goiberri 009

16
Eztia ekoizteko garaia Mendiak lorez bete diren honetan, erleak lanean hasi dira 8-9 Aikur erleen museoko Elias Otegi eta Josune Epelde, erlauntzekin lanean. GOTZON ARANBURU Goierritarraren eta Otamotzen astekaria Gorka Telleria 3 Iritzia 4-5 Laureano Telleria 6-7 Klak!son 10 Gorka Berasategi 11 Argazki zaharra 12 Atagoiti-Aztiria 13 Asteburuko proposamenak 14 GOI B ERRI 9. zenbakia. 2012ko martxoaren 30a

Upload: goierriko-hitza

Post on 18-Mar-2016

251 views

Category:

Documents


5 download

DESCRIPTION

Goiberrir aldizkariaen bederatzigarren alea.

TRANSCRIPT

Page 1: Goiberri 009

Eztiaekoiztekogaraia Mendiak lorez betediren honetan, erleaklanean hasi dira 8-9

Aikur erleen museoko Elias Otegi eta Josune Epelde, erlauntzekin lanean. GOTZON ARANBURU

Goierritarraren eta Otamotzen astekaria

Gorka Telleria 3 Iritzia 4-5Laureano Telleria 6-7 Klak!son10 Gorka Berasategi 11 Argazkizaharra 12 Atagoiti-Aztiria 13Asteburuko proposamenak 14

GOIBERRI9. zenbakia. 2012ko martxoaren 30a

Page 2: Goiberri 009

02 GOIBERRIPUBLIZITATEA

Page 3: Goiberri 009

GOIBERRI 03KATE MOTZEAN

GOIBERRI

Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SLZuzendaria: Eskeine LegorburuKudeatzailea: Aloña LandaKoordinatzailea: Loinaz AgirreProdukzio arduraduna: Mikel AlbisuDiseinua eta banaketa:Bidera zerbitzuak. Berria TaldeaLege gordailua: SS-1638/2011

Egoitzak:Beasain:Urbialde plaza 7, behea. 20200.Urretxu: Barrenkale 13. 20700.Telefonoak:Beasain: 943-16 00 56Urretxu: 943-72 34 08

Webgunea: goiberri.hitza.infoPosta elektronikoa:[email protected]@otamotz.comPublizitatea: 647 319 775 – [email protected] arreta / harpidetzak:902-82 02 01 – [email protected]

Diruz laguntzen duten erakundeak:Altzaga, Arama, Itsasondo, Urretxueta Zumarragako Udalak

«Alaba jaio zeneguna, 2009kourriak 11, ez dutsekula ahaztuko»

GorkaTelleriaIjittu elkarteko kidea

Asier Zaldua ItsasondoGorka Telleria (Itsasondo,1976) Ijittu kirol elkarteko kideada. Herriko jaietan haurrentza-ko txirrindularitza lasterketaeta Altzagaratera igoera anto-latzen dituzte, urrian mendikobizikleta ibilbidea eta ondorenziklo-kros lasterketa. Ordiziakotxirrindularitza eskolako kideaere bada. Itsasondok txirrindulari bikai-nak eman ditu. Zein duzu gustu-koena?Bakoitzak berea du: Jokin Muji-ka lehena izan zen, ondoren Ai-tor Garmendia heldu zen, Zu-gaitz Ayuso eta Mikel Gaztaña-ga koadrilakoak ditut...Zaletasun bat.Txirrindularitza.

Oporretarako leku bat.Pirinioak. Mendian ibiltzea ereoso gustuko dut.Liburu bat.Ez naiz irakurri zalea: aldizka-riak bakarrik irakurtzen ditut.Musika talde bat.Berri Txarrak.Abesti bat.Abesti bakar bat aukeratzeaoso zaila da.Inoiz ahaztuko ez duzun eguna.Alaba jaio zenekoa: 2009kourriak 11.Amets bat.Osasuna edukitzea.Janari bat.Haragia.Edari bat.Sagardoa.Jaso duzun oparirik bereziena.Ez dakit.Gorroto duzuna.Gezurra.Goierriko txoko bat.Aralar aldea.Herriko alkate bazina...Ez dakit zer egingo nukeen. Ezdut politikarako balio.

«Ez dakit zeregingo nukeenalkate banintz, ezbaitut politikarakobalio»ASIER ZALDUA

Page 4: Goiberri 009

04 GOIBERRIIRITZIA

Dionisio Amundarain Itzultzailea

Berradiskidetuala herritartu

«Garaia da,exortzismoguztiakalde baterautzi, etagizaliberazioanpentsatzenzintzohasteko»

adira hitz po-tolo asko,euskaraz etaerdaraz, az-tertu beharko

liratekeenak. Adibidez, zer esannahi dugu berradiskidetu behardugula esatean? Eta gaztela-niaz reconciliar esaten dutene-an? Nago, berez zer esan nahiduten jakin gabe edo kontuanhartu gabe erabiltzen ditugulatermino asko.

Biktima batek eta haren fa-miliartekoren baten borreroakberradiskidetu egin beharomen dute. Baina berriro adis-kidetu behar izateko, izan aldira inoiz adiskide? Hain zuzen,nik ulertzen dudan moduan,berradiskidetuk berriro adiski-detzea esan nahi du.

Badirudi, ETAko bati besteinori eskatzen ez zaiona eskatunahi diotela. Niri inork ez dit es-katuko, uste dut, nire euskal-duntasunaren kontra dagoenbaten adiskide izatea. Ala bai?Kristaua naizelako, halakoarenadiskide behar ote dut izanezinbestean? Hori eskatzea,adiskide izatea eta kristau iza-tea faltsutzea da. Gainera, ETA-koen eta biktimen arazoaz arigarela, maila zibilean ari gara,eta ez maila erlijiosoan.

Adiskidea, niretzat, naturazedo kreazioaz kidea izateazgain, beste zerbait da. Adiski-dea, niretzat, Kristoren salba-zioaren harian kide izateazgain, beste zerbait da. Adiski-detasuna, agian, Aristotelesekesan zuena da: «adiskidetasu-na, bi gorputzetan bizi den ari-ma da; adiskidetasuna, bi ari-metan bizi den bihotza da».

Edota XIX. mendeko poeta ba-tek esana: «adiskidea, ozenkipentsatzeko modua ematendizun pertsona da».

Bestetik, duela gutxi Bilboko,Gasteizko eta Gipuzkoako go-tzainek argitaratu duten izkri-bua dago. Bibliako puntu askokontatzen sekulako erakustal-dia egin ondoren, betiko leloraetorri dira: «Indarkeria guztienbehin betiko amaiera emanezETAk egin duen iragarpena po-zik eta itxaropenez hartua izanda gure aldetik eta gizartearenaldetik, baina bera behin beti-rako desagertu dadin desiatzeneta eskatzen jarraitzen dugu».Alde batetik, Elizaz duten ikus-pegi faltsua nabari da: «gurealdetik eta gizartearen alde-tik»; nonbait, gotzainak ez diragizarteko kide, baizik gizartea-ren gainetik leudeke; VatikanoII.a kontzilioak agertu duenarenkontra argi eta garbi; hartanizan ere, Lumen Gentium kons-tituzioan, herria aipatzen da le-henik (2. kap.) eta hierarkiagero (3. kap.). Bestetik, «indar-keria guztien behin betikoamaiera emanez ETAk…» dio-te; beraz, ETAk bukatu du gurearteko indarkeria guztia? Bene-tan txundigarria! ETAren adie-razpenarekin bukatu al da Es-painiako eta Frantziako gober-nuen indarkeria? Izugarria guregotzain hauen zozokeria etatxolinkeria!

Gogora dakarkit horrek bes-te pasadizo bat. Duela gutxiarte, Ostiral Santuko otoitz ba-tean, Orixek dakarren itzulpe-nean, hau errepikatzen zengure elizetan, urtea joan urteaetorri: «Egigun otoitz judu gor-

bizien alde ere...». Lehenik etabehin, «judu gorbizi» hori, lati-neko «pro perfidis judaeis»enaldean, eufemismo samarradela uste dut. Gaur, zorionez,gure eliz hizkuntzatik uxatua daesapide gezurti hori. Esapidehorren arabera, juduak izangoziren Nazareteko Jesus herio-tzara galdu zutenak. Gaur bes-tela hartzen da krimen hura:erromatar inperioa izan zen hil-ketaren erantzule nagusia;erromatar inperioa eta harkmorroi eta kide zituen juduagintariak, eta ez judu-herria.

Uste dut, beste horrenbesteesan beharko litzatekeela gu-rean. Beste guztien gainetik,espainiar eta frantziar inperio-ak dira gure arteko indarkeriaguztien erantzule nagusi.

Badirudi, gure gotzain hauek,besteak beste, oraindik ere ba-diren exortzisten munduan bizidirela. Beren indar guztiak gaitzguztien erantzule litzatekeendeabru pertsonal baten kontrajarri nahi lituzkete, ETA litzate-keelarik demonio pertsonal ho-rren akolito. Uste dut, garaiadela, exortzismo guztiak aldebatera utzi, eta giza liberazioanpentsatzen zintzo edo bulartsuhasteko. ETAtik libra gaitzazuez, baizik gaitzetik, zapalkun-tzatik, gezur sozialetik, injusti-ziatik, ideologia zekenetatik li-bra gaitzazu esaten hasteko.

Hasierara itzuliz, ETAkoeibiktimekin berradiskidetu dai-tezen eskatzeak ez du, ez burueta ez hanka. Hau da behardena: ETAkoei eta guztiei herri-tartu daitezen eskatzea. Hiritaredo horrelako kontzeptu artifi-zial eta hutsalak baztertu, etaherritartasuna bilatzea. Gurekasuan, euskal herritartasuna.Beste lur-eremu batzuetakoherritartasuna mespretxatzenez duena, baina bertakoa sen-dotuz. Horiek horrela, atreben-tzia handiz bada ere, nire gon-bita, ETAkoei adina biktimei,orobat Euskal Herrian bizi nahiduten guztiei, euskal herritar-tzeko premia handiz eta ahale-gin osoz.

B

Page 5: Goiberri 009

GOIBERRI 05IRITZIA

Olinpoan aspertuta bizi ziren jainkoak lurtar hilkorrei erronka be-rriak jartzen dibertitzen ziren garaian, ba omen zen muino baten gai-nean eraikitako herrixka bat .

Behin, herrixka hartako biztanleen borondate ona proban jarrinahian, harri multzo erraldoi bat jarri zuten jainkoek herrixkatik ate-ratzeko zegoen bide bakarraren erdi-erdian.

Herritarrak, herrixkatik ezin zirela irten konturatu zirenean, jainko-ak madarikatu zituzten, baina harri pila hura mugitzen saiatu ereegin gabe, biratu eta etxera itzuli ziren. Asto gainean alboko herrirabidean zihoan nekazaria izan zen harri multzo haren aurrean jainko-ak madarikatu gabe pentsakor geratu zen bakarra. Astotik jaitsi, etaharriak kentzeari ekin zion. Halaxe aritu zen urteetan, harriak kendueta kendu, harik eta harriak mugitzeko gauza izan ez zen arte. Tarte-ka gerturatu izan zitzaion herritarren bat edo beste laguntzera, bai-na harri pilak erraldoia izaten jarraitzen zuen…

Gaiz aldatuz, azken boladan puri-purian dabilen gaia da zaborbilketarena gure artean. Legazpin, laster jarriko da martxan atez

atekoa. Desinformazio asko zabaldu da bilketa sistema honen in-guruan, eta herritar denak ez daude pozik. Ni (eta beste asko), bai.Hondakinen arazoari irtenbide jasangarria eman nahi bazaio, he-rritarren borondate ona baino zerbait gehiago beharko dela kon-bentzituta nago.

Eta zu Gorka, zer moduz Zumarragan? Erabiltzen al duzu bosga-rren edukiontzia? Ala oraindik ere dena berdera botatzen jarrai-tzen dutenetakoa zara?

Aizu, errespetu pixka bat, mesedez. Nola “oraindik ere”? Jakinezazu ni ez naizela zabor guztia edukiontzi berdera botatzen dute-netakoa. Bueno, tarteka botoi-pila bat edo beste bota izan dut,baina ezer askorik ez (kar, kar). Bosgarren edukiontzia? Bai, noski,atarian orritxoa jarri zuten bezain laster eman nuen izena, eta etxe-an dauzkat bosgarren edukiontzia irekitzeko giltza, zabor kubomarroia eta patata, arto edo ez dakit zerez egindako zabor-poltsabiodegradagarriak. Beharbada nahikoa ez, baina bada zerbait.

Ipuin polita kontatu didazu, baina Olinpoaren erreferentziakurrun xamarrekoak zaizkit tamalez. Horrelakoetan beti kontatzendudan istorioa etorri zait berriz ere burura, nire izeba bati jazotakoa(based on a true story). Mutil koxkor batek goxoki poltsa hutsa lu-rrera nola botatzen duen ikusi eta nire izebak, lurretik poltsa jasoeta errieta egiteko modu zeharkakoa hautatuz “aizu, mutiko, pol-tsa hau erori zaizu”. Mutikoak, ez bat ez bi: “ez , lasai, ez zait erori,bota egin dut”. Harrapazan!

Atez-atekoa? Emango diguzue esperientziaren berri. Neroni es-zeptiko xamarra naiz, egia esan behar badizut, zaborraren kontuhonetan; are gehiago, kristo guztia birziklapen tasak, zaborra ku-deatzeko sistema ezberdinak, balizko errauste plantak isuriko li-tuzkeen gas kutsakorren izen xelebreak aipatzen ari den honetan.Euskal Herriko ohiko alderdikeriak erabat kirastu duen gaia dela ezdut aipatu, baina horrek ez dauka garrantziarik, ezta Nerea?

bateta

bat

Asteko irudiaGreba orokorraSaretik

Bertsomovieda Beasanigo Arrano elkarteakantolatu duen Bertsomo-vieda lehiaketan aste hone-tan ireki dute bideoak boz-katzeko epea. 20 lan aur-keztu dituzte guztira, etaGoierrin egindako hainbatlan daude horien artean.Apirilaren 15era arte egongoda bozka emateko aukera.Erabiltzaile bakoitzak nahiadina lani eman diezaiokebozka, baina ezingo du lanbakoitza behin baino gehia-gotan bozkatu.Bertsomovieda.com

Nerea Elustondo

Gorka Azkarate

JOSU MAROTO

Page 6: Goiberri 009

06 GOIBERRIELKARRIZKETA

«Antolatzen laguntzekojendea badago, baina ezburu izan nahi duenik»

Laureano TelleriaSegurako prozesioaren antolatzailea

Iñaki Gurrutxaga SeguraAurten 30 urte beteko dira Lau-reano Telleria (Segura, 1935)eta haren jirako hainbat lagunSegurako Aste Santuko proze-sioa antolatzen hasi zirenetik.Gaur, Ostiral Santuko aurrekoostirala, eta azkeneko hiru ha-markadetan bezalaxe, elizanelkartuko dira prozesioan ate-ratzen dituzten santuak garbi-tu, txukundu, jantzi eta dato-rren asterako dena pronto uz-teko. Prestaketa horien nondiknorakoak eta beste hamaikakontu azaldu ditu Telleriak,orain astebete Segurako sa-kristian egindako elkarrizketan.Gaur elizan elkartuko zareteprozesioan ateratzen diren san-tu guztiak pronto uzteko. Halaere, aurreko lanak ere egin be-harko dituzue, ezta?Prozesioa bukatu eta berehalalan asko izaten da trasteak ja-sotzen, eta orduan, inbentariomoduko bat egiten dugu orribatean: zer dagoen, zer ez, zerdagoen puskatuta, zer aldatubeharrean... Bi mila piezatikgora dira mugitu beharrekoak;arropak direla, eskularruak,kandelak... Horiek jasota dau-dela, abenduan konponketekinhasten gara. Egia esan, kon-pondu beharreko lan asko arte-lana da, eskulana, eta denboraasko behar izaten da.

tzen zen moduan. Arropen di-seinua, berriz, aurrekoen ber-bera izaten da. Bartzelonatikekarri genituen behin oihalak,eta Alemaniatik ere bai bestebehin. Bolada batean EuskalGobernuak asko lagundu zigun,eta orduan berrikuntza onaegin genuen. Zenbat dirutaz ari gara ba?Milioiak, baina milioak pezeta-tan! Inauteri itxura hartzen arizen prozesioa orduan: traje bat

Eta zenbat jende elkartzen za-rete? Nola egiten duzue lan ba-naketa?Jende asko, nahiz emakumez-ko nahiz gizonezko. Hogeita ha-mar lagunetik gora izango gara!Gizonezkook egiten ditugu la-nik zakarrenak-edo: irudiak jai-tsi, andak jaitsi, pisudun lanak...08:30ean hasten gara gu. Gero,09:30ak aldera, emakumezko-ak etortzen dira irudiak janzte-ra. Arropa denak txukun-txu-kun jasota edukitzen dituzte.Irudi horiek aste eguneko arro-pekin egoten dira elizan, etaprozesiorako arropak janztendizkiete. Ondorenean, haiekbukatzen dutenean, gizonez-koak hasiko gara berriz: andanjarri, lotu eta dena prest utzi. Jaietako arropak janzten diz-kiezuela, alegia. Horrela hotsegiteko ohitura omen duzue.Hala da, bai! Emakumeena osolantegi berezia izaten da. Denaplantxatuta edukitzen dute,eta egunean bertan ere plan-txatzen dituzte. Hariekin etaorratzekin-eta, hor ibiltzen dira.Arropa bera ere berezia izatenda, kalitate handikoa.Belusezkoak izaten dira. Arropahorietako batzuk orain hamar-hamabost urte berritu geni-tuen, eta ahal den materialoneneko oihalak erosten saiatuizan gara, beti ere, dirua ailega-

puskatuta, bestea nola edohala lotuta, bestea sokekin... Ezbaitzegoen! Hau herri txikia da,eta diru eske ez dago hasterik.Dirurik ez, baina herriak lagun-du lagunduko du, azken uneanbaldin bada ere.Segurako prozesioak lan askodauka antolatzen, baina he-rriak asko laguntzen du. Horihorrela da. Santu Eramaleare-na, esaterako, lan zakarra da.Lan gehientsuenak borondate-arekin egin daitezke, baina san-tua eramateko borondatea etaindarra behar dira, eta horreta-rako gaztea behar da. Eta ba al dago?Gazteei-eta elizak irrist egitendie, baina prozesioan denakhemen izaten dira. Ni ere harrituegiten naiz. Santu eramale ari-tzen direnetatik %95-edo, hile-tetan-eta bakarrik etortzen diraelizara, baina Aste Santuantxintxo azaltzen dira. Irudiak-eta elizan uzten ditu-zue, baina paso bizidunak-etabestela prestatzen dituzue.Burdinazko mahai batzukdauzkagu, eta zapiekin ondoestalita utziko ditugu irudiak,elizaren bueltan. Paso bizidu-nak, berriz, udaletxean janztenditugu. Lehen etxeetan jasotzen omenziren santuen arropak. Noizgaldu zen ohitura hori?

«Bi mila piezatikgora dira mugitubeharrekoak;arropak, kandelak,eskularruak...»

«Prozesioak lanasko daukaantolatzen, bainaherriak askolaguntzen du»

«Gazteei-eta elizakirrist egiten die,baina prozesioandenak hemenizaten dira»

Page 7: Goiberri 009

GOIBERRI 07ELKARRIZKETA

Gu hasi ginenean. Batzuk ko-mentuan egoten ziren, eta bes-te batzuk apaizari-eta lagun-tzen zioten emakumeen etxee-tan. Orain urte batzuk lokal battxukundu genuen sakristia gai-nean, eta traje guztiak han edu-kitzen ditugu, izen eta guzti.Zuek denak ere adinean aurrerazoazte. Segidarik ba al dago?Hor ikusten dut nik arazoa! Jen-deak izugarri laguntzen du, etaeskerrak horri. Hemen dagoenlanarekin, eta jendea ezezkoanjarriko balitz... Eta pena da.Orain 300 urteko agiriak dauz-kagu, aintzinatik datorren pro-zesioa dela diotenak: «... estaprocesion que viene de tiempoimmemorial...»Eta zuek eutsi egin nahi?Horixe ba. Izugarrizko arazoadaukagu momentu honetan.Ez dakit udaletxeari edo zeiniesan beharko diogun, lagun-tzeko jendea badago, bainaburu izan nahi duenik ez dugubilatzen. Hiru lau lagun gabiltzaorain, eta denak 70 urtetik go-rakoak. Hamaika saiakera egindugu, baina ezin. Guk esatendiegu sekretu den-denak era-kutsiko dizkiegula.Sekretu asko al dago ba?Ikusten ez den lan asko dago:janzteko erak, nora eraman,nora ekarri... Horiek dira esatenditudan sekretuak edo lanak.GOTZON ARANBURU

Erramu igandea. Meza eta erra-mu bedeinkatzea Sorkundeta-rren komentuan, 11:00etan.Ostegun Santua. Azken Afarikomeza 17:00etan, eta prozesioa-ren irteera, 18:15ean.Ostiral Santua. Gurutze BideaSanta Engrazitik Sorkundetarrenkomentura (08:00); JaunarenNekaldiaren ospakizuna (16:30)eta prozesioaren irteera (18:15).Larunbat Santua. Pazko Gauaeta Meza Santua Sorkundeta-rren komentuan (21:30).Pazko Igandea. Meza Sorkun-detarren komentuan (11:00).

Egitaraua

Page 8: Goiberri 009

08 GOIBERRIASTEKO GAIA

Erlezain Eguna ospatuko dute igandean Zegaman, eta erlearen inguruko hainbatjakintza ikasteko aukera egongo da; bertara joan ezin duenak Urretxuko Aikurmuseoan ere badu erleen munduak ezkutuan dituenak ezagutzeko aukera.

Asier Zaldua UrretxuErleek loreak behar dituzte ez-tia sortzeko eta, beraz, neguanegonean egoten dira. Gordetaduten eztia jaten dute, eta ape-nas irteten dira. «Neguan, egu-raldi ona egiten duenean baka-rrik irteten dira, baina lorerik ezdagoenez, ezin dute lanik egin».Hala jakinarazi du Urretxuko Ai-kur museoko Josune Epeldek.

Aikurren, erlearen ingurukosekretu guztiak ezagutzeko au-kera eskaintzen dute, erleen ziz-tada mingarriak burutik kendu,eta erlea zein animalia langileaden ikasita amaitzen dute bisita

Aikurrera joaten direnek. Epel-deren arabera, «erleen antola-ketak bisitariak txunditzenditu». Erlezainen ezkutukolana ere ezagutu daiteke San-ta Barbara bidean dagoenmuseo honetan.

Eguzkia berotzen hasi eta lo-reak irtetearekin bat hasten dadenboraldia erleentzat eta erle-zainentzat. Epeldek azalduduenez, «martxoko lehen aste-etan lan asko egin dute erleek.Erlauntzak eztiz beteta dituzteeta polen pila bat ekarri dute».Otsaila oso hotza izan da eta,loraldia atzeratu egin da. Saha-

tsa ohi baino beranduago lora-tu da, eta txikori lorea loratzenari da dagoeneko. Gustura har-tu dute, beraz, erleek martxokoberoa. «Otsaila horren hotzaizanda, behar zuten. Jana es-kasten ariko zitzaien».

Izan ere, erleek eztia behardute bizirauteko. Hori dute eli-kagai eta jana ziurtatzearekinbatera erregina arrautzak ipin-tzen hasiko da. «Hemendik au-rrera jan asko behar dute umehoriek guztiak elikatzeko. Garaihonetan erreginak egunean2.000 eta 3.000 arrautza ingu-ru jar ditzake, eta maiatza alde-

ra 70.000 erle egon daitezke er-launtza batean».

Iraila bukaera bitartean egin-go dute eztia, eurek jateko, ku-meei jaten emateko eta negua-rako gordetzeko.

PolinizazioaErlezainek behar baino eztigehiago egitera bultzatuko di-tuzte, ordea, bizi diren erlaun-tzan gainean kaxak jarriz. Bainaeztia ez da erleek sortzen dutenproduktu bakarra. Gizakiaren-tzat horren osasuntsua denpropolia ere egiten dute. Er-launtzak desinfektatzeko era-

Erleak lanean

Page 9: Goiberri 009

GOIBERRI 09ASTEKO GAIA

biltzen dute erleek propolioa,baina horiek ez dira intsektuhauen ekarpen bakarra. Ga-rrantzitsuena ere ez, sikiera.Izan ere, nektarra eta polena bil-tzen duten bitartean, natura-rentzat behar-beharrezkoa denpolinizazioa egiten dute. «Pole-na lore batetik bestera pasa-tzea funtsezkoa da, loreak er-naltzeko. Nahi gabe egitendute: ileak polenaz zikintzenzaizkie eta lore batetik besterapasatzen dute».

Lan hori beste intsektu ba-tzuek ere egiten dute, baina er-leek beste inork ez bezala egi-ten dute: bidaia bakoitzean loremota bakarretik hartzen dituztepolena eta nektarra. «Irteerako1.000 eta 1.500 lore bisitatzendituzte, espezie berekoak. Etxe-ra heltzean, paparoa eta han-kak hustu eta berriro irtetendira. Hurrengo bidaian bestelore mota bat aukera dezakete.Jana gertu badute, kilometrobateko erradioan ibiltzen dira,eta bestela, hiru kilometrourrundu daitezke». Hala, erlate-giak jana dagoen tokian presta-

tzen dituzte erlezainek, «beste-la, gehiago nekatzen dira,gehiago jan beharra dute, istri-puak izateko aukera handiagoadute, denbora gehiago galtzendute...».

Liztorra eta barroaBidai horietan, ordea, «etsaiei»ere egin behar izaten die aurreerleek. Tartean, gizakiari eta az-kenaldian horren ezaguna eginden Asiako liztorrari. Epeldekazken hau dagoeneko EuskalHerri osoan zabaldu dela ustedu; baita, arazoa ez dela aditze-ra eman den bezain larria: «Ara-zo askoz ere serioagoak ditugu:barroa bera, adibidez».

Epelderen arabera, «liztorrabere burua elikatzeko sartzenda erlauntzetara, ez txikizioaegitera, eta hala, erlauntza ba-karra dagoen tokian habia egi-ten badu, seguru aski nabaritu-ko da. Baina, berarekin bizitzenohitu beharko dugu». Etorri daeta zaila izango da kontrola-tzea, «hemengo erleak ez baituezagutzen eta oraindik ez dakibere burua babesten».

Epeldek azaldu duenez, ba-rroa «akaro bat da eta jada tra-tamenduetara ohitu da». Asia-tik datorren akaroa da eta han-go erleak garbitzen ikasi zuen,baina «hemengoak ikasiko aldu?». Ingurua nahiko kutsatutadago pestizidekin Aikurreko ar-duradunaren ustez, eta «erleahortxe dabil... Guk kontrolatuezin ditugun gauza asko daudeeta jendea kezkatuta dago. Er-lea ez da erraz ohituko halakotoki kutsatu batean bizitzera.Bizimodua aldatzen ez badugu,zer gertatzen den ikusi egin be-har».

Baikorrak izateko arrazoiakere badaudela dio, ordea:«Egungo erlauntzekin transu-mantzia egitea garai bateanbaino errazagoa da, autoaneraman baititzakegu mendira.Erleak ere mugitu egiten dira:udaberrian bailarako loraldiakaprobetxatzen ditugu eta udanmendira eramaten ditugu. Hanbeste loraldi batzuk dituzte: txi-larra, haritza, artea... Hauekinegiten duten eztia ilunagoa da,fuerteagoa».

Urretxuko Aikur museokoargazkiak: ezkerrean kanpokoerlauntzak eta eskuinean erleak.GOTZON ARANBURU/ASIER ZALDUA

«Sasoi honetanerreginak egunean2.000 eta 3.000arrautza jarditzake»

«Asiako liztorrabaino arazoserioagoak ditugu:barroa izenekoakaroa, adibidez»Josune EpeldeErlezaina

Page 10: Goiberri 009

10 GOIBERRIGAZTEAK

Klak!son: sailkatu ezindaitekeen musika libreaMiriam Luki UrretxuKlak!son taldea Urretxuko, Zu-marragako eta Antzuolako mu-sikariek osatzen dute. Talde batbaino, proiektua dela diote, ahobatez, Mikel Arriaran bateria-jotzaile zumarragarrak eta AritzOrmazabal baxu-jotzaile urre-txuarrak. Taldean sartutako az-ken musikariak dira. Izan ere,Klak!son-en ibilbidea luzea dajada, eta hainbat musikari igarodira bere abestien partitureta-tik. Sortzen duten musikakezaugarri bat badu, ezin delasailkatu da.

«Gure artean ez dago liderjakinik. Hortaz, erabaki guztiakdenon artean hartzen ditugu»,dio Ormazabalek. Horrek, sor-menaren alde eta kontra egiten

duela gehitu du Arriaranek,«malguagoa eta irekiagoa dagure musika. Baina, poliki lanegiten dugu, ezinbestean».

Estilo zehatzik ez daukate.Entzutean ondo sartzen denmusika sortu nahi dute. «Berriaeta originala izatea baino, be-rezkoa eta gurea izatea nahidugu», azaldu du bateria-jo-tzaileak.

Taldeko kide bakoitzarengustu musikalak oso bestela-koak dira. Heavy zale bati rockzalea gehitzen zaio; aurrekoeipost-punk-a gustuko duena.Blues-a eta funky-a gogoko di-tuenarekin osatzen daKlak!son taldea.

Iaz, urte amaieran, lehenen-go diskoa plazaratu zuten, Zai

at Devo city izenekoa. Hiru urte-ko ibilbidearen emaitza da, be-raiek ekoitzitako artisautzalana. Musikari gazteek euren la-nak merkaturatzeko dituztenaukerei buruz galdetuta, «au-kerak, egon badaude. Musikatalde gutxik dute merkatu han-dirako sarrera txartela. Baina,baliabide digitalek aukera be-rriak sortu dituzte», dio Orma-zabalek.

‘Klak’ doinuaAstero Antzuolan (Gipuzkoa)egiten dituzte entseguak. Han-go lokalean grabatu zuten, iabere osotasunean, Zai at Devocity. Jon Pinillos zumarragarra-ren letrak kantatzen ditu MikelBargiela abeslari antzuolarrak.

Astean behin Klak!son taldeko musikariak Antzuolan elkartzen dira, eta bertako musika lokaletan egiten dituzte entseguak. HITZA

Asier Alkorta gitarra jotzaileaeta Jon Gurutz Biteri piano jo-tzailea osatzen dute Klak!son.Abestien egilea izateaz gain, Pi-nillos produkzio lanetan ere ari-tzen da.

Diskoaren ekoizpena norbe-rak egin badezake ere, banake-tarekin arazo gehiago daudeladio Ormazabalek. «Honetanere, bide berriak bilatu behardira». Mila ale atera dituzte.Urretxuko eta Zumarragakohainbat tabernatan salgaidago, 5 euroan. Apirilaren 13anAbadiñon (Bizkiaia) joko dute.

Taldearen izena ez dago au-toen turutarekin lotuta. Klakonomatopeiaren doinutik da-tor, «iratzarri zaitzakeena, mu-giarazi», argitu du Arriaranek.

Page 11: Goiberri 009

GOIBERRI 11GOIERRITARRAK MUNDUAN MUNDUTARRAK GOIERRIN

ArgentinaHerritar izena: argentinar.Eremua: 2.766.890 km2.Hiriburua: Buenos Aires.Biztanleak: 40,6 milioi.Dirua: Pesoa. Hizkuntza:gaztelania (ofiziala),kitxua, guaraniera, aimara,maputxe, tobera, ona,txiriguanoera, pueltxe,tehueltxe, vilela...

Loinaz Agirre OrdiziaEuskal Herritik kanpo denbo-raldi batez bizitzeko gogoazuen Gorka Berasategik (Ordi-zia, 1984). Beste herrialde ba-tean nola bizi diren ezagutu etaherrialde ezezagun bateanbere kabuz zenbateraino mol-datzeko gai zen probatu nahizuen. Argentina aukeratu zuenabentura horretarako. 2008tikbertan bizi da ordiziarra. Kaze-taria da lanbidez.Zertan zabiltza Argentinan?Argentinarrekin hartuemane-an, haien bizimodua eta kulturaezagutzen. Baita lanean ere.Hainbat hedabide euskaldune-kin kolaboratu izan dut: Euska-di Irratiarekin, Argiarekin, Be-rriarekin, Gara egunkarikoGaur8 gehigarriarekin... EuskalHerriko hedabideetan zabal-tzeko gai berrien bila nabil beti,

prestutasun handia du jende-ak. Testua prestatu ondoren,Euskal Herrira bidaltzea da hu-rrengo pausoa.Ekonomia krisian murgildutagaude hemen. Zer moduzkoegoera bizi dute Argentinan?Argentinan ekonomia hazkun-de handia izan dute azken urte-otan. 2001eko krisiarekin alde-ratuta egoera asko hobetu deladio jendeak eta lana egon ba-dago. Dena den, lan baldintzakkaxkarrak dira orokorrean, etabizi baldintza duinetatik baz-tertuta jarraitzen du jende kon-puru handi batek. Buenos Aire-sen begi bistakoa da hori.Argentinatik zer ekarriko zenu-ke Goierrira?Matea eta Buenos Airesekokultur agenda.Eta Goierritik zer eramango ze-nuke Argentinara?Txindoki.

Gorka BerasategiOrdiziarra Argentinan

«Euskal Herriko hedabideetanzabaltzeko gai berrien bila nabil beti»

Argentinako hiriburua, Buenos Aires. GORKA BERASATEGI

interesgarri iruditzen zaizkidangaien atzetik.

Buenos Aireseko gida bat ereidatzi dut Astero argitaletxea-rentzako. Laster argitaratukoda.

Horrez gain, Euskaltzaleakdiasporako elkartean euskaraeta gaurkotasun tailerra ema-ten aritu naiz. Nola egiten duzu kazetari lana?Argentinako eta Hego Ameri-kako gertakizunak jarraitzen di-tut eta arreta ematen didatengaietan sakontzen dut. Zorio-nez, Argentinan, hitz egiteko

«Matea eta Buenos Airesekokultur agendaeramango nituzkeGoierrira»Gorka BerasategiKazetaria

Babeslea

BuenosAires

Page 12: Goiberri 009

12 GOIBERRIARGAZKI ZAHARRA

Loinaz Agirre OrdiziaDerion (Bizkaia), 1977-1978denboraldian ateratako argaz-kia da. Bertan, 2. mailara igo-tzeko faseko partida jokatu zu-ten ordiziarrek Gernika taldea-ren aurka. 12-9 irabazi zutengoierritarrek.

Ordiziako taldekideak ageri

dira argazkian. Zutik daudenak,ezkerretik eskuinera, Garmen-dia, De Castro, Osinalde, Arda-naz, Arizmendi I, Mujika, Aies-taran eta Castejon dira. Piko-txean ageri direnak, berriz,Latasa, Korta I, Larrañaga, Ote-gi, Arzizmendi II, Korta II etaGarmendia.

Duela 35 urteko Ordizia errugbi taldea da argazkikoa, Derion, 2. mailara igotzeko faseko partida jokatu zutenekoa. GOIBERRI

Ordiziakoerrugbilariak

Page 13: Goiberri 009

GOIBERRI 13IBILBIDEA

Aizaleku babesle Atagoiti lepotik Aztiriarako bideak bi artzaintza leku batzen ditu, basoartean eta Aizalekuren magalean.

Aimar Maiz Gabiria Txirrinduzaleentzat eta urteanbehingo rallyarentzat gogokomendate bihurtu den Atagoiti-ko lepoa Gabiriaren eta Legaz-piren mugan dago. Artzaintzalekua da, eskola zaharreko Ur-biako azken artzainetatik birensehaska: Atagoiti eta Irazola.Aizaleku mendiaren (811m)magaletik, baso pistaz, Aztiriaauzunera joango gara; Aizkorriatariko gainera. Artaldeen ne-

guko bazkaleku da Aztiria(605m), eta etxe ardien tradi-zioak irauten du oraindik ere.

Atagoiti baserriaren ertzetik(513m) bidezidorrean goraabiatuko gara, zelai burukobaso-bidera segituan iristeko.Ezkerrera dagoen bidegurutze-an eskuineko bide-adarrari hel-duko diogu. Pista nagusia da,eta hari jarraitu behar zaio au-rrerago dauden beste bi guru-tzeetan ere, harik eta Aztiriko

baserrietara iritsi arte. Markazuri-gorriekin seinalatuta dago.

Aizalekuren bizkar ia osoa pi-nudiek hartua daukate gauregun, tarteka pagadi zaharrenbat ikusiko badugu ere. Bideanaurrera, Usardi aldean —argin-dar linea igaro eta aurreraxea-go— zabalune politak irekitzendira. Gabiriako Madariaga biz-karra lehenik, atzean Izazpi-Kizkitza mendilerroa, eta hon-doan Ernio begizta litezke.

Bi bihurgune itxi gainditukoditugu bidean. Bigarrenean —trenbide-egurrez egindakoeserleku bat dago—, gorantzAizaleku tontorrerainoko pistahasen da. Aurrera, berriz, Arala-

rren ikuspegia azalduko da pa-rez pare, Txindoki tentea burueta Goierriko bailarak oinetan.

Gaintzabal, bista gozatuz Metro gutxi batzuk eginda, Az-tiriko jatorrizko herrigunera iri-tsiko gara. Baztarretxe etxeaigaro, eta Etxeaundi, EtxetxoGoikoa, Etxetxo Behekoa etaGarakoetxek osatzen dutemultzoa, txalet berriagoekin.

Jada asfaltozko bidean, Ze-rain-Legazpi errepidera irtenaurretik, merezi du Gaintzabalmuinora (614m) joatea, ezke-rrera geratzen den pistan. Aiz-korriren eta Aralarren begirale-ku paregabea da.

Santa Marina ermita, elkar-tea eta bi jatetxe zain aurkitukoditu ibiltariak pauso batera, pa-gopeko plazaren bueltan.

Aztiriko herrigunea, atzean Aizkorriko mendizerra elurtuta duela, Gainzabal muinotik. AIMAR MAIZ

Atagoiti-AztiriaLuzera: 3,3 kilometro Denbora: 60 min. Altuera max: 614 metro Desnibela: 101 metro Zailtasuna: Erraza

Irteera

Helmuga

Aizaleku

Legazpi

Page 14: Goiberri 009

14 GOIBERRIAHOLKUA

2011koerrentazergarenezaugarriak

Zuzenki aholkularitza

itortu beha-rreko erren-tak hauekdira: zergadu-nak urte na-

turalean lortutako etekin etairabazi guztiak aitortu beharditu; lanaren etekinak (solda-tak, pentsioak...) kapital higi-garriaren etekinak (kontuen in-teresak, letrak, dibidenduak...);Ondasun higiezienen (etxebizi-tza, lokal, etb) alokairutik lortu-tako etekinak; jarduera ekono-

Errenta salbuetsiakDesgaitasunagatik jasotakoprestazioak: ezintasun iraun-korragatik edo baliazintasunhandiagatik jasotakoak. Baitaere ezintasun iraunkor osoaga-

tik jasotakoak 55 urte bainogehiago eta jan edo jardueren-gatik 600 !tik gorako diru sa-rrerarik ez denean, lehenengourtean izan ezik. Salbuetsiakdaude baita zahartasun eta el-barritasun aseguruak hauen ja-torria elbarritasuna denean.

Gizarte Segurantzako etaprestazio publikoak: prestaziofamiliarrak eta zurtztasunprestazioak. Langabezi presta-zioa: ordainketa bakarrean egi-ten denean.

Kontuan hartzeko datak- Autolikidazio proposamenakonartzea: 2012/04/11tik2012/05/04ra.- Errenta mekanizatuko hitzor-dua eskatzea: 2012/04/16tik2012/06/08ra.- Aitorpenak aurkezteko epea:2012/04/17tik 2012/06/24-era.

Amikoen etekinak (enpresabu-ruak eta profesionalak); onda-re irabazi eta galerak (pisuensalmentak, akzioena...), etaerrenta egozpenak (nazioarte-ko zerga gardentasuna).

KenkariakO!"#"!!$ Zergadunek 1.327!-ko kenkariaizango dute urtean. Autolikidaziobakoitzeko egingo da kenkari hau.J$!%&'!$ '#"(")*#"$+&+,$,-'#"400!, 15.000! baino oinarriezargarria txikiagoa dutenentzat.L$(.$/',&'( ',$ 0'(,+*"%&-('( #"(0'(,+$-*"$Zergadunek kontzeptu horienga-tik jasotako %1eko kenkaria izan-go dute, Oinarri Ezargarria20.000!-takoa edo gutxiagoabada. Autolikidazio bakoitzekopraktikatuko da kenkari hau.1$)*2*$! ',$ 0'!,+"($2$Ahaideengatik: lehenengoa558!; bigarrena 691!; hirugarre-na 1.168!; laugarrena 1.380!;bosgarrena eta hurrengoak1.804!.Adinagatiko gehikuntza: 6 urte-tik beherakoa, 319!.Seme-alaben urteko mantenua or-daintzeagatik: %15Aurreko ahaideengatik: 266!zergadunarekin bizi denean edohonek ahaidea bertan bizi dadinmodu jarraituan egoitza bati dirukopuruak ordaintzen dizkionean.

Ezintasunagatik: Zergaduna, au-rreko edo ondorengo ahaidea, ez-kontidea, izatezko bikole-laguna(2/2003 Legearen, maiatzaren7koaren, arabera eratua) edo ze-harkako ahaidea, laugarren maila-raino, hau barne, desgaitua dene-an, edo 65 urteko edo hortik gora-ko pertsona desgaituazergadunarekin bizi eta aurrekoahaide edo asimilatuen zerrendansartuta ez dagoenean:Adineko pertsonak mendekoakizateagatik: Zergaduna, aurrekoedo ondorengo ahaidea, ezkonti-dea, izatezko bikole-laguna(2/2003 Legearen, maiatzaren7koaren, arabera eratua) edo ze-harkako ahaidea, laugarren maila-raino, hau barne, mendeko per-tsona denean eta 60 urte bainogehiago dituenean. Baita ere,mendeko pertsonak 65 urte edogehiago dituenean eta zergaduna-rekin bizi izanik aurreko ahaideenzerrendan sartuta ez dagoenean:Adinagatik: 65 urtetik gorakoen-tzat: 319! ; 75 urtetik gorakoen-tzat: 584!.%'+.$*,&$!'( "(%$!'/$/'+,&$

Pertsona desgaituen ondarea ba-besteari buruzko 41/2003 Lege-an araututako ondare babestuariegindako ekarpenek %30eko ken-karia dute. 3.000!-koa da urtekomuga.O3*#" ',4'/*-*,-$ '!!'(,$(3$!,-'$.$,*#Orokorra % 20 - Muga: 1.600!;35 urte baino gutxiagoko eta fami-lia ugariak % 25 - Muga: 2.000!.Batera aitortzen denean mugahori ez da bikoizten.O3*#" ',4'/*-*,-$(*(/'!,*,-'$.$,*#Orokorra: inbertsioaren % 18; fi-nantzazioaren % 18 (interesak).35 urtetik beherakoak: Inbertsio-aren % 23; finantzazioaren % 23(interesak).F$)*2*$ &.$!*$!'(,*,&2$!!$Inbertsioaren % 23; finantzazioa-ren % 23 (interesak).E,4'/*-*,-$-#"(,&$Epea: 6 urte (2008, 2009, 2010eta 2011an bukatzen direnak 2urte gehiago izango dituzte eta2012koak urtebete gehiago). Sal-doa mugitzeko aukera dago, bai-na abenduaren 31 aurretik berriro

sartu behar da. Zergaduna ohikoetxebizitzaren erosketan inberti-tzeko epea amaitu aurretik hiltzenbada, ez da kenkaria galtzen.D"3$*(,-$# ',$2'3'(,$+&('-#" 5$!%&'!$#Mezenasgoaren (GKEentzako do-haintzak...) eta lehentasunezkojardueren aldeko dohaintzak:%30; zuzeneko zenbatespenaerabiltzen duten zergadunek jar-duerei emandako kopuruak: %18.)&.$#Ohiko etxebizitzan inbertitzeaga-tik: Urteko kenkaria 2.160!koada gehienez. Familia ugarien ka-suan edo zergadunak 35 urtetikbaino gutxiago dituenean,2.760!-koa da muga. Batera ai-tortzen denean muga hori ez dabikoizten. Dohaintzengatik eta lehentasu-nezko jarduerengatik: Dohain-tzengatik aplikatzen den kenka-riaren oinarriak ezin du gaindituzergaren oinarri likidagarriaren%30a.K&",'(.$,*#Sindikatuen kuotengatik eta alder-di politikoen aldeko kuota etaekarpenengatik: %30-a.

Page 15: Goiberri 009

GOIBERRI 15ASTEBURUARI BEGIRA

Erlezain Egunaospatuko duteZegamanApirileko lehenengo igandearekin batera ospatzen dute zegama-rrek Erlezain eguna. Aurten XIV. edizioa ospatuko dute. Goizean10:30ean hasiko da festa, kiroldegian. Euskal Herriko gozogile one-nen produktuen erakusketa eta Gipuzkoako XIV. Ezti lehiaketa,kandela tailerra, ezti dastatze gidatua, durrunba, erlezainei ome-naldia (Juan Galdeano hernaniarra), Aitxuri herri eskolako haurreizuzendutako marrazki lehiaketako eta ezti lehiaketako sari bana-ketak, gozoak dohainik dastatzeko aukera eta herri bazkaria izan-go dira goizean zehar. Arratsaldean, bertso saioa egingo dute, AitorSarriegik, Andoni Egañak, Iker Zubeldiak eta Sebastian Lizasok.Bertso saioa ere kiroldegian antolatu dute, 18:30ean hasita.Etzi, hilak 1, 10:30ean hasita. Zegamako kiroldegian.

UX

UABA

RAN

DIA

RAN

Iparra-Hegoa ekimenarenazken txanpa asteburuan Geriziondoko ekitaldiarekin amaituko da XVII. Iparra-Hegoa. Igan-dean, egun osoko festa egingo dute Seguran: Euskal Herriko pro-duktuen azoka, musikariak, dantzariak, txakolin dastatzea, gere-ziondoko ekitaldia, eta herri bazkaria, Kuxkuxtu txarangarekin.Etzi, hilak 1, 10:00etatik aurrera. Segurako plazako karpan.

Argi Berri saria, Osinaldeaurreko azkeneko saioaManex Mantxola urretxuarra, Endika Igartzabal gabiriarra etaAmaia Iturriotz zumarragarra arituko dira bertsotan, Maindi Mu-ruarekin, Imanol Uriarekin eta Josu Sanjurjorekin batera.Bihar, hilak 31, 20:30ean, Ordiziako Argi Berri elkartean.

TXO

MIN

ARI

ZAGA

GOTZ

ON

ARA

NBU

RU

Page 16: Goiberri 009