haurtxo goiztiarra donostia unibertsitate ospitaleko ... · haurtxo goiztiarraren elikadura...

NEONATOLOGIAATALADONOSTIA UNIBERTSITATEOSPITALEA

hau

rtxo

go

izti

arra

DO

NO

STIA

UN

IBER

TSIT

ATE

OSP

ITAL

EKO

NEO

NAT

OLO

GIA

KO A

TALE

AN

Amaia Balza Lizarza eriz.Miren Nekane Fernández Azpeitia eriz.

AU

RK

IBID

EA

3

4

5

5

6

7

9

12

NEONATOLOGIAATALADONOSTIA UNIBERTSITATEOSPITALEA

hau

rtxo

go

izti

arra

DO

NO

STIA

UN

IBER

TSIT

ATE

OSP

ITAL

EKO

NEO

NAT

OLO

GIA

KO A

TALE

AN

Amaia Balza Lizarza eriz.Miren Nekane Fernández Azpeitia eriz.

Sarrera

Haurtxo goiztiarra

Ospitaleko Neonatologiako Atala

Neonatologiako Zainketa IntentsiboenUnitatea (NZIU)

Neonatologiako Zainketa ErtainenUnitatea (NZEU)

Maiz gertatzen diren osasun-arazoak

Haurtxo goiztiarraren elikadura

Gurasoentzat

Arg

ital

pen

a: K

om

un

ikaz

io U

nit

atea

. Do

no

stia

Un

iber

tsit

atea

Osp

ital

ea. L

ege-

go

rdai

lua:

SS

-149

6-20

11

“Haurtxo goiztiarrak DonostiaUnibertsitatea Ospitaleko NeonatologiakoAtalean” lanak 2010eko Joanes Etxeberri sariajaso zuen, euskara sustatu, zabaldu eta erabiltzekoegitasmoa eta lanak saritzen dituena, Gipuzkoakozerbitzu erakundeetan.

sarr

era

Desiratua den haur baten jaiotza poza, festa eta ospakizun unea da, etagurasoengan itxaropen eta aldaketa ugari sortarazten ditu. Erditzeagaraiz aurretik gertatzen bada, hasiera estresagarria da eta gurasoakkezkatuta egoten dira.

Gidatxo honen helburua gurasoak lasaitzea da, ospitalean dagoenbitartean haurtxoari emango zaizkion zainketak azalduz.

3

hau

rtxo

goiz

tiar

ra

Haurra 37. astea baino lehen jaiotzen bada, haurtxo goiztiarra edo garaizaurretik jaiotako haurtxoa dela esaten da. Gerta daiteke ume bat 40asterekin jaiotzea haurtxo goiztiar baten pisuarekin, kasu horretangestazio-adinerako txikia den haurtxoa da.

Haurtxo goiztiar guztiek ez dituzte osasun-arazo berdinak izango. Arazoenlarritasuna gestazio-adinaren, heldutasunaren eta pisuaren araberakoaizango da.

Haurtxo goiztiarra organoen heldu-gabeziarekin jaiotzen da. Horrek,batez ere, garrantzi handiko hiru funtziotan eragiten dio: tenperaturan,arnasketan eta elikaduran. Hori dela-eta, amaren umetokitik kanpobizirauteko laguntza behar du hasieran eta ospitaleko unitate berezibatean ospitaleratua geldituko da.

EZAUGARRIAK:Haurtxo goiztiarrek itxura ahula izaten dute, larruazala mehea eta finadute, ukimenera itsaskorra dirudi, eta odol-hodiak antzematen zaizkie.Buruak gorputzaren tamainarekin alderatuta handiegia dirudi. Oinazpikotolesturak oraindik garatu gabe daude eta azazkalak txikiak eta bigunakdira. Gantz-ehun gutxi daukate eta tonu muskularra oso urria; horregatik,gutxitan mugitzen dira eta, askotan, “astinaldi” edo “ikaraldi”modukoak izaten dituzte. Belarriak gutxi garatuak dituzte, buruarioso itsatsiak eta ia kartilagorik gabe, horregatik tolestuak egon daitezke.Mutiletan barrabilak ez dira eskrotora jaitsi oraindik eta zakila oso txikiada. Nesketan, berriz, ezpain handiek ez dituzte txikiak babesten etaklitoria handi ikusten zaie.

Egunak aurrera doazen heinean haurtxo goiztiarrak heltzendoaz. Lo egin, jan eta pisua irabazten duten neurrian, haurtxohandiagoen antza hartzen dute.

4 haurtxo goiztiarra DONOSTIA UNIBERTSITATE OSPITALEKO NEONATOLOGIAKO ATALEAN

a.

5

osp

ital

eko

neo

nat

olo

gia

ko a

tala

Donostia Unibertsitate Ospitaleko Neonatologiako Atalak bisail ditu: Neonatologiako Zainketa Intentsiboen Unitatea(NZIU); eta Neonatologiako Zainketa Ertainen Unitatea(NZEU). 1.500 gramo baino gutxiagoko jaioberri goiztiarrakedo larritasunagatik behar dutenak lehenengoan ospitaleratutagelditzen dira.

Neonatologiako Zainketa IntentsiboenUnitatea (NZIU)

Unitate berezia da eta gurasoentzat irekia. Barrura sartzekokode bat behar da eta ospitaleratutako haurtxoen egoerakkontrakoa aholkatzen ez badu, gurasoak bertan egoteko aukeradago. Sartu baino lehen eskuak arreta handiz garbitubehar dira eta mantala jantzi. Haurtxoa sehaska termikoanala inkubagailuan egongo da:

Sehaska termikoak kasu berezietan erabiltzen dira. Haur-txoaren tenperatura kontrolatzen duten bero-foku bat dauka-te eta erizaintzako zainketak egitea ahalbidetzen dute.

Inkubagailuak kristalezko kabinak dira. Bertan haurtxoatenperatura eta hezetasun egokian egoten da. Oxigenoarekinaberastutako airea eman dezakete, behar izanez gero.

Ospitaleratutako haurtxo guztiak monitorizatuta daude. Mo-nitoreek haurtxoaren gorputzeko funtzio desberdinen ingurukoinformazio zehatza eta jarraitua ematen diete osasun-langileei.Aldaketaren bat dagoenean, argi eta soinu alarma bidez ohar-tarazten dute. Haurtxoa bertan ikustean normala da ikarasentitzea, kable, makina eta tutu pila konektatuak dituelako.

Sortzen zaizkizuen zalantzak medikuari edo erizainarigaldetu, lasaiago sentitzen lagunduko dizue.


b.Neonatologiako Zainketa ErtainenUnitatea (NZEU)

Zainketa intentsiboetan dauden haurtxoen besteko zainketarikbehar ez izan arren, arreta profesionala behar duten haurtxoakdaude ospitaleratuta zainketa ertainen unitatean. NZIUtikigarotako haurtxoei ere zainketen jarraipena ematen zaiebertan.

Unitate berezia da eta gurasoentzat irekia. Unitatean sartzekokode bat behar da eta ospitaleratutako haurtxoaren egoerakkontrakoa aholkatzen ez badu, bertan egoteko aukera dago.Sartu baino lehen eskuak arreta handiz garbitu behardira eta mantala jantzi. Unitatean bi alde ezberdin daude,batean haurrak oraindik inkubagailuetan daude, besteansehasketan.

Inkubagailuan dagoen bitartean gurasoek ezin izaten duteparte hartu haurtxoaren elikadura, garbitasun eta bestelakozainketetan; baina oso garrantzitsua da laztantzea, bera-rekin hitz egitea. Sehaskan dagoenean, gurasoek elikadu-ran eta haurraren zainketan parte har dezakete, erizainenlaguntzarekin, alta egunera arte.

Haurtxoari alta emango zaio ondo dagoenean, 2.200-2.300 gramoko pisua duela-eta gurasoek zainketetansegurtasuna duzuela.

ARNASKETA ARAZOAKPATOLOGIA ZERTAN DATZA? TRATAMENDUA

Jaioberriarentakipneairagankorra(polipnea)

Arnasketa azkarra eta azalekoakexuekin (arnasa botatzerakoanateratzen duen soinua),tiradurarekin (saihets-hezurrenatzeratzea) eta sudurrarendilatazio edo dardararekinbatera

Arnasketa laguntzea

Jaioberriarenarnasdistresarensindromea

Biriken garapen-faltasurfaktante (albeoloak airezpuztu eta hauen kolapsoaeragozten duen substantziababesgarria) faltagatik

Arnasketa laguntzeaeta surfaktanteaematea

Apnea etabradikardia

Apnea 20 segundo bainogehiagoko arnas geldiunea da.Bradikardia bihotz-maiztasunaren gutxiagotzea da

Haurra zirikatzea(gozo igurtziz etakolpetxoak emanez)eta kasu batzuetanfarmakoak ematea

Bronkio etabiriketakodisplasia edobiriketakogaixotasunkronikoa

Epe luzerako arnasketa-arazoa–biriken barneko ehunetansortutako zauriengatik–oxigenoaren eta arnasketamekanikoaren erabileraetengabearen ondorioz etasurfaktante eta heldutasunfalta dela-eta

Arnasketa-laguntzajarraitua, nutrizioegokia, likidoenkontrola, medikazioaeta biriketakoinfekzioen kontrakoimmunizazioa

Pneumotoraxa Birikaren eta bular-paretarenartean dagoen espazioan aireapilatzea

Oxigenoterapia etapilatutako aireaateratzea

BIHOTZEKO ARAZOAKHodiarterialareniraupena edoductusiraunkorra

Hodi arteriala biriketako arterianagusia aortarekin elkartzenduen odol-hodia da eta harenbidez haurrak amaren bitartezarnasten du. Jaiotzean berekabuz ixten da. Haurbatzuengan irekita iraun dezakearnasteko eta elikatzekoarazoak eta bihotzgutxiegitasuna eraginez

Medikamentuakematea eta, kasubatzuetan,interbentziokirurgikoa

7

mai

z ge

rtat

zen

dir

en o

sasu

n-a

razo

ak

Osasun arazoak jaioberriaren heldutasunaren eta haurdunal-dian eta erditzean izandako aurrekarien araberakoak izangodira.


ARAZO NEUROLOGIKOAKPATOLOGIA ZERTAN DATZA? TRATAMENDUA

Bentrikulu-barnekoodol-jarioa.

Garunak inguratzen dituenlikidoz beteriko eremuetako(bentrikuluak) odol-galera.Hedaduraren arabera mailadesberdinetan sailkatzen daeta larritasuna horrenaraberakoa da

Konplikazioakbaloratu eta tratatzea

BESTE ARAZO BATZUKInfekzioak

Ikterizia

Hipotentsioa

Hipogluzemia

Hipergluzemia

Anemia

Enterokolitisnekrosatzailea

Prematuritatea-ren erretinopatia

Errefluxugastroesofagi-koa

Pneumonia, sepsia,meningitisa, gernu-infekzioa,etab.

Odolean gehiegizkobilirrubinak eragindakolarruazal, mukosa eta begikozona zuriaren kolore horixka

Tentsio arterial baxua

Odoleko glukosa-maila baxua

Odoleko glukosa-maila altua

Odoleko hematien (globulugorrien) gutxitzea

Hesteetako paretak hiltzeadakarren hesteetakogaixotasun larria

Erretinako odol-hodien kaltea

Urdaileko edukiahestegorrira itzultzea

Antibiotikoakematea

Fototerapia: bilirrubinakanporatzea erraztenduten fokuakerabiltzea.

Tentsio arterialaneurtzea, likidoakematea, tentsioaigotzeko medikazioaeta, kasu batzuetan,odol-transfusioa

Glukosa dutenlikidoak ematea

Glukosa erregulatzenduten likidoak emateaeta, kasu larrietan,intsulina

Globulu gorrienekoizpena gehiagotzeamedikamentuen etaburdin gehigarrienbidez, eta kasu larrietanodol-transfusioa

Ahozko elikadura eteneta zain bidezkonutrizioa ematea;antibiotiko bidezkotratamendu goiztiarraeta, kasu larrietan,kirurgia

Oftalmologoarenjarraipena

Haurtxoaren buruazangoak baino goragojartzea, hartualdiakbanatzea eta,konpontzen ez bada,medikazioa. Kasularrienetan kirurgia

9

hau

rtxo

go

izti

arra

ren

elik

adu

ra

a.

Haurtxo goiztiarraren nutrizioa zainketaren alderdi garrantzi-tsuenetako bat da, hazkuntza eta heldutasun neurologiko etakognitibo normalak izateko. Haurtxoak behar dituen nutrizio-ekarpenak ezin dira elikadura-modu arruntaren bidez ase eta,horregatik, beste elikadura-motak behar dituzte.

Bizitzako lehen egunetan behar dituzten elikagaiak eta urazain bidez ematen zaizkie (elikadura parenterala). Osasunegoeraren eta heldutasun-mailaren arabera, zunda bidezkoelikadurarekin (elikadura enterala) edota hurrupatze bi-dezkoarekin (ahozko elikadura) has daiteke.

Elikadura Parenterala

Elikagaiak (azukreak, mineralak, proteinak eta bitaminak)zuzenean zirkulaziora doan bide batetik (zainak, arteriak)ematean datza.

Elikadura parenterala administratzeko teknika desberdinakdaude:

Bide periferikoa: kateterra azaletik gertu dagoen zainbatean ziztatzen da, orratz mehe baten bidez.Zilborreko bidea: kateterra zilborreko zainean edo arteriansartzen da.Bide zentrala: kateterra bihotzetik gertu dagoen odol-hodibatean sartzen da kirurgikoki.Bide epikutaneoa: zain periferiko batetik kateter luze etamehe bat sartzen da bihotzeraino. Erosoa da eta denboraluzean iraun dezake jarrita.


b.Elikadura Enterala

Haurtxo goiztiarrak ondo hurrupatzen ez duenean erabiltzenda. Urdailean jarrita dagoen zunda baten bidez esnea –amarenaedo artifiziala– ematean datza.

Zunda nasogastrikoa: sudurretik sartzen da.Zunda orogastrikoa: ahotik sartzen da.

Ahozko Elikadura

Haurra elikatzeko era fisiologikoa da eta, erabili ahal denean,onena.

Heltzen doan heinean, haurtxo goiztiarraren hurrupatze etairenste erreflexua eraginkorragoa izango da. Bitartean bula-rraren bidez elikatzeko duen zailtasuna tetina berezien erabi-leraren bitartez konponduko da.

Esne-motak eta erabilera

Haurraren elikagai nagusia esnea da. Erabili daitezkeen esne-mota desberdinak daude:

Egokitutako esnea edo formulako esnea haur goiztiarrentzatbereziki diseinatutako esnea da eta proteina, kaltzio, fosforo,zink eta magnesioz aberastua dago.

Amaren esnea jaioberri guztientzako elikagai onena da:

Elikagaien tolerantzia hobetzen du, haren osagaiak hobetoxurgatzen direlako.Infekzioen aurkako defentsak hobetzen ditu.

Goiztiartasuna eta amagandiko edoskitzea bateragarriak dira.Haurra bularra hartzeko gai ez bada ere, amaren esnearenonura lor dezake.

c.

d.

11

Amari erditze ondoren esnearen ateratze-prozesuarekin ahaliketa azkarren hasteko gomendatzen zaio, ateratzea eskuz edoesne-ateragailuz eginez. Esne-kantitate egokia lortu eta man-tentzeko oinarrizko printzipioa, haurrak bularra hartuko balujarraituko lukeen patroia ahalik eta hurbilen imitatzea da, hauda, amak bere bularretako esnea maiz atera beharkodu: sei/zortzi aldiz egunean.

Haurtxo goiztiarrari amaren esnea baldintza egokienetan es-kaintzeko, amak jarraibide batzuk bete behar ditu:

Bularraren eta areolaren higienerako nahikoa da dutxaegunero hartzea.Ateratzearen aurretik, eskuak ur bero eta xaboiarekin arretazgarbitu.Ateratako esnea gordeko diren ontziak eta esne-ateragailuaura eta xaboiarekin arretaz garbitu, uretan eragin eta lehortu.Egunean behin ontziak esterilizatu egingo dira, urez betetakoeta tapatutako eltze batean 10 edo 15 minutuan irakinezedo horretarako diseinatutako medio kimikoekin. Lehortzenutzi trapu garbi batekin estalita.Plastiko gogorreko ontzi, kristal edo bereziki diseinatutakopoltsetan gorde, izen-abizenak eta ateratze data eta orduabertan idatzita. Haurtxoa ospitaleratua dagoen bitartean,ospitaleak beharrezko ontziak emango ditu.Eskuz nahiz esne-ateragailuz esnea atera behar denean,bularra aurrez prestatu behar da. Bularraren gainean beroaaplikatzeak –lehorra edo hezea– esnearen fluxua hobetzendu.Ateratzearen aurretik, amak titimuturrak estimulatu beharditu, mugimendu birakarien bidez bularra igurtziz.Ateratako esnea hozkailuan gorde.Amaren esnea zazpi orduz mantentzen da giro tenperaturaneta hozkailuan 72 orduz.Hozkailu eramangarrian eraman etxetik ospitalera egunero.


Haurtxo goiztiarraren jaiotzearekin logikoa da zenbait sentipenez-ohiko edukitzea (kezka, herstura, beldurra, tristura...).Sentimenduak pertsonalak dira, baina jakin behar duzue besteguraso batzuek ere antzekoak izan dituztela eta lagun dieza-zueketela. Euskal Herrian badira haurtxo goiztiarren gurasoekosatutako laguntza taldeak:

www.aprevas.org web orrian informa zaitezkete.

Garaiz aurretik jaiotako haurtxo batekin NeonatologiakoAtalean jarraitu beharreko bidea luzea izan daiteke, hilabetee-takoa batzuetan. Behar izanez gero, unitateko pertsonalmediko, erizain eta erizain laguntzaileez gain, Ospitaleak zuenesku jartzen du laguntza psikologikorako espezialistatalde bat.

Nire haurtxo goiztiarra Neonatologiako Atalean

gu

raso

ak

haurtxo goiztiarra donostia unibertsitate ospitaleko ... · haurtxo goiztiarraren elikadura...

Documents