jacobvanmaerlant - dbnl · tedichtene.i.bestiaris nochtanweticweldatwaeris 105datdarwillemhutenhoue...

Der naturen bloeme

Jacob van Maerlant

editie M. Gysseling

bron‘Der naturen bloeme’ In: Instituut voor Nederlandse Lexicologie (samenstelling en redactie),Cd-rom

Middelnederlands. Sdu Uitgevers/Standaard Uitgeverij, Den Haag / Antwerpen 1998

Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/maer002dern02_01/colofon.htm

© 2001 dbnl / erven M. Gysseling

8r

Proloog1 Jacob van merlant die dit dichte

omme te sendene tere ghiftewil datmen dit boec nomejn ulaems der naturen bloeme

5 want noch noint in dietscen boekenne gheen dichtre wilde soekenhiet te dichtene van naturenvan so messeliken creaturenalse in desen boeken staen

10 niemene nebbe dies waendat ic die materie vensedeels dan ic die rime pensedewant de materie vergaderde rechtvan colne meester albrecht

15 hute desen meesters die hir comendie ic iv sal bi namen nomendie erste es aristotilesdie met rechte wel deerste eswant hi van alre phisosophyen

20 van alre naturliker clergienbouen allen eidinen die hoit warencrone draghet inder scarenwaer somen dit teikin siet .aristotilesdats dat hi segghens pliet

25 plinius die comet hier naerwis boeke men oudet ouer waersolinus dar na die van naturenspreket scone in sire scrifturenjn enen boeke diemen weet

30 die vander werelt wondre heetSente ambrosius van melanedie van naturen doet te verstanejn sinen boeke Examerondien nopmen dicken in dit doen

35 Sente bazelis sekerlikedien got sende van emelrikeenen boec van beesten naturestaet dicken oec in dese scriftureSente isidorus oec mede

40 die dicken groote nuttelikedeghescreuen heuet in sinen boekendicken moetmen sijns hier roekenEcht meester iacob van vitribisscop van hakers so was hi

45 sident cardinael van romesijns eist recht dat ic hier gomeEen boec oec mar menne weetwiene makede ghereetdie es geheeten onder hem somen

50 experimentator hormenne nomensijn wort setti hier medealst noot es ter menegher stedeGalienus palladius

Jacob van Maerlant, Der naturen bloeme

platearius fisogolus55 lucillus piso teofrastus

entie keiser claudiusdorothenus van athenenende dyogenus ghemeenedymocritus apollodijn

60 die vanden beesten die draghen venijnjn sinen boeken latet besiendionisius die fisisien


8v

katon verro ende marcuseraclides ende orpheus

65 pitagoras ende menanderomerus ende nicandermucianus dyagorasvirgilius ende andreasconinc iuba patroneus

70 coninc philometor metellusconinc tholomeus vmbricusconinc antigonus alfeusconinc archelaus flaminusphiliomon ende nigidius

75 ceneca ende ciceroentie wise ipocras alsonigidius ende matulidusdit sijn die meesters dar wi dusdit werc af ebben ghemaket

80 dar toe die bouen allen smaketdats die wise sente agustijnseghet hier mede toe dat sijndar toe vander biblen de glosesaiet hier meneghe soete rose

85 Wien so fauelen dan vernoienende onnutte loghenen moienlesier nutscap ende waerende uersta dat noit een haerom niet ne mekede nature

90 het nes so onwerde creaturesones teregher sake goetwant got die bouen al es vroetdans te gheloeuene meer no mindat hi hiet makede sonder min

95 noch gheene dinc ne makede har seluennoch die duuel noch die heluenne makeden creaturen niedies willic dat elc besieende loue gode van allen saken

100 die wonderlic es in sijn makenjc ebbe belouet ende wilt gheldenghewilleghelike ende sonder sceldente dichtene .i. bestiarisnochtan wetic wel dat waer is

105 dat dar willem huten houeeen priester van goeden louevan erdenborch: enen heuet ghemaketmar hi waser in ontraketwant hine huten walsche dichte

110 dies wart hi ontledet lichteende heuet dat ware begheuenmar daric dit hute ebbe bescreuenebbic van broeder albrechtevan colne diemen wel met rechte

115 hetet bloeme van der clergienvp hem dar ix conlike lien.Deerste boec sal iv bediedendat wonder datmen vindet van lieden


dander van .iiii. uoeten beesten120 darmen uele af spreket in geesten

Die derde die sal sonder lieghensijn uan uoghelen die ulieghendie vierde dats noch meees vanden wondre vander ze

125 Die uichte van uisschen meneghertieredie die zee uoedet entie riuiereden sesten belouic te sinevan serpenten met veninedie seuende sal sijn van wormen

130 die sijn van messeliken uormen


9r

Die achtende van bomen die int woutwassen arde menech foutDe neghende sal iv ghewaghenvan bomen die specie draghen

135 die tiende sal bedieden dat cruuddat menegherande heuet vertuuddie .xi. spreket van fonteinenbeeda van soeten ende van onreinenDie twelefste van dieren steenen

140 beede van groten ende van cleenende dertienste van .vij. metalendiemen moet huter erden halenEnde in allen desen boekenmach hi vinden dies wilroeken

145 medicina dachcurtinghescone redene ende leringheende dit dichtic dor sinen willedien ix ian lude ende stilledats mine here niclaus van cats

150 ende omme dat mi ghebreket scatsbiddic dat hem ghename sidit iuweelkin van miGode biddic al te voerenende sine moeder hute vercoren

155 ende si minen sin verlichtealso dat ic moete dichtedat vromelic si ende bequamejc beghinne in marien name

Menselijke levensstadia en fabelachtige mensenrassen

Omme dat de mensce nader scrifturen160 coninc es der creaturen

es dus van hem mijn beghin.alst kint comet ter werelt inso eist bouen allen dieren crancwant het neuet crupen no ganc

165 ende aristotiles die seghetdat hem te wassene pleghetter seuender maent hare tandeende meest es hare soch sulkerandedat der vrouwen melc si heet

170 dat kindekin ne doet noch weetaltoes negheen quaetvoer dat sprekens bestaetdits deerste etaet vanden kindealso als icket bescreuen vinde

175 Dandre etaet die gaet inalst kint doet sprekens beghinende men seghet die spade gaendat si erst sprekens bestaenlettel vindemerre die wel sproken

180 her hem die moude werdet belokenjn .v. iaren als aristotiles teltheuet kint sire langhen delt


dese kintsce etaet strecket te warenalsemen seghet te .xv. iaren

185 ende heuet ene name van suuerhedenjn latijn; maer al nu hedenes die quateit so verheuendatter lettel suuer leuentote dat si tharen daghen comen

190 hier bi heuet menscheit af ghenomenIoghet hetet de derde etaetdie te .xv. iaren bestaetende strecket tote xxv. iarendan wint die mensche uort te waren

195 mar lase de menscelichedevloiet so nu in die onsuuerhede


9v

dat de mensce hem seluen vertertmet te doene dat hi beghertdat hi cume mach heten man

200 gans ende salech raet wart dandatmen huwelic wilde sparentote .xxii. iarendan sijn die senewen entie beenbeede wlcomen ouer een

205 ende die waesdoem es al wlcomenplaghemens het soude nu vromenManneit es die vierde etaetdie te xxxv. jaren ane gaetdan es die mensce wlcomen

210 ende nature heuet ghenomenhare groue ende hare lingheentie luxurie ende hare dinghebeghinnen inden man te gaendan willi starke dinc bestaen

215 dese etaet van deser tijdmaket orloghe ende strijdende nijd ende ouerde risetdie dicke te stride wisetdese etaet loept te waren

220 vpward tote .L. jarenTen .L. iaren comt die oudedie noit niemen ebben woudenochtan wilt al lange leuenaristotilus heuet bescreuen

225 dat die houde comen moetalse den mensce ontgaet sijn bloetal houden saen man ende wijfdie lettel bloets ebben int lijfdese etaet vallet in een strec

230 want so ghierech wert ende vrecende dit es de redene twidie mensce merket wel dat hite dale gaet. ende wille sparenhem die na hem comen te waren

235 te ebne hare lijfnereende oec om sijn selues therealse die curtelike dernaerniet ne wint ende es swaerjnde oude mindert inden man

240 alle smette die hem ghinc anmaer vrechede ende gierechedebeghinnen eerst dan wassen medeja; al plachire niet te vorennv heeftise vaste vercoren

245 dese etaet strecket te warennv bi tide tote lxx. jarenVort meer alse die mensce lijdvan lxx. jaren die tijdso gaet hi tsuffen ende rasen

250 hem dinket al die werelt duasenal dat hi siet dinket hem quaethi lachtert al dat wale staet


mar hi priset al datter wasdatter nv es dinket hem gheduas

255 sine crachte die te brekenjn allen dinghen sonder in sprekendat andre liede bringhen vortdinken hem [wesen] dulle word


10r

ende tsine dinket hem wesen groot260 dese etaet die loept ter doot

want al dat lijf heuet ontfaenmoet ter doet ten hende gaenmaer dar na comt dat langhe lijfdies nemmermeer ne wert gheblijf

265 Iof du sies dat enech manter gadoet spoet so nem daneen mes ende mac int hore .i. gatende jof tu heues tijd ende statdoe hem laten die mediane

270 want bloet doet hem na minen wanenv hord van wonderliken liedendar ons die wise of bediedenmaer eer wi spreken van elken allenehorter of teersten int ghemeene

275 Om dat dese eerste boec bedieddat wonder dat men ter werelt sietso vraghemen of dat volc te samenvan adame onsen vader quamenende wi segghen neensi niet

280 het ne sij also ghescietals ons scriuet adelijndie seghet dat centauroene sijnghewassen ter werelt anvan den beesten ende van den man

285 die wise segghen ieghen datal eist ghesciet te menegher statdat sulke dier onlanghe leuensente Jeronimus heuet bescreuenjn sente pauwels vite

290 die was die eerste heremitedatten sente anthonis sochtejn die woude dar hi mochtehem quam een wonder te ghemoeteeen man staende up gheets uoete

295 ende vor sijn vorhoft horne twealse buxhorne min no meende seide aldus spreke die scripturejc bem eene steruelike creatureende van minen ghesellen bode

300 ende wi bidden v dat ghi bid godeouer mi ende ouer de minedie hier wonen in de wostinewant wi bekennen dat hi es comenden mensce te salicheden ende te vromen

305 an scijnt na die vraie worddie men van Jeronimuse hordals of dese creature adde jnmenscelike redene ende sinmaer wine segghen altoes niet

310 dat dus beestelic een ghedietvan adame moghen sijn comenende al vindemen an hem somenmenscelike lede .i. deelonse geloue es dat geheel


315 dat si die siele niet hebben ontfaendie nemmermeer machte gaenende het nes te wonderne nietdat dus beestelic een ghedieteen deel van meeren sinne si

320 want bi auonturen bedj


10v

dat si in vterliken ledengheliken der menscelichedensi sijn een deel van binnenmachlichte van subtilen sinne

325 dan andre bestelike dieredit machmen dit merken schierenu es hier ghesproken int ghemenevort hort van elken wondre alleneJacob van vitri die seghet

330 dat in orienten leghetlande van wonderliken liedenjn sinen boeken ormen bediedenende in andren boeken mededat daer es in ere stede

335 volc van vremder maniereneen lant belopen met riuierendat amasonia es ghenantel niet dan vrouwen wonen int lantsonder gheselscap van manne

340 entar sijnre meer nochtannedanne .cc. dusent vrouwenweltijt datse manne scouwendat si van .i. wighe keerendar si zeghe ebben met eren

345 so nighen si hem alle daernemmeer dan ene warf int iaerne willen si te manne gaenende alsi kint ebben ontfaeneist cnapelin si oudent .vii. iaer

350 ende sendent den vader dar naereist maghedekin si oudent dandus ouden si har lant sonder mande manne wonen van hem verschedendar nes gheen geselscap van em beeden

355 ghelijc recht datmen mach merkendat die uoghelen met crommen beckendie femelen starker sijndan die merlen alst es anschijnalso machmen dar bescouwen

360 starker bouen mannen vrouwenoec neist ieghen redene nietdiemen bi naturen sietwant somen sere wederstaetder onsuueren luxurien raet

365 darmen bi uele machts verdriuetsomen met rechte starker bliuetHoe dat beghin van desen vrouwenerst quam machmen bescreuen scouwensi quamen huten lande van sweden

370 ende waren hem met moghentedenhare manne af ghesleghenvan volke was dar bi gheleghendar quamen si met ghemenen radevp hem die hem daden die scade

375 ende sloghent alte male dootende wraken hare scade groot


ende voeren wonen in dat lantdat amasonia es ghenantende nemmermer vort sine wouden

380 dat manne hare heren wesen soudendese wijf sijn den kerstinen houdende ebben gheuochten met ghewoud


11r

met ons up die sarrasinedus es hare gheloue an scine

385 Andre lieden heten nakede vroedewonen daer in hare hoedehomoedech naket ende arem mededie onwert ebben die hoechedevan arderike alte male

390 jn holen wonen si sonder zalehare wijf ende hare kinderwonen metten beesten ghindersine vechten none stridenwilen quam in ouden tiden

395 alexander in hare lantende alsise wijs ende arem vantheuet hi homoedelike gheseitbidt dats ghi wilt ets iv ghereitdoe seiden si doe onse bede

400 wi bidden di dan ontsteruelicedealexander antworde hemjc die selue steruelic bemwelker wijs mochtic v gheuendat ghi soudet ewelike leuen

405 doe seiden si seghet dat dijn raetdatti emmer te steruene staettwi iaghestu achterlande dante scendene so meneghen manDaer sijn lieden van andre maniere

410 ouer ganges die riuieredien de lettre hetet bracmannevan sonderlanghen liue nochtannewant dats wonderlike dincher de gots sone lijf ontfinc

415 screuen wiselike de gonevanden vader ende vanden soneende van hare euengheweldechedean alexandre dor sine bedeende scinen hare wort openbare

420 joft kerstinlic gheloue wareAndre lieden wonen dar neuendie om te comene in dat leuendat na dat steruen comet hierhem verbernen in .i. vier

425 ander uolc es daer onuroederdie haren uader ende hare moederalsi van ouden sijn uersletente doot slaen ente samen hetenende dit ouden si ouer weldaet

430 dies niet ne dade hi hiete quaet


11v

Oec vindemen dar in somech lantmenghen grooten gygant[die .xii. cubitus sijn lanc]ende uolxkin so clene so cranc

435 cume so groot wi lesent dusalse .iii. uoeten iofte .ii. cubitusar sijn urouwen horic iwagendie als enewarf kinder draghenentie werden grau geboren

440 ende alsi out sijn als wijt horenso werdet hem al grau dat aerander wijf wonen dar naerdiere viue bringhen tere drachtemar sine leuen der iare mar achte

445 Oec es dar .i. uolc gesetendie die rowe visscen hetenende drinken die soute zeander uolc so wont dar medie de hande ebben verkert

450 ende andie voete als men ons lertebben si theen twewarf vierevolc esserre van vremder maniredien de uoeten stan verkertende als ons sente ieronimus leert

455 so esser erande volc vonden.die sijn gehoeft ghelijc den ondenmet crummen clawen ende met langhenende met beesten uellen behanghenende ouer hare spreken bassen.

460 ander uolc es dar ghewassenso cleenen mont ebben die liede.dat si met enen cleenen riede.jn sughen moeten dar si bi leuenAnder uolc es dar beneuen

465 die menschen heten als ict oredese uolghen lieden bi sporebider roke dats hare maniere.tote dat si comen tere riuiere.ende dar nemen si den lieden dat lijf.

470 weder het si man of wijfAnder lieden die wonen daer bidie heeten arismaspiofte ciclopen in latijndie maer met enen oge sien

475 ende staet hem int vorouet voren.ander volc es daer gheborendie loepen vtermaten seeremet enen uoete ende met nemmerenochtan es die voet so bret


12r

480 dat si hem ieghen die sonne heethem bescermen dar mede.war dat si rusten teregherstedeander lieden dies gheloeuetvindemen dar al sonder houet

485 hare oghen in hare scouderen staendejn hare barste .ij. gate hute gaendehouer nese ende houer mont.eisemlic sijn si als .i. hontAnder lieden sijn dar beneuen

490 die bi enes appels roke leuensonder andre spise tontfaneeist dat hem uerre staet te ganesi draghene uoer hem ter noot.want ander sijns so bleuen si doot

495 quame hem eneghe quade lucht an.oec wonen daer wilde manmet .vi. vingheren an elke hant.oec so wonen dar int lantwijfs van sere scoonre maniere

500 die ouden hem in ene riuiereende want sine ebben iser neghenwapen si hem al in eenmet wapinen van selure alhoec wonen dar in somech dal

505 van india wijf gebarttoten mammen nederwartentie cleder van uden draghenentie hem al gheneren int iaghen.entie cleder van huden draghen.si ebben luparde ende lioene

510 ende tigren tharen doeneghetammet dar si iaghen medenoch es dar te somegher stedevolc beede man ende wijfdie gheen cleet draghen ant lijf

515 ende ru gehart anden lachamewart dat hem enech man to quameso doken si int water dan.want die wijf entie manleuen wel na hare lieder maniere

520 bede upt lant ende in de riuiereoec vindemen dar wilde liede.groot starc ende onghieredie ru als .i. suijn sijn van hareende brieschen alse oft een stier ware.


12v

525 jn ene riuiere wonen dar wijfdie hutscone ebben dat lijfsonder dat si inden montsijn ghetant ioft ware .i. ontOec wonen daer die pigmeene.

530 liedekine arde cleeneinde montanien van endi.ten derden iare pleghen sidat si winnen ende draghen kindermenne vindet gheen uolxkin minder

535 ende si ouden te achtenden iareene orloghe arde swarejegen de cranen die met geweltwillen hem al winnen de vrucht upt ueltoec hebbemen in ouden stonden

540 erande uolc met starten vondenmen vindet in orienten mede.wilde lieden in wilder stede.alsemense int wout vangen mochteende mense onder lieden brochte

545 mochten si dan niet ontgaengheen eten ne wilden si ontfaenende dooden hem met ongre dan.men uindet in india oec man.die doghen nachts ebben so claer.

550 als ioft ene kerse ware dats waerOec wonen daer scone lieden mede.vp de ze in ere stede.die niet neten dan vlesch al ro.ende sughen honech oec also

555 jn ene riuiere heit brixantlopet tote endi int lantsijn lieden hutermaten lancdie de hut ebben sere blancende tanschin ghedelet in tween

560 dit wonder ende menech een.dat hier bouen staet bescreuenalse ons die vraie boeke gheuen.vintment int lantscap van endi.Doch hort wonder meer van mi

565 jacob van vitri die zeghetdat in europa en lant leghetdar als de kinder werden gheborenalreerst comet ene padde vorenware oec geboren teregher stede

570 een kint ende ghene padde medemen soude der moeder tien an


13r

dat soet an enen andren manghewonnen hadde entese onwarde.segmen wesen onder die lumbarde.

575 jn borgoenien int een hende.den berghe van moniou ghehendesijn lieden vtermaten velemet enen croppe onder de kelealse groot alst ene coworde ware.

580 jnt vrankerike eist worden maredatmen lieden heuet ghesien.die hadden tusschen hare dienvorme van wiue ende van mannejn cicilien nochtanne

585 es .i. wout den berghe nadie bernet ende etet etnadar sijn lieden met .i. oghebouen allen bomen hogethoghe alse groot als .i. scilt.

590 die sijn ureselic ende wilt.ende leuen bi uleesche ende bi bloede.jnt westhende als ict beurode.van europen so was vondeneen wijf uersleghen tere stonden

595 met ere wonden als wijt horendie stont hare int uorouet uoeren.ende quam ghedreghen metten ze barenmenne wiste wanen te warenmet purpre was soe ghecledet.

600 hare langhe was alsemen weetdie istorie bescriuet ons dus.ghemeten .l. cubitus.die groote nochtan van erculesdar ons niet af bleuen es

605 wondert der wonder ghemeinlikesine wapine sonder ghelikedie so groot sijn dar mense sietwondert al der werelt dietdie na dien dat hi uerwan

610 menech lant ende meneghen mansette tekine ende palevan sinen zeghe scone ende walejnt westende van spaenien lantcolummen vpter ze cant

615 ten lijctekine dat hi uerwonnen


13v

hadde vanden risene vander sonnenal de lande tote daerdar naer quam hem .i. euel swaerdat hem swaer was ende onghier

620 ende warp hem seluen in .i. vierdar hi te puluere es uersletendus es langhe sijns verghetenAlso alsmen lijtteken vintsone twifelmens twijnt

625 henne was menech starc gigantwilen eer in duutscer lantso datter een was hiet teucadar dutscelant of heuet ontfaetsine name ende out noch eden

630 sijn graf es noch tere stedenbider dunauwen sekerlike.bider weinden in ostriketwe milen al dar beneuenejn .i. dorp het sente steuene

635 dat .xc. cubitus es lancdie dar toe doet sinen ganchi vint dar beenre vp desen dachmeere danne men gheloeuen mach5tersinbeckin leghet daer

640 broeder albrecht seit vorwarname .i. man diet prouen begerdetusschen appel ende hilte .ij. swerdedat .i. vp entander nederhi mochtse keren uort ende weder

645 namelike int ersinbeckin binnensine tande segghen diet kinnendie sijn meer dan twe palmen breetdat ic van wondre vant ende weet.alse van menscheliker figuren.

650 jn gheloueliker scrifturenebbic gheseit in desen boecgheloeue die wille minne roecmar seker bem ic sonder waendat ic dat ware doe verstaen

655 na dien dat icket bescreuen kendedie herste boec nemet hier hendenu hort na dat ict can gheleestenden boec vanden gaenden beesten

Viervoetige dieren: proloog

Ghemeinlike salic salic te uoeren.660 ghemeenlike nature iv laten horen

die beesten ebben int ghemanghedar na van elker sonderlanghearistotiles die seghetwat dat uoete tebbene pleghet

665 jofte .ij. iofte .iiii. iof negheenedie diere ebben alle ghemeene


14r

adren ende bloet der indiere meer ebben seit sijn sindan uiere; nebben gheen bloet

670 ende merket datmen verstaen moetdat hi bloet in adren seghetwant de worem bloet tebbne pleghetmar hare neghen neuet adrede vissche ebben allegadre

675 benine oghen ende starc dat velomme dat si dat water welweren sullen ende ghedoghendit machmen wel met redenen toghenbiden watre si iv bekent

680 dese werlike tormentbiden visschen suldi bekinnenlieden die de werelt minnennu merket van wereldliken liedenal horsi hiet van gode bedieden

685 si ebben so arde verstannessenegheene ghestelike lessene moghen si verstaen welso art ebben si oghe ende veldiere die ebben horen gemeene

690 roerense sonder de mensce alleenedat meent dat hi ontoude ende lerewat dat hi hort van onsen hereende someghe creaturen orenmet gaten al sonder horen

695 alse alle uoghelen ghemenealle dieren groot ende clenedie roeren die onderste cakentwe diere gaen ieghen dese sakendats cocodrillus entar na

700 een dier heetet gentiliadie de vpperste cake roerenende dats maniere van vremder uoerenAmbrosius spreket dat got heuetsulke diere dat leuet

705 ghemaket den als lanc dats bedidat sine spise vp darde sialse den kemel enten pardemaer dien wolue enten liebardeheuet hi den als curt ghegheuen

710 want si bider proihen leuende langhe als menet de langhe opeelc man die merke wien ic nopede ghene die met proien leuenhoe mach hare ope sijn verheuen

715 enechsijns te gode wartdieden aremen niet ne spartende met hem oudet sine ghilehoe mach hi ter lester wilean onsen here vinden ghenaden

720 die emmer darme sal beradenalmeest alrande dieredie pleghen edekens maniere


dats die vermaken hare spiseebben alse van langher wise

725 dat meenet die langhe wortdie hi leset ofte hortverandelt dicken sonder ontloependie behort ter langher openmen vindet onder alrande diere

730 tande van drieranden manieresome effene; ende some alse zaghenende some tande die huteragheneffene tande heuet die manende wat dat horne draghet nochtan

735 hetne ware gehornet serpentwat so hem met proien bekentes ghetant ghelijc zaghensulke meenic als onde draghen


14v

die euer entie olifant740 si draghen den raghenden tant

Al dat bloet heuet int houetdat heuet hersinen des gelouetsonder worme seggic ivende wat diere den start heuet ru

745 heuet grote kinbacken gemeneende dat ersinbeckin cleeneo wi wacharmen hoe waer est edenjnder eren der moghendelichedenhare starte hare meisenieden

750 die verteren dat arme liedensouden ebben thare nootsi ebben de kinbacken grootdat si verteren in houerdadenhare goet te haren scaden

755 dus so werdet hem clene thouetwant si werden so verdoeuetdat si laten varen alwat datter hem af comen salhaer ende wlle van allen dieren

760 verwandelt na des lants manierenjn heten lande karsp ende swartende in tastene endeel hartjn couden lande slecht ende witaldus machmen marken dit

765 vieruoete georende dierebouen dats hare manieresonebbensi ghene tandealso alst aristotiles candealle creaturen van hare ru

770 noeten uele seggic ivjn die maghe der sugender dierevindemen lib van goeder maniereso ouder so van betren doene.ets sloten vanden menisone

775 des erts lib entes hasen medees vander meester mogentedemar de diere die niet vermalenhare spise die si in halennebben lib groot no clene

780 sonder dase alleneal dat heuet oghe ledeluketer sine oghen medealst slapet sonder de liebartentie blode hase cuward

785 al dat voete heuet sonder ghilemach wel swemmen ene wiledie mensche minst van em allenmen seit dat hem doet geuallen[dat hi heuet bouen hem allen

790 na sire grote alreminst gallen]want die galle es heet ende drogheende effet upwart int hoghemar de swinbalch die den wint outdoet vissche swemmen met gewout


795 Men vraget des in menghen landetwi de heuer heuet sine tandedie liebart clawen entie beredie stier sine horne ter weredie ree de hase hare snellede

800 die mensce van mester wardechedenature ne wapinde niet so welnone makede ter vlucht so snelDus machmen antworden hier innemensche die redene heeft van sinne

805 heuet tweirande ghewerke andats raet ende daet nochtandies heuet hi met sinne vondenjn orloghen tallen stondendat hi hem dartoe wapinen can

810 ende alsi pais heeft latise dan


15r

wari gheboren dan der medeso sceni altoes buten vredewari oec snel als die rehine wachtets hem nemmerme

815 hine soude verliesen der medesine edele ghestadechedenu alst tijt es ende stederaet hem die behendechedesijt vp waghene of up parde

820 snellike te varne sire vardeende in scepen met corten stondenhouer liden des waters grondendus machmen antworden danhem die vraghet twi die man

825 trach ende onghewapint medegheboren es ter menscelichedeGhetande diere zaghewiseebben uercoren vlesch ter spisesi lapen metter tonghen in

830 dat water dus leert hem ar sinmar diere met effenen tandensughen in twater thandeDat vele tande ende ganse heuetmen seghet dat het langhe leuet

835 eist dier of man dit verstaetdat houer de meere menege gaetwat diere ghere longre heuetes sonder luud als langhe alst leuetNiet dat leuet werpet sijn saet

840 buter femelen dart toe gaetwakende slapende sonder de mandits grote onsalicheit nochtandat hi so swarlike hem besmetdie redene verstaet ende wet

845 Alrande creaturennemen voetsel bi naturenjn spisen die hem best ghenoeghetende in dranke die hem geuoeghetBi naturen die diere alle

850 die leuen ende sijn sonder gallealse herte ende olifante sijndie kemel ende dat delfijndie moghen alle lange leuenet es recht want ets bescreuen

855 die goedertiere sullen ter heruendar niemen nemmermer mach steruenDiere die groot sijn van lachamenwinnen lettel alle te samenende so dierkine oec sijn minder

860 so si winnen te meer kindero wi hoe waer es dit noch hedengrote heren van moghentedenhoe lettel baten doen si den liedensi gapen also seere ter mieden

865 dat si thare langher uluchtmoghen winnen ghene vrucht


Vijfterande creaturendie verwinnen bi naturenons menscen in onse .v. sinne

870 linx siet clare als ict kinnedie ghier rieket vorder ene saketsiminkel es van scarper smakedie coppe gaet int gheuoelen voerendie heuer es subtilre int horen

875 De creaturen horic gewaghendie de moeder langhe draghetplinius die heuet bescreuendat si langhest leuennu hort vort van elken diere

880 sine sonderlinghe maniere


15v

jn latijn salic hare namenordineren al te samenomme datter menech dier in steetdar ic dat dietsch niet af ne weet

885 vander ordinen int a.b.c.terst in .a. dar na in .b.sullen haren namen sijn ghesetdatmense vinden mach te bet

Viervoetige dieren: Asinus- Capra

Asinus dats des esels name890 .i. lelic dier ende ombequame.

met .i. groten houede met oren lancende sere traghe an sinen gancende dat niet can werden vetvp sine scoudere es gheset

895 dat teken vander passien ons herenom dat hi ons wilde leerenomoedecheit; reet hi sulc partal dar hi uoer ter passien wartdie esel hi ne can niet vechten

900 ende hi ghedoghet oec van knechtensware steken ende slagheende wilmen oec hem doen draghenmeer dan hi gheleesten canhine striter niet ieghen nochtan

905 dit es sine doghedachtechedenu hort uort sine quatedehijs luxurieus hute vercorenstarker bachten danne voerenombedecter van manieren

910 dan enech vanden andren dierendar hi sinen wech sal strikendar ne can hi niemens wikendar toe es sijn luud so swaerdat hi quets al dat em es nar

915 alse clene sijn hare ionghesijn si scoenst ten ersten spronghemar si leliken emmer vortso ouder so argher es har wortten .xxx. maenden noten si te waren

920 mar si winnen ten .iij. iarenesels melc es sere witplinius bescriuet ons ditdatso witte hud mach gheuenplinius die euet bescreuen

925 dat pompea skoninx noroens wijfdede dwaen der mede har lijfom dat soe wilde wesen witde roemsce iesten ouden ditesels ulesch dat maket quat bloet

930 om dat quaet te verduwene doetdie esel heuet in spisen vercorenscarpe destelen ende doren


esels melc warem als bloetes ieghen de tantswere goet

935 wilmer de tande mede dwaenende soe doetse vaste staenwilmense der vp strikenoec es soe goet ieghen versikendie esel es van groter coutheden

940 hine winnet niet in couden stedenbedi ne draghen si no winnenjn lande die cout sijn van binnennoch si noten in ghere stedejn herefste no in lentin mede

945 mar in des hetes somers cracht


16r

een iar draghen si hare drachtals deselinne es upten sproncdat soe werpen sal hare drachtwilse in demstereden vlien

950 darse gheen man mach ghesienhare leuen es .xxx. iaeralso langhe winnen sij dats waersine sparen gheen vier dat si uindensine gaenre dore tharen kinde

955 merct alle liede an dese brieuescamenesse ende kinder lieueAper siluester in latijnwil .i. wilt euer sijnende es .i. beeste starc ende wreed

960 doemen hem lieue ofte leedmen maghene in ghere manierente enegher doghet bestierenmaer emmer blijfti wreed ende felvan swarten hare es sijn vel

965 merct so men den scalc me bidso hem die als crommer sidsijn sin es ongheleerd ende arddus es sijn uel dan swardraghende tande crom ende lanc

970 heueti die scarp sijn ende strancende met scarpen snidende ecghenmaer men horter wonder of segghendie scarpe egghe die tant heuetdie wile dat die beeste leuet

975 verlieset die tant also es dootdit heuet bekennesse grootal dert ons in dit lijf die fellehi uoerd methem in die ellesine quateit altemale

980 men mach den euer lichte ende walemoede maken met cleenre pinebestaet mene eer hi maect orinetilike in die morghenstondanders ontgaeti lichte den hont

985 ende nochtan al es hi moedehi werpt hem ter were enter woedeende bijt den iaghere enten manbede camp ende were nochtanende wacht hem wie sone bestaet

990 het ne sij dat die euer ontfaet.j. doodwonde ter ersten stekehi es in ureesen sekerlekeso uliet hi in die dorne dandat hi den honden enten man

995 also de bet mach ontulienbouen allen beesten die sienhorti best vor alle die leuenexperimentator heuet bescreuendat siin drec uersch es goet

1000 want het stelpt ter nose bloetalle zwine souken har eten


jn die erde dar sijd wetenende wintelen gerne in die goreverdoemt woukerare nu hore

1005 twi setstu al dinen moetjn dit neder artsce goetjn artsch goed legt al din sindar of naect di .i. swar ywinjn jndia wi lesen dus


16v

1010 siin alse lanc al .i. cubituseuerstande ende yhorent medevindmense te somegher stedejn arabia es bescreuendat altoes ghen zwijn mach leuen

1015 Aper domesticus in latijnes in dietsch .i. tam Euerswijnen beer heet in onse talewreet es hi ende die hem te malejndie meudre gerne besmid

1020 ende al war hi ghewasschen withi ghinghe weder in die goremetten beere alsict horehoe uel res tere partieneen heuet al die uoghedie

1025 comt onder hem .i. starker danso gaet hi den uoghet anende so wie dar wint den seghehi blijft uoghet alle wegheso welken tijd dat .i. zwijn ghellet

1030 al die rote hare uerselletom dat sie horen barenals of si alle verwoet warenende dan eist vreselic tallen tidenhare uerwoetheit ombiden

1035 so wilken tijd si zueghen ridenverwoedsi in dien tidendat si gherne scoren den mandie .i. wit cleet euet andit seghet plinius te waren

1040 .j. beer ne wint niet na iij. iarendie den sueghen of snijd de manenmen wille segghen ende wanendat hare luxurie coelt te betdar mede werdsi uet

1045 aristotilus heuet bescreuendat si xv. jaer moghen leuenbouen uele viruoeten beestenmach die beer meest ridens ylestenes dat sake dat hi es uet

1050 zwinin uleech es in saisone betjn den somer dan int lentjnwant toten oeste slaept dat zwijnso uele dat vleesch dar medeontfanghen moet onreinechede

1055 Alay dats sonder waeneen dier naden kemel ydaenmaer sonder knien ende beenalst hem sal rusten al in eenmoet an enen boem staen

1060 alst die jaghere wille vaenonderhouwen si den boemdie beeste nemest ghenen goemende uallet metten boeme ter nederso nes gheen up comen weder

1065 anders es dat dier so snel


dat ment yuanghen niet ne can el


17r

Anabula es in etyopen.j. dier datmen dar siet lopenplinius segt dens men gheloeft

1070 dat heuet .i. kemels hoeftende yalst als .i. pardmar hets so edelike yhardouer al gader sine lededat te siene es wonderlichede

1075 om sine sconeit weet welso es te diere uele sijn velom die ynoechte uan den oghendie hem niet ne connen ydoghenno die men sat ne can ymaken

1080 om te siene niewe sakendit sijn die uenstren dat uerstaetdaer die dood bi der zielen gaetAlches als ons solinus seghetdar wonder oec groot in leghet

1085 es .i. dier dat bi garse leuetdat dupperste lep so lanc eueteist dat eten begardso moet gaen achterwarddat doen sine lippe lanc

1090 sondare doe weder dinen gancte leuene ter onnoselledenende beghef ter uullichedenende mac reine dinen moetoftu wils wesen yuoed

1095 metter spise dar god of sprectdie altoes nemmermeer ybreectdine langhe lippe din quade becheuet di brocht in sulc .i. strecgaestu uord du bliues doet

1100 jn die ewelike noodAchune es .i. dierals aristotilus spreect hierdar nature in verkert heuettrecht dat so allen beesten gheuet

1105 want uieruoete beesten alleebben binnen hare gallemaer dit heuetse int .i. horedie dit maket nes gheen dorewie heuet anders int hore die galle

1110 dan de ghene diese hort alledie orscalke ende hem ylouetdicke ward hi so uerdouetende so ontweghet bi haren radedat up hem moet uallen de scade

1115 Ana spreect aristotilesdat in orienten .i. dier esende es utermaten wreedmar hare negheen heeft andren leedso ghelieue sijnsi onderlanghe

1120 comt enich dier in hare ganghedat es uan andren manieren


17v

alle de scaren van dien dierencomen vp hem ghescotenende wondent so met haren roten

1125 dat vliet iofte steruet thantwant die hana es wel becantdit exemple seggic den leekenwat so de clerke segghen iof smekensi draghen ouer een also wel

1130 nopen si enen ant velsi ebben up hem thandendie clergie met haren tandendie dorbiten wijf ende mandiemen uerwinnen niet ne can

1135 hier henden vanden dieren in a.nu hort vort van .b. hier naBubalus dat es .i. dierende als mi dinket te merkene hier.het menet in buffel in leke wort

1140 ende dats mere alse men hortdan sijn onse ossen sumdorne heuet lanc ende crumden als lanc ende swart van harenthouet groot ende niet van vare

1145 want sijn upsien es goedertieremagher sijn dusdane diereende si ebben cleinen startalse dit dier uerbolghen wartso eist vtermaten fel

1150 nuteliker vintmen cume iet eltote des menscen nuttelicedewant et heuet dorstarke ledeexperimentator seghetdat de melc van bubalus pleghet

1155 dat so den lachame gheuet vartende varsce wonden soe bewartende soe den gonen staet te stadendie met venine sin verladenbubalus es dinne van hare

1160 ende hi mach pine doghen swaresijn lud es torne pinesine galle es medicineten lijxmen van swaren wondenmet melke gheminget tallen stonden

1165 gheneset de galle als wijt horendie mesquame vanden orensijne hud es art utermatenmen pleget in sine nasegatendatmenre enen rinc in doet

1170 datmenne dar bi leeden moetdat hi met sulken bedwanghejndes menscen ghenaden gangheverleedemenne oec te seereso uerwoet hi ilanc so mere

1175 ende werpet van hem den last saenende niet gherne willi weder up staenher sijn last ghemindert es


bubalus draghet des sijt ghewes


18r

ondert water grooten last1180 nochtan sijn adem es so vast

dat sijn adem gaet al dureoec vintmen somege scrifturedie van deser beesten weetentiese bisontes heet

1185 Bonacus es .i. dierdat heuet thouet naden stierdat lijf entie manen mederecht nader parde zedehorne met so menghen keere

1190 sine moghen wenden nemmermerealsment wil iaghen int strecwerptet na hem sinen drecdart henen loepet verre seereende wien soet gheraket mere

1195 dien maketet dat lijf verbolghendus ureken hem die em uolghendit dier bediedet den ipocritedie uoeren scinen ofsi quitewaren van hare mesdaet

1200 maer wie so na hem gaetende ondersoeket hare meninghehi salre in vinden sulke dinghedar hi mede werdet bescouteist dat hi hem met hem hout

1205 hier enden de namen in .b.nu hort vort vander .c.Camelus es des kemels name.ende es .i. dier ombequame.de kemele ebben bulken twee

1210 vpten ruc ende noch ene meeneffens rux vp hare barstear si vp nemen hare arstelanghe been enten als lancende traghe seere an haren ganc

1215 solinus seghet datmen achter landevindet kemele drierandedeene sijn last te draghene goetende dandre es te ridene spoetmar de derde ne wil altoes niet draghen

1220 mer dan hem mach behaghenende dander ne loepet wat soes ghesciethouer sinen pas nietjacob seit alsemenne sal ladennopemen sine knien met staden

1225 ende knielende ontfaet hi danden last dien hi ghedraghen canaldus soutu ontfaen sondaredu best onscone ende ommareghebulet ende onreine van sonden

1230 omoedelike ontfa tallen stondende penitentie die du mots draghendits de last van dinen daghenplinius seit alst comt ten tidendat si willen noten of riden


1235 sin si verwoedet ende wreetende ebben alle parde leetvier daghe sijn si wel sonder drancende alsi doen ten watre gancdrinken si so uele ebben sijs stade

1240 dat si verhalen hare scade


18v

om dat hem es ontouden alende dat hem ghebreken salsi scuwen dat water claermar dat dicke es ende swaer

1245 dat ouden si gherne ouer goetwant si wanen dat wel voetbaselius spreket dat de kemel langeghedinket der slaghe in sinen bedwangeende vart iof hijs niet nachte mede

1250 ende alsi vint stade ende stedeso wreket hi dat hi was gesleghenmen seget dat die kemele pleghenstater enech inden stalsiec onder dandre al

1255 ende niet netet dat dandre medevasten dor ontfarmichedeay mensce du nachtes nietal heuet dijn euenkerstin verdrietplinius scriuet ouer waer

1260 dat .i. kemel leuet .c. iaereist dat hi in sinen arde bliuetende eist soe datmenne verdriuetdat si ne noeten none ridensi sijn te starker tallen tiden

1265 erande kemel cursarises diemen heetet dromadarisdie vtermaten seere sijn sneldie kemel draghet weet men welxij. maende ende si noeten

1270 ende alsi riden dan gaen si stoetenende dan si in eimeliceidenscamedi mensce dire sedenals du salt soeken dijn genoetdattu di dan laets sien al bloet

1275 rechte kemele die ne draghenmaer enen bult horic ghewaghendie dromadarise ebbenre .ij.hare uoete doen em so weealsi swaren wech sullen doen

1280 datmen hem moet maken scoenplinius de meester toghetdie eens kemels ersinen droghetende dan drinket met aisinedat soe sochtet de grote pine

1285 vanden euele darmen af waltnu es vanden kemele gecaltCanis dats in dietsch .i. hontiacob van vitri maket ons contdat beesten sijn dien men mach wel

1290 leren mengerade spelende al slapen si gherne medenochtan esset hare zededat si thus wachten voer den diefhare eren ebben si lief

1295 dat si dicken doot sijn bleuenom te beoudene hars eren leuen


ende dies toghen si noch uelenachtes met haren ghebeleoec es dicken dat gesproken

1300 dat onde hare heren wrokenende sente ambrosius scriuet medeselue ouer ene waredeplinius ende solinus leerendoe alexander soude keeren

1305 tlant van endi te bestanedat hem de coninc van albaneenen hont sende so grootdatmen noit vant sijn ghenootalexandre wonderets seere

1310 ende dede heuere ende beerevoer ghenen hont ghinder toghencume kerdi omme sine oghenende bleef ligghende stillealse die sulker proien niet ne wilde


19r

1315 doe gheboet hine te verslanedit orde de coninc van albaneende sende noch enen van dien doeneende omboet hem dat hine an lioneproeuede wes hi ware wert

1320 alexander liet gaen enen liebartentien scordi alte hantentar na enen olifantjacob spreket van vitridat somege maniere van onden si

1325 die morders rieken ende dieuemar als ons seggen some brieuesi sijn met vrouwen melke geuoedetende getemmet in mans bloetdrie manieren sijn van onden

1330 alse ons vraie boeke orcondendedelste sijn oghe ende lancende snel in lopene ende in gancte bassene nebsi ghene machtdese die sijn goet ter iacht

1335 o wi die onde die niet ne bassenhoe si alle daghe wassendese edele honde vander iachtedelinghe ebben nu de machtouer dat kerkelike goet

1340 dar ihesus omme sturte sijn bloetdit souden ebben ons here ledenu heuet al die edelededese honde ne bassen nietbassen: predeken bediet

1345 want edelinghe niet ne lerendar sijt folc mede bekerenmar si gheneren hem metter proieende .i. die euets ioiealsi vrouwen bedrieghen mach

1350 dits sine proie ende sijn beiachAndre manieren heten brackenmet langhen oren entie backenna de diere ende rieken welende al ne sijn si niet so snel

1355 si maken de beesten moedeoec vintmen riekende so vroededat al dore inden woudeemmer hare erste proie oudenhusonde es de derde maniere

1360 ende alne rekenmense niet so dierenochtan sin si inder wachtenuttelic bi daghe ende bi nachteplinius bescriuet ons ditals .i. man ter erden sit

1365 dattene dan die onde sparenets recht die hem omoedeghet te warenvoer die hem fellike vermetendat hi ontgaet hare betendie ont wert iboren blent

1370 ende xl. daghe ets bekent


so draghet de teue alsment waentde hont ridet ter achtender maentende de teue alsoere euet seuenexv. iar pleghen si te leuene

1375 sulc mach oec .xx. iaer leuendat si bachten te samen cleuencomet van hare luxuriendat welp etemen best bi naturendatter spaets sien beghint

1380 oftat de moeder mest mint


19v

xii. daghe sijn si blentende sulc ene maent omtrentmen sal gheuen verwoeden ondenjn hare eten tallen stonden

1385 capoens drec dats hem goetende bitet di een hont verwoetde wortel vander wilder roesensaldi ghenesen vander nosenals .i. ont beghinnet gellen

1390 lopen vp hem sine gesellenende bitene alleghemeenepissende effen si up die beeneweltijt so si iarech sijnwant si ebben de roke fijn

1395 ende in riekene gnoechte grotrieket elc andren bachten blootdie iachont ne leuet mar .x. iaerende die teue .ij. iar der naerjn al dat leuet sonder in desen

1400 leuen langher als wi lesende hie dan de zoen ghemeenesonder in lachonde allenearistotiles seghetalse den ont sieceit an leghet

1405 hetet hi gras ende ander cruutende spuwet dan dat euel huutsulke segghen oec hier angheen ont mach leuen sonder mandes onts tonge es goet ten wonden

1410 es hi gewont oec tereger stondeende hijt gelecken niet mach blootso lecket hi sines selues potende salfter sine wonden medenature leret hem die zede

1415 der ouder filosofen boecseit enen vremden ondersoecnem .i. welpkin als men seghetende enen sieken die ghedoghetoronica dat euel groot

1420 leghet hem upte barst blootdat des des siecmans elpeentie doot vanden welpeonde biten niet de teuensine sire toe verdreuen

1425 dus eist wel naer in allen dierenscamedi man van felre manierehines des mans name niet wartde man de vrouwen niet ne spartets mets alronden seden

1430 dat si ontsuueren reine stedenondine scoen sijn sekerlikegoet iegen dartitikemaer riketse .i. hont dar gaet .i. manhi licht sijn been ende pister an

1435 Castor dit wort in latijnmach in dietsch .i. beuer sijn


castorium heten sine hoedendie sijn nutte te vele noodenende dits dar mense omme iaghet

1440 ende als den beuer dan wanhaghetso bijt hise af selue te warenende dan latene de iagre varenende alsmenne anderwarf iaghet


20r

dan toghet hi dat hi niet draghet1445 ende valt voer de iagers neder

die pollane segghen hier wederhare bouers ebben die oeden binnenrecht als wi nieren segghen kinnenoec mochten si dan hem seluen wuren

1450 die beuers pleghen bi naturenalse ene gans te smeltene daerplinius seget ouerwaerdat hi sine galle hute spuwetdie messelic euel verduwet

1455 want hi waent datmenne bedi iaghetsijn lib es nuttelic dat hi dragetwant et geneset als men ons caltdat euel darmen aue valtdit dier ne mach niet lange leuen

1460 sijn start ne si den watre beneuenende dies gescepen als .i. vis startexperimentator seit ets sijn artdat sijn start smaket na visscebedi hetene sonder wissce

1465 die kerstine alsmen vasten salmar some eten sine ende niet alsijn lijf es vlesch dats waersijn start .iii. uoete lanc ets warentie vtermaten vet

1470 subtiliter mochte niet betmacht ghene beeste onder dardehusekine na sire wardesome vp ende some wederwasset water of dalet neder

1475 dat hi dale ofte cliueso dat die start int water bliuescorsen van bomen ente bladeheti dar hijs heuet stadebouen allen dinghen diemen weet

1480 jnt biten es de beuer wreetwat dat hi mach metten tanden slaendatne lati niet ontgaenheri beseft den tant al dureexperimentator scriuet sine nature

1485 ende seghet dat si met scarente samene te woude varenende alsi boeme ebben geueltmet haren tanden met geweltende of ghebeten dat hem genoeget

1490 nemen si enen die hem uoeghetende werpene dan vpwart onsoeteende laden tusscen sine voeteende slepene also te holedit ne doen si niemene ut are scole

1495 mar vremden hute vremden landedien doen si dusdane scandewant sise in eigindome oudenandre segghen si doent den oudendien hare tande so sijn versleten


1500 dat si niet doghen ter betendese beuers kennen iagers welwant hem es vpten rug dat velvanden slepene blootende latense lopen uter noot

1505 hout minnen si dor .ij. sakenomme dat sire hare hus af makenende om die scortse die si etenvp dachterste voete es hi ghesetenende out uoeren in de voete

1510 sine spise met goeder moetealle die scortse eti dandie sijn poet beluken candachterste voete sijn min no mealse ganse voete twee

1515 mar meere entie clawen rontdie vortste recht als .i. ontdies prisemen die nature groot


20v

omme dat dier uoren es gheuoetalse .i. ont vpt lant te gane

1520 ende bachten mede te bestanete swemmene alst euet nootsines tants cracht es so grootweltijt hi slaet .i. boemvliethi ende nemet goem

1525 joftie boem iet vallet nochso dicken doet hijt dochdat die boem dan uallen moetviere tande heuet hi starc ende goettwe beneden ende bouen

1530 ende salmen ouden boeken geloeuenso es die tant ent cakebeenbede massijs ouer eensijn smere [e]s edel ende goetso swarter so meer te prisene doet

1535 solinus seit dat dier aer euetbouen allen haren wel goudende es .i. dinc die seere es diereonder deidine manieredien de crampe wee doet

1540 dien es beuers smere goetende hem dien de lede beuenmach dit grote bate gheuenvanden balge es goet sijn smouddarmen sine oeden in houd

1545 wijn met beuers cul gesodenentie roke vanden hoedenes hem goede medicinedie vander iucht euet pineChama es ene beeste

1550 dar plinius af spreket inder iestedat hi den wlf geliket welmar dat spekelde es sijn velhute ethiopen sin si comendese beesten die wi nomen

1555 al vintmense in ander lantpompeus iulius viantwas derste diede dor wonderlichedebrochte te rome inde stedeCalepus es .i. dier

1560 stout sere ende onghierso vreselic in allen sakennegheen iagre dar hem ghenakenwant langhe orne si draghenende sijn getant gelijc der zaghen

1565 so dathet der mede veltlanghe bome met sire geweltwant het can wel zaghen der medevp die eufrate es sine stedenu wassen dar erande aghen

1570 die clene langhe roeden draghenende alset dan gedronken heuetende hem dinket dat met festen leuetgatet spelen in die roeden


ende met sinen ornen verwoeden1575 ende spelet so vele inden wedouwe

dat sine orne getacket nouwehem verwerren in die telghendan alreest so moetet belghenende gheuet enen vreseliken luud

1580 dan so comet de iagre vtende slaet sonder pine dootnu merket hier exemple groot


21r

ghi starke die niet nontsietdieden cranken niet ne vliet

1585 ende niet nacht dien iof desenaltoes mach hi niet seker wesenCameleopardalislesemen dat ene beste isjn ethyopen entus gedaen

1590 alsons de glose doet verstaenhouet naden kemel als naden pardevoete been na des herts ardedat gespekelt es harentaremet enen sconen clenen hare

1595 dit dier was oec te rome medewilen brocht dor wonderlicedeCapra dats in dietsch de gheetdie orne heuet scarp ende wreetende onder den kin enen bart

1600 hare weide es te dale wartende in berghen ende in haghenal daer soese can beiaghenhare melc es sere goetmar als merre lib toe doet

1605 so corrumpert want dat casesegmen niet wert ere blasev maent so draghet die gheetalso alsment uan scapen weetjnden uorwinter es best hare riden

1610 so dat si in lentins tidenmoghe bringhen hare drachtdit sijn die beste scape yachtysodorus spreect oec hierdat de buc es luxurieus dier

1615 dat altoes bi na wil ridensine oghen lopen ende glidenvele na der luxurien crachteuen wele sieti dach ende nachtdie nauons niet ne siet yreet

1620 ete de leuere van der gheethi siet nauonts uele te betaristotiles heuet ysetdat nochtan dicke up dien dachdie buc lettel ysien mach

1625 maer nauonts sieti claerexperimentator seghet ouer waerdat uan dien bucke die gallede winbrawen doet uallen allekamidarium bouc seegt

1630 dar doude filosofie in leechtdat uanden bucke dat bloedal hare uallen doetoec seiti buxbloet ybrantdoet waken tehant

1635 die ligghen in letargienofte in swaren epelenchienoec maket donker oghen clarbux galle out ouer waer


es soe in enegher stede yleghen1640 datter pude oec uersamene pleghen

bux haer te puluer uerbrantstopt bloet althehantende jegen slachamen uloetende jegen venijn drinc sijn bloet

1645 besefstud ydronken ofte ghetensmare sijn es goet ieghen betenende ieghen quetsinghe deresijn drec es goet jegen tantsueremaket dar of .i. plaester upt seer

1650 gheets horen dats wonder meerghebernet ende ybonden dan


21v

vor die nasegate uan den mandie warlike heuet theuel swaerstappans moeti uallen daer

1655 serpente die ulien oec mededie roke het es hare sededie buc es es arde fierende starc ende i. moilic dierjn orne in hoeft leit sine cracht

1660 sijn bloet es oec uan sulker machtdattet scort den adamantdie noit anders meester ne uantgheets bete es bomen quaetwant si uerliesen urucht ende saet

Viervoetige dieren: Capreola- Guesseles

1665 Capreola dats die reeden aren pijnlic emmermeenochtan ieghen andre dieresere sochte ende goedertiereals die ree int lant

1670 scoten wert soecsoe te hantpolion om dat si uerdriuendat yserscote in hare liueree bucke uechten om die reenarde sere wel nar in een

1675 ende dats alsi riden danende als men hem gaet met honden anontuliensi want si sijn snelmaer aldus uaenghemense welwant si altehant dan ulien

1680 dar si dogheste berghe siendar uolghet die jaghere naerende alsi wert yware daerdatse die jaghere wacht dar nedreende soe ne mach no uort no wedre

1685 soe siet den iaghere ende den spietsoe screie soe ets omme nietwant hine soeket elniet dan harehi doese neder uallen swareja somwile clemt die jagere nar

1690 dat hi mede moet uallen dardie up montaingen ogheende laet uerre gaen hare ogheende siet soe liede uan verren gaenaltehant heuet soet uerstaen

1695 oft jaghers sien dat soe siet andit doet nature diet al canCacus es i dier .i. wonderjn die moreie besonderdat es yburstelt als .i. zwiin

1700 ende als ons scriuet adeliinalst gram es ende onghierso werpet ute sinen buke uierdit houten uerstolen


jn aghedochten ende in olen1705 ende es wreet ende fel

.j. osse ynoucht hem niet welmaer het neemter .iii. of .iiii.


22r

vaste bi den starte scieremet crachte trecthise achterwart

1710 jn sinen ole metter uaertende dat mense uinde niet welende al eist den beesten felnochtan dit den mensce ontsietnochtan latet sijn laghen niet

1715 het ne wacht uroe ende spadealtoes om des menschen scadeCefusa es .i. wonderlike beestedar of seghet solinus ieestedat mense wilen te rome brochte

1720 om dat mense te wonder sien mochtehare achterste uoete ende beenende des menscen scinen eenende hare uortste uoete tueeals menschen ande min no me

1725 Seruus es hert weetmen wel.i. beeste arde snelgheornet met telghen langhealsi ii jaer euet omganghebeghinnen die orne ute gaen

1730 ende elx jaers uort sonder waenachter een tote vi iarenwast hem .i. telg uort te warennemmer telghe wassen hem dannewaer si meeren uort ward an

1735 aristolus die seghetdat gheen els te wassene plegetsine horne uan jare te jarealsi siecheit beseffen swareof als hem doude gaet an

1740 soeken si serpente danende gaen te fonteinen drinkendus doensi hare euel sinkenende sinsi suaersente augustijn scriuet ouer waer

1745 alsi ter betre weiden tidenende alsi twater sullen lidendie starcste suemmet uoren danende alle dandre uolghen hem anelc houet ligghende up anders stiet

1750 dus elpt elc andren inden uliethier bi si elc mensche beradendat elc andren staen in stadenals die erte willen ridenverwoedensi wel na tien tiden

1755 alsoe sere sinsi uerhitende na oest ysciet hem ditsolinus seit dat sire ii draghendie siin in rise ende in aghenende deckense arde nerenstelike

1760 ende leerense ligghen eimeleikeende alsi starc sijn leerensise medelopen springhen dapperedeerts calf die in de modre sterft


siin uleesch uerduet ende uerderft1765 venijn ende ets tallen stonden


22v

goet ieghen serpents wondenblasen pipen bassen uan hondenhoren si node tallen stondenende men seit dat si best oren

1770 alsi staen met ystrecten horenambrosius doet te uerstanedat sijd dat heet diptaneerst den mensche makede contwant als die hert was ywont

1775 met enen yuenijnden straleathi dat cruud ende ynas waleherts uliesch dicke ghetenverdriuet den curts wille men wetender persen ystorie seghet

1780 dat die ert te leuene pleghet..c. jaer ende dar toe merevenijn scuweti altoes serealsi sine orne heuet nietgaet hi dar menne niet ne siet

1785 ende hetet in donker nachtdan scuweti der wulue crachtalse die selue weet te uorendat sine wapinen sijn uerlorenende alse hare orne niewe sin

1790 soukensi dat sonnescijnom dat sire droghen sullen ende stidenende dat sire up moghen tidendan gaensi ieghen de bome slaenende proeuen of si uaste staen

1795 haren rechtren horen deckensi werdesijd in watre sijd in derdeende dat sciint van nide wesenhi es sere goet als wi lesenwant sine roke die uerdriuet

1800 die serpente alsmen ons scriuetals hi int uier es yleghetplatearius die seghetvte sire herten machmen halen.j. been dat machmen te sticken malen

1805 dat puluer gheuet ueruancjeghen dien starken ertuancesculapius die seghetdatmen den horen te berne pleghetende puluert dat thanden

1810 dat es goet onuasten tandenvp datmense der mede wriuetmet wine ghedronken dit alsi scriuetes ieghen tgroot euel goetende het stoppet der urouwen bloet

1815 ende stoppet des lachamen onuredeplatluse doedemerre mededie hem bewint in eens erts velserpente ne sijn hem niet feljnde matrise vanden inden

1820 machmen enen steen vindendie vrouwen kint draghen doet


march vanden erte es goetdathet driuet huten ledende noot van menegher siecheden

1825 ende iagers segghen onder hem somenmach die ert te watre comendat hi sire moeteit wert losdie hert ontsiet tluud vanden vosdie herte uechten onder hem seere

1830 ende wie datdaer boudet de eredandre alle ouden hem vredemet arde grooter wardichedeherts ulesch es te uerduwene swarde caluer dar af weet uoer waer

1835 sijn ghesonder ende warder dan


23r

ende sijn alrebest den manChimera es .i. vanden dierendiemen van meneger manierenwant mense int woeste babilonien vint

1840 selsienre es cume hiet en twintvoeren hoghe ende neder bachtenjacob seit dat deidine wachtennauwe te vane dese beesteende maker omme grote feeste

1845 weltijt dat sise ebben gheuaenmet dieren cleeden ane ghedaenprosentersise haren hereom hem te doene sonderlange erechymera mach de ziele bedieden

1850 de nerenst vanden eidinen liedendats der viande endyendie vtermaten nauwe spienhoe sise bringen tenen prosenteharen here ten tormente

1855 dar si hem mede dienen lieueelc wachtem van desen diedeCyrogrillus es .i. dier borgrootdat moyses in de wet verbootende al eist cranc ende cleene

1860 nochtan eist quaet al ghemeneende vreeselic allen dieren.so fel esset van manieren.Cuniculus es dat cunijndier uele in menegen lande sijn

1865 jn derde wonen si in olennachts comen si ut uerstolenende doen scade ende torenbeide in wijngarde ende in corendan keeren si ter morgenstont

1870 ende stoppen weder des gaets montdatmense sdages niet vinde daerwaer dat conijn woent .i. iaerdar dien si seere in corten tiden.want si uele dragen ende riden.

1875 mescomet hem hiet in ere stedesi loepen wech ende dandre mededie van hare kennessen sijnlange ridet dat cunijnCcrisetus es .i. clene dierkin

1880 dier uele int lant van poelien sijnalse groot als .i. encoren es ditsijn houet es swart ende wit.sijn aer segmen dat so uaste sit.vpten ric root anden buuc wit

1885 men moetem her scoren die huuthermense mach bringen vtdit bediedet wel den vreckenbedi menne can getreckenaltoes niet hoe dat vare

1890 hem ne dinket dat sijn uel wareso uaste outi datti heuet


dese beeste alsoe leuet


23v

wonet in darde alst conijnniet lichte machmense verdreuen sijn

1895 huten holen dar soe in gheetmenne ghieter in water scout heetaldus heuet de vrecke rikegheset hier in arderikealso uaste sine sine

1900 dat hi doot bliuet derinneCorocrotes es ene beesteals ons seghet solinus iesteende iacob van uitri nochtandie heuet den luud als .i. man

1905 sine oghen ondaen talre stontende negheen tantulesch inden montenen tant heuet starc ende grootvan crachte nes ghen sijn genoetso ureselic es hi sonder waen

1910 want uorden tant ne mach niet staendit dier es comen es bescreuenvanden wolf ende vander teuenCathapleba es .i. diervreeselic seere ende onghier

1915 ende es vp nilus de riuierevander vreseliker manieretraghe eist ne bore grootden last heuet swar ter nootvan sinen houede dat hem verweget

1920 vandeser beesten es datmen segetcomet hiemen up hem onuersienende tusscen den oghen siet metdienhi es dan quite vanden liuedit dier slachtet een deel den wiue

1925 die thouet draghet geornet so seeredathet stinket uoer onsen hereende scinet offet hare uerwoegheso comet .i. ries die tongeuoeghevp hare siet ende werdet gheuaen

1930 ende van herten so ondaendat hi siele ende lijf verliesetentie doot der omme kiesetvander c. dat nemet hier hendenu hort wat ic vander .d. vende

1935 Damma dats .i. dier dat also heetet.ende es ghescepen nadie gheetende starc na sire grote vorenhet heuet sere starc den horennauwe rieket ende es snel.

1940 ende can sijn leuen hoeden welsine horne sijn .ij. uoete lancvpwart heuet sinen gancende ghescepen dar si staenalse ens menschen ande ondaen

1945 Dammula ouer dat ict hietes in dietsch .i. damwiltende es bloede ende crancdar .i. poete dus af sanc


die heuer wert hem metten tanden1950 die hert met ornen sine viande


24r

mare dat damwilt nes niet eldanne proie den beesten feldese beesten wel bedieden.de ghemente vanden lieden.

1955 die proie sijn der ogher herenwarwart datsi hem bekeerenalle die heren uphem gapenbeede rudders ende cnapenDuran spreket aristotiles

1960 dat .i. uresam dier esvtermaten starc ende snelalsen de iagers sijn te felende sijt moede ebben ghemaketso dat hem sijns liues wanaget

1965 penset dus tontgane dat strecende werpet dan ute sinen drecjeghen donde die hem uolghenende het makese so uerbolghenmet sire onreinre lucht

1970 dat het ontgaet metter uluchtDaxus wanic dats die dasdie selden meere ysien wasdan die uos ende curte beenende alle uiere niet ouer een

1975 want curtst sijnsi ter luchter sideende dar omme soeketi ulucht ter lideemmer in die waghenslaghenwelkentijt dat hi hem hort jaghenhi set die rechtre been int dal

1980 ende die luchtre bouen aldat uel eueti dicke yardende yuarwet ten grauuen wardsijn smer wast ende waentmetter mane in elke maent

1985 ja slamene alse die mane es nietdat mere gheen smere inne sietmen maect salue uan sinen smarejeghen quetsinghe die goet es ende mareende dit es dat te wonderne scijnt

1990 want sine bete es yuenijntende sijn smare so gans medejeghen misselike siechedemaer die redene dier men toe segtdats dat hi bi wormen leeft

1995 die gheuenint sijn ende bi slanghendar of moeti sine spise ontuanghenesculapius die uroet washi scriuet dus uanden dasbestrijc den ghenen hare leden

2000 metten smare die ebben den redeem wert te bet in hare nodesine ersenen in olie ysodendie doet al euel ghenesendat ans menscen scamenesse mach wesen

2005 sijn bloet ende sout der medeghestreken an des menscen lede


bescermet iii daghe den mandat hem ghene plaghe comt andar toe mede sine oden

2010 jn oneghe wel ysodenende nuchterne gheten dan


24v

gheuen macht den uercouden mandat hi iij daghe der na welpleghen mach der vrouwen spel

2015 van der .d. segic nemmeenu hord uort uan der .e.Eleuas es die olifantjn dutsch est elpen ghenanteen dier groot ende stranc

2020 ter mule anct hem .i. snauel lancdie groot es ende dar hi mededoet al sine beeshedeentie snauels heueti noetwant die beeste es hoech ende groet

2025 ende mach hem niet ter erden boghenanders ne mochti niet ydoghenhem gheuoeden in ghere wisehi neemter mede dranc ende spiseende doeter mede in sinen mont

2030 jacob uan uitri maect ons contdat sire mede in wighe slaenhare uiande ende uaenwant si goet sijn in wighe ende stoutende si sijn hare partien hout

2035 toghemen hem roed wiin of bloetdar mede wast hare moetdie persine ende die uan indensiin die hem uechtens onderwindenmet beesten ende doenre up dan

2040 jn enen casteel wel .l. manende dorbreker mede die scarendar mach niet wederstaen te warenhare luud es so swaerdat hi elken man gheeft uar

2045 langhe tande heuet delpen diervte raghende lesewi hiercrom bouen alle ij cubitusvan desen tanden makemen dusmedicine goet ende diere

2050 te puluere bernemense in vieredat puluer stopt der nasen bloetmenison stopet metter spoetmenstrua ende emoroidene stoppen niewer mede me

2055 dat moetmen drinken ende yreedenmet sape uan weghebreedendese tant es yuor fijndat dandre alle niet sijnno so grot no so diere

2060 der hien tande dats hare manieresiin crom bouen ende der soe rechtdie cromme siin die wertste echtende men leest in houden boukendat mense dus can uanghen ende soeken

2065 twe maghede gaen in die wostinenaket dat si pleghen te sinedeene draghet .i. vat ande uart


ende dandre i scarp suardsoete singhende gaensi uort

2070 als dit die olifant uerhordcomti toe ghelopen dan


25r

ende alsi siet die maghede annaturlike minti suuerhedeso lecti die reine lede

2075 hare burste ende hare liif bloetso heeftire in gnoechte so groetdat hi dar slaept metter uartdene joncurouwe neemt dat swartende wonten dar metter spoet

2080 dandre joncurouwe ontuaet tbloetende dus bliuet dat edel dier doetmen uarwet mettien bloede roetpurpere die coninghe draghendus horic inden boeke ywaghen

2085 dit bloet bediet dat soete bloetdat ute jhesus side woetdie .ij. ioncurouwen bedieden.ij. wette ii manieren uan liedendats doude ente niewe wet

2090 dar jueden ende kerstine in sijn ysetsynagoga der iueden ioncurouwedie bose was ende onghetrouedat es die ihesus side ondoetecclesia ontfaet dat bloet

2095 jnden keelct up den outaredat soete uleesch dat purper clarewant ihesus waser yuerwet medemet ute nemender sierededies singt die brud in haren sanc

2100 mijn lief es wit ende roet ende roet ymancvan .m. vte uercorenvort suldi die materie horenhoe men tempt dat elpen dierdat uindewi bescreuen hier

2105 also alst die glose seghetdie up die fraie bible leghetalse dolifant es yuaenmet angiene dier toe staenso blumen enen hont ende slaet

2110 die in wies beduanghe staetende dan comter toe .i. ander saenende dan wil dat dier sijn onderdaenende men uersteectene uan den dieresoes die beeste so goedertiere

2115 dat soe den ghenen doet grote herediese quiten uan den seredat soe hem bliuet onderdaendit soude elc mensce uerstaenende gode danken diene ontbant

2120 van den eweliken uianttuschen telpen dien enten drakesoes uan nide ene sakedie nemmermee staet in uredendie drake es starc ende groet van leden

2125 ende jagt de diere te warendar si te gadre gaen in scarenende cnoept hem om die uoete den start


ende het ontknopet ter uartmet sinen snauele die olifant

2130 so uart hem die drake te hantjn oghen ende in nese gatewant dar ne macht ghene batehem seluen metten snauele doenso sughet ute die dragoen

2135 van dien elpen diere dat bloetplinius seit als die was uroetdat die drake es so groot .i. dierdat dat bloet uan den elpen dierlettel gnouch es teere thueghe


25v

2140 die drake wert des bloets in huegheende wert dronken an die drancende die olifant wert crancende moet uallen dor die noetsomwile ualti den drake doet

2145 nv hort met welkerande sakedolifant belacht den drakesi merken arde nouwe de stededar die drake slapen medeeist onder roetse of onder boem

2150 ende dan nemsi nauwen goemdat si up hem uellen den lastde strijt es ewelike uastdarsi de serpente begaensi uerterense ende uerslaen

2155 aristotiles scriuet te warenalse die soen sijn uan .x. jarenende van .v. jaren die hiendat sij dan notens plienii jar notensi achter een

2160 ende elkes jars in daghe tweenende oec nemmeer int iaerscamenesse ebbensi daerende noten eimelike te warennoc ne keren niet tharen scaren

2165 heer si ghedueghen na hare manieresiin in lopende riuierensine striden niet om hare soenwant si gheen ouerspel ne doenmensche nu merc houesce maniere

2170 na desen stommen dullen dierenalsi noten deen rijd den andrenende die moeder die moet wandrenij. jaer omme metter drachteer hare der of wert ysacht

2175 ende dan gaet soe in broukenhare urucht te werpene soukenwant uiel soe up die erde sonder waennemmermeer ne mocht soe up staenende some doensi altehanden

2180 hare caluer up heilandenende dat es om die sakedat si ontsien dien drakeende emmer alsoe caluen salso es die hie bi hare dan al

2185 solinus die meester ywaghetdad dolifant mar eens ne draghetmar ets war vonden dat ic scriuehi draghet iii.warf ofte .v.siet hi de muus hi es uersaghet

2190 hi uliet of hi ware ueriaghetende dit es te wonderne serewonderlic bestu god herejn alle dinen werke ghemeneweder si sijn groot of clene

2195 den olifant onsiet dat pard


ende hi es uan der muus ueruardsi leuen .ccc. iaercoude dat es em te swartam olifant nighet den coninc

2200 ende dat es wonderlike dincalse delpen dier rusten sal


26r

sittet up sinen ende aldie uortste uoete staende rechtende an enen boem lenende echt

2205 ende alsi breket si uallen nederende dan esser gheen upstaen wederende somwile nemen iaghers goemdie ontwe saghen den boemdan brieschet sere ende mesbard

2210 dan comen dandre darwartende mesbaren ende onthueghenalsi hem niet ghelpen mueghensomwile elpen hem die clenemet snauele ende met liue ghemeene

2215 so dat up comt ende ulietende alsem dat niet ne ghescietso bliueti van den man gheuaensine .iiii. uoete staenalse poste sonder cnien

2220 bedi maghetem niet gescienvalti dati niet up comen machdie wint es em .i. swar slachende alle elpen diere die sijndrinken alle gerne wijn

2225 si wassen tote xl jarenriuieren minnen si te warenEquus es in latijn dat pardende es ene beeste wartdat men in menich lantscep kint

2230 mar die beste diemen vintdie sijn in capidotiaende int lant van sitiadie thouet dieps in water stekensijn de beste oric spreken

2235 die wilde parde wilde tamenmen snidem of die manenom dat hem die luxurie ontuartdat hem thar uerhouartdit selue vintmen an die wijf

2240 die em uerheffen an dat lijfom hare har groot ende lancjnt lant van siten ende oec ghemancjn capadotia sonder waensegmen dat die merien ontfaen

2245 vanden winde mar ouer warso ne leuensi mar iij. iaralst part es out iij. jar of .ij.dan notet maer nemmermene diet dat si tinlike winnen

2250 tote xx iaren wilmen kinnenes hare noten wel inden tijddat pard notet ende rijdaltote sinen xxx. jarenende die merie tote xl. te waren

2255 xxxv. jaer es parts lijfende xl iar so leuet hare wijfmar men segt dat in cecile


.j. pard leuede lxx. jaer wilenoch segmen dat die parde dar

2260 leuen noch also menech jarvp dat tpard uan danen sidat selue segmen van persidie spainsche parde ende van gallenleuen onlanghe met allen

2265 jn parde meest bouen alle dieremachmen merken hare maniereoegedane wijs dat si sijn ysinetande horen eist dat mense kinnethoet hem uan moede mach staen


26v

2270 sijnsi uermoiet si latense gaensijnsi gram si legense ant houetsijnsi ueruart des gelouetso recsise uortward wederende sijnsi siec si legghense neder

2275 ysodorus seget dat dat pard.iiij. pointe moet ebben sael siin wartsceppenesse doghet ende sconedeende varewe van den are mededits sine sceppenesse nu marct

2280 dat sijn lijf sij ard ende starcwel ysonke sine sideoech yricht rechte int ridenront ende gheclouet ouer dien stietende euet an die uoete niet

2285 hol ende uast ende droghe die houenouer al sijn lijf sal hi bouendat ront sal scinen sijn uelsine doghet ort also weldat stout si ende snel ende niet ne sneue

2290 ende het metten leden beuedits i tiekin van crachteende alst stille staet ende sachtedattet sij te porne goetende alsem uerhit sijn moet

2295 dat et goet te oudene sijende saen gesit sijn moet derbjdie sconeit prisemen int ghemenedat het thouet heuet clenedroghe dat fel an die bene

2300 doren curt scarp ende clenegrote ogen nase gate wijtden als upward talre tijtdicke manen ende startdie uoete ten rontsten ward

2305 sine varewe vanden haresuart segmen dat best wareroet appelgrau ende witandre varwe dan diten es niet uander bester warde

2310 men vint drierande parde.j. dat es torloghen goet.j. ander dat men riden moetelkes daghes na geuouch.j. darde dat nutte es der plouch

2315 men vant parde in ouden tidendie hem niet lieten ridendan hem die terst hare here wartalso dede julius cesaris pardende des coninx pard van citen

2320 men vint in alexanders vitendat was busifal sijn parddoet starf addit so warddat hijt herelike grauen dedeende makede in sine here .i. stede

2325 oec ware sulke parde hir uoren


alsi haren here uerlorendat si nemmermeer ne atenende oec weenden utermatenheuemen geweten dat pard

2330 dar sijn here uerslaghen wartysodorus segt ende meentdat sonder die mensce niet ne weentoec sin parde dar liede an sienwat in wighe sal yscien

2335 sijnsi droeue ofte vroedat derna die dinc comt soedit uintmen an someghe parde


27r

merien ebben sulke wardedeene up dandre sterueter ene

2340 jn hare scare ghemeenedar dandre up houden hare uoleso ghelieue es hare scoleEquiceruus es .i. dieruan orienten solinus sprect hier

2345 dat maket es als dat partonder den kin enen bartdie hie euet orne die soe neghenespletuoetech sijnsi ymeeneende siin na den hert ghemaect

2350 ende ebben uleesch dat sere wel smaectCale dats ene beesteghelijc den parde segt de jeesteals dolifant eist ghestartende hets pecsuart yhart

2355 ghekinbacht als .i. euerswijnende euet orne die langher sijndan ij uoete dart mede doetmenech vreselic ymoetdit spreket solinus ende jacob segt

2360 alst wille dattet achter legtdeen enen horen ende orebardden andren te stride wardende als die plonc es moederechtet den andren up met spoede

2365 ende laet dit ligghen na sire manieredit dier es gherne bi riuiereIntures es .i. dier bekentin dat lant uan orientdat den stiere ghelijc es

2370 als ons seghet aristotilesmar den manen als dat partcurter ende sachter nederwardanghende bi den scouderen darbruun roet heuet dat har

2375 sijn ander aer na wulle maniereende sijn luud es ghelijc den stieresine orne crom alomme gheanghenenten stride wel ganghesijn uorhoft ru sin har ysceden

2380 bouen sinen oghen beedegheuoet ende ghestard der toerecht ghetant als die coe


27v

maer curter es hi ende sijn uelmach uele slaghe ydoghen wel

2385 so dore sba uleesch et draechtdat ment der omme slaet ende jaechtende alsement jacht ouer sinen willebliuet somwile staende stilleende rust em ende uecht

2390 ende werpt ute sinen drec echt.j. roede verre ofte meeende als hem van calue werdet weeso comen die diere elkerlijcende maken uan drecken .i. dic

2395 omtrent dat dier om die sakendat men hem niet mach ynakenEntira es i dierkindiere uele in almaingen sijnhi ende soe doen als die wise

2400 ende vergadren hare spisemar die hie es uan vrecker wiseende die soe ghierech om hare spiseonder derde om die somer tijtom tetene als die somer lijd

2405 so dat hi cume hem seluen gheuetdar hi nouwelike bi leuetalsi uernempt dat sine soegulselike gaet der spisen toesoe uerstopti are dat gat

2410 ende alse die soe merket datdat besloten es die spiseso doet soe na des scalkes wiseso maecse i ander eimelic gatter spisen wart ende gaet in dat

2415 ende hetet der spise al hare gheuouchende laet den vrecken wachten ynoechalse somer comt geuallet weldat die soe euet i. scone uelende so ront ende so uet

2420 die hie die hem ter vreckeit setheuet i veronghert lijfde man die wille wachte sijn wijfCrinatius dats i dierende men waent de wareit hier

2425 dat cytogrillus dermede heetdat genoemt hier uoren steet.j. egel etet in dutsce talejn vlaenderen .i. herts wetic walena .i. swijnkin eist gedaen

2430 ende es al van dornen beuaensonder anden buuc allenebeseffet anden vrese grot of clenewindet hem te gader als .i. balende dect em in sine wapine al

2435 hets te siene ende te tastene quaetdoch doemer toe desen raetalsment in waremen watre doeteist te siene ende te tastene goet


28r

ambrosius ons te verstane doet2440 dat es bi naturen vroet

het maket te sinen ole ii. vte ghangheende uorsiet te uoren langhewelkes sints de wint sal gaengaetj nort hi stoppet saen

2445 dat gat dat int norden staetende weltijt dat die wint suut gaetstoppet suden ende ontdoet nordendit sijn sente ambrosius wordesijn vleesch droghe ende binnen tlijf

2450 dat es der maghe confortatijfhet doet wel orine makennuttelic eist tharen sakendie yset sijn lasers te sinedie inden point gheeten sijn elefantine

2455 die gans es ende moet vet sijngheuleghen eist ydaen alse i. swijndit dier ende anders nemmeeheuet beneden gate tweedar der uogle eyer ligghen dats waer

2460 ligghen hare hoeden dat ligghen darysodorus segt dat clemt ter vartin erfste up den wijngardende velt de druue nederende leese up weder

2465 ende wonter up ende draghetse soesinen jonghen des sijnsi vroeherts vleesch te puluere gebrantmet pecke yminghet te hantdoet in lijxemen wassen aer

2470 dit segt plinius vor waeraristotiles seit al bloetalse deen jeghen dander noetdat si staende em geuoughennature mach elken genoughen

2475 die elken creature geuetdar het sine gnouchte bj euetErminius es .i. ermelijn.j. vte scone dierkinende es van wesels yslachte

2480 oec segghen meer dan si viij.dat alleens es dat ende ditte wintertide eist snee witsonder anden start ant endeals des somers hitte em comt ghehende

2485 [so eist upten ric bruun rootmuse bitet gherne dootwant bi haren vleesche leuetalse men sijn vel snee wit heuet]so eist wart ende diere

2490 anders ne doghet in ghere manierevan der .e. ebdi ghehordnv uerstaet van der .f. uordSoflenena es i diervreselic ende onghier


2495 verre in arden woesten landeende es ghemaect tes menscen scandeom te mattene sine ouerdewant met so groter onwerdebestaet den fieren man


28v

2500 ende uerwintene mede danende scortene in uele stickenende oec eist geuallen dickendattet ghemoete van der vluchtenen man met groter urucht

2505 ende alstene omoedich uerstoetsone det hem no quaet no goetFurunculus es dat furetende sijn na oeghelen wel na ysetmeere dan de wesel .i. deel

2510 ghemaket naer fissou gheelstouter ende wreet nochtandan sine macht wlleesten cansi sijn also gheset ter scoledat sij gaen inder conine ole

2515 ende bitense alle doetof si moeten steruen dor noetallene ne adtsi niet dese beestemar alle die leuen mintst ende meestebestaen si moghensise uerwinnen

2520 niet dat si dat uleesch so minnenwant si nutten elniet dan bloetter quateden so staet hem hare moetvele jonghe heuet furetseuene ofte viij. es yset

2525 ligghende segmen dat si ridenende als die soe wille notens tidenheuet soe niet dan hare genoetsoe te drent ende bliuet doetxl daghe draghesi omtrent

2530 ende xl daghe sin si blentende dar ouer xl daghebeghinnen sj biten ende jaghenFurionus segt aristotilesdat .i. luxurieus dier es

2535 ende guls van etene nochtanende dicke moetet vanghen answare auonture om sijn etenniet langhe leuet wilmen wetenwarbj dat dit es mede

2540 dats bj sire onsuuerhedewant als hem die wille wee doetghebartet alset ware uerwoetsijn wille es mere dan die machtende om dat der naturen cracht

2545 allen creaturen onseghetluxurie die es ongheweghetbouen der naturen gancso ne mach hare lijf niet wesen lancdie so node rustet stille

2550 die so node vleesch anders willefurionet notet mederecht na des menschen sedewant soe leegt onder ende hi bouenende in desen machmen louen

2555 dit dier dat sere es ongheleerd


dat sine nature niet ne verkeertdies quade menschen plien ende plaghendies jc lase niet ne dar gewaghen


29r

Fenes es i dier dar aldus2560 of scriuet ons plinius

van quateit groot van liue clenedese diere wonen in derde ymenesi decken haren decken aren drec in derdeof enech dier ghinghe sire verde

2565 dat sijn drec niet openbardedat feles dar warealst dan die diere sietwant et ne mach oec lopen nietgatet suarlike ende stille

2570 ende alster i siet te sinen willemordadelic varter up thandenbede met clauwen ende met tandenso gaet scoren ende bitendit dier yslacht den ypocriten

2575 die maken eimeliken decouer hare sonden dats hare drecmet biechten die sij sprekenende al om hare lose trekenom dat mense sal eten goet

2580 mar comt hem eneghe int ghemoetdie scoren si ende menen tharehoe soet emmer vort gheuareFinges dat siet men lopenjnt lantscep van etyopen

2585 ende .i. deel bruun van areplinius segt openbaredat die soe ande burst uoren.ij. spenen draghet als wijd horenende pleghens lettel diere dan dit

2590 jnt lant dart in wont ende sitso eist sochte ende niet wreetmar doetem hiemene enich leetdat ne cant niet lichte uerdraghendie sinen pais wille beiaghen

2595 met desen diere in hare stedesi dat si hem houden vredehier compt die lettre inde .g.van der .f. wetics nemmeeGlis es .i. dier no bore groet

2600 some wit some swart ende roetjn vlaendren etent slaepmuse bj namenwant den winter althe samenslapen sonder spise ende drancende als die sonne haren ganc

2605 verheft ende somer ynaectbi naturen dat dier uerwaectminder dan die ratte estvan desen diere est dat men leestjn plinis bouke dat sijn smare

2610 gesoden ieghen sere nuttelic warehem die hem onsaghe der scaden


29v

dat hijt water soude ladenbestrakire mede sine ledevp derde ende up bome mede

2615 lopet euen wel als wijd orenappele euet vercorenende doeter in alset vint stadedicke uernoi ende scadeGalis segt aristotiles

2620 dat .i. sere stout dier eswant het out ter menegher tijtjegen die serpente strijtende alsetse euet uerbetenso gaetse tehant eten

2625 ende stappants etet rutealso jaghet tfeniin vtedartoe es .i. redene groottwi dat bijt de serpente dootwant gali bi musen leuet

2630 ende omme dattet verstaen heuetdat si de muse verterendar omme willet hem derenom dat si minderen hare beiachhier bj eist datmen segghen mach

2635 onder stompers was oit nijtwant elc man om sijn winnen tijtGeneta es i beestemere dan die uos die meestevalu roet alse bont

2640 swarte sciuekine ront.j. beeste goedertire gnouchmen dadare ongeuouchso nes fier no clemt oghemar gemate ende gedoghe

2645 ende bi riuieren es hare gancende souken spise na hare belancGuesseles es i dierno wreet no fel no onghierbj watre eist alle stont

2650 mere eist dan die muushontende minder eist dan theencorenroet valu als wijt orenmaer die wamme es witonder derde wonet dit

2655 sijn drec rieket als muscheliaetende menech die hem diet uerstaetheuet ouer muscheliaet yachtmar et ne euet niet die crachtende dits wonder des et pleget

2660 dattet int openbare leghetsinen drec als offet woudedat men al dar vinden soudeallen lieden te batennochtan vliet vtermaten

2665 war soet mach wijf ende mandar ment niet ysien can


30r

jn desen doene leert ons hierdit ongheleerde wilde dierdat elc wel doe in elker wijs

2670 ende nemmermeer ne soeke prijster werelt hoe soet gaet der ofder werelt prijs en es maer stofhier nemet of vander .g.vander .j. ort uort mee

Viervoetige dieren: Ibex- Neomen

2675 Ibex es i. dierkin clenevp roetsen wandelende ende steneals ons sente gregorijs segetdat dar sine joghet pleghetdar no serpent no man

2680 no ander dier ynaken canplinius seit dat es so snelende gheornet sere welvernemensi yet vresen met allensi laten hem van der roetsen uallen

2685 ende behouden hem iegen den ualvp hare orne onghequets alsulke bouke wanen desdat dit van herte comen esIbida es i. dier

2690 ghemanc ende sere onghiervan enen euere dies wiltende van der sueghe die men thuus hiltal eist dat si selsame sijnnochtan sin beter die huus swijn

2695 [oft die wilt swijn in den woudewant sine vetten niet also houde]no hare uleesch es niet gesontdits naturlike contIstrix als seit solijn

2700 es i. dier dat heet porkespijndit dier wandelt bi der zeeende jn ole van berghe meealst nieweren eentuintbj der zee te luscene vint

2705 te somere comtet selden vortmar alset den winter hortvan couden maken groot ydinghedan es hare wandelinghevpt lant ende jnt water mede

2710 houtet sine legherstedemet burstelen swart ende witso eist beanghen ditdie scarp sijn grof ende stidedart hem mede wert ten stride

2715 ghenaket hem man of honthet scuddet hem ende in curter stontso scietet dure .ij. of eenedie jn vlieghen in toten beene


ende hier mede eist altoes bewart2720 sowar et enen gaet ofte vart

van desen burstelen es yscietdat mere echte van messen of siet


30v

Iena es i beestejn doede graue es hare feeste

2725 dar dode gedoluen sijnplinius scriuet ende solijndat hem twe dinghe behoren toewant ets bede hie ende soebede als ende alsbeen

2730 sijn hem euen stijt ouer eenso dat niet omme ysien canen kerem altemale dandar erden sijn in die wostinengatet nachtes stillekine

2735 ende verstaet nouwe ende horthoe van hare name es dat wortende lert haren name nomendan eist dicken bj nachte comenroepen ter erden keten

2740 nomende hoe si

jacobvanmaerlant - dbnl · tedichtene.i.bestiaris nochtanweticweldatwaeris 105datdarwillemhutenhoue...

Documents