jaioberri osasuntsuaren arrta e · 2020-02-13 · arretarako trantsizioa bermatzeko: – haurraren...

Jaioberri osasuntsuaren

arreta erditzean eta puerperioan

Argitaratzailea: Osakidetza. Araba, 45 - 01006 Vitoria-Gasteiz

© Osakidetza 2018 Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazioa

Internet: www.osakidetza.euskadi.eus

e-mail: [email protected]

ISBN: 978-84-948920-6-6

Jaioberri osasuntsuaren

arreta erditzean eta puerperioan

Osasun Publikoko eta Pazientearen Segurtasuneko Programen Koordinazioa

Asistentzia Sanitarioko Zuzendaritza

4

LantaldeaAna Aguirre Unceta-Barrenechea. Bilbo-Basurtuko ESI

Jesús Alustiza Martínez. Debabarrena ESI

Sara Anso Oliván. Ezkerralde-Enkarterri-Gurutzetako ESI

Mª Begoña Bilbao Markaida. Zuzendaritza Nagusia

Javier Calzada Barrena. Goierri-Urola Garaiko ESI

Miguel Ángel Cortajarena Altuna. Donostialdeko ESI

M. Aintzane Euba López. Arabako ESI

Gloria Gutiérrez de Terán Moreno. Bilbo-Basurtuko ESI

Ayala López de Abreastuti Ibáñez de Garayo. Ezkerralde-Enkarterri-Gurutzetako ESI

Goizalde López Santamaría. Debagoieneko ESI

Rosa Masach Urestrilla. Bilbo-Basurtuko ESI

Enrique Peiró Callizo. Zuzendaritza Nagusia

Jaioberri osasuntsuaren arreta erditzean eta puerperioan

5

Aurkibidea1. Justifikazioa 7

2. Helburuak 7

3. Jaioberriaren arreta jaiotzean 8

4. Jaioberriaren egokitzapena ebaluatzea eta hasierako zainketak 10

5. Jaioberriaren arreta ospitalizazio-solairuan 12

6. Alta ematean kontuan hartzekoak 14

7. ERANSKINAK

1. eranskina. Jaioberria erditze-gelan bizkortzeko materiala 19

2. eranskina. Uko-egitearen adierazpen-dokumentua 21

3. eranskina. Ama-umeak, azala azalarekin 23

4. eranskina. Jaioberrien Arretaren Segurtasun Protokoloa Ama-Umeen Arretarako Eremuetan 29

5.eranskina.Jaioberriarenidentifikazioa 38

6. eranskina. Jaioberriaren zaindaritza 41

7.eranskina.Jaioberriarengaixotasunhemorragikoarenprofilaxia 43

8.eranskina.Jaioberriarenoftalmiarenprofilaxia 45

9.eranskina.HipoakusiarendetekziogoiztiarrerakoprotokoloaEAEn 47

10.eranskina.JaioberrienSortzetikoGaixotasunenBaheketarenProtokoloaEAEn 47

8. Bibliografia 49

Atención al recién nacido sano en el parto-puerperio

7

1.Justifikazioa Jaiotza, prozesu fisiologikoa den aldetik, arreta sanitarioan izaten den egoera

ohikoenetako bat da. Prozesu horretan, saihestu behar egin dira jaioberriarentzat eta familia-lotura ezartzeko kaltegarriak izan daitezkeen esku-hartze alferrekoak.

Zainketak estandarizatuta, praktika klinikoan aldakortasuna gutxitu nahi da,jaioberriaren arretarekin zerikusia duten gorabeherak eta gertaera kaltegarriak murrizteko helburuarekin.

Protokolo honetan, zenbait jarraibide proposatzen dira, baita, arreta garapenean etafamilianjarrita,zenbaitestrategiaere,bainormaltasunetikaldentzendirenegoerak eta zainketa espezializatuak behar dituztenak garaiz atzemateko, bai aldi perinataleko arazo ohikoenak kontrolatzeko.

2. Helburuak 1. Jaioberriari ahalik eta zainketa onenak eskaintzea, gaur egungo ebidentzia

zientifikoanoinarrituta,gurasoennahiaerrespetatutaeta,betiere,haurrarenongizatea ziurtatuta.

2. Jaiotzetik bertatik ama-haurrak elkarrekin egongo direla bermatzea, loturaafektiboa,atxikimenduaetaamagandikoedoskitzeabultzatuta.

3. Konplikazioak garaiz atzematea.

4. Jaioberriaren zainketetan, gurasoen parte-hartzea bultzatzea.

5. Ospitaleko Arretaren eta Lehen Mailako Arretaren arteko komunikazioa bultzatzea.

8

3. Jaioberriaren arreta jaiotzean• Jaioberriaren historia klinikoa jaioberriaren zainketaren eta arretaren ardura dutenlangileeneskuegonbehardualdezaurretik,jaioberritanarretabeharduten arrisku-faktoreak detektatu ahal izateko.

a.Arrisku-faktorerik gabeko erditze guztietan, jaioberriaren zainketazarduratuko den eta bizkortze-egonkortze tekniketan prestatuta dagoen pertsona bat egon behar du, eta hark egingo ditu jaioberriaren errutinazkozainketak.Jaioberriakbizkortzekobehardenmaterialguztiaegon beharko du eskura. (1. eranskina)

b. Arrisku-faktore perinatalen bat dagoen erditzeetan, pediatrak erditzeko gelan bertan egon beharko du. (1. eranskina)

• Jaioberriarierditze-eremuaneginbeharrekozainketeninguruko informazioa ematea gurasoei. Haiek horretarako baimenik eman ezean, uko-egitearen adierazpen-dokumentua bete beharko dute. (2. eranskina)

• Jaioberriaren eta gurasoen arteko lotura afektiboa sustatzea; horretarako, inguruko eragozpenak ahalik eta gutxien izango dira (argia, zarata, tenperatura), eta amaren eta jaioberriaren inguruko alferreko esku-hartzeak eragotziko dira.

Hasierako azterketa egin beharko da, jaioberria ondo dagoela ziurtatzeko. Ahal dela,jaioberriarenerrutinazkozainketaketaerditzeondokoegokitzapenarenbalorazioa jaioberria amaren larruazalarekin kontaktuan dagoela egingo dira. (3.eranskina).Normaltasunetikdesbideratzendirenegoerakatzemanezgero,dagokion protokoloa aplikatzea.

•Apgar testa egitea jaio eta 1. eta 5. minutuan.

• Bizkortzerikbeharezdutenjaioberrietan,zilbor-hestearen ebakitze berantiarra egitea.Ebaketaasepsia-baldintzetanegingoda;disoluzioaseptikobatjarrikoda ebaki ondoren (% 2ko klorhexidina akuosoko monodosia).

•Zilbor-hesteko odol lagina ateratzea, pH arterialerako eta odol taldea zehazteko,etaCoombsentesta(zuzena)egitekoRhnegatiboaduten,zerodoltaldetakoak diren ez dakiten edota beste arrisku-faktore batzuk (Coombsen testzeharkakoapositiboa...)dituztenamenhaurrei.

• Jaioberrien Arretaren Segurtasuna Ama-Umeen Arretarako Eremuetan deritzon


9

protokoloa aplikatzea, ama eta jaioberria ez direla banatuko ziurtaturik, betierehaietakorenbatenosasunadela-etabanatubehardirenkasuetanizanezik (4. eranskina).

– Jaioberriaren identifikazioa erditze-gelatik irten aurretik, eta amaren edoaitarenaurrean,identifikazio-prozedurarenarabera.(5.eranskina).

– Jaioberriaren zaindaritza hura ospitalean dagoen bitartean. (6. eranskina).

• Jaioberriaren elikaduraren protokoloa ezartzea.

• Jaioberriaren historian erregistratzea jaioberriari egindako balorazioa eta esku-hartzeak. Formularioa betetzea.

•Gurasoei jakinaraztea jaioberriaren balorazioa eta egindako esku-hartzeak.

JAIOBERRIAREN HISTORIA KLINIKO INFORMATIZATUA

10

4. Jaioberriaren egokitzapenaren ebaluazioa eta hasierako zainketak

Jaio, eta 2 ordura egingo dira, amaren ebaluazioarekin batera, puerperioko ospitalizazio-solairura eraman aurretik. Tarte horretan, emaginak, ahalik etagutxien esku hartuz, jaioberriaren egokitzapena aztertuko du, ama-umeen larruazalak kontaktuan daudela (3. eranskina).

•Urgentziazkoak ez diren prozedurak eta neurri medikoak egokitzapen-aldia bete arte atzeratuko dira: –Gaixotasunhemorragikoarenetajaioberriarenoftalmiarenprofilaxia(7.eta

8. eranskinak).– Jaioberriarenebaluazioa,konstanteakhartuz:Tenperatura,BM,AM,SpO2

pre-duktala eta Pisua.

• Jaioberriaren historia kliniko informatizatua berrikusi eta/edo bertan erregistratzea:– Lehen azaldutako prozedurak.– Edoskitze-plana, eta lehen hartualdiaren gainbegiratzea.– Arriskukojaioberriakidentifikatzea,jaioaurretikedotaerditzeandetektatuak,

gero, dagokion protokoloaren arabera jarduteko haiekin.- Egokitzapen metaboliko txarra (pisu gutxi adin gestazionalerako, pisu

handia adin gestazinalerako, umetoki barneko hazkunde atzeratua, ama diabetikoa...)

-Infekzio-arriskua (B taldeko estreptokokoak, B hepatitisaren birusa(BHB),Chepatitisarenbirusa(CHB),GIB,Chagasengaitza,zika...).

- Arrisku psikosoziala-Sortzetikoanomalienjaioaurrekodiagnostikoekografikoa(hidrofenosia...).- Beste batzuk…

– Gurasoei jakinaraztea jaioberriaren balorazioa eta egindako esku-hartzeak.

• Jaioberriaren historian erregistratzea jaioberriari egindako balorazioa eta esku-hartzeak, eta intereseko aurrekari perinatalak. Formularioa betetzea.


11

JAIOBERRIAREN HISTORIA KLINIKO INFORMATIZATUA

12

5. Jaioberriaren arreta ospitalizazio solairuan

Jaioberria ospitalizazio-solairuan jasotzen denean, jaioberria osasunez ondo dagoela eta identifikazioa zuzena dela egiaztatu behar da, eta gurasoeijakinaraziko zaie zer esku-hartze egingo diren, hala, haiek parte har dezaten jaioberriaren zaindaritzan eta zainketetan. (5. eta 6. eranskinak)

Jaioberriaren historia klinikoa berraztertuko da: zainketa espezifikoen plana,elikadura-plana eta jaioberriaren egokitzapen egokiaren egiaztapena.

Jaioberriaren arreta amaren gelan egingo da, ohe ondoan, Jaioberrien Arretaren Segurtasuna Ama-Umeen Arretarako Eremuetan protokoloari jarraituz. (4. eranskina)

Jaioberriaren zainketak:

Elikadura: Jaioberria elikatzea da aldi honetan jarduerarik nabarmengarrienetako bat,duengarrantziagatiketadedikaziohandiaeskatzenduelako.Bakarrikbularraemateabultzatukoda,eta,kasuguztietan,jaioberriarenelikadurarenprotokoloespezifikoaaplikatukoda..

Loa: Jaioberria bere sehaskan egongo da, ahoz gora, amaren ohearen ondoan. Ez da komeni sehaskaren buruko aldea igotzea, ezta, ospitalean dagoen bitartean, amaren ohean jartzea lotarako ere.

Garbitasuna: Jaioberria ez da garbitu behar, harik eta egonkortasun termikoa ziurtatu arte. Nahikoa da urarekin garbitzea, eta fardela sarritan aldatzea. Zilbor-hesteak ez du zainketa berezirik behar: garbi eta lehor mantendu, besterik ez.

Konstanteak: Pisua egunero kontrolatu eta erregistratuko da. Sabel-husteen eta diuresien kontrola, txanda bakoitzean.

Sortzetikokardiopatien baheketa, jaio ondoko 24 orduen barruan, pulsioximetria bidez (SpO2).


13

Erizainek jaioberriaren egoera baloratzea, txanda bakoitzean.

Miaketa pediatrikoa: osoa, ingresatzean; pisua, luzera eta buruaren perimetroa barne. Gurasoei miaketaren inguruko informazioa emango zaie. Atzematen diren sortzetiko anomaliak eta/edo morbilitate obstetrikoa era espezifikoanerregistratuko dira jaioberriaren historia klinikoan.

Baheketa jaioberrietan: EAEko protokoloaren arabera egingo da, eta historia klinikoinformatizatuanetahaurrarenosasun-kartillanerregistratukoda.

• Hipoakusiaren detekzio goiztiarra. (9. eranskina)

• Sortzetiko gaixotasunak: jaioberri guztiei egingo zaie proba, jaio eta 48ordutikaurrera.(10.eranskina)

14

6. Alta ematean kontuan hartzekoak

Jaioberriari ospitaleko alta eman aurretik, honako hauek kontuan hartuko dira:

– Historia klinikoan jasota dagoen azterketa klinikoa normala dela.

– Diuresiaren hasiera eta mekonioaren kanporatzea.

– Pisuaren ebaluazioa (galerarik izan den ala ez) eta kolorea (bilirrubina transkutaneoa).

– Berriro baloratu eta ziurtatu elikadura-teknika egokia dela (amaren esneaeta/edoformulakoa).

Jaioberriari egindako balorazioaren informazioa egin ondoren, eta baldintza horiek denak bete ez arren amak borondatezko alta eskatzen badu, amari sinadura eskatuko zaio, eta historia klinikoan eta haurraren osasun-kartillanjasota geratu beharko du.

24 ordu igarota, erditze normala izan duten eta arrisku-faktore perinatalik gabekoemakumeeialtaemangozaie,betierebaloraziopediatrikoarenaraberajaioberria osasuntsu badago, eta kontrol egokia eta ospitalean jaioberriari egin beharreko baheketa egitera etorriko dela ziurtatuta. (10. eranskina)

Kasu guztietan, ospitaleko alta jaso ondotik Lehen Mailako Arretarako trantsizioa bermatzeko:

–Haurrarenosasun-kartillaetahaurdunarenkartillabehardenmoduanbeteta entregatu, baita amaren altako txosten klinikoa ere.

– Alarma-zantzuei eta urgentziazko kontsultarako arrazoien inguruko informazioa eman.

– Identifikazio-eskumuturrekoak (amarena eta jaioberriarena) ez diraospitalean kenduko, behin etxera joanda kentzeko gomendatuko zaie.

– Gurasoei azaldu behar zaie garraiobide segurua erabiltzeko etxeraino.


15

– Ospitaleko alta jaso eta lehenengo 24 orduetan, amari telefono bidezko kontsulta emango zaio emaginarekin, eta kontsulta presentzialerako 72 ordu baino lehen.

– Jaio ondorengo lehen astean Lehen Mailako Arretako pediatrak jaioberriaren kontrol klinikoa egitea komeni da.

– Arriskuko jaioberria bada (pisu-galera handia, hiperbilirrubinemia izateko arriskua, garai aurreko berantiarra...) kontrol pediatrikogoiztiarraagindukoda,etaospitalekoaltaemanaurretikziurtatukodapediatrarengana joateko ordua.

17

7. Eranskinak


19

1. eranskinaJAIOBERRIA ERDITZE-GELAN BIZKORTZEKO MATERIALA

Irradiazio-beroko sehaska edota beste bero-iturri bat:

– Argi-iturria eta erlojua

–Oxigeno-iturriaetaairemedizinala(FiO20.21),fluxu-neurgailuarekin

– Komenigarria: Gas-nahasgailua

– Aspiragailu manometroduna

Xurgatzeko eta aireztatzeko tresneria

– Aspirazio-zundak

– Poltsa autopuzgarriak (250-500 ml) aurpegirako maskarak (jaioberrientzako neurrikoak)

–Endaizuzenekolaringoskopioa(garaiabetetajaiotakoentzat:1;goiztiarrentzat:(00,0)

– Hodi endotrakealak (2; 2,5; 3; 3,5 eta 4 mm)

– Kanula orofaringeoak

–Komenigarria:Aireztagailuautomatikoa/eskuzkoa(Neopuff)

Zilborreko odol-hodien kanalizaziorako tresneria eta medikazioa

– Zilborreko kateterrak: 3,5 eta 5 Fr-ekoak eta hiru bideko giltza

– Bisturia, pintzak, xiringak

–Adrenalina(gatz-serumfisiologikotandiluituta,1:10000)

Bestelakoak

–Plastikozkopoltsaetabilgarriak(garaiaurrekoentzatgomendatua)

– Eskularruak eta langileak babesteko behar den materiala

1

20

– Guraizeak, esparatrapuak, gaza esterilak

– Estetoskopioa

– Bonbillak eta ordezko pilak, laringoskopiorako

– Xiringak (25,21 eta 19 G)

– Gomendatua: pulsioximetroa, kapnografoa

http://www.se-neonatal.es/

PEDIATRA ERDITZEKOGELAN

Pediatrari abisatuko zaio erditze-gelan egon dadin, honako egoera hauetan:

– Zesareak eta tresna bidezko erditzeak (espatulak, forzepsak eta bentosa)

– Jaioberrigoiztiarrak(<36aste)

– Jaioaurretikbaldinbadakiguumetokibarnekohazkundeatzeratuadagoela

– Haurduntza anizkoitza

– Aurkezpen anomaloa (ipurdiz, aurpegiz...)

– Metrorragiak

– Likido mekoniala

– Fetuaren ongizatea galtzeko arriskua

– Jaioaurrekodiagnostikoetanatzemandakoanomalianagusiak

– Aurreikusi gabeko egoerak, eta erditzean laguntzen ari den profesionalak hala eskatuz gero


21

2. eranskinaJAIOBERRIAREN PROFILAXIARI UKO-EGITEAREN ADIERAZPEN-DOKUMENTUA

Haurra IKK:

Jaioteguna:

Aldez aurreko informazioaAgintari sanitarioek jaioberrien ospitaleko arretan neurri profilaktikoak emateagomendatzen dute. Neurri horiek gaitz hauek prebenitzeko dira: jaioberriaren gaixotasun hemorragikoa,jaioberriarenoftalmiaetaBhepatitisa.

Neurri horiek guztiak edo horietakoren bat onartu ezean, espresuki uko egitea behar da.

Gurasoen edo tutoreen adierazpena– Profesional sanitarioek jaioberrien ospitaleko arretan nire haurrari neurri profilaktikoakematekobeharrazinformatudidate.Baitaneurrihorienabantailezeta eragozpenez ere, eta nire zalantzak azaltzeko aukera izan dut.

–Neurri profilaktikoak ez onartzeak zer garrantzi duen, eta nire haurra zerarriskuren eraginpean jartzen dudan jakinarazi didate, baita beste zer aukera dauden ere.

–Erabakihonenerantzulejotzendutneureburua.Nirehaurrarineurriprofilaktikohauek ematerik ez dut nahi:

2

22

(Argi eta garbi markatu zein prozedura onartzen dituzun, eta zein baztertzen)

JAIOBERRIAREN PROFILAXIA ONARTZEN DUT UKO EGITEN DIOT

Zilbor-hesteareninfekzioarenprofilaxia

Jaioberriaren gaixotasun hemorragikoaren profilaxia.K bit. muskulubarnekoa

Jaioberriaren gaixotasun hemorragikoaren profilaxia.Kbit.ahotik

Jaioberriarenoftalmiarenprofilaxia

Bhepatitisarenaurkakotxertoa

Aita/Ama/Tutorea

Izen-abizenak: NAN: Data:

Sinadura:

Aita/Ama/Tutorea

Izen-abizenak: NAN: Data:

Sinadura:

Profesional Sanitarioa

Izen-abizenak: Elkargokide zenbakia Data:

Sinadura:


23

3. eranskinaAMA-UMEAK, AZALA AZALAREKIN

Gizakiaren historiaren zatirik handienean, amaren eta jaioberriaren arteko loturakaterpea, berotasuna, elikadura, estimulazioa eta babesa eskaini dizkio haurrari, bideeman dio eta atxikipenaren eta uztarketaren prozesuari.

Ikuspuntu biologikotik begiratuta, erditu ondoko lehen uneetan, jaioberriaren habitatnormala ama-umeen larruazalak kontaktuan egotea da, eta edoskitzea da habitat horretarako prestatutako portaera. Horrek jaioberriari lagundu egiten dio umetokitikkanpoko bizitzara egokitzea, baita amagandik edoskitzen ere.

Jaioberriak bizirik iraun dezan, edoskitzea da portaera funtsezkoenetako bat; jaioberriak garatuak ditu dastamena eta usaimena, eta duen gaitasun motorra eta usaimena baliatzen ditu amaren bularreraino heltzeko. Amak hitz egiten dionean, haren ahotsa ezagutu, eta soinu horretarantz mugitzen du burua eta begirada.

Larruazalaren kontaktua esaten zaio amaren eta jaioberriaren arteko lotura estuari, eta, hain zuzen ere, horixe da giza espezieak duen portaera biologikoa jaio ondoren. Kontaktu horiberehalakoaedogoiztiarraizandaiteke:

• Larruazalarenkontaktuberehalakoa:jaioahalaamarenlarruazalarekinkontaktuanjartzen denean.

3

24

• Larruazalaren kontaktu goiztiarra: jaioberria amarengandik bereizi behar izanondoren, amaren larruazalarekin kontaktuan jartzen denean, eta, hori posible ez bada, haren bikotekidearekin eta hark aukeratutako pertsonarekin, kasuaren arabera.

Larruazalaren kontaktua amarekin, berehalakoa eta etenik gabea izatea gomendatzen da, eta jaio ondoko lehen bi orduetan irautea gutxienez. Jaioberria alerta-egoera lasai bateanegonohida,aldisentsitiboderitzona,nongertaeraosofuntsezkoakgertatuohidiren garapen on baterako. Kontaktua eteten bada, minutu batzuetan bada ere, prozesua hondatu egin daiteke.

Larruazalaren kontaktua oso esku-hartze sinplea da, eta hobetu egiten du amaren zein jaioberriarenongizatefisikoa,mentala,emozionalaetasoziala.

HELBURUA

Garaiabeteta edota garaiaren aurretik jaiotakohaurosasuntsueta egonkorren larruazalaamarenarekin kontaktuan berehala, etengabe eta luzaroan jartzen dela bermatzea. Kontaktu hori ezin bada amarekin egin, aitarekin edota amak aukeratutako pertsonarekin egingo da.

ERANTZUKIZUNA

Erditzearen arretako profesionalek ama-umeen larruazalaren kontaktu hori sustatzeko, mantentzeko eta kontrolatzeko erantzukizuna dute, eta emagina da erreferentea prozesuan.

AZALA AZALAREKIN

Larruazalaren kontaktua egin beharko da kasu hauetan:

–Garaia beteta edo garaiaren aurretik jaiotako haur osasuntsu eta egonkorrenartean; berdin dio amak haurra elikatzeko zer bide aukeratu duen.

– Amaren edo jaioberriaren osasuna egokia ez bada eta banandu egin behar badira, larruazalaren kontaktua berriro ahalik eta lasterren ezartzea komeni da.

– Amaren osasuna dela-eta ezin bada larruazalaren kontaktua harekin ezarri, kontaktua aitarekin edota amak aukeratutako pertsonarekin ezartzeko aukera emango da, eta, betiere, larruazalaren kontaktua amarekin ezarriko da harenosasunak horretarako bidea eman bezain laster.


25

LARRUAZALAREN KONTAKTUAK JAIOBERRIARENTZAT DITUEN ONURAK

•Amarekikoatxikimenduaerraztendu.

• Energia-gastuagutxitzendu,etajaioberriarenegokitzapenmetabolikoalaguntzen.

– Haurra ez da hoztuko, eta tenperatura erregulatzen lagunduko dio, tenperatura poliki-polikiigozjoangodaeta,betiere,jaioetaberehalalehortzenbada.

– Hipogluzemia izateko arriskua gutxitzen du.

– Lehenago berreskuratzen da azidoa-basea oreka.

– Jaioberriarenestresarenhormonak(kortisola)gutxitzendira.

•Bihotz-birikienegonkortasunaerraztendu.

• Jaioberriarengorputzaamarenmikroorganismoekkolonizatzenlaguntzendu.

•Haurreknegargutxiagoegitendute.

• Jaioberriakmartxanjartzendituerrotze-erreflexuak(bilatzea,xurgatzea...),eta,horieiesker, kolorea eta usaina ezagututa, bularrera egingo du, heldu eta xurgatzen hasteko.

•Haurrarenimmunitateahobetuegitenda6hilabetera.

• Loturaafektiboaestutuegitenda,etahortxehasikodirajaioberriarenatxikimendu-prozesuak.

LARRUAZALAREN KONTAKTUAK AMARENTZAT DITUEN ONURAK

• Loturaafektiboaestutuegitenda,etaberehaurrarekikoatxikimenduahastenda.

•Haurrarenkontaktuaketaportaerakoxitozinarenjariatzeaeragitenduamarengan,eta horrek lagundu egiten du oritz edo lehen esnearen eiekzioan eta umetoki barneko uzkurduretan eta, ama-portaeraren hormona denez, estresaren kontrako eragina du amarengan.

•Amarenkonfiantzaareagotzenlaguntzendu.

•Amarenlarritasunagutxitzenlaguntzendu.

•Amagandikoedoskitzeaazkarhasita,bularrekoingurgitazioagutxiagogertatzenda.

•Amagandikoedoskitzeamaizagogertatzenda,etagehiagoirautendu

26

JAIOBERRIAREN JOKABIDEA

Bizitzako lehen bi orduetan, jaioberria guztiz irekia dago, hau da, egoera ezin hobeanlarruazalaren kontakturako eta bularra hartzen hasteko. Denbora horretan, jaioberriak erreaktibotasun-aldibatdu–30minutuirautendu–,eta,horrenondoren,atseden-egoeraraigarotzen da, non lotarako joera eta erantzun apala dagoen hurrengo bi orduetan.

Aldierrezeptibohorretan,jaioberriabederatzijokabidefasetatikigarotzenda:

1. Negarraren fasea jaiotzean

2. Lasaitze fasea: jaioberria, atseden hartu, eta indarberritu egiten da; ez dago jarduerarik ahoan, buruan, besoetan, hanketan edo gorputzean

3. Itzartze fasea: jarduera-seinale apal batzuk daude

4. Jarduera fasea: buruko mugimenduak, alde banatara, gora eta behera

5. Herrestatze fasea: amaren bularrera egiten du herrestan

6. Atseden fasea: badago nolabaiteko jarduera; adibidez, eskua zurrupatzea

7. Ohitze fasea: haurra ahoarekin areolara iristen da, xurgatzen hasteko

8. Bularraren xurgatze fasea: titiburua eta areolaren parte bat ahoratzen ditu,xurgatzen hasteko

9. Loarenfasea:aldierrezeptibohorrenondorengoa

Fase horiek autorregulazio egoki baten printzipioen hastapenak dira.

Halaber, jokabide horrek zainketarako erantzuna eragiten du amarengan.

GOMENDIOAK

•Giro-tenperatura24-26ºCarteanmantendu.

• Eskuraedukizapi,tapaki,toallaetatxanoepelak.

• Ahaliketaprofesionalgutxienegotea;ama-umeenarretaziurtatzekobestebainoez.

• Larruazalarenkontaktuaegiteko,amaberakaukeratutakopertsonarekinbateraegotea.

• Emakumearenkonfiantza,lasaitasunetapribatutasunerakolagungarriaizangodengiroa sortzea: ingurune beroa, argi gutxi, zaratarik ez, eta, amak nahi izanez gero, musika jarri.


27

PROZEDURA

•Erditu aurretik, amari jakinarazi prozedurak dituen onurak, eta egiteko aukerabadagoela. Emakumearen zalantzei erantzun, eta haren erabakia errespetatu.

•Amabularraematekojarreranezarrikoda,gorputzapixkabatgoratuta,haurrarekinelkarregina izateko eta hari begiratzeko moduan.

• Jaioetaberehala,ama-umeakondobadaude,honelajokatu:

– Jarri jaioberria biluzik amaren larruazalaren gainean (bularraldean-abdomenean), eta zapi epel batekin estali.

– Jaioberria ahuspez jarri behar da, gorputz-adarrak irekiak eta tolestuak dituela, eta burua albo batera, lepoaren makurdura eta hipertentsioa eragotzita. Ez lehortu jaioberriarenaurpegiaeztaeskuakere(likidoamniotikoarenusainamantentzeko).

– Amak lehortuko du jaioberria, zapi epelarekin igurtziz gorputza, aurpegia eta eskuakizanezik.Erretiratuerabilitakozapia,etaama-umeakbestezapilehorbatekinestali,jaioberriarensorbaldetatikbehera,kontaktubisualaezeteteko.

– Jaioberriari txano bat jarri, eta amaren bularralde biluzian utzi, bien larruazala kontaktuan egon dadin, eta elkarrekin etengabeko kontaktuan 2 orduz egon daitezen(jaioberriarenaldierrezeptiboa).

•Denbora horretan, jaioberria kolore arrosakara hartuz joango da, begiradaamaren ahotserantz eramango du, tarte batean geldirik geratuko da eta, apurka-apurka, beheko gorputz-adarrak luzatuz eta tolestuz, herrestan egingo du amaren bularretara; hala, bilaketa- eta xurgatze- erreflexuak abian jartzen dira, etaareolarantz egingo du, heldu, eta xurgatzen hasteko. Prozesua ez da behartu behar, berez gertatzen utzi behar zaio, edoskitze biologikoa laguntzeko.

Amak bularra eskaintzen dionean jarrera biologikoan, ama-umeen artean sortzen den elkarreraginari esker, amaren senezko portaerari bide ematen zaio eta jaio berritanizatendirenerreflexuprimitiboakbizkortzendira.

• Zererditzemotaizandenetadilatazioarenaldianzermedikazioerabilidenkontuanhartuta, baliteke aldi sentsitiboan jaioberriaren jokabidea nahastuta egotea etaedoskitzeko nahirik ez agertzea. Dena ondo dagoela egiaztatu behar da, jaioberria amaren larruazalarekin kontaktuan uzteko, eta baliteke bularrerako bidea egiten lagundu behar izatea edoskitzen has dadin.

•Aldi horretan jaioberriak beharrezkoak dituen zainketak ama-umeen larruazalakontaktuan dagoela egingo dira eta ahalik eta interferentzia gutxienarekin: balorazioa,identifikazioa,zilbor-hestekoodol-laginajasotzeaetadesinfekzioa.

28

• Jaioberriarenzainketak–pisatzea,begietakoprofilaxiaetaantihemorragikoa,fardelaipintzea– larruazalaren kontaktuaren ondoren egingo dira, ez bakarrik horretarako ama-umeak banandu egin behar direlako, baizik eta maniobra estresagarriak erebadirelako, eta jaioberriaumetokitik kanpokobizitzaraegokitzekoprozesuannahasmenduak sor ditzaketelako, hura ezegonkortu, eta edoskitze naturaleko hartualdien maiztasuna gutxitu dezaketelako.

Pomadaoftalmikoakblefaroespasmoakeraginditzake;horrenondorioz,gertalitekejaioberriak, ezin dituenez begiak irekita eduki, ama ondo ezin ikustea eta haren bularrera ezin jotzea.

• Formulako esnea aukeratu bada haurra elikatzeko, kontuan hartu behar dajaioberriak berdin-berdin duela babes-, berotasun- eta atxikipen-beharra; beraz, berdin jarriko da azala azalarekin kontaktuan.

•Profesionalekama-umeenongizateakontrolatukodute,etaerosodaudelaziurtatuko.

• Larruazalarenkontaktuajaioberriarenbizitzakolehenengobiorduetanmantendukoda gutxienez, eta ez da eten behar jaioberria amaren bularra lehenengo aldiz hartzen ari bada.

•Aldi hori bete denean, ama berrien solairura eramango dira ama-umeak,elkarrekin ohean daudela; ohearen burualdea 30-45 gradu igota eduki behar da, ama-umeen arteko kontaktu bisuala ziurtatzeko lekuz aldatzean.

Segurtasuna larruazalaren kontaktuan

– Ama berak nahi duenak lagunduta egon behar da, jaioberriaren segurtasuna bermatzeko. Laguntzaileak amari lagundu diezaioke jaioberriaren zaindaritza-lanean, edota haren ordez egin lan hori. Gogoratu behar zaie une horietan oso garrantzitsua dela mugikorrik edota bestelako gailurik ez erabiltzea, arreta galarazten baitute.

– Profesional sanitarioek amari eta laguntzaileari erakutsiko diete nola eragotzi jaioberria airerik gabe geratzea larruazalaren kontaktuan ahoa eta sudurra estalita geratu zaizkiolako. Oso garrantzitsua da informazio hori ondo ulertzea.

Gurasoeiazaldukozaiezeinseinalerengatikabisatubeharzaionprofesionalari:kolorea-renaldaketa,hipotonia,hipertoniaeta/edoarnasketairregularraedoarnasketarikez.

– Profesionalek prozesua baloratuko dute aldian-aldian.

– Amak ez badu laguntzailerik, profesionalek egin beharko dute lan hori eta, hala ez bada, larruazalaren kontaktua bertan behera geratuko da aldi baterako, kontuan hartuta, halaber, beste arrisku-faktore batzuk (ama lehenerdia, oso nekatuta, sedazioa, gorabehera perinatalak).


29

4. eranskinaJAIOBERRIEN ARRETAREN SEGURTASUNERAKO PROTOKOLOA AMA-UMEEN ARRETARAKO EREMUETAN

SARRERA / JUSTIFIKAZIOA

2014an, Osakidetzako Pazientearen Segurtasunerako Estrategiaren barruan (2013-2016), era korporatiboan landu eta ezarri zen Jaioberriaren Segurtasun Klinikoa Ama-umeen Arretarako Eremuetan, segurtasuna ziurtatzeko eta haurraren zaindaritzarekin lotutako arriskuak gutxitzeko, hala nola jaioberriaren lapurreta eta desagerpena.

Protokolo bat da hori, eta helburuen artean daude zainketak ohe ondoan egitea ziurtatzea, haurrarenetagurasoenartekobanaketa-arriskuakgutxitzeko,eta,hala,gurasoak/familiaeta profesional sanitarioak segurtasunaren kulturari buruz sentsibilizatzea eta haien parte-hartzea sustatzea.

Segurtasunaren kulturaren garapenak, ikaskuntzak eta jardunbide egokien ezarpenak aukera ematen digu erakunde eta ama-umeen arretarako eremuetako langileoi zer ekintza garatu eta ezarri behar diren atzemateko, ama eta jaioberriaren osasun-arretari lotutako gertaera txarrak murrizte aldera.

2017-2020 aldiko Pazientearen Segurtasunerako Estrategiari jarraikiz, segurtasunaren kultura lantzen jarraituko dugu, Haurdunaldi-Erditze-Puerperioko laguntza-prozesuko segurtasunaren ildoaren barruan.

Haurdunaldi-Erditze-Puerperioko laguntza-prozesuko segurtasuneko taldeak Jaioberriaren segurtasun klinikoa ama-umeen arretarako eremuetan (2014) protokoloa ebaluatu eta berrikusi du, eta protokoloa aplikatzen jarraituko da, baina profesionalek proposatutako hobekuntzak (2017) erantsita. Hala, orain, protokoloa honela definitu da: Jaioberrien arretarako segurtasuna ama-umeen arretarako eremuetan.

4

30

HELBURUAK

1. 147/2015 Dekretua, uztailaren 21ekoa, betetzen dela ziurtatzea. Dekretu horrek Euskadiko osasun-sisteman pertsonen Eskubideei eta Betebeharrei buruzko Adierazpena onartzen du.

“4. artikulua.- Eskubideak, laguntza-harremanetan.

…

k) Bere datu pertsonalen isilpekotasuna, benetakotasuna, osotasuna eta trazabilitatea bermatuko dituzten segurtasun-neurriekin, eragiten dioten laguntza-prozesuetan sortutako informazioa bere historia klinikoan erregistratua izateko eskubidea, 38/2012Dekretuarijarraituz(2012komartxoaren13kodekretua,historiaklinikoarieta osasun-arloko paziente eta profesionalek dokumentazio klinikoaren arloan dituzten eskubide eta obligazioei buruzkoa).

5. artikulua.- Norbere osasuna kudeatzean, partaidetza arduratsua izateari buruzko eskubideak:

a)Gaixoakedoerabiltzaileakberediagnostikoarenetatratamenduarenarduraduenosasun-profesionalauneoroezagutzekoeskubidea,baietaharenizena,titulazioaeta artatzen duten osasun-profesionalen espezialitatea ere.

…

f) Hezkuntza-programekin eta pertsonak ahalduntzeko programekin banaka eta taldeka autozainketaren eta autokudeaketaren bidez parte-hartze aktiboasustatzeko eta errazteko eskubidea

8. artikulua.- Haurreietanerabeeilotutakoosasun-laguntzaespezifikoa.Haurreketanerabeek, Euskadiko osasun-sistemako pazienteak eta erabiltzaileak diren aldetik,honakoeskubideespezifikohauekdituzte:

a) Jaioberria amaren ondoan egoteko eskubidea, salbuespeneko egoera bat dagoenean izan ezik.

b)Jaiotzean zuzen identifikatua izateko eskubidea, xedehorretarako, eskubidehoribermatzen duten bitartekoen bidez.

c) Jaiotzendirenetik,haurrarenosasun-kartillaizatekoeskubidea.Kartillanjasokodiraegoki irizten diren osasun-prebentzioko eta osasuna babesteko ekintza nagusiak.


31

d) Osasun-agintaritzak proposatutako txerto-egutegian jasotako gaixotasun infekzioso-kutsagarrien aurka immunizatzeko eskubidea, bai eta Euskal Autonomia Erkidegoan indarrean diren beste prebentzio-programetan sartzeko eskubidea ere(metabolopatiak,gorreriarendetekziogoiztiarraetaabar).Eraberean,beharbereziekinjaiotakoeiarretagoiztiarraemangozaie.

g) Behar dituen zainketak jasotzeko ziurtasuna izateko eskubidea, justiziak partehartzea beharrezko balitz ere: gurasoek edo horiek ordezkatzen dituen pertsonak, erlijio-arrazoiak, kultura-arrazoiak edo beste edozein direla bide, zainketa horiek jasotzea ukatzen diotenean, edo larritasun horri aurre egiteko behar diren pausuak emateko moduan ez daudenean.

j) Horrez gainera, haurrek eta nerabeek, ospitaleratzea behar dutenean, eskubide hauek izango dituzte:

1. Ospitalean edo beste edozein osasun-instalaziotan daudenean, ahalik eta denbora gehienean norbait ondoan edukitzeko eskubidea, gurasoak edo haien ordezkari bat. Gurasoak edo haien ordezkariak ez dira ikusle pasiboak izango,baiziketaospitale-bizitzakozatiaktibobat.

2. Banaka artatuak izateko eskubidea, bai harrera egiten zaienean bai jarraipena egiten zaienean, eta ahal den heinean, profesional talde berak artatua izateko eskubidea.

h) Anbulatorioko tratamendua indartzeko eskubidea, ez ospitaleratzeko.

9. artikulua.- Euskadiko osasun-sistemako gaixoek eta erabiltzaileak, sexu- eta ugalketa-osasunariburuzkoosasun-laguntzaespezifikoarilotuta,honakoeskubidehauekdituzte:

a) Haurdunaldiaren, erditzearen eta erditze-ondoaren prozesu osoan osasun-laguntza (jardunbide klinikoaren gidetan eta eskuragarri dagoen ebidentzia zientifikoanoinarritua) jasotzeko eskubidea.

b)Ikuspegiklinikotikhertsikibeharrezkoakezdirenetahaurrarenosasunerakokalterikgabe saihets daitezkeen interbentzioak planteatzen direnean, informatua izateko eta erabakitzeko eskubidea. Interbentzio horien adibideak: erditzea aurreratzeko edo atzeratzeko baino ez diren interbentzioak, analgesia aplikatzea, enema, biloa moztea, episiotomia, dilatazio-faserako eta kanporatze-faserako posizioa eta abar. Haurdunaldiko eta erditze-aldiko protagonista den aldetik, bere parte-hartzeaktiboabideratuaizatekoeskubidea,etaosasun-zentroanerditzeariburuzkoberehobespenak aurkezteko eskubidea.

c) Ospitalekoegonaldian–erditzearenaurretiketaerditzean,etaerditzearenondorengoaldian–berebikoteakedoberekonfiantzakopertsonaklagundutaegotekoeskubidea.

32

Eta erditu eta gero, bai eta geroago edozein osasun-zentro edo -zerbitzutara doanean, haurraetabikotekideaedoberekonfiantzakopertsonaondoanizatekoeskubidea.

d) Amagandiko edoskitzeari buruzko informazioa eta prestakuntza jasotzeko eskubidea, haurra elikatzeko unean edoskitzearen erabilera sustatzeko.

e) Seme-alabei bularra edozein lekutan emateko eskubidea egikaritzeko eskubidea.

g) Sexu-arreta eta -hezkuntza egokiak jasotzeko eskubidea. Horrek barne hartzen du sexu-transmisioko eta antisorgailuei buruzko beharrezko informazioa etaaholkularitza eskuratzea, bai eta familia-plangintzako metodoak erabili ahal izatea».

2. Jaioberrien arretaren segurtasuna ama-umeen arretarako eremuetan protokoloaren aplikazioa, zainketak ohe ondoan egingo direla ziurtaturik, haurraren eta gurasoen arteko banaketa-arriskuak gutxitzeko, eta, hala, gurasoak/familia eta profesional sanitarioak segurtasunaren kulturari buruz sentsibilizatzea, haien parte-hartzea sustatzeko.

JARDUERAK

•Gurasoen ahalduntzea, erantzukizun partekatua eta konpromisoa, haurraren etagurasoen arteko atxikimendua bultzatzeko, eta familiaren barruan egokitu dadin. Ildo horretan, haurraren gurasoek erabakiak hartzeko eta zaindaritzako prozesuetan parte hartu behar dute, segurtasun-protokoloa adostutako konpromisoekin bat aplika dadin.

•Parte-hartze aktiboa bultzatzea, familiaren barruan honako hauek garatzeko:osasunaren sustapena eta prebentzioa, osasun-hezkuntza, aholku laburra, eta bizi-ohitura osasungarriak.

• Jaioberriaren diptikoa ematea. Idatzi hori gurasoei zuzenduta dago, eta modupertsonalizatuan emango zaie, haurraren hitzetan hor ezarritakoa bete dezaten:

– jaioberriak gelan egon behar du, amaren eta haurraren artean lotura ahalik etaestuenafinkadadinetahaurrafamiliarabeharbezalaegokitudadin

– bisiten kopurua hobeto kontrolatu behar da; jaioberria behar bezala tratatzeko, eroso egon dadin eta infekzioak eragozteko, komeni da bisitak oso mugatuak izatea

– gurasoen eta profesionalen jarduna koordinatzea

Hauek dira Jaioberrien arretaren segurtasuna ama-umeen arretarako eremuetan protokoloa betetzen dela ziurtatzeko jarduerak:


33

•Profesionalsanitarioekuneoroeramanbehardutesoineanosasun-identifikaziorakotxartela. Emakumearekin lehen aldiz hitz egiterakoan, euren izena eta kategoria profesionala esango dizkiote.

• Jaioberrien arretaren segurtasuna ama-umeen arretarako eremuetan protokoloari buruzko argibideak azalduko zaizkie ama izango diren emakumeei, haiei ematen zaien prestakuntzan, puerperioari eta jaioberriaren zainketei buruzko saioetan, hain zuzen. Bereziki azpimarratuko diren alderdiak hauek dira: ama eta jaioberria elkarrekin egon behar dutela, salbuespenezko egoera klinikoak izan daitezkeela eta bisiten kopurua kontrolatu egin behar dela.

•Haurdunaldiarekin lotutako lehenmailakoarretako kontsultaneta arriskuhandikohaurdunaldiari lotutako kontsultan, emakumea artatzen duen profesionalak 35.-37. astean emango dizkio emakumeari, osasuna sustatzeko jarduerekin batera, segurtasun-protokoloari buruzko argibideak, bertan jasotako informazioa emakume, bikotekideetafamiliaguztienganairistendelaziurtatzeko.Hainzuzen,helburuada,jaioberriaren segurtasunari dagokionez, guraso izango direnak ahalduntzea, eta haien erantzukizun partekatua eta konpromisoa lortzea. Gurasoei esango zaie prozedura gehienak ohe ondoan egingo direla, gelan bertan, eta, jaioberria beste gela edo sail batera eraman behar izanez gero, horren berri emango zaiela, eta jaioberriarekin batera joan ahal izango direla.

•Gurasoei/familiari jakinarazi behar zaie haurra jaiotzen denerako izena erabakitaedukibehardutela,huraidentifikatzekoetahistoriaklinikoasortzeko.

Amarenkartillanetahistoriaklinikoanerregistratukoda.

Gero, gutun instituzionala eta Ez utzi ni bakarrik diptikoa emango zaie. Diptikohorretan, jaioberriak berak esaten die gurasoei nola zaindu behar duten. Ama etorkinentzat, Osabide programan, diptikoaren itzulpena eskuratu ahal izango da,arabieraz, frantsesez, ingelesez, txineraz eta urduz (Pakistan), eta dagokiona emango zaie, jatorrizko liburuxkarekin batera.

Gurasoentzakogutuninstituzionalakdiojaiotzaapartekogertaeradelafamiliarentzat,etahemendikaurreragurearreta familian jarrikodugula,etaguztiok,gurasoeketaprofesionalek, segurtasunezko eta kalitatezko arreta lortzeko helburua dugula. Gaur egun badakigu zeinen garrantzitsua den ama-haurrak lehenengo orduetan etengabeko kontaktuan egotea, eta, horregatik, gure lanak (zainketak, miaketak,probak) ohe ondoan egingo ditugu, ama-haurrak ez bereiztearren. Hori ezinezkoa bada, profesionalak haurra eraman behar duenean, jaioberriari laguntzeko eskatuko dioguaitariedofamiliakorenbati.

34

•OspitaleetakoAma-UmeenEremuak.Oheondokoarreta:

– Ospitaleratzean, miaketa egitean, egiaztatu amak, aitak edo senideek segurtasun-protokoloa ezagutzen dutela, eta Ez utzi ni bakarrik diptikoadaukatela. Haren berririk ez badute, zer den azaldu, eta ale bat eman behar zaie.

– Erditzean, eta puerperioan eta jaioberriari arreta emateko ospitalizazio-solairuetan segurtasuna bermatzeko zainketak.

–Historiaklinikoinformatizatuasortu,jaioberriaidentifikatzekoetaegindakojarduerak erregistratzeko: bilakaera-orria, miaketak, analitika, X-izpiak,beste proba batzuk.

–Ama-umeenidentifikaziorakokitkodifikatua.

– Zilbor-hestekoodolajaso,amarenbaimenarekin,DNArenbidezidentifikatuahal izateko.

– Jaioberriaren balorazioa eta zainketa, ama edo aita bertan dela.

– Ama-umeen larruazalaren kontaktua bultzatu. Jaioberriari txano bat jarri, eta amaren bularralde biluzian utzi, bien larruazala kontaktuan egon dadin, eta elkarrekin etengabeko kontaktuan 2 orduz egon daitezen.

– Gurasoak ahaldundu eta informazioa eman, jaioberriaren zainketen eta larruazalaren kontaktuaren inguruan, profesional sanitarioekin batera parte har dezaten lan horietan.

– Jaioberriaren elikadura-plana egiaztatu, eta amagandiko edoskitzea eta horretarako behar diren zainketak sustatu, baita, hala behar izanez gero, formulako esnea emateko jarraibideak azaldu ere.

–Neurri profilaktikoak aplikatu. Zilbor-hestearen profilaxia. Jaioberriengaixotasunhemorragikoarenprofilaxia.Jaioberriarenoftalmiarenprofilaxia.

• Jaioberriarenbizkortzea,beharizanezgero.

– Ama berrien solairura eramatea. Senitarteko batek eta zeladore batek lagunduta joango dira ama-haurrak.

–Behar izanez gero, jaioberria erditzeko gelatik jaioberrien unitateraeramatea.

Erditze-gelatikateraeta jaioberrienunitateraeramanbeharbadutehaurra,ospitaleratzeko edo behaketa egiteko, behar bezala identifikatuta (zilbor-hesteko pintza eta eskumuturrekoa) eta profesional sanitario batek lagunduta egon beharko du, eta aitari/familiari horren berri emango zaio.

Ospitalizazioko solairuan harrera egitean, honako hauek egin beharko dira:

–Historiaklinikoaziurtatu,ama-haurrakidentifikatu,jaioberriarensegurta-


35

sunerako protokoloa ezagutzen dutela egiaztatu eta gela bat eman.

– Jaioberria identifikatzeko erabiliko diren elementu guztietan kode bateta bakarra jarriko da. Kode hori ezinbestekoa da. Haurra amarengandik aldentzendenbakoitzeanetaaltajasotzerakoanziurtatukodaidentifikazioa.

– Jaioberria, oro har, ongi dagoela ziurtatu.

– Elikadura baloratu, eta behar den informazioa eman elikadura egokia finkadadin.

Ospitalean dagoen bitartean, amarekin egongo da beti jaioberria. Salbuespenezkokasuetan, hau da, ama-haurrak ezin badira elkarrekin egon, haurra aitaren edo amak adierazitako pertsonaren begipean egongo da ospitalean dagoen bitartean. Familiak ezin badu zaintzailerik jarri, profesional bat arduratuko da haurrarekin egoteaz ospitalean dagoen bitartean.

–Gelaguztietan,gurasoeneskura,Ez utzi ni bakarrikdiptikoanjasotakoarenmoduko informazioa dagoela egiaztatuko da.

–Ohe ondoan egindakoak: baheketa jaioberrietan, sortzetiko gorreriarendetekzioa, jaioberriaren miaketa eta zainketak.

– Jaioberriaren zainketa-planaren eta osasun-hezkuntzaren gaineko argibi-deak emango zaizkie gurasoei, atzemandako premien arabera.

– Jaioberriarendatuakhistoriaklinikoinformatizatuanerregistratzea.

– Jaioberriajaioberrienunitatetikamaberriensolairuraeramatea: Jaioberriari,jaioberrienunitatetikamaberriensolairuraeramatean,profe-sionalbateketabeharbezalaidentifikatutakosenidebateklagundukodiote.

Seniderik izan ezean, jaioberriari profesional batek eta zeladore batek lagunduko diote.

Checklist-a ama berrien solairuan.

SALBUESPENAK:

• Jaioberriaerditzeenetapuerperioarenospitaleratze-guneetatikateratzea:

– Kasu horietan, checklist-a bete beharko da, irtetean eta sartzean.

– Ama-umeengunetikateraeta jaioberriabeste tokirenbateraeramateko(ekokardiografiak, erradiologia, proba osagarriak…), senide bat etaprofesional sanitario bat joango dira.

36

JAIOBERRIA LEKUALDATZEKO BAIMENA

JAIOBERRIAREN IRTEERA EGIAZTATZEKO ZERRENDA:

– Jaioberriaren izena eta bi abizenak:

– Laguntzailearen izena eta bi abizenak:

– Nondik:

– Nora:

– Data:

– Ordua:

Profesionalaren sinadura Senidearen sinadura

JAIOBERRIAREN SARRERA EGIAZTATZEKO ZERRENDA:

– Nora doan ziurtatu (gela zk.):

–Amarenidentifikazioa:

– Jaioberriarenidentifikazioa:

• Eskumuturrean:

•Historiaklinikoan:

Data:

Ordua:

Profesionalaren sinadura Senidearen sinadura


37

JARRAIPENA, PROTOKOLOA BETETZEN DELA ZIURTATZEKO:

• Lauhileanbehin

•Adierazleak:

– Oheondoanegindakolanguztienkopurua.– Ohe ondoko arreta bermatzeko proposatutako hobekuntzen artean, zenbat

gauzatu diren (ehunekotan adierazita).

– Erregistratutako intzidentzien kopurua, eta haiei emandako tratamendua.

Oharra: Protokolo hau haurdunaldi, erditze, puerperio eta jaioberriaren asistentzia-prozesuetan aplikatzeko da.

38

5. eranskinaJAIOBERRIAREN IDENTIFIKAZIOA

Prozedura horren bidez, jaioberriaren datuak amaren datuekin edota bere propioekin bat datozela ziurtatzen da lotura-elementu baten bidez, dela eskumuturrekoa, dela zilbor-hesteko pintza, odol tanta edota oin-marka.

HELBURUA

Jaioberria amarekin identifikatzea, gerora, behar izanez gero, egiaztatu ahal izateko.Gurasoeiinformatzeaberenhaurraidentifikatzekoprozedurarietahorretarakodituztenaukerei buruz.

MATERIALA

– Jaioberriarenidentifikazio-kita,zenbakizkokodebatetakoloreadituena(zilbor-hestekopintza,bieskumuturreko,bipegatinaedoitsasgarri)

– Jaioberriarenidentifikaziorakobaimeninformatuarenorria

– Jaioberriaren historia

– Partograma

JARDUERAK

Jaio aurretik

–Amarenidentifikazioaegiaztatu.

–Gurasoei beren haurra identifikatzeko dauden aukeren berri informatu (DNAedotaoin-marka),etaidentifikaziorakobaimeninformatuarenorriaentregatuetaberrirojaso,eta,gainera,kasuguztietan,identifikazio-kitarenbitartez.

– Jaioberriak zer izen-abizen izango dituen galdetu, eta historia klinikoan idatzi.

5


39

Jaiotzean

Jaioberriaren identifikazioa aita/amaren aurrean egingo da, eta identifikazio-prozedurari buruzko informazioa emango zaie:

a)Identifikazio-kita

– Haurra jaiotzen denean sortuko da, eta kodeak bat datozela egiaztatu. Eskumuturrekoetan amaren izena, bi abizenak eta historia-zenbakia jasoko dira.

– Honako hauek jarri beharko dira:

•Pintzakodifikatuajaioberriarenzilbor-hestean.

• Identifikaziokodifikatuareneskumuturrekoa,txikia,jaioberriarenorkatilan.

• Identifikazio kodifikatuaren eskumuturrekoa, handia, amaren eskumu-turrean.

•Kodeak partograman eta jaioberriaren historian jasota geratu behar du.Historiaklinikoinformatizatukokasuetan,kodeaDNArenedooin-markarenbidezkoidentifikazioarenorrianjasobeharkoda,etaamarenetahaurrarenhistoria klinikoan erregistratuko da.

–Erditze aniztunetan, jaioberri bakoitzarentzat identifikazio-kit bat erabilikoda, bakoitza bere zenbakizko kode eta kolorearekin. Amak jaioberri bakoitzari dagokion eskumuturra jarrita edukiko du. Jaioberriaren orria jaioberri bakoitzaridagokionpegatinakodifikatuarekinbaterajoangoda.Partogramanjaioberribakoitzaridagokionpegatinajasokoda.

b)DNAbidezkoidentifikazioa(odoltanta)

– Baimen informatua egiaztatu.

– Zilbor-hesteko odola jasotzeko prozedura bete.

– Odol-lagina –zaindaritzarako– eta baimena artxibatu jaioberriaren orrian.

c)Oin-markarenbidezkoidentifikazioa

– Baimen informatua egiaztatu.

– Jaioberriaren oin-marka hartu, prozeduraren arabera.

– Jaioberriaren identifikazioaren baimen informatua erantsi jaioberriarenorrian,identifikazioarenzatiabereizigabe.

40

Adopzioanematekogeratzendirenjaioberriek,hilikjaiotzendireneketaospitaletikkanpojaioondorenospitaleratzendirenekidentifikazio-sistemahoriizangodute.Zilbor-hestekopintzajarriezinbada,pintzarenkodeaamaren/aitarenaurreandeuseztatukoda.

Ospitalizazio-aldian

Identifikazioa egiaztatu

Zilbor-hestekopintzakduenidentifikazio-kodeaetaeskumuturretakokodeakbatdatozelaegiaztatu behar da, eta jaioberriaren bilakaera-orrian erregistratu, honako kasu hauetan:

– Identifikazio-kitairekitzean

– Jaioberria,unitatetikateraondoren,amari/aitarientregatzean

– Erditzeen Eremuan alta ematean

– Puerperio Unitatean sartzean

– Ospitaleko alta ematean

Halaber, honako ekintza hau egingo da:

–Checklist-a, jaioberria PuerperioUnitatetik ateratzenden bakoitzean eta bertarairisten den bakoitzean.

Eskumuturrekoa erori edo galduz gero:

Amaren/aitarenaurrean,honakoekintzahauekegingodira:

– Identifikazioa egiaztatu pintzaren kodearen eta bigarren eskumuturrekoarenkodearen bidez.

– Eskumuturreko berria jarri, koderik gabea, amaren izen-abizenekin eta historia-zenbakiarekin.

–Eskumuturrekoaagertzenbada,amaren/aitarenaurreandeuseztatukoda.

Identifikazio-eskumuturrekoak (amarena eta jaioberriarena) ez dira ospitalean kenduko, behin etxera joanda kentzeko gomendatuko zaie.

Emergentziazko Erditzeen Ospitaleratzea Ama-Umeen Eremuetan

−Ama-haurren identifikazioa egiaztatu, identifikazio-prozedura eta zaindaritza-prozedura aplikatu.


41

6 6. eranskinaJAIOBERRIAREN ZAINDARITZA

Jaioberria zaindu eta begiratu hura ospitalean dagoen bitartean.

HELBURUA

Printzipio gisa ziurtatzea jaioberria ez dela banatuko amarengandik/aitarengandikedota amak izendatutako pertsonarengandik, haren osasuna dela-eta bestela jokatu behar den kasuetan izan ezik. Jaioberria ezin badu familiakoren batek etengabe begiratu,profesionalbatekbegiratukodu,jaiotzendenetikospitalekoaltaemanarte.

JARDUERAK

Gurasoei ekintzen arauen eta prozeduren berri ematea, jaioberriarengandik aldenduz gero zerbait anormala gertatzen bada, detektatu ahal dezaten.

Baldin eta amaren eta jaioberriaren egoera ona bada:

– Jaioberriaetaamagelabereanegongodira,ospitaleandaudendenboraguztian.

– Gurasoei jakinaraziko zaie jaioberria beren zaindaritzapean dagoela.

– Jaioberriaren zainketak eta miaketak gelan bertan egingo dira, amaren/aitaren/ordezkariaren aurrean.

–Erditzeen Eremutik Puerperio Unitaterako aldaketa, ohean bertan egingo da,amarekin batera eta senide batek lagunduta.

– Unitate barruko lekualdaketak amak, aitak edo ordezkariak lagunduta egingo dira.

– Beste unitate batzuetarako lekualdaketak amak, aitak edo ordezkariak eta langile sanitarioek lagunduta egingo dira, eta, gainera, checklist-a beteko da.

– Salbuespenezko kasuetan, hau da, osasun-arrazoiak direla-eta ama-haurrak ezin badira elkarrekin egon, haurra aitaren edo amak adierazitako pertsonaren begipean egongo da ospitalean dagoen bitartean. Familiak ezin badu zaintzailerik

42

jarri, profesional bat arduratuko da haurrarekin egoteaz ospitalean dagoen bitartean.

– Jaioberria senide baten edo amak izendatutako ordezkariaren zaindaritzapean uzteko,amakegiaztatueginbeharkodupertsonahorrenidentifikazioa,eta,bienbitartean, jaioberria profesional sanitarioaren zaindaritzapean geratuko da.

Jaioberria bereizi behar denean urgentziaz arreta emateko

•Gurasoei jakinaraziko zaie gelako txirrina jo behar dutela pertsona edotaprofesionalezezagunbatekhaurragelatikeramatenbaduberaklagundugabe.

• Jaioberriari urgentziaz arreta ematen ari zaion bitartean, hura profesionalsanitarioaren zaindaritzapean egongo da.

Profesionalek beti aldean eta ikusteko moduan eraman behar dute identifikazio-txartela, eta emakumeari arreta ematen dioten lehen aldian

beren izena eta kategoria profesionala esango dizkiote.


43

7. eranskinaJAIOBERRIAREN GAIXOTASUN HEMORRAGIKOAREN PROFILAXIA

OINARRIA

K bitaminaren urritasunak gaixotasun hemorragikoa eragin dezake bizitzako lehen astean, baita burmuineko hemorragia ere. Gaitz horren tasa % 1,7raino iristen da jaioberriosasuntsuenartean.GaixotasunhemorragikoareneragoiztiaredoklasikohoriKbitaminabideparenteraletiknahizenteraletikemandaprebenitzenda.Gaitzareneraberantiarra (bizitzako2.astetik12.asterabitarte)bularrahartzendutenumeenedomalabsortzioko gaixotasunak dituztenen artean izaten da, bide parenteraletik beharbezalako profilaxia jaso ez badute. Ahotik hartzen den profilaxiak gutxitu egiten duarriskua, baina ez du ezabatzen.

PROZEDURA1. Ez da jaio eta berehala emango; amaren larruazalarekin kontaktuan egoteko

gutxieneko 2 orduak errespetatuko dira. Ez dago justifikaturik jaioberriaamarengandik banatzea K bitamina emateko bakarrik.

2. Erizaintzako profesional arduradunak gurasoei jakinaraziko die K bitamina eman behar zaiola.

3. Jaio eta 2 ordura egiten diren zainketetan emango zaio K bitamina, eta jaioberriaren historian jasoko beharko da.

Jarduerak:

a. Ematekobidea, tokiaeta teknika:muskulubarnetik, sakon, izterrekoaurrekoalderdiko albo batean, orratza azkar sartzeko teknika baten bidez, eta inokulazioa,aldezaurretikxurgatubeharizangabe.

b.Dosia:1mg(0,1ml)Kbitamina(Konakion®10mg/1ml)

c. Analgesia: Bularrera atxikita edo bularra hartzen.

d. K bitamina ematea eta jaioberriari ondoeza sortzen dioten beste teknikak batera egiten saiatu behar da, era diferentziatuan, hala nola behar izanez gero, Bhepatitisarenkontrakotxertoa.

7

44

Horretarako baimena eman nahi ez duten gurasoak:

Gurasoek K bitamina muskulu barnetik ematea nahi ez badute, ahotik ematea proposatuko zaie bigarren aukera terapeutiko gisa:

– Bularra hartzen ari diren jaioberriak (amaren esnea bakarrik edota mistoa): 2 mg Kbitaminaahotikjaiotzean,eta1mgahotikasteanbehin,12.asterabitarte.

– Formulako esnea hartzen duten jaioberriak: 2 mg jaiotzean, astebetera eta hilabete batera.

Gurasoei azpimarratu behar zaie oso garrantzitsua dela tratamendua betetzea.

Gurasoek uko egiten badiote K bitaminaren profilaxia muskulu barnetik emateari, azaldueginbeharzaieprofilaxifaltakzerarriskudituen,baitaprozedurajustifikatzendituzten frogak ere. Horren ondoren, uko-egitearen adierazpen-dokumentua sinatu behar dute (2. eranskina), eta jaioberriaren historia klinikoan eta osasun-kartillanjasota geratuko da.


45

8. eranskinaJAIOBERRIAREN OFTALMIAREN PROFILAXIA

OINARRIA

Jaioondorengolehen4asteetanizatendenkonjuntibitisariesatenzaiojaioberriarenoftalmia. Hasieran, Neisseria gonorrhoea bakterioak eragindako infekzioari esaten zitzaion, baina, gaur egun, adin horretan izaten den edozein konjuntibitisi esatenzaio, eta berdin dio kausa zein den. Profilaxia gomendatzen da jaiotzean hartutakoinfekzioaren intzidentzia prebenitzeko (garai batean, gonorrea zen haurtzaroko itsutasunaren kausa nagusia, eta gaur egun, berriz, herrialde garatuetan, Chlamydea trachomatisbakterioa da eragile nagusia).

Gaur egunean, lehen aukerako tratamendu gisa, % 0,5eko eritromizina pomada erabiltzen dugu, eta % 1eko tetraziklina bigarren aukera gisa.

PROZEDURA

1. Ez da jaio eta berehala emango; amaren larruazalarekin kontaktuan egoteko gutxieneko 2 orduak errespetatuko dira.

2. Erizaintzakoprofesionalarduradunakgurasoeijakinarazikodiepomadaoftalmikoaeman behar zaiola.

3. Jaioeta2orduraegitendirenzainketetanemangozaiopomadaoftalmikoa,etajaioberriaren historian jasoko beharko da.

JARDUERAK

a. Emateko bidea eta teknika: bide topikoa, bi begietako konjuntiban. Haurrarenbetazalakkontuzireki,etabesteeskuarekinpomadaemankonjuntibakozakuan,betazalekoarrailarenbarrukoaldetikhasita.Gero,betazalakpoliki-poliki igurtzi,pomada ondo zabaldu dadin.

b.Haurbakoitzarentzatpomadaoftalmologikoontzibaterabilikoda.Etaontzihoribota egingo da erabili ondoren.

8

46

c. Zenbaitetan, pomadak begiak gorritu egiten ditu, edo pixka bat hanpatzen. Nahasmenduhoriarinada,etadenborarekindesagertuegitenda.Antibiotikoaezda kendu behar.

Gurasoek, informazioa jaso ondoren, uko egiten badiote profilaxiari, ez zaio emango. Uko-egitearen adierazpen-dokumentua sinatu beharko dute (2. eranskina), eta jaioberriarenhistoriaklinikoanetaosasun-kartillanjasotageratukoda.


47

9. eranskinaHIPOAKUSIAREN DETEKZIO GOIZTIARRERAKO PROTOKOLOA EAE-N

http://www.osakidetza.euskadi.eus/informacion/programa-de-deteccion-precoz-de-la-sordera-infantil-/r85-cksalu04/es/

10. eranskinaJAIOBERRIEN SORTZETIKO GAIXOTASUNAK BAHETZEKO PROTOKOLOA EAE-N

http://www.osakidetza.euskadi.eus/informacion/prueba-del-talon/r85-cksalu04/es/

9

10

49

8.Bibliografia

50

8.Bibliografia– Manual de Reanimación Neonatal. Neurologiako Espainiako Elkartea.

–2006 Cuidados puerperales rutinarias para las mujeres y sus bebés. NICE clinical guideline37.DevelopedbytheNationalCollaboratingCentreforPrimaryCare.

–2008 Cuidados generales del recién nacido sano. E. Doménech*, N. González* eta J. Rodríguez-Alarcón***Kanarietako Unibertsitate Ospitaleko Neonatologia Zerbitzua (Tenerife). Medikuntza Fakultatea. La Lagunako Unibertsitatea. **Neonatologia.Medikuntza Perinataleko Unitatea. Pediatria saila.

–2009.MaternidadHospitalaria. Estandarrak eta gomendioak. Txostenak, azterlanaketaikerketa.OsasunetaGizartePolitikakoMinisterioa.

–2010.Cuidadosdesdeelnacimiento.Frogetan eta jardunbide egokietan oinarritutako gomendioak.OsasunetaGizartePolitikakoMinisterioa.

– Erditze normala artatzeko praktika klinikoko gidaren inguruko lantaldea. Erditzenormalaartatzekopraktikaklinikokogida.Madril.Plannazionala,OsasunetaGizartePolitikakoMinisterioarenOsasunSistemaNazionalerako.EAEkoTeknologiaSanitarioakEbaluatzeko Agentzia, 2010. Osasun Sistema Nazionaleko Praktika Klinikoen Gida:OSTEBA2009/01.

–2011GuíadelaEstrategiaNacionaldeSaludSexualyReproductiva.Osasun, Gizarte PolitikaetaBerdintasunMinisterioa.

– 2013-2020 PolíticasdeSaludparaEuskadi2013-2020.5.

– 2014Haurdunaldietapuerperiokoarretariburuzkopraktikaklinikoa.Osasun,GizarteZerbitzu eta Berdintasun Ministerioa.

– Pallás Alonso C.R., et al. Consideraciones en relación con la seguridad del contacto precozpielconpieltraselparto.AnPediatr(Bartzelona).2014;80/4:203.-205.or.

– Sánchez Luna M., et al. Recomendaciones para el cuidados y atención del recién nacido sano en el parto y en las primeras horas después del nacimiento.

– 147/2015Dekretua,2015ekouztailaren21ekoa,Euskadikoosasun-sistemanpertsonenEskubideeietaBetebeharreiburuzkoAdierazpenaonartzenduena.8.artikulua.Haurreietanerabeeilotutakoosasun-laguntzaespezifikoa.


51

– Rite Gracia S, et al. Criterios de alta hospitalaria del recién nacido a término sano tras el parto.AnPediatr(Bartzelona).2016.http://dx.doi.org/10.1016/j.anpedi.2016.08.011

– SanzLópezE,etal.Recomendacionesparaparalaidentificacióninequívocadelreciénnacido.AnPediatr(Bartzelona).2017.http://dx.doi.org/10.1016/j.anpedi.2017.03.008.

– 2018 Cribado de cardiopatías congénitas críticas en el periodo neonatal.Recomendaciónde laSociedadEspañoladeNeonatología. Manuel Sánchez Luna*, Alejandro Pérez Muñuzuri, Ester Sanz López, José Luis Leante Castellanos, Isabel Benavente Fernández, César Ruis Campillo, Espainiako Elkarteko Estandarren Batzordearen izenean. An Pediatr (Bartzelona). 2018; 88(2):112.e1-112.e6

jaioberri osasuntsuaren arrta e · 2020-02-13 · arretarako trantsizioa bermatzeko: – haurraren...

Documents