juegos serios que replican actividades da vida diaria...
TRANSCRIPT
Juegosseriosquereplicanactividadesdavidadiariaparaevaluacióne
rehabilitacióncognitivaJorgeOliveira
COPELABS/UniversidadLusofona deHumanidades eTecnologiasLisboa,Portugal
7JornadasenNeuropsicologíaeRehabilitaciónNeurocognitiva enDrogodependenciasVigo,27Octubre,2017
Resumen
1. Evolucióntecnológica2. JuegosseriosenlaPsicología3. Neuropsicologíadelasadiciones4. BateríaSistémicadeLisboa5. Métodos6. Resultados7. Conclusiones
Evolucióntecnológica- software
Años80 Actualidad
Juego “Invaders”
Juego “GrandTheftAuto5”
90 2000 2010
Evolucióntecnológica- hardware
Años80 Actualidad
Juegosserios
• Juegosquetienenunobjetivoadicionalalentretenimiento(Michael&Cohen,2006)- Serious games:Games that educate,train,andinform
Envuelvenpropiedadescomo:• Animación• Realismo• Interacción• Simulación
EntrenamientodecompetenciasEducaciónSalud
Gamito P,OliveiraJ,Morais D,RosaP,Saraiva T(2011).SeriousGamesforSeriousproblems:fromLudicus toTherapeuticus.InKimJJ.(Ed.)VirtualReality.InTech,Publishing.527-548
ContribuciónparalaPsicología
• Entrenamiento:
Repetición&Feedback
Inmersión
Motivación
GamitoP,OliveiraJ,MoraisD,RosaP,SaraivaT(2011).Serious GamesforSerious problems:from Ludicus toTherapeuticus.InKimJJ.(Ed.)VirtualReality.InTech,Publishing.527-548
ContribuciónparalaPsicología
1)EvaluaciónProblema:Validadecológica?
AVD
2)RehabilitaciónCognitivaProblema:Generalización?
HacercomprasPrepararcomidaUsodelteléfonoCuidarlacasaLavarropaUsodeltransporteTomarmedicaciónGestióndefinanzas
Neuropsicología
Aubin,Béliveau,&Klinger(2015)
Climent-Mardnezetal.(2014)
Kayamaetal.,2014
Aubin,G.,Béliveau,M.F.,&Klinger,E.(2015).Anexplorationoftheecologicalvalidityofthevirtualactionplanning-supermarket(VAP-S)withpeoplewithschizophrenia.NeuropsychologicalRehabilitation,28,1–20.doi:10.1080/09602011.2015.1074083Climent-Mardnez,G.,Luna-Lario,P.,Bombín-González,I.,Cifuentes-Rodríguez,A.,Tirapu-Ustárroz,J.,&Díaz-Orueta,U.(2014).Neuropsychologicalevaluationoftheexecutivefunctionsbymeansofvirtualreality.RevistadeNeurología,58,465–475.Kayama,H.,Okamoto,K.,Nishiguchi,S.,Yamada,M.,Kuroda,T.,&Aoyama,T.(2014).EffectofaKinect-basedexercisegameonimprovingexecutivecognitiveperfor-manceincommunity-dwellingelderly:Casecontrolstudy.JournalofMedicalandInternetResearch,16,e61.doi:10.2196/jmir.3108
Neuropsicología
• DéficitcognitivocomienzapormanifestarseenlasAVD• Disfunciónejecutiva
• Objetivo:desarrollardeejerciciosbasadosentareasdelavidarealparaevaluaciónyrehabilitacióncognitiva.
(Marshall etal.2012)
Parsons,T.D.(2015).VirtualRealityforEnhancedEcologicalValidityandExperimentalControlintheClinical,AffectiveandSocialNeurosciences.FrontiersinHumanNeuroscience,9,1-19.DOI:10.3389/fnhum.2015.00660
Neuropsicologíadelasadicciones
Déficitsneuropsicológicosafectan:• calidaddevida• relacionamientosocial• desempeñoacadémicoyprofesional• capacidaddelossujetosdeadhesiónaprogramasdetratamiento
Efectosdependendelasubstanciaydelpadróndeconsumo.
Fernández-Serrano,M.J.,Pérez-García,M.,&Verdejo-García,A.(2011).Whatarethespecificvs.generalizedeffectsofdrugsofabuseonneuropsychologicalperformance?NeuroscienceandBiobehavioral Reviews,35,377-406.doi:10.1016/j.neubiorev.2010.04.008
Neuropsicologíadelasadicciones
Sistemareflexivo(lobofrontal)
Sistemaimpulsivo(amígdala– cuerpoestriado)
Bechara,A.,Damásio,A.R.,Damásio,H.,&Anderson,S.W.(1994).Insensitivitytofutureconsequencesfollowingdamagetohumanprefrontalcortex.Cognition,50(1-3),7-15.doi:10.1016/0010-0277(94)90018-3Noël,X.,Brevers,D.,&Bechara,A.(2013).Aneurocognitiveapproachtounderstandingtheneurobiologyofaddiction.CurrentOpinioninNeurobiology,23,1-7.doi:10.1016/j.conb.2013.01.018
Equilibriosepierde
Neuropsicologíadelasadicciones
Déficitsdelasfuncionesexecutivasenconsumidoresdesubstancias…sereflejenenlatomadadedecisión:
• Inhibicióncomportamental(inhibicióndelospadronesderespuestahabituales- consumo)
• planeamiento (establecerobjetivosderehabilitaciónsinrecompensainmediata)
• memoriadetrabajo(comprensiónyasimilarinformación– generalización)
• flexibilidadcognitiva(comprensióndediferentesalternativasderespuesta)
Verdejo-García,A.,&Pérez-García,M.(2007).Profileofexecutivedeficitsincocaineandheroinpolysubstanceusers:commonanddifferentialeffectsonseparateexecutivecomponents.Psychopharmacology,190,517-530.doi:10.1007/s00213-006-0632-8Verdejo-García,A.,Bechara,A.,Recknor,E.C.,&Pérez-García,M.(2006).Executivedysfunctioninsubstancedependentindividualsduringdruguseandabstinence:Anexaminationofthebehavioral,cognitiveandemotionalcorrelatesofaddiction.JournaloftheInternationalNeuropsychologicalSociety,12,405-415.doi:10.10170S1355617706060486
BateríaSistémicadeLisboa
CASAVIRTUAL
CIDADEVIRTUAL
BateríaSistémicadeLisboa
VIRTUALKITCHENTEST ARMARIO
SUPERMERCADO EVOCACIÓNENMEMORIA
BateríaSistémicadeLisboa
VIRTUALKITCHENTEST- CAKE FARMACIA
ARMARIODEZAPATOS SUPERMERCADO
BateríaSistémicadeLisboa
GALERIAVIRTUAL
TAREADECORRESPONDENCIAS
Algunastareasdisponiblesonline:
Sujetos:
Comunidadterapéutica
Objetivoeslaabstinencia
total
Tratamientodela
dependencia
Reduccióndedaños
Abstinencianoesunobjetivo
Protecciónycontrolode
enfermedades
Materiales
Hardware Software
Procedimientos
IntervenciónconlaBSL
30– 45minutos
1mesde
duración
10sesiones
3xsemana
EstudiodelaBSL
Gamito Petal.(inpress)TheArtGalleryTest:APreliminaryComparisonbetweenTraditionalNeuropsychologicalandEcologicalVR-BasedTests.Front.Psychol.8:1911.doi:10.3389/fpsyg.2017.01911(IZQUIERDA)
OliveiraJ,etal.(2017).Performanceonnaturalisticvirtualrealitytasksdependsonglobalcognitivefunctioningasassessed viatraditionalneurocognitivetests.AppliedNeuropsychology:Adult,1-7.doi:10.1080/23279095.2017.1349661.(DERECHA)
ArtGalleryTest Shoe ClosetTest
>verosimilitud– semejanzaentreeltestylarealidad<veracidad– precisióndelconstructoevaluado
Variables:
EstudiodelaBSL
Gamito P,Morais D,OliveiraJ,LopesP,Picarelli F,Correia S,MatiasM.(2016).SystemicLisbonBattery:Normativedataformemoryandattentionassessments.JournalofMedicalandInternetResearch:RehabilitationandAssistiveTechnologies,55(1):93-7.http://dx.doi.org/10.2196/rehab.4155
Gamito P,OliveiraJ,BritoR,LopesP,Rodelo L,PintoL,Morais D.(2015).EvaluationofcognitivefunctionsthroughtheSystemicLisbonBattery:normativedata.MethodsofInformationinMedicine,55(1):93-7.http://dx.doi.org/10.3414/ME14-02-0021
Tiemposdeejecución AciertosenlaspruebasRelacionescon:
Edady
Experienciaconvideojuegos
EstudiodelaBSL
VirtualKitchen Test(EnsayoI)
VirtualKitchen Test(EnsayoII)
Methods of Information in Medicine, 54(2):122-6.
N=25Pacientesentratamientotrastornoporconsumodealcohol
24controles
Resultadosdelaintervención
ResultadoquehasidosuportadopormejoresejecucionesenelWisconsinCard Sorting TestyenelColorTrails Test
N=54Pacientesentratamientotrastornoporconsumodealcohol
33exp.Vs.35controles
Resultadosdelaintervención
• n=14pacientesentratamientotrastornoporusodeopioidesenCT(3controlos)
FABgrupoexp.
Flexibilidadcognitiva(WCST)
Aprendizajeverbal(RAVLT)
Rosa B, Oliveira J, Gamito P, et al. (in press). Cognitive improvement via mHealth for patients recovering from substance use disorder. In ICTs for improving patients rehabilitation researchtechniques. Springer.
OtrosresultadosconlaBSLPATOLOGÍANEUROLOGICA
GamitoP,OliveiraJ,CoelhoC,Morais D,Lopes P,PachecoJ,BritoR,Soares F,SantosN,BarataF.(2017)Cognitive trainingon stroke patients via virtualreality-based serious games.Disabilities andRehabilitation,39(4):385-388.doi:10.3109/09638288.2014.934925.
OliveiraJ,GamitoP,Morais D,BritoR,Lopes P,NorbertoL.(2014).Cognitive assessment ofstroke patients with mobile apps:acontrolled study.Studies inHealth Technology andInformatics, 199:103-7.
GamitoP,OliveiraJ,BritoR,SantosN,PachecoJ,Morais D,Saraiva T,Soares F,SottoMayor C,BarataA(2014).Virtualexercises topromote cognitive recovery instroke patients.InSharkey PM&Merrick J,eds.Virtualreality:Rehabilitation inmotor,cognitive andsensorialdisorders- NewYork:NovaScience,57-68.ISBN:978-63321-77-7.
GamitoP,OliveiraJ,PachecoJ,Morais D,Saraiva T,Lacerda R,BaptistaA,SantosN,Soares F,GamitoL,RosaP(2011).Traumatic Brain Injury memory training:aVirtualReality onlinesolution.InternationalJournal onDisability andHumanDevelopment,10(2),309-315.
POPULACIÓNGERIATRICA
OliveiraJ,GamitoP,RosaB,Bertolo D,RibeiroJ,SousaT,Morais D,FerreiraF,Lopes P(2016).Ecologically-oriented approach for cognitive assessment inthe elderly.REHAB'16:Proceedings ofthe 4thWorkshopon ICTs forimproving Patients Rehabilitation Research Techniques,pp.32-35.doi:10.1145/3051488.3051501
Lopes P,GamitoP,OliveiraJ,CoelhoC,AlvesC,SantosN,SousaT,Morais D,BritoR(2016).Computer-assisted assessment ofcognitive functioning inthe elderly through the Systemic Lisbon Battery.REHAB'16:Proceedingsofthe 4thWorkshopon ICTs for improving Patients Rehabilitation Research Techniques,pp.36-39.doi:10.1145/3051488.3051509
ADICIONES
Lopes P,Merendeiro C,OliveiraJ,Caçoete C,Cristovão S,Correia T,BarataF,GamitoP,TrigoH,Coutinho R.(2016).Beneficiosdaestimulação cognitivanorendimento neuropsicológicoem individuoscom perturbação porusodesubstâncias em programadesubstituição debaixo limiar deexigência.Adictologia,3,20-31.
OliveiraJ,Bento B,GamitoP,Lopes P,BritoR,Morais D,GamitoF.(2015).Cognitive stimulation ofalcoholics through VR-based InstrumentalActivities ofDaily Living.Proceedings ofthe 2015Workshopon ICTs for improvingPatients Rehabilitation Research Techniques:pp.14-17.
GamitoP,OliveiraJ,Morais D,BritoR,Lopes P,Cacoete C,LeandroA,AlmeidaT,OliveiraH.(2015).Computer-assisted therapy:cognitive trainingofheroin abusers.Proceedings ofthe 3rd2015Workshopon ICTs forimproving Patients Rehabilitation Research Techniques,pp:5-9.10.1145/2838944.2838946
GamitoP,OliveiraJ,PintoL,Rodelo L,Lopes P,BritoR,Morais D.(2015).Normative datafor acognitive VRrehab serious games- based approach.PervasiveHealth '14Proceedings ofthe 8thInternationalConference onPervasive ComputingTechnologiesfor Healthcare,pp.443-446.
Conclusiones
• HaycorrelaciónentrelaspruebasbasadasenactividadesdelavidadiariadelaBSLconpruebasconvencionales,peropredicenmejorelrendimientoenpruebascognitivasglobales.
• >verosimilitudpero<veracidad
• Estaspruebassondiscriminativasentregruposclínicosdenon-clínicos.
• Estaspruebasutilizadasenunaabordajedeentrenamientocognitivopuedenincrementarlafuncióncognitivaendrogodependientes.
• Estoincrementoseobservaenlasfuncionesexecutivas.
Alianzas
Grazas!