jarrera kritikoa landuz - hezkuntza...8 2. matematika-saioa: estatistikaren tranpa ohikoenak iturria...
TRANSCRIPT
Estatistika eta prentsa Jarrera kritikoa landuz
Rosana Araukua, Itziar Artetxe eta Ismael Redondo
1
LAN-PROPOSAMENA 2
MATEMATIKA SAIOAK 4
0. MATEMATIKA-SAIOA: MOTIBAZIOA 4
1. MATEMATIKA-SAIOA: ESTATISTIKARI BURUZKO IDEIAK, ESALDIAK, AURREIRITZIAK… 4
2. MATEMATIKA-SAIOA: ESTATISTIKAREN TRANPA OHIKOENAK 8
3. MATEMATIKA-SAIOA: BERRIEN JOLASA (SAIO OSOA) 12
4. MATEMATIKA-SAIOA: GRAFIKO ULERTEZINAK (SAIO OSOA) 13
HIZKUNTZA SAIOAK 16
1. HIZKUNTZA-SAIOA: PRENTSA, OBJEKTIBOA? 16
2. HIZKUNTZA-SAIOA: IRITZIA ETA INFORMAZIOA, ARGI BEREIZTEN DIRA? 18
3. HIZKUNTZA-SAIOA: ALBISTEAREN EZAUGARRIAK ETA IRAKURMENA 21
4. HIZKUNTZA-SAIOA: ESTATISTIKA PRENTSAN 25
PROIEKTUA 26
1. INKESTA EGITEKO GIDA 26
2. PLANGINTZA 29
3. TXANTILOIAK 30
EBALUAZIOA 34
LAN TALDEAREN EBALUAZIOA 34
PROIEKTUAREN EBALUAZIOA 34
GAINERAKO TALDEEK EGINDAKO LANEN EBALUAZIOA 35
IDATZITAKO ALBISTEA EBALUATZEKO IRIZPIDEAK 36
AURKEZPENA EBALUATZEKO IRIZIPIDEAK 37
2
Lan-proposamena
Arloak: Matematika eta Hizkuntza.
Gaia: Estatistika eta prentsa
Maila: DBH 3. maila
Saio kopurua: 18 saio (5 Matematika + 4 Hizkuntza + 9 Proiektua)
Proposamenaren testuingurua:
Erabakiak hartzeko, ezinbestekoa da mota guztietako mezuak ulertzea, aldatzea eta ekoiztea.
Erabiltzen dugun informazioan gero eta maizago azaltzen dira taulak eta grafikoak, eta horiek
zuzen interpretatzeko beharrezkoa da matematika ezaguerak izatea.
Egun, Estatistikak berebiziko garrantzia du, komunikabideetan etengabe erakusten baitzaigu
eta gainerako arloak ere etengabe baliatzen dira estatistikaz. Beraz, Estatistikak lagungarri
izan behar du ikasleek jarrera kritikoz estatistiken bidez erakusten den informazioa
interpretatzeko eta berri horietan maiz ageri diren informazio engainagarriak eta
gehiegikeriak, zein gezurrezko informazio lerratuak hautemateko.
Azken produktua:
Ikasleek estatistikaren funtsezko oinarriak ikasiko dituzte, bizitzatik zenbait adibide aztertuz
lan praktiko bat garatzeko:
� gai bat aukeratuko dute, horri buruzko inkesta bat garatzeko (Google Drive-z baliatuz)
� trataera estatistikoa emango diete jasotako datuei (taulak, parametro estatistikoak,
grafikoak, irakurketa … )
� ateratako ondorioak interpretatu eta albiste bat idatziko dute
� power point programarekin egindako ibilbidea aurkeztuko diete gainerako ikasleei
Landuko diren oinarrizko gaitasunak :
� Matematika gaitasuna.
� Hizkuntza komunikaziorako gaitasuna.
� IKTak eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna.
� Norberaren autonomia eta ekimenerako gaitasuna.
� Ikasten ikasteko gaitasuna .
� Zientzia-teknologia- eta osasun- kulturarako gaitasuna .
� Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.
� Gaitasun artistikoa.
3
Helburu didaktikoak:
� Taulak eta grafiko estatistikoak sortzea.
� Taulak eta grafiko estatistikoak zuzen irakurtzea.
� Informazioa bilatzean, irakurtzean, hautatzean eta prozesatzean komunikazio-bideak
eta informazio-teknologiak espiritu kritikoz erabiltzea.
� Testua idazteko baliabide desberdinak erabiltzea.
� Puntuazio zeinuak erabiltzen trebatzea.
� Idatzitakoa berrikustea eta zuzentzea.
� Egindako proiektuari buruzko informazioa ahoz modu ordenatuan eta argi aurkeztea.
� Emaitzak eta ondorioak justifikatzeko eta aurkezteko, arrazoitzea eta argudioak
ematea.
� Talde lanean gogotsu aritzea.
� Ahozko elkarrizketetan euskara erabiltzeari dagokionez jarrera positiboa eta aktiboa
izatea.
� Koebaluazioan trebatzen hastea.
Edukiak:
� Estatistika-grafikoak. Grafikoen alderdi nabarmenak aztertzea, interpretatzea eta
horiek egitea.
� Maiztasun absolutuak eta erlatiboak.
� Zentralizazio-neurriak: batez bestekoa, mediana eta moda. Esanahia, estimatzea eta
kalkulatzea.
� Sakabanatze-neurriak: heina, desbideratze tipikoa eta bariantza. Batez bestekoa eta
desbideratze tipikoa batera interpretatzea. Eguneroko egoeretara aplikatzea.
� Hedabideetako testuen ezaugarriak.
� Informazioa nola antolatu. Esperientzia bati buruzko datu-taulak.
� Datuak tratatzeko eta grafikoak gauzatzeko programen erabilera.
� Euskarri mota desberdinetan informazioa bilketa.
� Hedabideetako testuen planifikazioa eta ekoizpena: erreportajea, albistea eta iritzi
testua.
� Eguneroko bizitzako testu idatzietatik eta ikasle interesetatik hurbil dauden
komunikabideetako testuetatik lortutako informazio garrantzitsuena ulertzea eta
interpretatzea.
� Inkesta estatistiko baten planifikazioa eta egiturapena.
� Inkestaren emaitzen eta ondorioen idatzizko adierazpena.
� Idatzitako testuen zuzenketa.
� Ahozko zein testu idatziak ekoiztean baliabide digitalen erabilera.
� Testuen propioen koherentzia, kohesioa eta zuzentasunari buruzko interesa.
� Komunikabideen mezuekiko jarrera kritikoa.
� Gizarte gaiei buruzko gogoeta.
� Lan taldearekiko jarrera kooperatiboa.
4
0. Matematika-saioa: Motibazioa
1. jarduera: Estatistikaren bila (10’+ 10’)
Launaka jarrita bilatu estatistikarekin lotutako zerbait eskuratutako aldizkarietan,
egunkarietan, fakturetan, testu-liburuetan.
2. jarduera: Adibide bat (5’)
“Interneten erabilera” ETBko bideoa ikusiko dugu
3. jarduera: Drive inkesta (10’)
Aurreko bideoaren gaiari jarraituz, Drive aplikazioaren bitartez inkesta sinple bat beteko dugu.
Inkestaren esteka: http://goo.gl/forms/OzxWDu28qb
4. jarduera: Umore ona (5’)
Buenafuenteren bideoa: http://www.youtube.com/watch?v=0h-z26qLajc
Horrela, estatistika sakonago ezagutzearen beharra sustatuko dugu.
1. Matematika-saioa: Estatistikari buruzko ideiak, esaldiak,
aurreiritziak…
1. jarduera: Aipuak (25’)
Irakurri eta azaldu esaldi hauek esan nahi dutena
1. Heriotza bakar bat tragedia da; milioi bat heriotza, estatistika bat. (Iósif Stalin)
2. Estatistikak frogatu du militarren heriotza-tasa areagotzen
dela gerra garaian . (Alphonse Allais)
3. Hiru gezur mota daude: gezurrak, gezur madarikatuak eta
estatistikak. (Mark Twain)
4. Estatistikak esaten duenean familia mexikarrak 4,5 seme-alaba dituela batez beste, argi geratzen zaigu zergatik dagoen beti “txaparrito” bat. (Marco Antonio Almazán)
Interneten erabilera
5
2. jarduera: Estatistikaren erabilera txarra (25’)
1- Adibidea: La falacia del fiscal
La ignorancia en estadística puede matar (Publicado el 20 / abril / 2007)
El 15 de marzo pasado ha muerto Sally Clark. Ningún medio ha dado la noticia. Y sin embargo,
su historia merece ser conocida, y hay varias lecciones que todos deberíamos aprender de
ella. Pero antes de contarla, tenemos que ponernos en un caso hipotético.
Supongamos que usted forma parte de un jurado. Tiene que juzgar un caso difícil: una madre
a la que se acusa de asesinar a sus dos hijos recién nacidos. La defensa argumenta que se
trata de dos casos de “muerte súbita del lactante”, un fenómeno sin causa conocida que
afecta a uno de cada 8500 nacidos.
Con estos datos, usted razona que la probabilidad de que esto ocurra en dos ocasiones es de
1 entre 8500 x 2 (= 73 millones). Y por tanto la probabilidad de que la acusada sea inocente es
de 1 entre 73 millones. Esto es tan inverosímil que, en conciencia, tiene que votar “culpable”.
Bien, pues resulta que no se trata de un caso hipotético. Es el caso de Sally Clark, que fue
juzgada en Inglaterra en noviembre de 1999, acusada del parricidio de sus hijos Christopher
(muerto en 1996), y Harry (en 1998). Ocho de los diez miembros del jurado razonaron como
usted y Sally fue condenada a cadena perpetua.
Tres años después fue puesta en libertad al revocarse la sentencia, que fue calificada de “uno
de lo mayores errores judiciales de la historia moderna de Gran Bretaña”. Para Sally fue
demasiado tarde. No consiguió sobreponerse a su desgracia. El pasado 15 de marzo apareció
muerta en su casa.
Multiplicando probabilidades
Pero ¿dónde está el error? En realidad, hay dos errores graves en el razonamiento del jurado.
En primer lugar, que la probabilidad de muerte súbita del primer hermano sea de 1 entre
8500 no significa que la de los dos sea 1 entre 85002 , porque las probabilidades sólo se
multiplican si los sucesos son independientes.
Esto fue ignorado por el prestigioso pediatra Sir Roy Meadow, que testificó como experto
ante el tribunal, y convenció al jurado de que la probabilidad era de una entre 73 millones: tal
cosa debería ocurrir menos de una vez por siglo en Inglaterra. Los datos que manejó Meadow
no detallaban si había más incidencia de muertes súbitas en familias en las que ya había
habido alguna. En un fenómeno tan raro es difícil tener datos significativos. Y sin embargo, es
de sentido común pensar que puede haber tal correlación: la primera muerte súbita tendrá
alguna causa, por más que la desconozcamos, y parece probable que esa causa pudiera actuar
también en el segundo hermano (es lo que ocurriría, por ejemplo, si la muerte tuviera
relación con un defecto genético).
Después del juicio, Ray Hill, un matemático de la Universidad de Salford, analizó los datos y
estimó que la probabilidad de una segunda muerte súbita estaba entre 1/60 y 1/130.
Tomando 1/100, la probabilidad de dos muertes es de 1 entre 850000, no una entre 73
millones.
6
La falacia del fiscal
De todas maneras, podemos pensar, sigue siendo una probabilidad ínfima: ¡casi una entre un
millón!. El problema (y ahí está el segundo error, el más grave) es que lo que hemos
calculado (la probabilidad de dos muertes súbitas en una familia) no es la probabilidad de que
Sally sea inocente. Confundir ambas probabilidades es lo que se llama en estadística la falacia
del fiscal (prosecutor’s fallacy). Casi todo el mundo la comete, no sólo los fiscales.
Desgraciadamente, también los jurados y los jueces.
Veamos por qué se trata de una falacia. Supongamos que a usted le ha tocado el premio
gordo de la Lotería de Navidad. Digamos que hay una probabilidad entre 100000. Por tanto, la
probabilidad de que a usted le haya tocado el premio por azar es sólo de 1 entre 100000. Y
por tanto, casi con seguridad le ha tocado fraudulentamente -usted ha manipulado el bombo,
ha sobornado a los niños de San Ildefonso…- En fin, que debería ser juzgado por estafa.
Evidentemente este razonamiento no tiene ni pies ni cabeza, pero es exactamente el mismo
que acabábamos de hacer con la pobre Sally Clark. En el caso de la Lotería, está claro que lo
más probable es que a usted simplemente le haya tocado el gordo por azar: es improbable,
pero mucho más improbable son las explicaciones alternativas. Así que antes de votar
“culpable” tenemos que ponderar la probabilidad de la explicación alternativa a la inocencia
de Sally Clark.
Que una madre mate a su hijo es muy raro. En Inglaterra y Gales ocurren unos 30 casos al
año, para unos 650000 nacimientos: menos de 1 de cada 20000. La mayoría ocurren en
familias marginales con muchos problemas, lo que no era en absoluto el caso de Sally Clark,
una respetable abogada. Pero aun así, admitamos esa cifra, y admitamos también que cuando
hay un primer parricidio, hay un segundo en 1 de cada mil casos. Según esto, la probabilidad
de que las dos muertes fueran asesinatos es sólo de 1 entre 2 millones.
De modo que la balanza se inclina del lado de la inocencia: redondeando, hay un caso entre
dos millones de “culpable” y un caso entre un millón de “inocente”: la probabilidad de
inocencia es doble que la de culpabilidad. La falacia del fiscal es, realmente, una enorme
falacia.
Todo esto fue explicado en una nota oficial de la Royal Statistical Society emitida en octubre
de 2001, con Sally en la cárcel (con más detalle en este artículo de 2002, utilizando el
Teorema de Bayes). El escándalo fue creciendo: una campaña de apoyo consiguió que salieran
a la luz cerca de cincuenta familias que habían sufrido dos muertes súbitas (¡pese al evidente
peligro de ser condenadas a cadena perpetua!). El juicio se revisó… y ya sabemos el triste final
de la historia, pese a la absolución final.
Irakur ezazu La ignorancia en estadística puede matar eta erantzun honako galdera hauek:
1. Ulertzen duzu aipatutako 1. errorea? Azaldu labur-labur zer den adibide sinple baten
bidez.
2. Ulertzen duzu zein den 2. errorea?
3. Errore hauek zerikusirik daukate estatistikarekin?
7
2. Adibidea: Challenger transbordadorearen tragedia
Irakur ezazu Challenger transbordadorearen tragedia eta erantzun honako galdera hauek :
1. Zein izan zen Challenger transbordadorearen tragediaren arrazoia?
2. Juan Antonio Cuestak beste adibide bat ipintzen du egindako errorea ulertzeko, zuri
ere bururatzen zaizu antzeko bat?
3. Errore honek zerikusirik dauka estatistikarekin?
8
2. Matematika-saioa: Estatistikaren tranpa ohikoenak
Iturria edozein izanik ere, argitara ematen diren estatistiken ostean ezkutatzen diren “tranpak”
ez dira gutxi. Nahiko maiz aurkitzen ditugu datu okerrak, grafiko ulertezinak, aurkeztutako
datuekin zerikusirik ez duten ondorioak, aurkeztutako guztizko zenbatekoa osatzen ez duten
zifrak, adierazgarriak ez diren laginak erabiltzen dituzten inkestak, oinarri zientifikorik gabeko
kalkulu interesatuak etab.
Saio honetan honako akats mota hauek aztertuko ditugu:
1.- Iturriak interes jakin bat izatea
2.- Lagina behar baino txikiagoa izatea edo laginak behar adina ez ordezkatzea
3.- Datuetan oinarritzen ez diren ondorioak ematea, edo, alderantziz, adierazi nahi dutena
esaten ez duten datuak ematea
4.- Datuek oinarririk ez izatea edo kalkuluak ez-zientifikoak izatea
5.- Euren artean inkoherenteak diren datuak ematea
1.- Iturriak interes jakin bat izatea
1. Berri hau irakurritakoan zein dira lapurreta gehien eta gutxien jasaten duten
lurraldeak?
2. Zer-nolako datuak erabiltzen dira berri hau emateko?
Absolutuak ala erlatiboak?
3. Datu horiekin zuzena al da lurraldeen artean egindako konparazioa? Zergatik?
4. Hau guztia ikusita zein ondorio atera dezakegu?
9
2.- Lagina behar baino txikiagoa izatea edo laginak behar adina ez ordezkatzea
1. Zenbatekoa da lagina? Nahikoa da ateratako ondorioak baieztatzeko? Zergatik?
2. Nola aukeratu duten lagina, ontzat hartzen duzu? Zergatik?
3. Hau guztia ikusita zein ondorio atera dezakegu?
10
3.- Datuetan oinarritzen ez diren ondorioak ematea, edo, alderantziz, adierazi nahi dutena
esaten ez duten datuak ematea
1. Berriaren izenburuak ematen duen ondorioa atera dezakegu berrian agertzen diren
datuetatik?
2. Beraz, zein ondorio atera dezakegu?
4.- Datuek oinarririk ez izatea edo kalkuluak ez-zientifikoak izatea
1. Izenburua oinarritzen da azterketa estatistiko batean? Bila ezazu testuan.
2. Testuan agertzen diren datuen atzetik zer dago: azterketa estatistikoa ala iritzi
balorazioa?
3. Beraz, zein ondorio atera dezakegu?
11
5.- Beraien artean inkoherenteak diren datuak ematea
1. Bat datoz izenburua eta lehen datua?
2. Zein ondorio atera dezakegu?
1. Testuan agertzen dena koherentea da? Saia zaitez kalkulatzen langile bakoitzaren
soldata.
2. Zein ondorio atera dezakegu?
Gomendioen laburpena
1. Kontuz interesa duten iturriekin (zerbait saldu nahi digutenak ez dira oso
zorrotzak izaten datuekin, beren interesetara eraman nahian).
2. Ez hartu ontzat lagin zientifikorik gabe egindako inkestak.
3. Egiaztatu aurkeztutako ondorioak emandako datuetan oinarritzen diren.
4. Datuak begiratu, alderatu… eta aztertu ea "adierazitako kontuak zuzenak diren”
(= koherentzia).
Eta ez ahaztu: erabili sen ona !!!!
12
3. Matematika-saioa: Berrien jolasa
Saio honetan, berriak era kritikoan irakurtzen ikasiko dugu modu entretenigarrian.
Esteka honetako jolasa erabiliko dugu:
http://eu.eustat.es/ci_ci/eskola/prensa.html#axzz3FXbUAB3J
13
4. Matematika-saioa: Grafiko ulertezinak
1. jarduera: Egunkarien salmenta
Egunkari batek argitaratu zituen grafiko hauek egunkarien salmenta-bilakaera adierazteko.
1. Ardatz bertikalean agertzen da erabilitako eskala?
2. Erreparatu abuztuari:
� Zenbat ale saldu du egunkari bakoitzak?
� Kalkula itzazu El Pais eta El Mundo egunkarien arteko aldea, eta El Mundo eta
ABC-ren artekoa
� Neurtu erregela batez, grafikoan, El Pais eta El Mundo egunkarien arteko
distantzia eta El Mundo eta ABC-ren artekoa
� Lortutako neurriak koherenteak dira? (Konpara itzazu aldeak eta distantziak)
3. Beste hilabete bat hatuz gero, zer gertatuko da?
4. Zein ondorio atera dezakegu?
14
Beste egunkari batean gauza bera adierazteko, beste grafiko hauek argitaratu dituzte.
Ardatz bertikalean erabilitako eskala adierazten da?
1. Erreparatu abuztuari:
� Zenbat ale saldu du egunkari bakoitzak?
� Kalkula itzazu El Pais eta El Mundo egunkarien arteko aldea, eta El Mundo eta
ABC-ren artekoa
� Neurtu erregela batez, grafikoan, El Pais eta El Mundo egunkarien arteko
distantzia eta El Mundo eta ABC-ren artekoa
� Lortutako neurriak koherenteak dira? (Konpara itzazu aldeak eta distantziak)
2. Beste hilabete bat hatuz gero, zer gertatuko da?
3. Zein ondorio atera dezakegu?
15
2. jarduera: Ebola munduan, 2014ko urriaren 7a
Egunkari batek, grafiko honen bidez, argitaratu zuten ebola gaixotasunaren garapena
munduan zehar. Kontuan hartuta datuak honako hauek zirela:
- Nigerian: 20 kasu
- Senegalen: 20 kasu
- Espainian: 1 kasu
- Estatu Batuetan: 1 kasu
1. Erreparatu erabilitako eskalari: egokia iruditzen zaizu grafikoa?
2. Erabilitako koloreak ondo aukeratuta daude? Zelan aukeratuko zenituzke zuk?
3. Beste egunkari batean grafiko hau argitaratu zuten egoera bera adierazteko:
Aurrekoarekin konparatuz, zer-nolako aldeak
ikusten dituzu?
- Erabilitako koloreak, eskala, datuak…
16
1. Hizkuntza-saioa: prentsa, objektiboa?
1. jarduera: Ideia-jasa (5’)
Esan ezagutzen dituzun egunkari eta aldizkarien izenak (guztion artean egiteko)
2. jarduera: Egunkarien sailkapena (5’)
Sailkatu aurreko ariketan aipatutako egunkariak irizpide hauek kontutan hartuta:
1. Gaiaren arabera: prentsa jeneralista eta prentsa espezializatua (kirola, moda,
ekonomia…)
2. Norainoko hedapena: Tokian tokiko (lokala), Euskal Herri mailakoa, eta estatu
mailakoa.
3. jarduera: Egunkariei buruzko datu teknikoak
3.1. Irakurri testu hau banan-banan. Lehenengo irakurketa orokor bat egin eta ulertzen ez
diren hitzak borobildu. (15’)
PRENTSA
Prentsa gizarte-komunikabide indartsua da. Bertan informazioa, iritzia, publizitatea,
entretenimendua… eskaintzen zaizkio irakurleari.
Irakurleok, ordea, ezin gara horren aurrean pasibo agertu; jasotako mezuak arretaz irakurri,
haien zergatiaz hausnartu eta emandako informazioaren egokitasuna eta egiazkotasuna
baloratu behar ditugu. Hau da, mezuen irakurketa kritikoa egin behar dugu. Eta horretarako
guztiz premiazkoa da langai dugun komunikabideen ezagutza: batetik, zer esaten den, agerian
dagoen hori; bestetik, nola azaltzen den mezu hori, zergatik esaten den modu horretan eta ez
beste batean, zer bitartekoz baliatzen den guregainano ailegatu eta guregan eragiteko….
Agerian ez dagoena, finean.
Egunkariak informazio ugari eskaintzen digu bildutako berrien, iritzien eta iragarkien bitartez.
Baina badira bertan egunkariari berari buruzko informazioa ematen diguten beste datu
batzuk, datu teknikoak, alegia. Datu horien ezagutzak egunkari jakin batek eduki dezakeen
ideologia, edukiari eman liezaiokeen trataera… aurreikusten laguntzen diezaguke.
(Eguneroko prentsa; euskara eta literatura 3, Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza, Elkar/Ikastolen Elkartea)
17
3.2. Taldeka elkarturik, egunkari bat aukeratu (talde bakoitzak egunkari ezberdina) eta bete
ondorengo fitxa. (10’)
3.4. Taldean egindakoa talde osoari azaldu (10’)
3.5. Bildutako datuak kontutan hartuta, egunkari bakoitzaren ideologia hautematen saiatu
(10’)
DATU TEKNIKOAK
Izena:
Zuzendaria:
Helbidea:
Data:
Zenbatgarren alea:
Publikatzen daraman urte kopurua (normalean zenbaki erromatarrez adierazia)
Salneurria:
Ohiko orrialde kopurua:
Idatzita dagoen hizkuntza/k:
Hedapenaren arabera sailkatu ( Tokian tokiko (lokala), Euskal Herri
mailakoa, eta estatu mailakoa)
18
2. Hizkuntza-saioa: iritzia eta informazioa, argi bereizten dira?
4. jarduera: Gertakizunak eta iritzia (5’)
Bereizi adierazpen hauetatik zeintzuk diren gertakizunak (G) eta zeintzuk iritziak (I):
• Amerika 1492. urtean aurkitu zuten
• Titanic pelikula oso ona da
• Urak 100 gradutan irakiten du
• Coca-cola da munduko edaririk goxoena
• Irakasleak beti daude haserre
• Guggenheim museoa 1997an zabaldu zen
5.jarduera: Kazetaritza-generoen multzoa (10’)
5.1. Irakurri testu hau banan-banan. Lehenengo, irakurketa orokor bat egin eta ulertzen ez
diren hitzak borobildu.
Igorleak bere komunikazio-asmoaren baitan hautatzen du diskurtsoa sortzeko
erabili behar duen testu mota. Gauza bera egiten du prentsako edukiaren
sortzaileak: iritzia ala informazioa eman nahi duen kontuan hartuta, kazetaritza-
genero bat edo bestea hautatzen du.
Genero batzuek informazioa bakarrik ematen dute, gertatutakoa ere objektiboan
kontatzen dute.
Beste batzuek gertatutakoa baloratu eta interpretatu egiten dute, gertaerari
buruzko iritzia emanez.
Badira informazioa eta iritzia bateraturik eman ditzaketenak ere.
Bereizketa horren baitan honako kazetaritza-genero multzo hauek bereiz daitezke:
19
6. jarduera: Generoen adibideak prentsan (10’)
Egunkariak hartuta, bilatu genero-mota bakoitzeko adibide bat eta itsatsi koadernoan.
7. jarduera: Iritzia informazio testuetan (20’)
Irakurri bertan dituzun albisteetako tituluak. Gertakizun berdinari buruz ari dira biak. Ondoren,
erantzun beheko taulan dituzun galderak.
Galderak
La Vanguardia
ABC
1. Informazioa ematen dute?
2. Gezurren bat esaten dute?
3. Ba al dago iritzirik titulu
horietan? Zein?
4. Nola adierazten da iritzi
hori?
5. Aurreko saioan egunkarien
datu teknikoak bildu
zenituzten. Horiek kontutan
hartuta, interpretatu zergatik
idazten dituzten tituluak
horrela. Zer lortu nahi dute?
LA VANGUARDIA (01/10/2014)
Miles de personas claman en toda
Catalunya contra la decisión del TC
ABC (02/10/2014)
La protesta soberanista contra el TC
solo reunió a 5.000 personas
20
8. jarduera: Beste kasu batzuk (10’)
Bilatu albiste berari buruzko testuak eta konparatu haien tituluak. Nola aurkezten da
informazioa? Ba al dago alderik tituluen artean? Aztertu aurreko ariketarekin egin dugun
moduan?
21
3. Hizkuntza-saioa: albistearen ezaugarriak eta irakurmena
9. jarduera: Eguneko albiste garrantzitsuenak. (15’)
9.1. Zeintzuk uste duzue direla gaurko albiste garrantzitsuenak? Hau da, zeintzuk izango dira
egunkariek lehenengo orrian aurkeztuko dituzten albisteak?
9.2. Begiratu egunkari digitaletan zeintzuk diren lehenengo orrian daramatzaten albisteak.
9.3. Zer ezaugarri dituzte albiste horiek egunkariek euren lehen orrialdean jartzeko?
22
10. jarduera: Albistearen ezaugarriak (10’)
10.1. Irakurri testu hau banan-banan. Lehenengo, irakurketa orokor bat egin eta ulertzen ez
diren hitzak borobildu.
ALBISTEA
Gaurkotasuna duen gertakizun baten kontaketa
laburra, objektiboa eta inpertsonala. Kazetariak ez du
bere iritzirik ematen.
Datuak elkarren segidan ematen ditu,
garrantzitsuenetik arruntenera: zer eta non, zergatik
eta nola, zenbat eta noiz.
Ezaugarri hauek ditu:
• Laburra da
• 3. pertsonan idatzia
• Ez du igorlearen jarrera edo balorazioa
islatzen duen hitzik erabiltzen
Albistearen egitura honako hau izaten da:
• Titulua (batzuetan aurretitulua eta azpititulua
ere bai)
• Sarrera (lehenengo paragrafoa)
• Testua
23
11. jarduera: Irakurmena. Estatistika erabiltzen duen albiste bat. (30’)
Hurrengo orrialdean testu bat daukazu. Irakurri eta galderak erantzun. Kontuan izan galdera
batzuk testua irakurri baino lehen erantzun behar dituzula.
IRAKURRI AURRETIK
1. Zein testu mota da?
a) Ipuin bat b) Albiste bat c) Iritzi testu bat
2. Idatzitako hitzez gain, zein beste elementu agertzen dira testuan?
3. Uste duzu emakume eta gizonen lan-baldintzak berdinak direla gaur egun?
IRAKURRI BITARTEAN
Irakurri testua, eta saiatu hitz ezezagunak testuinguruagatik ulertzen. Ondoren, irakurri testua
berriro eta azpimarratu galderak erantzun ahal izateko behar izango dituzun atalak.
IRAKURRI ONDOREN
4. Nortzuek kobratzen dute soldata baxuena?
5. Zein urteko datuak ematen digu testuak?
6. Nork argitaratu ditu inkestaren datuak?
7. Zein adineko pertsonak nagusitzen dira soldata altuena jasotzen dituztenen artean?
6. Ehuneko zenbat pertsonek (emakume zein gizon) kobratzen dute 1.216,1 euro baino
gutxiago?
7. Zergatik dute soldata baxuagoa gazteek?
8. Zer esan nahi du “contrato temporal” horrek?
9. Uste duzu testuan agertzen diren grafikoak lagungarriak direla? Zergatik?
10. Sortu beste titulu bat.
11. Zergatik uste duzu emakumeek gutxiago kobratzen dutela gure gizartean? Garatu
erantzuna 50 hitzetan.
24
El perfil de los trabajadores peor pagados: mujer, joven y con contrato temporal
15 noviembre 2013
Madrid.- Ser mujer, joven, con contrato temporal en una pequeña empresa del sector privado suele ser
sinónimo de recibir un salario bajo en España. Así lo acredita el estudio que ha publicado hoy el Instituto
Nacional de Estadística sobre los niveles salariales de la Encuesta de Población Activa, relativos al año
2012.
En ella se pone de manifiesto, por ejemplo, que los hombres tuvieron una mayor concentración relativa
en salarios altos que las mujeres. Así, el 36,1% de los varones ingresaron más de 2.095,0 euros en 2012,
frente al 23,4% de las mujeres. En los salarios bajos ocurrió al contrario. El 42,1% de las mujeres tuvo un
salario inferior a 1.216,1 euros, frente al 18,9% de los varones.
También la edad del trabajador influye en la cuantía del salario, ya que los empleados más jóvenes suelen
percibir remuneraciones más bajas, mientras que los trabajadores de mayor edad tienen un peso relativo
mayor en los salarios más elevados.
Gráficos: INE Crónica de Aragónhttp://www.cronicadearagon.es/wordpress/hoy_destacamos/el-perfil-de-
los-trabajadores-peor-pagados-mujer-joven-con-contrato-temporal-en-una-pequena-empresa-del-sector-
privado
25
4. Hizkuntza-saioa: estatistika prentsan
12. jarduera: Ahozko aurkezpena
12.1. Taldeka, bilatu egunkariren batean (paperezkoa edo Internetekoa) estatistika erabiltzen
duen albiste bat. Grafikoak aurkezten baditu hobeto. Itsatsi koadernoan. (10’)
12.2. Aurkeztu bilatutako informazioa gelakideei. Horretarako, jarraitu pausu hauei: (15’)
1. Lehenengo, idatziz, egin hurrengo ekintzak:
a) Azaldu zein den albistean aipatzen den ikerketa estatistikoak jorratzen duen
GAIA.
b) Azaldu albisteak ematen dituen datu garrantzitsuenak (ehunekoak erabili
beharko dituzue).
c) Azaldu aurkeztutako informazioa egiazkoa den edo ikusi dituzuen akatsak
agertzen diren.
d) Eman zuen iritzia gai horren inguruan, aurkeztu dituzuen datuak kontutan
hartuta.
2. Prestatu ahozko aurkezpena: (15’)
a) Egituratu aurkezpena:
• Sarrera
• Gaia
• Datu garrantzitsuenak
• Iritzia
b) Prestatu gidoi bat.
c) Praktikatu aurkezpena .
d) Aurkezteko momentuan, kontuan hartzekoak:
• begiratu entzuleei; ez eman bizkarra entzuleei
• zaindu ahotsaren bolumena, erritmoa eta doinua
• ez irakurri gidoia, azaldu dakizuna
• erabili esaldi laburrak eta zehatzak
• erabili hitz errazak, guztiok ulertzeko modukoak
• ez kontatu zuk ulertzen ez duzuna
• argi utzi noiz igarotzen zaren puntu batetik bestera
• aurkezpena zutik egingo duzu; beraz, kontrolatu gorputz mugimenduak
(ez mugitu gehiegi), eta eskuak ere kontrolatu
3. Aurkeztu egindako lana gela osoari (15’)
26
PROIEKTUA
1. Inkesta egiteko gida
Zer da inkesta bat
Inkesta da pertsona talde bati (lagina) egiten zaion galdera-sorta gai bati buruzko iritzia
ezagutzeko. Horrela, inkestarekin laginean lortzen ditugun erantzunak orokortuko ditugu
populazioan.
Beraz, inkesta batean kontuan hartu beharreko elementuak hauek dira:
• Ikertzeko gaia
• Populazioa eta lagina
• Galdera-sorta
• Erantzunak
• Ondorioak
Erabiliko dugun metodologia
• Ikertzeko gaia:
Gaia modu oso zehatzean adierazi behar da eta gaiaren zer ezaugarri ezagutu nahi
diren.
Adibidez, lehenengo saioan ikusitako bideoan agertzen zena:
o Gaia: Interneten erabilera gazteen artean
o Ezaugarriak: zenbat ordu astean, zertarako, neskak eta mutilak berezituta.
• Populazioa eta lagina:
Gaiarekin batera erabaki behar da zein taldetan (populazioa) aztertu nahi dugun eta,
horren arabera, zein azpitalde (lagina) aukeratuko dugun.
Laginaren tamaina populazioaren neurrira egokitu eta zoriz aukeratu behar da.
Kontuan hartu inkesta institutuko ikasleei egin beharrekoa dela.
• Galdera-sorta:
Galdera-sorta egin beharreko galderen multzoa da. Pausu hau ondo betetzea
ezinbestekoa da inkestaren arrakastarako.
27
o Galdera-sorta bat osatzeko gomendio batzuk:
� Erantzun behar dituen pertsona kontuan hartuz idatzi behar dira
galderak, ahalik eta modu laburrenean, galderen ulermena
erraztearren.
� Argi eta garbi utzi behar da zer galdetzen den.
� Galdera errazak hasieran kokatu behar dira, eta zailak bukaeran.
� Galdera deserosoak errespetuz egin, eta bukaeran kokatu behar dira.
� Inkestatuaren iritzia eragin edo aldarazi dezaketen galderak baztertu
behar dira.
� Erantzuteko ahalegin handia eskatzen duten galderak ekidin behar
dira.
� Behin betiko galdera-sorta inkestan onartu aurretik, komeni da behin-
behineko galde sorta batekin saiakeraren bat egitea, bertan izan
daitezkeen akatsak, hutsuneak edo egin daitezkeen hobekuntzak
antzematearren.
o Galdera motak:
� Galdera irekiak: inkestatuak nahi duena eta nahi duen eran erantzun
dezake galdera irekietan. Informazio aberatsagoa eskuratzen da
galdera hauen bitartez, baina informazio hau antolatzea eta aztertzea
zailagoa izaten da.
� Galdera itxiak: aukera multzo mugatu eta jakina duten galderak dira
galdera itxiak. Ematen duten informazioa murritzagoa, baina galdera
hauekin informazioaren tratamendua erraztu egiten da.
� Galdera erdi itxiak edo erdi irekiak: galdera hauetan aukera multzoa
mugagabea izan daiteke, baina erantzuteko era ezarrita dago aldez
aurretik.
� Bateriazko galderak: inkestatuak emandako erantzunen arabera
planteatutako ondorengo galderak dira bateriazko galderak.
� Harrera-galderak: inkestatuaren konfiantza eta lasaitasuna lortzea da
harrera-galderen helburua. Hasieran kokatzen dira eta normalean
emandako erantzunak ez dira ikerketan kontuan hartzekoak izaten.
Inkestan galdera itxiak eta harrera-galderak erabiliko ditugu soilik.
Galdetegia Drive aplikazioarekin egingo dugu.
28
o Adibideak:
o Erantzunak:
Jaso erantzunak eta honako hau egin:
� maiztasun-taulak
� kalkulatu batez bestekoa, mediana eta moda
� grafiko bat (aukeratu aproposena)
o Ondorioak:
Aurreko balio estatistikoak interpretatu eta ondorioak atera. Ondorio
horietako batek gezurra izan beharko du.
29
2. Plangintza
EKINTZA ARDURADUNAK ETA
PARTEHARTZAILEAK BALIABIDEAK EPEA
Proiektuaren
aurkezpena
Matematika irakaslea Inkesta egiteko gida eta
plangintza
1. saioa
Ikertzeko
gaia
aukeratu
Matematika-
irakaslea eta
osatutako ikasle
taldeak
Inkesta egiteko gida
Txantiloia
Internet, egunkaria, testu liburuak
Populazioa
eta lagina
aukeratu
Matematika-
irakaslea eta
osatutako ikasle
taldeak
Inkesta egiteko gida
Txantiloia
Ikasleen zerrendak (lagina
aukeratzeko)
http://www.echaloasuerte.com/
Galde sorta
egin eta
bidali
Hizkuntza-irakaslea
eta osatutako ikasle
taldeak
Inkesta egiteko gida
Adibide-bilduma
Drive aplikazioa
Ikasleen zerrendak eta helbide
elektronikoak
2. saioa
3. saioa
Erantzunak
aztertu
Matematika-
irakaslea eta
osatutako ikasle
taldeak
Inkesta egiteko gida
Txantiloia
Matematika ikasgaian landutako
materiala
Kalkulagailua, erregela, margoak
4. saioa
Ondorioak Hizkuntza-irakaslea
eta osatutako ikasle
taldeak
Inkesta egiteko gida
Txantiloia
Lortutako emaitzak eta grafikoak 5. saioa
Albistea
idatzi
Hizkuntza-irakaslea
eta osatutako ikasle
taldeak
Hizkuntza ikasgaian landutako
materiala
Word programa 6. saioa
Aurkezpena
prestatu
Hizkuntza-irakaslea
eta osatutako ikasle
taldeak
Hizkuntza ikasgaian landutako
materiala
Power Point programa
Idatzitako albistea
7. saioa
Lana
aurkeztu
Matematika- eta
Hizkuntza-irakasleak;
osatutako ikasle
taldeak
Power Point aurkezpena
Albistea
8. saioa
9. saioa. Proiektuaren
ebaluazioa
Matematika- eta
Hizkuntza-irakasleak;
osatutako ikasle
taldeak
Txantiloiak: proiektuaren
ebaluazioa, talde-lanaren
ebaluazioa, eta gainerako taldeen
ebaluazioa.
30
3. Txantiloiak
PROIEKTUAREN DESKRIBAPENA
Taldekideak:
Proposatutako gaiak:
Aukeratutako gaia:
Aztertu nahi diren ezaugarriak:
Populazioa:
Lagina:
Sinadurak:
Data:
31
ERANTZUNEN AZTERKETA
1. galdera:
Maiztasun-taula:
Moda:
Mediana:
Batez bestekoa:
Grafikoa:
2. galdera:
Maiztasun-taula:
Moda:
Mediana:
Batez bestekoa:
Grafikoa:
32
3. galdera:
Maiztasun-taula:
Moda:
Mediana:
Batez bestekoa:
Grafikoa:
4. galdera:
Maiztasun-taula:
Moda:
Mediana:
Batez bestekoa:
Grafikoa:
33
5. galdera:
Maiztasun-taula:
Moda:
Mediana:
Batez bestekoa:
Grafikoa:
ONDORIOAK:
34
PROIEKTUAREN EBALUAZIOA
1. Aipa itzazu unitate honetan ikasitako eta zure ustez eguneroko bizitzarako baliagarriak
diren edukiak.
2. Nola baloratuko zenuke amaitu berria duzun unitatea? (1etik 10era)
• Unitatearen edukiak
• Erabilitako metodologia
• Erabilitako materialak
• Saioen erritmoa
3. Zure ustez nola hobetu daiteke unitate hau?
EBALUAZIOA
LAN TALDEAREN EBALUAZIOA
Lan-taldearen kideak:
Lortu ahal ditugu taldearen helburuak?
Lortu nahi genituen
helburuak :
Bai Ez Hobetu beharrekoa
Proiektuan aurrera
egitea
Elkarri laguntzea
Talde lanaren balorazio orokorra (1etik 10era)
Egitekoak aurreikusitako denboraren barruan amaitu al ditugu?
Aprobetxatu al dugu denbora?
Saiatu al gara?
Zer egin dugu bereziki ondo?
Zertan hobetu behar dugu?
35
GAINERAKO TALDEEK EGINDAKO LANEN EBALUAZIOA
Puntuatu 1etik 10era atal hauek
1.
taldea
2.
taldea
3.
taldea
4.
taldea
5.
taldea
Edukiaren interesa
Aurkezpenaren egitura
Aurkezpenaren antolamendua
Azalpenen argitasuna
Erabilitako baliabideak (Power Point eta bestelakoak)
Zer egin dute bereziki ondo?
Zertan hobetu behar dute?
36
Idatzitako albistea ebaluatzeko irizpideak Taldekideak
1.
2.
3.
4.
5.
Gaia:
Testuaren aurkezpena eta egitura
Testuaren aurkezpen formala:
margenak, garbitasuna, letra
egokia, paragrafoak justifikatuta
Oso ondo Ondo Eskasa
Albistearen egitura
errespetatzen da: titulua, sarrera
eta gorputza
Bai Akats batzuk Ez
Paragrafoek luzera egokia dute Bai Batzuek bai, beste
batzuek ez
Ez (luzeegiak, laburregiak, ez
dituzte paragrafoak
bereizten)
Testuak luzera egokia du Bai Hobetu daiteke Desegokia (luzeegia edo
laburregia)
Estatistika grafikoen aurkezpena Oso ondo Nahiko Gutxi
Puntuazioa: 2,5
Edukiaren kalitatea
Gaia menperatzen dute Oso ondo Nahiko Gutxi
Ideiak era sakonean,
zehaztasunarekin eta
adibideekin aurkezten dituzte
Informazio aberatsa
Oinarrizko informazioa
Informazio eskasa eta
akastuna
Objektibotasuna agertzen dute Handia Nahikoa Eskasa
Sintesi gaitasuna: alderik
nabarmenenak aukeratu dituzte
Handia Nahikoa Eskasa
Azalpenen argitasuna Oso ondo Nahikoa Gutxi
Puntuazioa: 2,5
Hizkuntzaren zuzentasuna
Hiztegiaren aberastasuna eta
zehaztasuna
Oso ona Nahikoa Eskasa
Esaldien egitura eta luzera Oso ona Akats batzuekin Desegokia, akats larriak
Gramatika Oso ona Akats batzuekin Desegokia, akats larriak
Komunztadurak Oso ona Akats batzuekin Desegokia, akats larriak
Ortografia Oso ona Akats batzuekin Desegokia, akats larriak
Puntuazioa Oso ona Akats batzuekin Desegokia, akats larriak
Puntuazioa: 3
Komunikazioaren eraginkortasuna
Testuaren koherentzia Oso egokia Nahikoa Eskasa
Kohesio elementuak
(errepikapenak, erakusleak,
sinonimoak, lokailuak…)
Oso ona Nahikoa Eskasa
Erregistroaren egokitasuna Oso egokia Nahikoa Desegokia
Testuaren erakargarritasuna Oso ona Nahikoa Eskasa
Puntuazioa: 2
Oharrak:
Azken kalifikazioa:
37
Aurkezpena ebaluatzeko irizpideak Oharra: Irizpide bakoitzak, gehienez, 0,5 puntu balio du: lehenengo mailak 0,5; bigarrenak 0,3 eta hirugarrenak 0,1 Taldekideak
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Gaia:
Aurkezpenaren egitura
Ideiak modu ordenatuan aurkezten dira Ondo egitaratua eta
ordenatua
Onargarria, baina
ahulezi batzuekin Orden gabekoa
Sarrera, garapena eta ondorioak daude Bai Ez oso argi Ez
Sintesi gaitasuna: alderik
nabarmenenak aukeratu dituzte Handia Nahikoa Eskasa
Zehaztasuna eta objektibotasuna Handia Nahikoa Eskasa
Puntuazioa: 2
Edukiaren kalitatea eta entzuleari egokitzea
Gaia menperatzen du Oso ondo Nahiko Gutxi
Ideiak era sakonean, zehaztasunarekin
eta adibideekin aurkezten dituzte Informazio aberatsa Oinarrizko informazioa
Informazio eskasa eta
akastuna
Erabilitako erregistroa da: Oso egokia Nahikoa Gutxi
Aurkezpena argia, zehatza eta doia da Ondo azaldua eta
ulertua Ez oso argia Ez da ulertzen
Kontzeptu eta hiztegi berria erabiltzen
dute Bai Gutxitan Ez
Puntuazioa: 2,5
Hizkuntzaren zuzentasuna
Erabilitako hiztegia da: Oso egokia Akats batzuekin Desegokia, akats larriak
Morfosintaxia:
Komunztadurak, esaldien egiturak,
esaldi osoak…
Oso egokia Akats batzuekin Desegokia, akats larriak
Ahoskera Oso egokia Akats batzuekin Desegokia, akats larriak
Puntuazioa: 1,5
Komunikazioaren eraginkortasuna
Hitzaldiaren erritmoa Oso egokia Egokia Desegokia
Ahotsaren bolumena, doinua eta
modulazioa Oso ona Nahikoa Eskasa
Gorputzaren komunikazioa Oso egokia Egokia Desegokia
Power Point aurkezpenaren
egokitasuna Oso ona Nahikoa Eskasa
Denboraren erabilera
Emandako denbora
erabiltzen dute eta
ondo antolatzen
dituzte atalak
Emandako denbora
erabiltzen dute baina
ez dago ondo
antolatuta
Ez dute denbora ondo
erabiltzen, ez dute ondo
antolatu
Galderak eginez gero, erantzunak dira: Egokiak eta zehatzak Onargarriak Ez dio erantzuten
eskatutakoari
Puntuazioa: 3
Taldearen lana
Guztiek hartzen dute parte eta txandak
orekatuak dira
Guztiek hartzen dute
parte eta modu
orekatuan
Guztiek hartzen dute
parte, baina modu
desorekatuan
Guztiek ez dute hartzen
parte
Taldekideek arreta mantentzen dute
aurkezpenean
Adi egoten dira beti
eta laguntza ematen
diote elkarri
Bakoitzak berea egiten
du, besterik gabe
Ez dute arreta jartzen eta
oztopatu egiten dute
taldekideen lana
Puntuazioa: 1
Oharrak: Azken kalifikazioa:
38