hizkuntza idatziaren hastapenak

19
Mariam Bilbatua Diego Egizabal Idurre Alonso

Upload: huhezi

Post on 23-Mar-2016

243 views

Category:

Documents


3 download

DESCRIPTION

hikzuntza idatziaren psikogenesia

TRANSCRIPT

Page 1: hizkuntza idatziaren hastapenak

Mariam Bilbatua Diego Egizabal Idurre Alonso

Page 2: hizkuntza idatziaren hastapenak

Asimilazioa- Gatazka kognitiboa- Akomodazioa

“Hizkuntza idatzia ezagupen-objektua da haurrentzat eskolaratu aurretik. Bere inguruko beste ezagupen-objektuekin bezala, ingurunea arakatzean topo egiten du hizkuntza idatziarekin, eta horrekin harremanetan jartzerakoan –behatuz, manipulatuz, esperimentatuz- horri buruzko ezagutza eraikitzen du. Eskolan hasi aurretik, beraz, ikasleek hainbat eta hainbat gauza dakizkite hizkuntza idatziari buruz. (Oihartzabal, 1992:33)

“Hizkuntza idatziarekin (objetuarekin) haurrak aurrez izan duen harremanak baldintzatzen du idatzizko hizkuntzaren arau berrien aurkikuntza edo moldakuntza. Harreman horietatik abiatuta haurrak bere ezagupen-eskemak berregiten ditu, eta ezagutza-eskema horien bidez interpretatuko du aurrerantzean idazketarekin izango dituen harreman berriak. Harreman berri horien arabera, aurretik idazketari buruz zituen ezagupen-eskemak aldatu edo birmoldatuko ditu, berriagoak eta osatuagoak eraikiz” (Dehn, 1986:98 in Oihartzabal, 1992:35) (neronek moldatua)

Page 3: hizkuntza idatziaren hastapenak

Erroreek haurrak idazketari buruz dituen usteen eta errepresentazioen (ezagupen-eskemen) berri ematen digute. Ezinbestean ikusiko ditugu haurren ekoizpen idatzietan erroreak.

Erroreek haurraren bilakaeraren berri ematen digute. Errore motaren arabera igerri daiteke haurrak zer dakien idazketari buruz, eta irakurketa eta idazketaren garapenaren zein aldian dagoen.

Haurra erroreaz jabetzen denean bere ezagupen-eskemak

berregiten ditu. Errorea pentsabide aktiboaren eta ezagupenerako akuilua da.

Erroreek, hainbat haurrek hizkuntza idatziarekin duten harreman mugatuaren berri ere eman diezagukete. Izan ere, mugapen horrek ez diolako haurrari behar beste aukerarik eskaini bere ezagupen-eskemak egokitzen joateko.

Page 4: hizkuntza idatziaren hastapenak

0.Idazketarik EZ. (Haurrak ez ditu bereizten marrazkia eta testua)

1.Idazketa aurresilabikoak (Haurrak marrazkia eta testua bereizten ditu) 1.1. Idazketa bereiztuezinak (irakurleak ezin du jakin haurrak marraztu

ala idatzi ote duen), baina haurrak bereizten du marrazkia eta testua 1.2. Idazketa bereiztuak (irakurleak jakin dezake haurra marrazten ala

idazten ari ote den) 2.Idazketa silabikoak (silaba bakoitzeko hizki bat)

2.1. Korrespondentziarik gabe 2.2. Korrespondentziarekin

3.Idazketa silabiko-alfabetikoak 4.Idazketa alfabetikoak

Page 5: hizkuntza idatziaren hastapenak

0. Haurrak ez du adierazten marrazten ala idazten ari ote den, ez du bereizten marrazkia eta testua.

Aldi honetan, haurra ez da gai izango bereizteko zer den testu bat eta zer den marrazki bat. Marrazten ala idazten ari ote den ere ez du esango. Berarentzat gauza bera dira.

Page 6: hizkuntza idatziaren hastapenak

1.1.Idazketa aurresilabikoa/ bereiztuezina/ haurrak adierazten du marrazten ala idazten ari ote den

Idazketa aro honi dagozkion ekoizpenak, antza handia dute aurretik ikusi ditugun ekoizpenekin. Ekoizpena idazketa aro bati dagokiola jakiteko, zuzenean galdetu egin behar zaio haurrari ea ba ote dakien bereizten marrazkia eta testua.

Etapa honetan badakite idatzita dagoenak gauzen izenak adierazten dituela. Badakite idaztea ez dela marraztea, eta idazterakoan grafismoak erabiltzen badituzte ere, argi dute testu bat errepresentatu nahi dutela eta ez marrazki bat.

Page 7: hizkuntza idatziaren hastapenak

1.1. Idazketa aurresilabikoa/ bereiztuezina/ haurrak adierazten du idazten ala marrazten ari ote den

Erreparatu irakasleak idatzi duenari, haurrak ahoz esan baitio zer esan nahi duen “idatzitakoa”

Page 8: hizkuntza idatziaren hastapenak

1.1. Idazketa aurresilabikoa/ bereiztuezina/ haurrak adierazten du idazten ala irakurtzen ari ote den

*Haurra bere grafismoetan asko hurbiltzen da testu idatziaren ezaugarri tipografikoetara. Lerroak, sugandilak eta sasihitzak idazten ditu noiz edo noiz.

Page 9: hizkuntza idatziaren hastapenak

1.2 Idazketa aurresilabikoa/ bereiztua•Hainbat hipotesi egingo du: “hitza” izango bada, hitzak izan behar du grafia (sasihizki) kopuru bat. Hitzak gutxienez hizki kopuru jakin bat izan behar duela. Idazten dituen hitzen luzera, ordea, zorizkoa da. Beranduago, hitzaren luzera lotuko du izendatzen duen objektuaren tamaina edo garrantziarekin.

“hitza” izango bada, ezin dira bi grafia berdin jarri bata bestearen ondoren.

Sasihizki eta sasihitzak agertzen dira, luzera askotarikoak

Page 10: hizkuntza idatziaren hastapenak

2. Idazketa silabikoak

Soinua eta grafien arteko korrespondentzia hasten da, silaba bakoitzeko grafia bat.

◘ Hasieran korrespondentziarik gabe, silaba eta idatzitako grafia-grafemaren artean

◘ Ondoren korrespondentziarekin, silaba eta idatzitako grafia-grafemaren artean

Page 11: hizkuntza idatziaren hastapenak

3. Idazketa silabiko-alfabetikoak•Etapa honetan korrespondentzia alfabetikoa egiten hasten da, hau da, grafema bat fonema bakoitzeko.

•Ekoizpenak mistoak izaten dira, alegia, korrespondentzia silabikoak eta alfabetikoak nahastu egiten dira. Gehienetan, korrespondentzia silabikoa dago eta batzuetan alfabetikoa ere agertzen da.

Page 12: hizkuntza idatziaren hastapenak

4. Idazketa alfabetikoak

Hitz gehienetan korrespondentzia alfabetikoa ematen da.

Page 13: hizkuntza idatziaren hastapenak

0.Testua eta irudia ez dituzte bereizten.

1.Esanahia testuingurutik dator. 2.Esanahia testuingurutik ez ezik,

hitzaren ezaugarri grafikoetatik ere badator▪ 2.1. Hizki kopuruari erreparatzen diote.▪ 2.2. Hitzaren hizkien ezaugarriei erreparatzen

diete. 3.Dekodifikazioa

Page 14: hizkuntza idatziaren hastapenak

Testua eta irudia ez dituzte bereizten, eta testuak zer dioen galdetzerakoan, irudia zer den erantzuten dute.

Page 15: hizkuntza idatziaren hastapenak

Bereizten ditu testua eta irudia. Hitz berak esanahi asko eduki ditzake, beti ere, testuinguruaren

arabera.

b] El texto es considerado como una etiqueta del dibujo.En este nivel la conducta típica consiste en "borrar" explícitamente el artículo que acompaña al nombre que identificala imagen.

Veamos los ejemplos:

*Romina (4a CM)¿Qué dice aquí? (higuera) Un árbol, dice árbol.

*María Paula (4a CM)¿Qué dice aquí? (juguete) Esto es un oso. oso, acá dice

oso (señala el texto).

¿Y acá? (pipa) Un hombre con pipa, dice pipa

Page 16: hizkuntza idatziaren hastapenak

2.1.Kopuruari erreparatzen diote “ Kontestuaren arabera irakurtzen dute, baina kontestuaren arabera egiten duten

predikzio testuaren berezitasun grafikoekin ( letren kopurua) kontrastatzen da”

c) Las propiedades del texto proveen indicadores que permiten sostener la anticipación hechar a partir de la imagen.

*Mariano (5a CM)¿Qué dice? (higuera) No sé¿Podrá decir “árbol” o dirá “el árbol tiene hojas”? Árbol¿Por qué? Porque es cortito y hay árbol solamente

*Laura (5a CM)¿Qué dice? Papá¿Podrá decir “papá está fumando”? No, porque es muy chiquito

y no alcanza

Page 17: hizkuntza idatziaren hastapenak

2.2. Hizkien ezaugarri grafikoei erreparatzen dizkiete

“ Kontestuaren arabera irakurtzen dute, baina kontestuaren arabera egiten dituzten predikzioak letren arabera zuzentzen dituzte”

Page 18: hizkuntza idatziaren hastapenak

Dekodifikazioa---- irakurketa

Integraziorik gabeko dekodifikazioa “ Dekodifikazioa zuzena edo ia zuzena da baina esanahiaz ez

dira jabetzen, ez dago integraziorik.” Dekodifikazioa integrazioarekin

“ Dekodifikazioa ez da erabat zuzena, baina umea esanahia aurkitzen ahalegintzen da, esanahaia eraikitzen du. Integrazioa dago.”

Irakurketa esanguratsua“ Dekodifikazioa zuzena da eta gainera esanahiaz jabetzen

da, edo esanahia eraikitzen du. Integrazioa dago”.

Page 19: hizkuntza idatziaren hastapenak

Izen eta hitz ezberdinetan osagai berdinak aurkitzen ditu haurrak.

Analogiak: izen ezberdinetan hizki bat baino gehiago duten zati-osagaiak aurkitzen ditu.

Analogien ezberdintasuna: aurreko puntuan adierazitakoan bezala antzekotasuna du oinarri aurkikuntza honek; baina antzekotasunean desberdintasuna.

Orokorpenak: izen ezagunetatik hainbat bereizgarri hartuz izen berriak osatzeko moldatzen da haurra.

Bestelako arrazoiketa moduak