.Izkira ekialdekoAtlantikoan eta Mediterraneoan topatu ahal da.Apirileta irail bitartean ipintzen dauz arrautzak emeak,sabe-leko hanken artean eroaten dauz zabaldu arte.Batzuek bitan be ipintzen dabez arrautzak.

Geure erreka eta estuarioten espezie ugaria da,ez daur sakonetan ibiltzen eta mariekaz batera mobidutenda.Marie behan dagoenean sarri ikusten dira ur pozue-tan,izan be,habitat horretara eginak dagoz tenperatualdaketak jasateko dauken ahalmenagaitik.

PALAEMON ELEGANS

Izkira Palaemon Elegans.

Palemonidoen familiakoa da krustazeo hau,gorputz gardena dauko eta oskolean lerro marroi-gorrixkak .Bostpare hanka daukoz,lehengoak eta bigarrenak pintza txiki-txiki horiskak eta urdinskak daukez.

en consecuencia también la ola de Mundaka, vive unciclo anual de mareas y corrientes, que desdibuja yvuelve a crear su forma. Durante el invierno, el marmueve la arena,que la primavera se encarga de apilarcontra la playa, y en este caso contra el escalón natu-ral de Mundaka.Con ese ir y venir de arena, la naturaleza esculpe elpaisaje del estuario, que depende en gran medida dela bravura del tiempo. El ciclo termina en verano, deahí que los meses de septiembre y octubre, con laarena recuperada y los temporales a flor de piel, seanlos más apropiados para "coger olas",época en la queMundaka acoge su internacionalmente reconocidaspruebas de Surf.

EL PORQUE DE LA DESAPARICIÓN Los estudios científicos posteriores a la última desapari-ción de la ola de Mundaka y su famosa barra de arena,en 2003, señalaron los factores principales que influye-ron en este desastre.Una de las razones fue el dragadoefectuado por la empresa naval ubicada en plena ría deUrdaibai, una extracción de arena, que no respetó lacurva marcada en el meandro de Arketas.Esto hizo quelas corrientes golpearan directamente con la zona surde la playa, justo donde se había colocado la arenasobrante del dragado Las corrientes que encontraron,allí,más abundante material para arrastrar al canal prin-cipal, crearon un tapón de arena al par de la playa de

Laidatxu.El agua buscó entonces una salida rompiendola tradicional barra de arena de Mundaka, y esta ola deleyenda desapareció.Al impacto natural que esto supu-so,le siguió otro no menos traumático,el impacto social,generado en gran medida por la suspensión de la prue-ba del Campeonato Mundial de Surf. Los científicosdecidieron que la mejor forma de recuperar la ola,seríadejar trabajar a la naturaleza,sin intromisiones.Hizo faltaun ciclo completo de un año para que la ola deMundaka regresara tímidamente y pasaron dos hastaque recuperó de su fisonomía y su energía óptimas paravolver a celebrar, en Mundaka, el campeonato interna-cional de surf.

EL FACTOR HUMANO Y LA INNOVACIÓN AL SERVI-CIO DE LAS MAREASSi para la última desaparición de la ola fue decisiva lamano del hombre,ahora,personal especializado,cien-tíficos y técnicos se encargan de aportar su "granitode arena" para su recuperación y mantenimientofuturo.Desde el centro de investigación AZTI-Tecnaliade Sukarrieta, por ejemplo, en colaboración con elDepartamento de Medio Ambiente del GobiernoVasco, se dirigen distintos programas encaminados adesarrollar una gestión y evaluación más adecuadadel entorno costero,en el que el factor humano irrum-pe demasiadas veces. La capacidad de predicción, esuna variable de alto valor científico. Además de ayu-dar a comprender cada vez mejor el,hasta hace poco,

enigmático comportamiento del mar, supone unadestacada ayuda en la toma de decisiones futuras.Con el objetivo de mejorar el conocimiento de la inte-rrelación atmósfera-oceáno y el comportamiento delas corrientes marinas, AZTI-Tecnalia trabaja en elcampo de predicción de oleaje y de turbulencias.Tal ycomo apunta Rogelio Pozo, director de AZTI_Tecnalia" a través de la aplicación de las nuevas tecnologíasmás punteras,como la información por satélite,y esta-ciones océano- meteorológicas, hemos desarrolladoun completo sistema de información de variablesambientales de nuestra costa. Desde nuestra páginaweb y gracias a la instalación de cámaras y de una redde boyas de Euskalmet en las cercanías de la zona,obtenemos información a tiempo real,que permiten,

además de prever el tiempo que va a hacer mañana,predecir corrientes, salinidad, oleaje, temperatura delagua y la altura de la marea" Factores que ayudarán aprevenir futuros impactos naturales.


2. Neguko ekaitzek Mundakako arezko barra ospetsua higatu egiten dabe[1].1. Mareek Laidako hondartzaren itxuran be eragiten dabe.

1 2

AZTI-Tecnaliako web orrian korronteen eta besteitsas aldagaien iragarpena eskeintzen da.


GEURE ALTXORRAK GEURE ALTXORRAK

KKOOSSNNOOAAGGAAKKOO KKAASSTTRROOAAKosnoagako kastroa Aixerrota mendiaren gailu-rrean dago Lumon, Gernikaren gainean. Antzadanez, lehenengo interbentzinoa aurreko mende-aren 40.hamarkadan egin eban A. Fernández deAvilések, Bizkaiko Foru Aldundiak bultzatutakoBurdin Aroko aztarnategien aurkitze kanpainarenbarruan. Beste arrazoi batzuengaitik egin ziranhurrengo esku hartze puntualek ez eben herrigu-nearen zabalerearen eta izaerearen emaitzazehatzik emon eta barriro hasi ziran ikertzen.

1990an BFAren Ondare Historiko Zerbitzuak,Mikel Unzuetari Kosnoagoko kastroa mugarritze-ko eskatu eutson, inguru horretan aurrikusitaegoazan uren kanalizaziorako beharrentzat peri-metro zehatza izateko. Kanpainea 1990ko aben-duan eta 1991eko urtarrilean egin zan; Zelayetabaserrian inguruan zabalera askotako 57 sondeozabaldu ziran, 5 hektarea inguru, eduki arkeologi-koa baloratzeko eta zelakoa zan eta kontserbaziogradua neurtzeko.

Beharrean bata bestearen gainean egozan gotor-leku biren babesak lokalizatu ebezan; barriena,

hareharriaren harlauzekaz egindako hazurrezkomanposteriako harresi lodi bategaz altxatuta etakronologiaren aldetik, K.a. III.mendetik Igo men-dera bitartekoa; zaharrena, V moduko foso sakonbat dauko bertako basalto harrian zizelatua,Lehenengo Burdin Arokoa (K.a. 620) da. Data haueta fosoaren babeserako egiturea kontuan izan-da, uste dogu bizkaiko kanpoko azatarnategibakarraren aurrean gagozala, eta berton, EuskalHerriko Kantabriar zatian Brontze Aroko azkenetapatik, Lenenengo Burdin Arora pasatzearengaineko informazioa lortu ahal dogula, hain garaiezezaguna eta gatxaren gaineko informazioa.

Figura 2.

Denario de vascunes. Castro deKosnoaga . Campaña de 1990.

Vascunes zekako denarioa. KosnoagakoKastroa. 1990eko kanpainea.

Horregaitik da hain beharrezkoa bere konserbazi-noa eta ikerketea.Sondeoetan oinarritutako estratigrafia dokumenta-tuaren bilakaera luzeari esker, zeramikako gauzensekuentzia kronologikoa egin ahal izan da, hazigeruza zaharrenetan topatutako motibo anakaldunzeramiketatatik eta erromatar anfora baten ahoarenzati baterarte, zeltiberar tipologiatik pasatuz.

Burdinazko gauzek be aberastsun haundikoakizan ziren, untza batzuk, burdinazko kutxiloa,brontzezko fibula bi eta Vascunes zekako dena-rio bat topatu ebezan.( 2 eta 3 irudiak). Holan ba,

bertako herrigune baten barri emon euskuenbeharrek, ia 600 urte egon zana, LehenengoBurdin Arotik erromatarren garairarte, orduntxealde egin eben, antza danez, Foruko erromatarherrigunea sortu zanean.

Gela itxurako ezer ez zan topatu, ze erabili zan pros-pekzio metodoa ez zan horretarako; hiltokirik bez,barruti indartu bateri ez jagokoz gainera. Halandaxe,kastrotik hur nekropolia egon zala pentsatzen da zeZelayeta baserriko hormetan bertako hilarria topatugenduan kurutze-formekaz dekoratuta.M.U.P.

Figura 1.

Sondeos C 3-5. Foso. Castro deKosnoaga . Campaña de 1990.

Sondeoak C 3-5. Fosoa. KosnoagakoKastroa. 1990eko kanpainea.

Ikerketa C 3 5[1]. Fosoa. Kosnoagako Kastroan 1990.urtean egindako kanpaina.

Vascunes zekako denarioaren_aurreal-dea Kosnoaga Kastroan 1990[1]. kanpainan aurkitutakoa.

Vascunes zekako denarioaren atzealdea-Kosnoaga Kastroan1990[1]. kanpainan aurkitutakoa.

URREMENDi 27

ZER EGIN eta NORA JOAN

26 URREMENDi

Ibilbidea


Ibilbidea

PPAADDUURRAARREENN MMIISSTTEERRIIOOAAKK

Ibilbidea Foruko erromatar asentamenduan hasten da (K.o I-III.mendea).Tontor honexetatikhasiko gara ibiltzen Elexalde auzorantz, han San Martin de Tours-en (XVII.mendea) eleizea etagurutze eder bat topauko doguz. Herriko udaletxea igaro eta Biozko baserriaren ondoan(XV.mendea) jarraitu beharreko bidea erakusten deuskun gezia ikusiko dogu.Lehagoko txako-lina egiteko mahatsondoak jartzeko harrizko zutabeen artean ibiliz, hain normalakBusturialdean, aristi txikitxu baten ondoan dagoan Triñe baselizara helduko gara,handik erre-karen bokaleko ikuspegi ezinhobeaz gozatuko dogu. Pinu artean bajatuko gara trenbideapasatu arte eta paduratik paseotxu polit bat egin ostean,itsasadarrera urtengo dogu.

Hemen, bistak paregabeak dira begiratzen dogun lekuan begiratzen dogula; hemendikaurrera ibilbideak erreka ondotik jarraituko dau,ontziraleku zaharraren eta Muruetako teile-riaren ondotik, XVI. mendean teilak, ladriloak eta karea egiten ziran bertan. Padura erdiandagoan bidezidorretik segiduko dogu eta urrunean Muruetako ontziolak ikusiko doguz,ezkerrean trenbidea zeharkatu eta pinu artean gora joango gara Goierri auzoraino.

Hemendik, baserri ikusgarrien artean Muruetako Santa Maria eleizara helduko gara(XIX.mendea).

Pinadi eta zelai artetik egingo dogu azken zatia, PR geziekaz eta markakaz ondo sei-nalatuta dago, eta ostera be Forura.

LLOOSS MMIISSTTEERRIIOOSS DDEE LLAA MMAARRIISSMMAAEste recorrido comienza junto al asentamiento romano de Forua, (S I-III D.C.).Desde este pequeño promontoriosobre la vega de la ría comenzaremos a andar hacia el barrio Elexalde,donde nos encontraremos con la iglesia deSan Martín de Tours (S.XVII) y un bello crucero.Tras pasar por el ayuntamiento de la localidad, al lado del caseríoBiozko (S XV) nos encontraremos con una flecha que nosindicará el camino a seguir. Caminando entre antiguosemparrados de piedra para txakoli, típicos de Busturialdea,llegamos hasta la ermita de Triñe,situada junto a un peque-ño robledal, desde donde podemos disfrutar de unas her-mosas vistas sobre la desembocadura de la ría.

Bajamos por un sendero entre pinos hasta cruzar las vías deltren y tras un bonito paseo por la marisma,salimos al corte dela ría. Una vez aquí, las hermosas vistas se suceden, puesdesde este punto,la ruta continuará bordeando la ría y pasan-do junto a los antiguos embarcaderos y tejera de Murueta,donde ya en el S.XVI, se fabricaban tejas, ladrillos y cal.Continuamos por una pequeña senda en plena Marisma ytras ver a lo lejos los astilleros de Murueta,cruzamos las vías ala izquierda y subimos entre pinos al barrio de Goierri.

Desde aquí, y entre caseríos de gran belleza, llegaremos a laiglesia de Santa María de Murueta (S.XIX) .

Entre campiña y pinares, recorremos el último tramo,bien señalizado con las marcas y flechas de PR, hastasalir de nuevo a Forua.

Ibilbideak Muruetako teileriaren ingurua zeharkatzen dau.

paduraren misterioak ibilbidearen mapa.

28 URREMENDi

ZER EGIN eta NORA JOAN Gastronomía

ZER EGIN eta NORA JOAN Gastronomía

ZZIIMMEELLAA JJAATTEETTXXEEAA""EENN LLAA CCOOCCIINNAA SSIIEEMMPPRREE HHAAYY AALLGGOO QQUUEE HHAACCEERR""Corría el año 1913 cuando el matrimonio formado por Cipriano Iturriarte e Isabel Arana fundó en el entonces ferialde Gernika (actualmente calle Pablo Picasso) una casa de comidas llamada Zimela.El negocio prosperó rápidamentey a ello contribuyó la puesta en marcha en 1917 de la fábrica de armas Astra cuyos trabajadores,procedentes deEibar y Elgoibar,se hospedaban en el establecimiento.A raíz del bombardeo,el local quedó totalmente destrozado ycuando la Villa comenzó a reconstruírse,sus propietarios compraron la casería actual,situada en la calle CarlosGangoiti.Continuando la trayectoria marcada entonces,el Zimela pronto cumplirá un siglo.

Tras Cipriano e Isabel, sus hijas tomaron las riendasdel negocio y posteriormente fueron tres sociosquienes se hicieron cargo del establecimiento,entre ellos Juantxo Azkarreta que consiguió elevarel restaurante a una notable categoría. En 1997 elZimela cerró sus puertas durante unos meses, para

volver a inaugurarse en mayo de 1998. En la actua-lidad, el negocio es propiedad de cinco socios, unode ellos sobrino de los dueños originarios.

Rodeado de un aparcamiento con capacidad paraunos 90 vehículos, el Zimela presenta la estructura

de una casa particular que permite disfrutar en suinterior de unos espaciosos comedores ilumina-dos hasta los mínimos detalles por la luz que seproyecta desde el exterior y en los cuales ampliasmesas invitan a sentarse y disfrutar de la comidacon una apacible sensación de tranquilidad.

Su capacidad ronda las 300 personas y está centradoen bodas. Entre sus premisas está la de atender sólouna boda al día, ya que al tratarse de comidas nume-rosas, el Zimela prefiere anteponer la comodidad delos comensales a su propio beneficio económico yque quienes acudan ese día puedan disfrutar tam-bién de la música sin prisas, ya que el establecimien-to cuenta con un DJ y animadores para estos eventos.

En sus cocinas se preparan pescados para hacer ala brasa procedentes de Lekeitio y Elantxobecomo besugos, rodaballos, lubinas, cabrachos omojarras, carnes frescas, entrantes como ensala-das de bacalao, bogavante, buen jamón y foie.

Pero los banquetes no son su única oferta, ya queeste restaurante también cuenta con una carta


Dani Jauregi eta Josu Zarrabeitia Zimela Jatetxearen chefak.

Makailao entsalada epela.



INGREDIENTES (para 4 personas)8 volovant400 gr.de hongos frescos8 tajadas de foie fresco (unos 150 gr.)1 dl.de jugo ligado de carne300 gr.de castañasCebolla cortada en aros20 cl.de leche50 gr.de mantequillaSal y pimienta

ELABORACIÓN

Para elaborar el puré, se cuecen las castañas, laleche, la mantequilla y la cebolla como si fueraun puré de patatas y después se pasa por elpasapurés y se rectifica de sal.

Por otra parte se limpian los hongos,se trocean y sehacen en la sartén con ajo picado y un poco de acei-te. Se reservan. En cuanto al caldo de carne, se mez-cla con un poco de maizena para ligarlo bien.

Se calientan los volovant al horno unos dos minutosa unos 200º y se rellenan con los hongos calientes.Mientras, en otra sartén aparte, se preparan las taja-das de foie,se salpimentan,se hacen vuelta y vueltay se colocan encima de los hongos.

El puré de castañas se calienta y se pone en el platocomo salsa, colocando sobre ésta los volovant reciénpreparados y salseando todo por encima con el jugode carne.Como detalle final y guarnición,la cebolla enaros previamente salada,enharinada y frita.

HOJALDRE DE HONGOS CON FOIE SOBREPURE DE CASTAÑAS

donde pueden encontrarse productos de calidady un menú del día especial, tal y como cuentan suschefs de cocina Dani Jauregi y Josu Zarrabeitia. "Setrata de un menú que contiene un abanico de pri-meros platos como ensaladas diversas, sopas,menestras y cocidos - curiosamente los másdemandados por el personal de empresa queacude con frecuencia - otros tantos segundos yvarios postres. Son recetas tradicionales, en la líneade siempre, aunque a veces se suelen ofrecer cosasmás novedosas. Eso sí, los platos se cocinan almomento porque de lo que se trata es de cuidar alcliente. En general, se puede decir que hay recepti-vidad, porque ha habido algunos que han tenidoun éxito tremendo".

En el día a día, el Zimela acoge un cliente de tipomedio alto, pero los fines de semana sus comedo-res se llenan con todo tipo de comensales. El enca-recimiento del nivel de vida ha hecho que lascomidas de empresas, en apogeo hace unos años,hayan disminuído considerablemente, "aunqueparece que otra vez están despuntando".

El restaurante ha introducido recientemente,como novedad, unas cenas especiales los viernespor un precio módico. "Esta idea está pensada paraanimar a la juventud. De hecho, la víspera de fies-

tas de Gernika ofrecemos a los jóvenes un menúadaptado para todos los bolsillos".

Y por dónde se decantan los gustos a la hora de acom-pañar estos sabrosos platos ? Sin duda, el vino de Riojasigue siendo el rey de la bodega y la rotación de marcascon esta Denominación de Origen es infinitamentesuperior a la rotación de otras. Incluso dentro de lacomunidad de La Rioja, parece que existen unas deter-minadas bodegas que siempre se colocan en cabeza,un "clasicismo" que no es único del País Vasco sino quese observa a nivel de todo el estado español. Por otraparte, también hay clientes que les gusta experimentarsabores nuevos y no dudan en pedir otro tipo de vinos".

Al Blanco Rioja y al Rueda le está saliendo un seriocontrincante en los últimos años ya que, en opiniónde los dueños del establecimiento, "el txakolí se estáimponiendo mucho en los últimos tiempos, sobretodo para acompañar platos de pescado.

Desde el Zimela se anima a los clientes a consultarcon la mâitre Maider Gezuraga sobre la carta devinos y guiarse de sus consejos. "Cuando la gentemira la carta, debe mirar también los precios delvino porque hay caldos excelentes, en relacióncalidad-precio. En nuestra opinión, el vino es unproducto que tiene que llegar fácil al consumidor,sin hacerle daño en el bolsillo".


Txipiroiak tintan.

Gastronomía


MUNDUTIK ZEHARMUNDUTIK ZEHAR antonio pou

UURRDDAAIIBBAAII:: MMEETTAAMMOORRFFOOSSIISS DDEE UUNN PPAAIISSAAJJEE

Cuando sucesivas generaciones consiguen armonizarsus necesidades con los recursos que la biosfera les pro-porciona se generan paisajes tan magníficos como losde Urdaibai.En esa unión,en ese yugo,las personas mol-dean a la naturaleza y en la misma medida son moldea-das por ella,impronta que aún se reconoce a pesar de laactual globalización.

Los paisajes cambian con el andar del tiempo y laspersonas también. Poco tenían que ver con nosotrosaquellas gentes que vivieron en Santimamiñe,porqueel paisaje de entonces tampoco se parecía al deahora.La dulzura de robles y encinas estaba reempla-zada por vegetación austera, propia de aquellos cli-mas fríos de hace quince mil años. Donde ahora nos-otros pescamos ellos cazaban bisontes, en las vastasplanicies al pie de Ízaro y de Matxitxako. Por ellas dis-curría un precursor del río Oka hasta su desemboca-dura, trece kilómetros más allá, donde se encontra-ba con ocasionales témpanos de hielo.

Poco podían imaginar aquellas gentes que unospocos miles de añosdespués el clima se hiciese irreco-nocible. Los calores vinieron casi de golpe y las tem-peraturas subieron de forma espectacular,quizá unosseis o siete grados, de media, en menos de cincuentaaños. Los hielos se fundieron y el mar avanzó, inun-dando todas aquellas llanuras hasta llegar al pie de lascolinas del Ogoño, mordiendo su base con fierezahasta dejarlas temblando en un imposible acantiladovertical.Todo el que pudo abandonó la zona.

Milenios de climas suaves y lluviosos llenaron el monte deespesos bosques que transformaron con sus raíces layerma piedra en rico suelo.Llegaron nuevos pobladoresque traían consigo conocimientos esenciales de cómoaprovechar los recursos del bosque y como transformar-lo en cultivos, frutales y pastos para el ganado. Muchosotros siguieron sus huellas, pero aquellos pioneros sonrealmente nuestros primeros antepasados y sus pautasde actuación aún perduran en el territorio.

Mucho, mucho tiempo después, Roma transformó laría en lugar de residencia, comercio y prosperidad,atracando sus naves en Forua y Gernika,pero tambiéntrajo cambios drásticos en el paisaje: talas para com-bustible y madera y para nuevos espacios de cultivo.Con ello muchas tierras, faltas de sujeción, se fueroncon las aguas del Oka, que las dejaba depositadas alllegar a la ría,aunque la naturaleza fue convirtiendo eldesastre en lo hoy es marisma.

Tras un largo letargo las villas reactivaron la economía ycon ella los arrastres.Las cortas solo consiguieron mejo-rar temporalmente la navegación y la última,por la queahora circula el tramo final del río Oka,no llegó a tiempode evitar el cierre definitivo del puerto de Gernika.

El abandono del caserío y la proliferación del culti-vo forestal han agravado considerablemente lasituación, a causa de unas prácticas de tala a mata-rrasa, económicamente rentables pero ambiental-

mente desastrosas, que dejan el suelo desnudo yproducen unas tasas de erosión equivalentes a lasde las tierras más áridas y abandonadas delEstado. Por otra parte, el exceso de celo conserva-cionista impide ahora extraer arenas de la ría, prác-tica que se venía aplicando en el siglo pasado yque aliviaba el exceso de sedimentos que ahora amenaza con ahogar a la ría.

Se corre el riesgo cierto que un día -no se puede sabercuándo- la marea se rebele contra la excesiva carga desedimentos y renuncie a su diaria tarea de evacua-ción. En pocas décadas, la ría se convertiría en valle yquizá se pudiesen construir casas en primera línea dela,entonces,fabulosa playa Bermeo-Ogoño.¿Es eso loque deseamos? ¿Tendrán tan buena opinión de nos-otros las generaciones venideras como la que ahoratenemos de nuestros antepasados? Y, otra pregunta más: Urdaibai, sin ría, ¿seguiríasiendo Urdaibai? ".

Ere oko baserri bat. Urdaibaiko itsasdarra portuondotik ikusita.


ARTISTAKNestor Basterretxea

NNEESSTTOORR BBAASSTTEERRRREETTXXEEAA,, BBEERREE AARRTTEE OOPPAARROOAAGGAAZZ EESSKKUUZZAABBAALLAA

Bermiokoa izatez,eskubidez eta bihotzez,NestorBasterretxearen botere artistikoak jaiotzen ikusi ebanherriaren izaera pozkorra eta izugarria dauko.82 urte-gaz,berak misterio biologikoa deitzen deutsonari esker,bere talentoari esker,beharrean segiduten dau etenbarik.Talento eta arte bikaina,geurearen esentzia man-tentzen jakin dauana aurrera egin ahala.

Zer da Bermio, zeure jaioterria zeuretzat?Hainbeste da, momentu baten be ez nebala dudarikizan, Euskal Kosmogonia Serieko 18 eskulturak emo-teko, neure bizitzako lanik adierazkorrena.Arte Modernoa herrietan dagoan zaharrenagaz,mitologiagaz, lotzeko saiakerea da. Herriek, euren hiz-kuntzea asmatzen dabenean, geureak moduan, hiz-kuntzeak figura edo sinboloak be eukitzen dauz.Horixe da gure kultureari falta jakona. Eta ni, bermio-tarra nozuenez, geure herentziaren orban baltz horizuzentzen ausartu nintzan. Berbea baino ez zanairudi bihurtu dot, uste dot, harrokeria barik, emari onadala, ze inork ez dau holakorik egin oraindik. "Olatua"be emon deutsot Bermiori, Bermioko itsas izakerea-ren omenaldia. Aurretiaz, Benito Barrueta margolaria-ri neukotson eginda omenaldia,Talan dago. Eta orainhau, Matxitxakokoa, Bermiokoa danez, pozarren egindot. Orduko jendearen heroitasuna erakusteko.

Zelan eragin dau zeure artean?Jaio eta umezaroa igarotzen dan lekua, betiko gerat-zen da barruan. 12 urtegaz guda zibila bizi izanneban; erbestera joan nintzan, Frantzian 5 urte eta 11urte Argentinan, handik etorri nintzanean egin

"Hubo momentos en que casi me sentícomo el comandante del barco franquista, el Canarias, que todo su afán era hundirlo.Desde otros parámetros también tenía quehundir el Navarra. Se trata de testimoniar la

heroicidad de aquella gente."

"El artista si no inventa, es un artesano, es un hacedor de obras, el arte empieza cuando tuinventas, cuando tu explicas la realidad de la vida y las ideas de una manera personal, esa

es tu aventura, ese es tu riesgo, tu valor, si lo que haces es valido."

neban lehenengo gauzea Bermiora joatea izan zan.Eskolako lagun guztien galde egin neban, bainadanak egozan hilda. Orain lagun barriak daukodazeta pozarren etorten naz Bermiora beti. 82 urtegaz,zaharregia naz etxea edo pisua erosteko hemen,baina ahal dodan guztietan etorten naz.

Zelan hartu dau Bermiok zeure artelana?Nire artelanak modernoak diranez, sorpresea izan da;nik uste dot, kezkea sortu deutsiela, nahasmena;dana dala, nik dakidala behintzat, ez da egon kexarik.Uste dot aituko dabela Arte Modernoa ez dalabehingoan onartzen Arte Figuratiboa moduan.Baina nik esaten dot ez dodala gurasoentzat behar egi-ten,seme-alabentzat baino,parkera doazen umeetxo-entzat,eta horreek nire artelanak Bermioko paisaiarenelementu normaltzat onartuko dabezela uste dot.

Zein da Nestor Basterretxearen sormen prozesua?Hori ahalmen misteriotsuaren kontua da, misteriobiologikoarena, talentoarena hain zuzen.Talentoa

ez dakizu nondik jatortzun, baina ikerketearenateak zabaltzen deutsuz, jakinguriarenak, gauzaberriak egitera behartzen zaitu. Artisteak inben-tatzen ez badau, artisaua da, artelanen egilea,artea asmatzen dozunean hasten da, bizitzarenerrealitate eta ideia nor bere erara azaltzen dira-nean, horixe da zeure abenturea, arriskua, adorea,egiten dozuna onargarria bada.

Zure artean gai asko landu dozuz, zeinetansentidu zara hobeto?Nik arkitektoa izan gura neban, beti nahi izan dot,baina 12 urtegaz guda zibila, 16gaz bigarrenmunduko guda, exodoa, ezin da....ni neure beha-rrean jakituna izaten ahalegindu naz, hori bai.Zinea egin dot, artisteak daukon irakasgairik adie-razkorrena dalako. Frankoren garaian, Amaluregin neban, guztiz zigortutako pelikulea, urte etaerdi egon nintzan zentsuran, baina pozarren, zejendeak aitu eban euskaldun lez sendotzeko aha-


Asko dira Nestor Basterretxea eskultoreak Bermeoko herriari emandako lanak.

Matxitxakoko batailaren omenez Nestorrek egindako eskultura.

36 URREMENDi URREMENDi 37

PERTSONAIALaura Barinagarrementeria

LLAAUURRAA BBAARRIINNAAGGAARRRREEMMEENNTTEERRIIAA..BBIIHHOOTTZZ AANNGGOOLLEEÑÑOODDUUNN GGEERRNNIIKKAARRRRAA

BIZITZA HURKOARI EMONAAngolan Laura Barinagarrementeriaren beharrak betieuki dau zer ikusia osasunagaz; erizaintza ikasi ebanMadrileko Unibertsitate Konplutensean eta misio-lari egin zan Santa Maria misiolari Institutoan,gernikarhonek beti gura izan dau berau behar eben lekuanlagundu. Eta lekua Angola da. Denborada batenAngolako Osasun Ministeritzan egin eban behar,baina beharra amaitutakoan be Luandatik aparteagoeukon bere etxera hurreratzen ziran gaixoak atendit-zen ebazan. Laura beharreko lagunekaz bizi zan, eri-

zainekaz eta angolatarrek laguntza eske joaten jake-zan, atentzio mediku bila, medikamentuen bila...Holantxik etorri jaken burura ama-umeentzako zen-troa sortzea eta ONG-en laguntzeari esker lortu eben.

Laurak diño emakume gazteentzako zentroa be eraikiebela eta Eusko Jaurlaritzak be lagundu ebala.Badira 10urte ama-umeentzako zentroa martxan hasi zanetik etagaur egun Laurak eta beste hiru misiolarik,euron arteansartu barria dan beste gernikar batek,Arantza Araukuak,

Laura Barinagarrementeriak Afrikagaz daukon maitasun, bokazio eta eskuzabaltasun historia, hunkitzen dauanetakoada, kontzientzian eragiten dauana. Gernika-Lumoko Sindicatos auzoan lagunekaz olgetan ebanean be sentitzen ebanmisiolari bokazinoa.1972an bisitatu eban estrainekoz Angola misiolari,orduan kolonia portugaldarra zan.Independentzigerrak iraun eban bitartean,alde egin behar izan eban eta gero bueltatu zanean,komunismorik gogorrena bizi izan eban.Ordutik hona ahal daben beste bizitza salbatzea da bere helburua.Berak diño:" ez dakit zer daukon Afrikak baina…"

Laura Barinagarrementeria gernikarraAngolan dago misioilari.

Laura Gernikako pasealekuanjai egun batez disfrutatzen.

En 1972 visitó, Angola, entonces colonia portuguesa, como misionera. Lugar que tubo que aban-donar durante la guerra de la independencia, para regresar más tarde y vivir el comunismo más

duro. Desde entonces, ha desarrollado la labor agridulce de salvar las vidas que se puedan.


ARTISTAK

legina zala, faszismoak begien bistatik kendu gin-tuala uste ebanean. Disziplina bakoitzak bereboterea dauko eta disziplina guztiak ezagutu etagero aukeratu behar da, zein den baliagarrienaideia bat ondo azaltzeko.

Gaur taldea, zer dinozu?Oteizak, Bizkaiko, Gipuzkoako, Nafarroako etaArabako artistak aukeratu ebazan. Ni Gipuzkoannengoanez, gipuzkoar artista lez hartu nebanparte. Sormen beharrean genbiltzan jendearent-zako erakustokia zan. Baina beti harritu nauEuskal Artearen elektrokardiogramean guda zibi-la ez agertzea. Euskal artistak batera egon ziranguda zibilaren gaineko ezer ez egiteko. Guda zibi-lak parte egiten zaitu, batzuk hil egin ziran, bestebatzuk erbesteratu...Gainera, Frantziako ExpokoEspainiako pabeiloian Gernika murala margozteaerabagi ebenean, artistea euskalduna izatea era-bagi eben. Arteta izendatu eben eta Jose MariUcelayk esan eutson, holan esan eutson: zeure

bizitzako beharrik importantena agintzera naja-tortzu" Artetak erantzun eutson Mexikorakobidaia eukala hartuta bere emaztea eta biak joa-teko eta ez jakola interesatzen.Ucelayk Picassoarengana joan behar izan eban etaGernikarena azaldu. Picasso aho zabalik geratu zaneta hortxe hasi zan Picassoren "Gernika" ospetsua.

Zein da bete bako ametsa?Lo gitxi egiten dot. Gauza asko daukat egiteko.Bizirik nago eta orain dala gitxi Gernikaren gaine-an zuri-baltzean egin nebazan pinturak, etaBilbon egon diranak erakusgai, Berlinera etaFrankfurtera eroateko esan deuste. Frankfurt etaBerlineko Euskal Etxeek zeozer nahi ei dabe anto-latu Gernikako Bonbardeaketearen urteurrenean.Ilusio haundia egingo leuskit ze Berlin gaur egunartearen sorlekua da. Donostiako Zinemaldiaren pre-sidentea izan nintzan urtean egon nintzan Berlinen,bi alde eukozan Berlinen. Ez dot sekula ikusi hangoemakuak baino ederragorik. Nik uste dot Udalakordaintzen eutsiela, zelan gogoratzen naizen....

" Aunque suene a pedantería, me gustaría que me recordaran como un hombre generoso, y.... Bermeano"


1. NestorBermeoko Jose

Maria Cucurrullentailerrean.

2. NestorrekBermeo herriariegindako olatuaeskultura.

3. BermeokoFrantziskotarren

klaustroan dagoen hilarria.

4. BermeokoLameran ikusgaiizango diren Euskal Kosmogoniaseriearen eskulturetariko bat.

1 2

3 4

Nestor Basterretxea


PERTSONAIA

egunean 80 ume atenditzen dabez, beste 200 bakunak ipintzeko,eta 60 bat andra umedun.Laurak diño " ez daukogu gaixorik ipintze-ko astirik be,pozgarria da hainbeste bizitza salbatzea,guk ez bagen-goz hor ume honeek txarto pasauko leuke."

AFRIKAN ONDO EGOTEN DA Denborarik gehiena argi barik dagoz,ur gitxiagaz eta beste gabe-zia batzukaz,baina " hemen askoz be alaiagoak dira, jendeak zer-gaitik borrokatu daukonean, bizia dauko eta eurok, barre karkai-xaka dagoz ,ezbeharren aurrean be barre egiten dabe, etaAfrikatik kanpo, modako gaixotasuna depresioa da" . Erdi barrez-ka diño " hori ikusita ze ondo nagoan Afrikan" Borrokan jarraitze-ko garrak, lur magiko horrek kutsatua beharbada,bultzatzen dauLaura Angolan proiektu barriak aurrera aterateko laguntzeaeskatzera. Orain dala gitxi bilboko elektrizitate enpresa bat egonzan han argindarra ipintzeko bere laguntzea eskaintzeko taldeelektrogenoen bidez edo elektriztaterako azpiestazioen bidez.

Baina Laurak ekografoa eta anbulantzia barri bat lortu nahidauz "daukagunak 14 urte daukoz eta martxak bigarrenetiklaugarrenera saltoten dabe. Batzuetan gaixoa trasladatzera-koan esan leike inoiz ez zarela helduko" Laguntza humanita-rioa beharrezkoa da eta lagunena be bai. Laurak urte askotandauko Gernika-Lumon diru-kontu bat zabalik eta bere ezagu-nak dirua emoten dabe "laguntza horregaz, behin neskabaten bozio operazioa ordaindu genduan...Gernikara noane-an kontuko dirua badaukot non gastatu"

JOAN ETORRIKO PLANAKLaura 28 urtegaz joan zan Angolara, baina Gernika-Lumotik 24urtegaz joan zan, erakunde erlijioso batean sartu zanean. Bereherriko oroimen asko daukoz.Urte birik behin bueltatzen da,bereetxekoak ikustera: 92 urteko ama, ahiztea, bere izeko Ascen, berelehengusu-lehengusinak…. Eta bere lagunak be topetan dauz. "24 urtegaz lagun asko itzi neban, bueltatzen nazenean pozgarriada eurekaz egotea,nik hemengo kalamidadeak, pozak eta tristu-rak kontatzen deutsiedaz, eta eurek hangoak" LaurarentzatGernika-Lumo gero eta politago dago.Gainera berak diñoan lez, " jaioterriak tiretu egiten dau" Medikuerrebisinoa egin, etxera joan, bere ama eta familiagaz egon etagernikar peto moduan Andra Mari eta San Roke jaiak ondo pasa-tea dira abuzturako dakazen planak.Gero,ostera be,errealitatera.Baina errealitate horixe da bihotz angoleñodun gernikesa honekaukeratu dauana.Bere gaixoak atenditzera joan,lurralde haretakogabeziei aurre egin eta bertako jendeagaz bizi. Errealitate horrekemoten dautso zentzua bere bizitzari Afrikan.


Laurak eta bere lankideek Angolan eskeintzendaben laguntzea ezinbestekoa da.

Laurak erizaintza ikasketak Madrilen egin eban.

Ama umentzako zentroan 280 ume ta60 andra umedun atenditzen dabe.

"Aquí son mucho más alegres, cuando la gente

tiene algo por lo que luchar, tiene vida, y ellos se ríen a carcajadas, hasta de las

desgracias se ríen, mientras,fuera de África, la enfermedad

de moda es la depresión", Lauradice entre risas " chica, viendoeso, que bien estoy en África"

Busturialdeko 18 udal txikiek Gazte Plana proiek-tua onartu dabe, proiektuan parte hartu dabenherrietako gazteen eskaintza kulturala, denboralibrekoa edo soziala beteten laguntzeko ekimenaketa kezkak bultzatu eta koordinatzeko.

Busturialdeko Gazte Plana, kontsulta, berbaldi etahausnarketa askoren fruitua da, eskualdeko udaltxikiek egin daben posturea, gazteengana hurre-ratzeko eta konpromiso sozial baten sartu daite-zan, talde lez eta pertsona lez aurrera egiteko.

Plana egin ostean, irudi korporatiboa egin da, sin-boloa eta anagramea, konnotazio geografikoagazbaita ezaugarri funtzional eta komunikatibozehatzakaz be.

Busturialdeko Gazte Planaren logotipoa, ordezkatzendauan taldearen kolore eta diseñoagaz bat dator:

> Busturialdeko barruti geografikoaren adierazpenabstraktoa da, "gazte" berbearen "g" grafiagaz, plane-an parte hartzen dauan taldearena, hain zuzen.

> Gazteen modan inspiratutako kolore urriekaz;gaurko gazteak buru belarri sartuta dagozan gizar-teko fenomenoa.

Busturialdeko Gazte Plana plan bizia da,gazteekaz etagizarteagaz batera aurrera egingo dauana, beremarka dauana, zer dan erakusteko eta Ajangiz,Arratzu, Busturi, Gautegiz-Arteaga, Ea, Ereño,Elantxobe, Errigoiti, Foru, Ibarrangelu, Kortezubi,Mendata, Morga, Mundaka, Murueta, Muxika,Nabarniz eta Sukarrieta gazteak erakartzeko.

BUSTURIALDEKO GAZTE PLANA:IDEIAK ETA PARTE HARTZEA

Laura Barinagarrementeria


GEURE KIROLAK GEURE KIROLAK

BBOOLLAA JJOOKKOOAA:: LLUURRRREEKKOO KKIIRROOLLAA,, KKAASSTTAADDUUNNAA,, PPUULLTTSSUU OONNEEKKOOEENNTTZZAATTBola bat bota eta urrun dagozan txirloak botatea habilidade kontua da. Horixe da BOLA JOKOA. Betiegon da geure artean, lehenago usadioa zan bolaketan egitea Busturialdeko herri eta auzoetan. Jendeaskok hartzen eban parte, herrien arteko txapelketak antolatzen ebezan eta apostuak egin, dirua jokatzenzan; orduko bolatokiak frontoiak edo probalekuak beste ziran. Edozein aitzakia zan nahikoa bolaketanhasteko. Baina sasoi horreek atzean geratu dira, eta bola jokoa lagunen arteko olgetarako geratu da.

TXIRLO IZENDUNAKBola jokoan modu asko dagoz,Busturialdeko herri batzuk,Bermeok eta Eak esate baterako,euren bola jokoa dauke.Bermeon jokatzen eben bolaketa modalitatearen oroi-

mena baino ez da geratzen.Nagusiek Mañun,Almiken,Errafainen edo Artiken bolatokiak egozala gogoratzendabe.Artikeko bolatokia 1983ko uholdeetan hondatuzan,urak eroan eban,hauxe zan Bermeon geratzen zanbakarra.Eako bolaka egiteko modua,beste herri batzue-tara be zabaldu zan,Ereñora eta,hemen lehengo boloto-kia egoan lekuan bolatoki amerikarra dauke.

Ea da Busturialde guztian bolatoki tradizionala dauko-na, Bedarona auzoan (Bedaru eurentzat) dagoana.Bolatoki polita, itsasoari begira eta kristalera haundibatek babestuta; benetako bolatokia, geure altxorra.

Gainera, hauxe da esan dogun moduan erabiltzendan bakarra eskualde guztian.Natxituan be badago bolatokia, baina txoko egin zanauzotarren beharizanetarako .

JOKOAREN ARAUAKHerri bakotxak, auzo bakotxak edo bolatoki bakotxak

bere modalitatea eta arauak euki dauz. Bedarunesate baterako, holantxik da:9 txirlo haundi eta txirlo txiki bat dagoz, jokue esku-zuloko boleagaz horreexek botatea da edo zeinekgehiago bota hiru alditan, edo....jokoa hasi aurretikerabagitzen dabe, zenbatera dan, zenbatek botakodauan, banaka edo bikoteka.... Bolatokiaren handikopuntan ipintzen dira txirlo haundi guztiak, botatzendan bakotxak puntu bat balio dau; txirlo txikia lekuestrategikoetan ipintzen da, alderdietan, erdiko par-tean... leku gatxetan ze botateak 5 puntu balio dauz.Gainera, badagoz beste arau bi tiradea ontzat emo-teko; bata, bolea jaurti behar dan lekuan dagoanohal zatia boleagaz ikutzea botakeran eta bestea,boleak atzeko topea ikutu bahar dauala, ikutzenbadau bost puntu, osterantzean, tiradea nulotzatemoten da.Topea jo eta boleak atzera datorreneanbotaten dauazan txirloak be balio dabe.

"Ondo botateko maiñea behar da,guri Vidal Alzolazanak erakutsi euskun,Izpaztertarra zan,bainaBedarura ezkondu zan.Harek hatzamarrak be apurtutaeukazan jokatzearean jokatzeaz".diño Juan Kortakherriko udaltzainak,beste batzuekaz batera bola joko-ak bizirik iraun dagian ahalegintzen da.Gaur egun,Eako auzo honek,Bedaruk,herri txapelketak egitendauz jaietan,San Blasetan,San Bartolometan,gazteakbe animatu daietezan,beti praktikatu dan kirol honeta-ra.Azkenengo txapelketan 20k hartu eben parte.Bakarka eta parejaka jokatu zan."Lehen gure gurasoen gurasoak be bolaketan asko

egiten eben eta asko jokatu be bai, pezetea hogerle-koari eta, haserreak ez ziran falta herrien artean, bat-zuk besteak baino gehiago zirala eta..." diño JuanAntonio Okamika bedarutarrak.

UMEEN ETA NAGUSIEN JOKOASasoi baten bola jokoan dirua eta apostuak zirannagusi, eta eurok markatu ebezan bolaketearenarauak eta izaerea. Gaur egun, ostera, umeek etagazteek, belaunaldi barriek, ezagutzea nahi da bolajokoaren usadioa, betiko galdu ez daiten. Denboralibrean, olgeta denboran bolaka egin dagiela besteedozein joko legez .Pedro Korta bedarutarrak dinosku:"bolaketan jaurtzendan eskuzuloko bolea 8 kilokoa da,baina beste txikit-xuago bat egiteko agindu zan umiek be olgetako"Umeak eta gazteak dira bolaketearen etorkizuna ziurta-tuko dabenak,ez bakarrik Busturialdean,baita Bizkaianosoan be;izan be,herri joko hau ezkuturantz doa.Bolajokoa geure kulturearen ondarea da eta bizirik irauteko,hurrengoei emon behar jake erreleboa.Bola jokoakbolea jaurtitzen dabenek boleari emoten deutsen inda-rra eta sakadea behar dau bizirik irauteko.

Ea es el único municipio de Busturialdea que conserva, en Bedarona, una bolera tradicional. Bajo la herriko taberna y junto al frontón, se halla el bolatoki,

protegido por una gran cristalera que mira al mar.

El bolatoki de Bedarona es un rectángulo de tierra de unos 24 metros

de largo, para su correcto funcionamiento es necesario mantener húmeda la tierra.

Antes se alisaba el suelo con una herramienta a modo de plancha manual.

Las bolas, en Bedarona, son de agarradera hechas de madera de avellano. Los bolos, también de madera,son nueve grandes y uno pequeño, txirlo txikia o bosteku, es como se llamaba en la zona de Bermeo.

Bedaruko bolatokia herriko tabernaren azpian dago kokatuta.

1. Bedaruko bolatokiaren panoramika2. Bedarun San Blas eta San Bartolome jaietan egiten dabe normalean bolo txapelketak. 3. Bola radizionalak egurrezkoak dira-hurritzez eginda-ta eskuzulo edo ezkubarru formakoak izan ahal dira.

1 2 3


IRAGARKIAK

Envianos tus anuncios a:> correo ordinario: Urremendi, Gernika-Bermeo, Landagarapen Alkartea.Domingo Alegria

Emparantza, Z/G. 48300 Gernika (Bizkaia).> teléfonos: 636 7999 767 / 657 790 836> correo electrónico: [email protected]

ETXEA ALOKATUBIKOTE GAZTE BATEK ETXE

BAT ALOKATU NAHI GURA DAU GERNIKAN EDO INGURUETAN,

AHAL DALA PREZIO

EKONOMIKOAN.

INTERESATURIK BALEGODEITU MESEDEZ

656 77 20 12.

ANUNCIATE GRATIS

SI QUIERES BUSCAR U OFRECER EMPLEO,

ANUNCIAR DEMANDA Y OFERTA DE VIVIENDA,

COMPRA-VENTA DEVEHÍCULOS, PRODUCTOSAGRÍCOLAS, ANIMALES,

INSTRUMENTOS MUSICALES, ETC...

LLÁMANOS 94 625 06 06

KOTXEA SALGAI

MERCEDES CLK 200 SALTZEN DOT.LARRUZKO JEZARLEKUAK,

ALEZIOZKO HAGUNAK, ABS,LARRUZKO BOLANTEA.

ALPINE CD TA IRATÍ APARAILUA MP3, ALDATZE AUTOMATIKO

ZEIN MANUALA, METALIZATUA,OSO ONDO ZAINDUTA, BETI EGON

DA GARAJEAN SARTUTA.

PREZIOA NEGOZIATZEKO.

TELEFENOA: 635 72 72 22

ZEURE IRAGARKIA DOHAIN

EMPLEGU BILATU EDOTA ESKEINI, ETXEA EROSI EDO SALTZEKO, KOTXEAK, BASERRIKO PRODUKTUAK, ANIMALIAK, MUSIKA

INSTRUMENTUAK, ETABAR...DEITU GEURE

TELEFONORA 94 625 06 06

CLASES DE INGLÉS

LICENCIADO DA CLASESPARTICULARES DE INGLÉS

EN GERNIKA. TODOS LOS NIVE-LES, PREPARACIÓN DE EXÁMENES, EOI,

FCE, REFUERZO,CONVERSACIÓN, ETC.

TELEFONO PARA CONTACATAR:

94465385680228233

BUSCO TERRENO

SE BUSCA TERRENO EN ALQUILER PARA PLANTACIÓN DEKIWI. ALQUILER DE LARGA DURACIÓN.

LLANO O CON POCO DESNIVEL.

MÍNIMO 5 HAS. CON POSIBILIDAD DE CAPTACIÓNDE AGUA PARA RIEGO AGRÍCOLA.

CONTACTAR CON:630 06 83 84 (Lander) o

94 625 76 09 (Urremendi)

komikia pil pileanurremendi.org/uploads/4.pdfkomikia pil pilean la anchoa. ¿campaÑa experimental?...

Documents