OPPIDUM OPPIDUM ERROMATARRAERROMATARRA

IRUÑA VELEIAIRUÑA VELEIA

KOKAPENAKOKAPENAArabako lautadako Iruña- Oka Arabako lautadako Iruña- Oka udalerrian dago, Tresponde eta udalerrian dago, Tresponde eta Biloda herrien artean.Biloda herrien artean.

Zadorra ibaiak sortzen duen Zadorra ibaiak sortzen duen bihurgune baten erdiko muinoan bihurgune baten erdiko muinoan kokatzen da, kokatzen da,

Gasteiztik 10 km-ra mendebaldera Gasteiztik 10 km-ra mendebaldera dago, dago,

100 Ha ditu eta Ab Asturica 100 Ha ditu eta Ab Asturica Burdigalam galtzadaren puntu Burdigalam galtzadaren puntu garrantzitsu bat zen.garrantzitsu bat zen.

AURKIKUNTZAKAURKIKUNTZAKHemen Arabako eta Hemen Arabako eta Euskadiko aztarna Euskadiko aztarna erromatar erromatar garrantzitsuenak daude.garrantzitsuenak daude. Iruña-Veleiako Iruña-Veleiako aurkikuntzak Vindolanda aurkikuntzak Vindolanda eta Pompeyakoekin eta Pompeyakoekin konparatzen dituzte.konparatzen dituzte.

AURKIKUNTZAK 2AURKIKUNTZAK 23 . me n d e a r e n a ma i e r a n e d o 4 . me n d e a r e n h a s i e r a n h a r r e s i 3 . me n d e a r e n a ma i e r a n e d o 4 . me n d e a r e n h a s i e r a n h a r r e s i b a t e r a i k i z e n 1 , 5 k m- k o p e r i me t r o a r e k i n . Ba r r u a n 1 1 Ha b a t e r a i k i z e n 1 , 5 k m- k o p e r i me t r o a r e k i n . Ba r r u a n 1 1 Ha b a i n o g e h i a g o k o h i r i g u n e b a t z e g o e n .b a i n o g e h i a g o k o h i r i g u n e b a t z e g o e n .Mi l a k a me t r o k a r r a t u k o z o n a p u b l i k o a k a u r k i t u d i r a z o n a Mi l a k a me t r o k a r r a t u k o z o n a p u b l i k o a k a u r k i t u d i r a z o n a t e r ma l e k i n , a i s i a l d i r a k o g u n e e k i n e t a mo s a i k o h a n d i e k i n .t e r ma l e k i n , a i s i a l d i r a k o g u n e e k i n e t a mo s a i k o h a n d i e k i n .

AURKIKUNTZAK 3AURKIKUNTZAK 33.mendeko hieroglifiko 3.mendeko hieroglifiko egiptiarrak aurkitu dira eta egiptiarrak aurkitu dira eta Egiptoko gertaerei buruzko Egiptoko gertaerei buruzko latinezko idatziak. Oraindik ez latinezko idatziak. Oraindik ez dakite benetakoak direla.dakite benetakoak direla.Pompeia Valentina etxean Pompeia Valentina etxean pertsona-izenak ez diren lehen pertsona-izenak ez diren lehen euskarazko hitz idatziak euskarazko hitz idatziak aurkitu ziren 2006an. 3-4 aurkitu ziren 2006an. 3-4 mendekoak direla uste dute. mendekoak direla uste dute.

AURKIKUNTZAK 4AURKIKUNTZAK 4Oraindik ez dakite aurkitu Oraindik ez dakite aurkitu dituzten hieroglifikoak eta dituzten hieroglifikoak eta euskarazko hitzak euskarazko hitzak benetakoak direla.benetakoak direla.3. mendeko kalbario bat 3. mendeko kalbario bat aurkitu da Jesus gurutzean aurkitu da Jesus gurutzean zegoela. Haren ondoan bi zegoela. Haren ondoan bi lapurrak, birjina eta San lapurrak, birjina eta San Juan ageri dira.Juan ageri dira.

HISTORIAHISTORIA1500 urte baino gehiagoko 1500 urte baino gehiagoko historia dauka, k.a. lehenengo historia dauka, k.a. lehenengo milurtetik k.o. V. mendera arte.milurtetik k.o. V. mendera arte.K.a. VIII mendean du jatorria, K.a. VIII mendean du jatorria, brontze aroaren amaieran eta brontze aroaren amaieran eta burdin aroan. Herrixka handia burdin aroan. Herrixka handia zen, Arkizetik Iruñaren zen, Arkizetik Iruñaren mendixkara okupatzen zuen. mendixkara okupatzen zuen. Etxeak, lauki eta zirkulu Etxeak, lauki eta zirkulu formakoak ziren eta harrian formakoak ziren eta harrian eraikita zeuden. Paretak adobez eraikita zeuden. Paretak adobez eta adarrez egiten zituzten.eta adarrez egiten zituzten.

HISTORIA 2HISTORIA 2K.o. I mendean etxeak patio baten K.o. I mendean etxeak patio baten inguruan (inguruan (opus caementitium) opus caementitium) zeuden logeletan antolatzen ziren, zeuden logeletan antolatzen ziren, zisterna handi batekin. zisterna handi batekin. I . Mendearen amaiera Iruña-I . Mendearen amaiera Iruña-Veleiaren momenturik onena izan Veleiaren momenturik onena izan zen. Domus batzuk berreraiki ziren zen. Domus batzuk berreraiki ziren ederragoak eginez. ederragoak eginez.

HISTORIA 3HISTORIA 3III mendean etxeak III mendean etxeak abandonatu ziren abandonatu ziren ekonomiagatik. Momentu ekonomiagatik. Momentu horretan harresi bat eraiki horretan harresi bat eraiki zuten. Zona publikoak ere zuten. Zona publikoak ere egin ziren.egin ziren.V. mendean barbaroak V. mendean barbaroak sartu ziren baina ez zen sartu ziren baina ez zen izan Iruña-Veleiaren izan Iruña-Veleiaren amaiera.amaiera.

HISTORIA 4HISTORIA 4

Ez dago informazio asko v. mendetik XIV Ez dago informazio asko v. mendetik XIV mendera arte gertatu zenari buruz baina San mendera arte gertatu zenari buruz baina San Juan ordenaren priorato bat eraiki zutela Juan ordenaren priorato bat eraiki zutela badakigu.badakigu.Iruña Veleia Plinio zaharraren eta Claudio Iruña Veleia Plinio zaharraren eta Claudio Ptolomeoren testu batzuetan agertzen da. Ptolomeoren testu batzuetan agertzen da.

HISTORIA 5HISTORIA 5"De Antonino“ eta "De Antonino“ eta "Anónimo de Ravena“-ren "Anónimo de Ravena“-ren testu batean agertzen da testu batean agertzen da eta "Notitia Dignitatum“- eta "Notitia Dignitatum“- en ere agertzen da. en ere agertzen da. Karistioena zela esan Karistioena zela esan zuten eta Ab Asturica zuten eta Ab Asturica Burdigalam galtzadaren Burdigalam galtzadaren puntu garrantzitsu bat puntu garrantzitsu bat zela. zela.