GIPUZKOAKOHITZA

Bost begiradaGipuzkoaren

geroari Ahaldun nagusi izateko bost hautagaiek hainbat gairi buruzko jarrerak argitu dituzte mahai inguruan b 2-4

Bertsolaritza Pello Errotarengaraia gogora ekarriko dute

gaur Asteasuko Santa Krutz ermitan

13Ingurumena Azpeitiko Ekoetxeanhiru hamarkada daramatzate

ingurumenari lotutako gaiak lantzen

8Ostirala

2019ko maiatzaren 17aX. urtea399. zenbakia

www.gipuzkoa.hitza.eusgipuzkoa@hitza.eus

JON URBE / FOKU

2 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko maiatzaren 17aAstekoa

M26

d

Udal eta foru hauteskundeakAldundirako hautagaiak

Eider Goenaga Lizaso Donostia

Ezohiko entzuleria

baten aurrean,

aretoa gaztez be-

terik zela, Deustu-

ko Unibertsitate-

ko ikasleen aurre-

an egin zuten agerraldia astelehe-

nean Gipuzkoako Foru Aldundia-

ren gidaritza hartu nahi duten

hautagaiek. Elkarrekin iritsi dira

bostak gradu aretora, bakoitza al-

derdiko aholkulariek lagunduta.

Felix Arrieta unibertsitateko ira-

kasle eta Deusto Forumeko ardu-

radunaren alde bietan eseri dira:

Elkarrekin Podemoseko Maria

Valiente eta EH Bilduko Juan Kar-

los Izagirre, haren eskuinera; EAJ-

ko Markel Olano, PSE-EEko De-

nis Itxaso eta PPko Juan Carlos

Cano, ezkerrera.

Arrietak euskaraz egin du aur-

kezpena, eta ez du zehaztu hauta-

gaiek zer hizkuntzatan hitz egin

behar duten. Bakoitzaren aukera

da. Ordu eta erdiko jarduna amai-

tu denean, %20 baino gutxiago

egin dute euskaraz. Canok hitzik

ere ez. Ez daki euskaraz. Valien-

tek eta Itxasok aurkezpeneko

esaldia baino ez dute egin euska-

raz; gainerakoa, gazteleraz. Izagi-

rrek eta Olanok gehixeago eutsi

diote euskarari, baina erdira iritsi

gabe. Ondorioa argia da: aukeran

utzita, hautagaietako bakar batek

ere ez du hautatu euskara hutse-

an egitea.

Lau bloketan banatu ditu ma-

hai inguruko gaiak Arrietak: Gi-

puzkoaren erronkak, gizarte po-

litikak, ekonomia eta enpresa sa-

rea, eta turismoa.

ERRONKAK

JUAN CARLOS CANO: PPkoa ez da

aritu erronka bakarraz, eta oro-

kortasunean mugitu da: gizonen

eta emakumeen aukera berdinta-

suna lortzea; bizitzeko sistema

iraunkor bat diseinatzea, inguru-

mena zainduz eta babestuz; mun-

du mailan, pobrezia, gosea eta gai-

xotasunak desagertzea... «Ziurta-

sunik eza hemen geratzeko etorri

da; arazoak definitzea eta aukerak

identifikatzea izango da Gipuzko-

aren erronka handiena».

MARIA VALIENTE: Etorkizuneko

zerumugari bi kolore jarri dizkio

Podemoseko hautagaiak: berdea

eta morea. Emakumea eta zaintza

lanak politika publikoen zentro-

an jarri behar direla dio. «Baina

dugun erronka handiena indus-

triaren egokitzapena da, klima al-

daketaren kontrako borrokak le-

hentasunezkoa eta transbertsala

izan behar baitu, eta horrek eko-

nomiari eragingo dio. Berrikun-

tzaren bidetik, egokitzapenaren

eta industria birmoldaketaren bi-

detik, ekonomia iraunkorrerantz

joan behar dugu».

DENIS ITXASO: Valienteren bi

erronkak, berdea zein morea, be-

re egin ostean, zahartze proze-

suak eragiten duen kezkaz aritu

da Itxaso. «Suizidio demografiko

argi bat ari gara bizitzen: mundu-

ko lurralderik zahartuenetako bat

da Gipuzkoa». Datu bat ere eman

du: «1975ean, 31 urtekoa zen gi-

puzkoarren batez besteko adina;

2031rako, 47 urtekoa izatea espe-

ro dugu. Horrek sekulako eragina

izango du gure ekoizpen ereduan

eta pentsio sisteman. Eta horri ar-

lo ezberdinetatik egin beharko

zaio aurre». Zaintza arloko neu-

rriak, ikerketa, familia izateko

adinean daudenei laguntzeko al-

daketa fiskalak eta jaiotze tasak

hobetzeko politika sozialak aipa-

tu ditu, besteak beste.

JUAN KARLOS IZAGIRRE: Gai ba-

karra aukeratzeko zailtasunak ai-

patu ditu EH Bildukoak. «Azke-

nean, orekaz hitz egitea erabaki

dut: lurralde orekaz eta aberasta-

sunaren oreka handiagoaz».

Aberastasunaren oreka lortzeko,

zerga sisteman eragitea ezinbes-

tekotzat jo du Izagirrek: «Batetik,

soldata duinak bermatu behar di-

tugu, baina politika fiskal justua-

goa ere behar da. Fortuna han-

dien gaineko zerga berreskura-

tzea proposatzen dugu, eta

sozietate zerga progresiboa iza-

tea, irabazi gehien dutenek gehia-

go ordain dezaten. Uneotan, edo-

zein langilek %20-22ko ekarpena

egiten du, eta enpresek %12koa,

batez beste. Ez zaigu bidezkoa

iruditzen». Lurralde orekari be-

gira, eskualde bakoitzari 40 milioi

euroko ekarpen bat egitea propo-

satu du, bakoitzak bertako udale-

kin, eragileekin, herritarrekin eta

garapen agentziekin euren le-

hentasunak eta proiektuak era-

bakitzeko.

MARKEL OLANO: Jarduneko

ahaldun nagusiarentzat gizarte

kohesioa da Gipuzkoak duen

erronka nagusia. «Gipuzkoan,

lau urteotan, apaldu egin da abe-

ratsenen eta pobreenen arteko di-

ferentzia; orain, berdinagoak

gara krisi garaian baino. Eta ho-

rrek asko hitz egiten du guk ezarri

dugun ereduaren alde; esango

nuke Europa iparraldeko herrial-

de aurreratuenen pare gaudela».

Hala, ezinbestekotzat jo du eredu

horri eustea. Olanoren esanetan,

bi dira gizarte kohesio horren zu-

tabe nagusiak: industria lehiakor

bat eta gizarte politikak.

GIZARTE POLITIKAK

OLANO: EAJko hautagaiak lehen-

tasuntzat dauka gizartearen za-

hartze prozesuari aurre egitea:

«2017an, 29.000 pertsonak zeu-

katen menpekotasuna, eta

2031rako 10.000 gehiagok izatea

da aurreikuspena. Beraz, oso ga-

rrantzitsua da gaia». EAJk eta

PSEk gizarte politikak biltzen di-

tuen «esparru orokor bat» ezarri

dutela dio Olanok: Etorkizuna

Eraikiz, eta horren barruan dago

Adinberri estrategia.

Bazterketa arriskuan dauden

pertsonena da beste lehentasuna.

Pobrezian 35.000 gipuzkoar bizi

direla dio Olanok. «Milaka eta

milaka pertsona daude, horietako

asko gazteak, formakuntza ez-

egoki batekin eta lan prekarioe-

tan edo lanik gabe. Kolektibo ho-

rrentzat Elkarrekin estrategia du-

gu martxan: banakoen egoerak

baloratzeko, tratamendu pertso-

nalizatua emateko, eta forma-

kuntza on bat eta lan duin batera-

ko sarbidea emateko».

IZAGIRRE: «Hiru zutabe ditu gi-

zarte justu batek: osasun arlo pu-

bliko bat, hezkuntza publiko bat

eta gizarte politika justuak. Eta

horiek, gaur egun, huts egiten du-

te alde guztietatik». Gizartearen

zahartzeari erreparatuta, aldun-

diaren eskumena ez dela aitortu

arren, pentsiodunek erretiro duin

bat izateak dena erraztuko lukee-

la esan du EH Bildukoak. Menpe-

kotasuna dutenen zaintzari begi-

ra asko egin daitekeela nabar-

mendu du, halaber: «Duela lau-

bost urte, hemezortzi egunen bu-

ruan erantzuten zitzaien

menpekotasuna baloratzeko es-

kaerei; orain, bi hilabete behar di-

ra. Epe hori hogei egunera jaiste-

ko konpromisoa hartu dugu».

Zaintza lanen inguruko kezka

aipatu du Izagirrek arazo han-

dien artean. «Emakumeek egin

dute lan hori, eta beti izan da

Gipuzkoako ahaldun nagusirakohautagaien mahai inguru batean, lau urteotako eredua goraipatu duteOlanok eta Itxasok; Izagirre etaValiente, berriz, hutsuneez eta gaizkiegindakoaz aritu dira; eta Cano, eginbeharko litzatekeenaren inguruan.

Txapel bat,bost buru,bost aburu

Ikasleek bete egin zuten aretoa Deusto Forumek antolatutako mahai inguruan. SARA SANTOS

3GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko maiatzaren 17a Astekoa

M26

d

Udal eta foruhauteskundeak

Aldundirako hautagaiak

aitortu gabea eta gaizki ordain-

dua edo ordaindu gabea. Eta, arlo

horretan, aurreko legealdiarekin

baino 1,8 milioi euro gutxiago

banatzen dira zaintzan aritzen

diren senideentzako laguntzetan.

Oso kezkagarria da hori». Ezin-

bestekotzat jo du begiak ez ixtea

eta neurriak hartzea adinekoak

zaintzen dituzten atzerriko ema-

kumeek sufritzen duten «eskla-

botza modernoaren» aurrean.

ITXASO: Adingabeak dituzten fa-

milien %9,4 pobrezian bizi direla,

langabeen artean %58 emakume-

ak direla, hamar langiletik hiruk

bakarrik dutela lan hitzarmen

kolektiboa... Horiek izan dira

Itxasok aipaturiko datuak. «Lan-

gile pobreen kategoria sortu da,

eta enplegua sortzea eta enplegu

hori kalitatezkoa izatea da horri

aurre egiteko modua». Besteak

beste, lana bilatzen laguntzeko

bulego bat martxan jartzea eta al-

dundian berriro ere Enplegu Zu-

zendaritza sortzea aipatu ditu

Itxasok.

VALIENTE: Gipuzkoaren maila

ekonomikoa Alemaniako lande-

rren parekoa dela dio Elkarrekin

Podemoseko hautagaiak, baina

nabarmendu du horrek ez duela

islarik gizarte politiketan eta on-

gizateari lotutako zerbitzuetan.

«Lan handia dugu egiteko». Zer-

ga sistema aldatzea da horretara-

ko bidea, Valienteren aburuz:

«Banaketa justuago bat ahalbi-

detuko duen presio fiskal bat nahi

dugu. Gure presio fiskala Espai-

niako batezbestekoaren azpitik

dago, diru sarrerak handiagoak

izan arren. Ez dugu auzitan jar-

tzen Gipuzkoako ekonomia, egi-

ten den kudeaketa baizik».

CANO: Biztanleria zahartzearen

eta jaiotza tasa apalen artean sor-

tzen den desorekak etorkizunean

«aberastasuna sortzeko arazo-

ak» sortuko dituela iragarri du

Canok, eta konponbidea ez dela

presio fiskala handitzea. PPkoa-

ren aburuz, gizarte politikei da-

gokienez, ziurgabetasuna ezaba-

tzea da erronka. «Adinekoez ari

naiz, balorazio eta erantzun epeei

buruz; itxaron zerrendak eta epe-

ak murriztu behar dira».

EKONOMIA ETAENPRESA

IZAGIRRE: Bigarren sektoreak Gi-

puzkoako ekonomiaren motorra

izaten jarraitu behar duela uste du

Izagirrek, eta arreta berezia jarri

du enpresa txikietan. «Horrela-

koak dira Gipuzkoako enpresen

%95; eta haien garapen teknologi-

koa sustatzeko 16 milioi euroko

diru sail bat jaso dugu gure pro-

graman». Enpresa arloan berezi-

ki zaindu behar den lerroa, berriz,

energia berriztagarriena eta ener-

gia aurrezteari dagokiona dela

esan du, eta horri begira 12 milioi

euroko diru sail bat aipatu du. Ko-

mertzio txikia ere aipagai izan du:

«Horiei dagokienez, Gipuzkoan

ez dute bat egiten esaten denak

eta egiten denak. Merkatari txi-

kiek bizitza ematen diete herriei,

eta haien alde egiten da hitzez,

baina saltoki handien eta multi-

nazionalen aldekoak dira ekin-

tzak».

VALIENTE: Familia enpresen alde

jokatu behar dela dio Podemose-

ko hautagaiak, eta zeharkako zer-

gen bidez enpresari txikia babestu

behar dela sare hori «desager ez

dadin». Aurreko aldundien utzi-

keriaren ondorioz familia enpresa

askok multinazionalen eta atze-

rriko enpresen esku amaitu duela

kritikatu du, halaber, Valientek.

Azkenik, sortu beharreko zerga

berrien zerrenda ere egin du:

«Saltoki handien gaineko zerga

berdea, gertuko merkataritza

sustatzeko; tasa digitala edo Goo-

GIZARTE POLITIKAK:

«Aberatsenen etapobreenen arteko aldeaapaldu egin da lauurteotan; horrek askoesaten du gure ereduaz»

GOBERNU ITUNAK:

«Bi aukera daude:iragana EH Bildurekin,edo etorkizuna EAJk gidatutako gobernu batekin»

TURISMOA:

«Turismoaren kontraegiten dutenean,Gipuzkoarenongizatearen kontra ari dira erradikalak»

‘‘FISKALITATEA:

«Fortuna handien zergaberreskuratzea etasozietate zergaprogresiboa izateaproposatzen dugu»

GIZARTE POLITIKAK:

«Zaintzan aritzen dirensenideentzakolaguntzetan 1,8 milioigutxiago banatzen dira.Kezkagarria da hori»

ENPRESA SAREA:

«Merkatari txikien aldeegiten da hitzez, bainamultinazionalen etasaltoki handien aldekoakdira ekintzak»

‘‘ZAHARTZE PROZESUA :

«Suizidio demografikoargi bat ari gara bizitzen: Gipuzkoamunduko lurralderikzahartuenetako bat da»

EKONOMIA:

«Langile pobrearenkategoria sortu da, eta kalitatezko enpleguasortzea da horri aurre egiteko modua»

TURISMOA:

«Estrategia oso batgaratu dugu orekalortzeko, Explore San Sebastian Regionmarkapean»

‘‘INGURUMENA:

«Lehentasunezkoa daklima aldaketarenkontrako borroka; eta ekonomiari eragingo dio horrek»

FISKALITATEA:

«Espainiakobatezbestekoaren azpitikdago gure presio fiskala,diru sarrerak handiagoakizan arren»

TURISMOA:

«Zenbat hotel eraiki diraDonostiatik kanpo?Zergatik ez egin hotelakDonostiaren gerrikoaosatzen duten herrietan?»

‘‘ERRONKA:

«Datozen urteetan,arazoak definitzea etaaukerak identifikatzeaizango da Gipuzkoarenerronka handiena»

GIZARTE ZERBITZUAK:

«Adinekoen kasuan,murriztu egin behar dirabalorazio eta erantzun epeak etaitxaron zerrendak»

TURISMOA:

«Ez dugu Benidorm izannahi; kontzientzia duenkalitatezko turismo batnahi dugu, eta baduguhorretarako modua»

‘‘

Juan Karlos Izagirre

EH Bildu

(Donostia, 1963)

Denis Itxaso

PSE-EE

(Donostia, 1975)

Maria Valiente

Elkarrekin Podemos

(Salamanca, Espainia, 1961)

Juan Carlos Cano

PP

(Donostia, 1958)

(Hurrengo orrialdean jarraitzen du)

Markel Olano

EAJ

(Beasain, 1965)

4GIPUZKOAKO HITZA

Ostirala, 2019ko maiatzaren 17aAstekoaM26

d

Udal eta foru

hauteskundeak

Aldundirako hautagaiak

gle tasa deiturikoa; finantza tran-

sakzioen zerga, Tobin tasa, espe-

kulazioa eragozteko; eta, era be-

rean, eta beldurrik gabe esaten

dugu, dieselaren gaineko zerga,

ibilgailu elektrikoen apustua egi-

ten dugulako». Gipuzkoak behar

dituen auto elektriko guztiak lu-

rraldean ekoiztearen alde ere hitz

egin du, horretarako gaitasuna

badagoela esanez.

OLANO: Valiente eta Izagirreri lau

urtean egindako guztia gutxiestea

leporatuz hasi du bere jarduna

EAJko hautagaiak. «Izan ere, Gi-

puzkoak lau urteotan izugarrizko

aurrerapausoak eman ditu arlo

ekonomikoan. Ezberdintasun so-

zialei dagokienez, Suedia baino

hobeto gaude». Olanoren esane-

tan, krisi gogorrenean ere enpresa

sareari eta industria egiturari eu-

tsi bazaio, industria estrategia bat

edukitzearen ondorio da.

ITXASO: Gipuzkoako enpresek

testuinguru globalizatu batean

jokatzen dutela nabarmendu du

PSEkoak, eta berrikuntza bidean

urratsak egin direla.«Klima alda-

ketaren alorrean, zahartzearen

alorrean, migrazioaren alorrean,

iraultza teknologikoaren alorre-

an, zibersegurtasunaren alorre-

an... pausoak eman dira, eta gure

industriarentzat hori aukera han-

dia da, enplegua sortzeko, abe-

rastasuna sortzeko. Bide horretan

ari gara».

CANO: PPkoaren aburuz, sektore

publikoak eta alderdi politikoek

ez dute sartu behar enpresen ku-

deaketan. «Guk baldintzak sortu

behar ditugu enpresak sortzeko,

eta Gipuzkoan sektore pribatuak

sortzen du enpleguaren %88».

TURISMOA

ITXASO: Turismo arloko diputatu

gisa lau urtean motibazio nagusia

oreka izan duela esan du PSEko

hautagaiak. «Urtaroen arabera-

ko oreka, turismo fluxua urte oso-

an egon dadin eta ez soilik uda ga-

raian; lurraldeen arteko oreka,

Donostiara datorren turismo ha-

borokina beste lekuetara ere joan

dadin; eta lan baldintzen oreka,

turismoa ez dadin lanpostu pre-

karioekin lotu, eta horrek zeriku-

sia du urte osoko turismo fluxua

lortzearekin. Estrategia oso bat

garatu dugu oreka hori lortzeko,

Explore San Sebastian Region

markaren pean».

CANO: «Ez dugu Benidorm izan

nahi; kontzientzia duen kalitatez-

ko turismo bat nahi dugu, eta ba-

dugu horretarako modua». Tu-

rismoaren kontra hitz egiten du-

tenei mezua ere bidali die

PPkoak: «Gipuzkoarren irteerak

eta atzerritarren sarrerak neurtu-

ta, datuek diote gu gehiago atera-

tzen garela kanpora, guregana

etortzen direnak baino; beraz, ez

ditzagun eman mezu demagogi-

koak».

OLANO: Sektoreak ekonomian

duen garrantzia nabarmenduz

kokatu da gaian EAJko hautagaia:

«Gipuzkoako BPGaren %7,6 da-

tor turismotik. Pisu handia du, eta

zaindu egin behar dugu. Beraz,

turismoaren kontra egitean, Gi-

puzkoaren ongizatearen kontra

ari dira erradikalak». Olanok

esan duenez, ez dute nahi hainbat

gune parke tematiko bihurtzerik,

eta azpimarratu du lau urtean lu-

rralde osoan zeharreko dibertsifi-

kazioa landu dutela horretarako.

VALIENTE: Turismoa garrantzi-

tsua dela eta Donostia gakoa dela

ukatu gabe, Podemosekoak onar-

tezintzat jo du donostiar askok bi-

zitzera beste herri batera joan be-

har izatea, euren herrian bizi ezin

dutelako. Bestalde, Itxasori begi-

ra, galdera bota du Valientek:

«Nire galdera da, zenbat hotel ire-

ki dira Donostiatik kanpo? Ez al

dago aukera hotelak Donostiaren

gerrikoa osatzen duten herrietan

egiteko?». Bestalde, turismoak

uzten duen karbono arrastoa gu-

txitze aldera, tasa ekoturistikoa

ezartzeko beharra aipatu du.

IZAGIRRE: Turismoak onura eko-

nomikoak dituela, eta herria eta

kultura ezagutarazteko aukera

izan daitekeela esan ostean, alde

txarrak ere badituela ohartarazi

du EH Bilduko hautagaiak. Gen-

trifikazioa litzateke horietako bat;

lan baldintza txarrak beste bat.

«Turismo estrategiak bertakoen

beharretatik abiatuta garatu be-

har dira, eta, gero, hori eskaini be-

har zaie turistei. Eta ez alderan-

tziz». Bost neurri aipatu zituen;

tartean: lurraldean zabaltzea; tu-

rismo tasa bat ezartzea; kontra-

tuen behatoki bat sortzea; berta-

ko produktuak eskaini eta lehen

sektorea indartzea; eta genero

perspektiba lantzea, baldintza

okerragoak baitira emakumeen

kasuan.

GOBERNU ITUNAK

Hautagaien jardunak apenas utzi

zuen denborarik galderen txan-

darako. Amaieran, aretoan bildu-

takoek egindako galderak iraku-

rri ditu Arrietak, eta guztien arte-

an bat hautatu du; hauteskunde

osteko gobernu itunei buruzkoa.

Bost hautagaietako inork ez du ai-

patu gobernu itun posiblerik, in-

plizituki denek onartu duten

arren itunak beharrezkoak izan-

go direla. Guztiek diote irabazteko

asmoz aurkezten direla foru hau-

teskundeetara eta euren progra-

ma izango dela ondorengo gober-

nu akordio posibleen ardatza.

Mahai inguruan proposamenak

eta irtenbideak proposatu dituz-

ten bakarrak foru gobernuan

egon diren alderdiak izan direla

esanez, EAJ-PSE itunak ezarrita-

ko eredu hori berritzearen aldeko

jarrera azaldu du Olanok: «Hau-

teskundeetan gauzak parekatuta

egongo dira EH Bildu eta EAJren

artean. Biak ezagutu ditugu go-

bernuan, eta bi aukera daude: ira-

ganera itzultzea EH Bildurekin,

edo etorkizuna, EAJk gidatutako

gobernu batekin».

(Aurreko orrialdetik dator)

Maria Valiente eta Juan Karlos Izagirre. SARA SANTOS Markel Olano eta Denis Itxaso. SARA SANTOS

RALKATEGAIAKBANAN-BANAN

EAJ eta PSE-EEren arteko koalizioa izan da azken lau urteotan Donostian, eta apirilaren26ko Espainiako Gorteetarako hauteskundeek berretsi egin zuten nagusitasun hori.Turismoa eta etxebizitzen arazoa dira hiriko gairik korapilatsuenetakoak b Unai Zubeldia

Eneko Goia Laso

EAJ

Ramon Labaien izan zenDonostiako azken alkatejeltzalea (1983-1987) orain

lau urte Eneko Goia kargura iritsizen arte. EAJk 29.029 donostia-rren babesa jaso zuen 2015ean,botoen %29,65. Alderdi jeltzaleaksei zinegotzi eduki zituen 2011tik2015era, eta bederatzi dauzkaegun —PSE-EEren eta EH Bildu-ren boto zuriekin izendatu zutenalkate Goia—.Hurrengo laurtekora begira,

auzoetarako 225 ekintza proposa-tu ditu EAJk. «Duela lau urte gel-dialdi batean geunden hiri gisa,eta hainbat proiektu martxan ja-rri ahal izan ditugu», azaldu zuenGoiak hauteskunde kanpaina ha-si berritan. 4.048 etxebizitza erai-kitzea, kuartela eta espetxea lekuzaldatzea, eta AHTa hirira iristeadira erronketako batzuk.

ErnestoGascoGonzalo

PSE-EE

Bateko EAJren gorakadahandiarekin eta bestekoEH Bilduren dezenteko

jaitsierarekin, PSE-EEk zeukana-ri eustea lortu zuen 2015ean, eta,2011tik 2015era gertatu bezala,zazpi zinegotzi izan ditu azkenlaurtekoan. Sozialistek 24.007 bo-to jaso zituzten 2015ean, eta koali-zio gobernua osatu zuten EAJre-kin. Azken lau urteotan alkateor-dea izan da Ernesto Gasco.«Arriskurik eta abentura subi-

ranistarik gabe Donostiak haztenjarrai dezan bermea gara», adie-razi zuen Gascok hauteskundeenatarian. Bost proiektu azpimarra-tu ditu: 6.000 etxebizitza eraiki-tzea —Loiolako kuartelaren gune-an 2.000—, Monpasko pasabideaeraikitzea, Kontxa oinezkoentzategokitzea, metroaren lanak amai-tzea eta hiriaren kohesioa.

ReyesKarrereZabala

Aldaketa proposatu du EHBilduk izenetan eta hiriereduan. Juan Karlos

Izagirreren lau urteko aroa gogo-an (2011-2015), Reyes Karrere dakoalizioaren alkategaia, eta poli-tikan berriak dira zerrendakogainerako hautagaietako asko.Bilduk 21.110 boto lortu zituen2011n (%24,96), eta zortzi zinego-tzi izan zituen hurrengo lau urte-etan. Duela lau urte, berriz,20.467 boto lortu zituen (%20,91),eta sei zinegotzi dauzka gauregun.Donostiako lehen emakumez-

ko alkatea izateko erronka daukaKarrerek, eta merkataritza txi-kiaren, pentsio duinen eta alokai-ru sozialaren alde eta turistifika-zioaren aurka egingo dutelahitzeman du. «Donostia donos-tiarrago bat nahi dugu».

BorjaSenperPascual

Donostiar guztiak ordez-katuko dituen alkate»izateko erronka dauka

Borja Senperrek, «hiriarekikobokazio inklusibo, ireki eta era-ginkorrarekin». Gainbeheraarriskutsuan murgilduta dagoPP, eta hautagai berria aurkeztudu egoera iraultzen saiatzeko. Po-pularrek sei zinegotzi izan zituz-ten 2011tik 2015era —16.502 boto,%18,99—, eta hiru baino ez dituizan azken laurtekoan —9.272boto jaso zituen 2015eko hautes-kundeetan—.Amarako Karlos I.a hiribideko

zubibidea kentzea, Gaska kirol-degia erabilera askoko pabiloibihurtzea, Kontxa oinezkoentzategokitzea eta Miramar jauregiannazioarteko museo bat eraikitzeadira hurrengo lau urteetarakoproposamenetako batzuk.

AitzoleAranetaZinkunegi

Venecia bihurtzeko zoriandago Donostia; turisten-tzako oporlekuak dirudi-

te auzo batzuek». Hiriak azkenurteotan hartu duen norabideanaldaketak egiteko erronkarekinaurkeztuko da Elkarrekin Pode-mos maiatzaren 26ko hautes-kundeetara, «eta auzoen artekodesorekak deuseztatzeko as-moz». Irabazi alderdiak 6.947boto eskuratu zituen 2015ean, etabi zinegotzi izan ditu lau urteotan.Elkarrekin Podemos gisa bateginda, gutxienez bi zinegotzi ho-riei eustea da helburua.Etxebizitzen espekulazioa gel-

ditzea da Elkarrekin Podemosenlan ildoetako bat, eta baita turis-moaren masifikazioari aurre egi-tea eta Donostia «bizitzeko modu-ko hiri bat izatea» ere. «Gardenta-suna behar dugu kudeaketan».

EH Bildu PP Elkarrekin Podemos

BESTE ALKATEGAIAK

Donostiako Udalean ordezkaritza

daukaten bost alderdiez gain, bes-

te zazpi hautagaitza ere izango

dira maiatzaren 26ko hauteskun-

deetan:

Aulki Zuriak

Luis Garcia Molino.Lortzen di-

tuzten aulki guztiak hutsik uztea da

Aulki Zuriak-en helburu nagusia,

eta karguan ez leudekeen zinego-

tzi horiek inolako soldatarik, dieta-

rik, osagarririk eta diru laguntzarik

ez jasotzea.

Ciudadanos

Jose Manuel Gil Vegas.Duela lau

urteko hauteskundeetan 3.642

boto lortu zituen Ciudadanosek

Donostian, eta, joan den apirilaren

26an, Espainiako Gorteetarako

hauteskundeetan, 5.085.

Irabazi Donostia Si Se Puede

(Ganemos)

Miguel Angel Jardon Rudeiros.

«Hautesleak nahastea» leporatu

diote Irabazi Donostia Si Se Puede

hautagaitzari. «Lau urteotan egin

dugun lana aprobetxatu nahi

dute», salatu du Irabazi Donostiak.

PACMA

Ivan Ruiz Garcia.Animalien esku-

bideen aldeko hautagaitzak ez

zuen lortu ordezkaririk 2015ean,

baina 1.451 boto jaso zituen. Ze-

zenketen aurka egingo dute.

Partido Libertario

Javier de Barrenetxea Alvarez.

Ongizatearen gizartea norbanako-

aren askatasuna oinarri hartuta

eraikitzea eta burokraziaren eragi-

na deuseztatzea da Partido Liber-

tarioren erronka. Lehen aldiz aur-

keztu dute hautagaitza.

Por Un Mundo Mas Justo

Jose Manuel Corcuera Miranda.

Txirotasunari aurre egitea, gizarte

politikak indartzea, eta giza esku-

bideak eta ingurumena defenda-

tzea dira helburuetako batzuk.

Vox

Fernando Sanchez Lana.Espai-

niako Gorteetarako hauteskunde-

etako 3.016 botoek indartuta iritsi-

ko da Vox maiatzaren 26ra.

5GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko maiatzaren 17a Astekoa

M26

d

Udal eta foruhauteskundeak

Donostiako alkategaiak

RIRITZIADanel Agirre

Mezan pizteko,kandela lapurtu

Berlinera asteburu-

pasa etortzea falta

zaion euskal herritar

bakar horixe ez baza-

ra, izango duzu honen berri:

metrora sartu ahal zaitezke

hemen, inongo barrerarik igaro

gabe. Txartela soinean eramatea

norberaren erantzukizuntzat

eduki ohi da. Kontrolak geltoki-

rik jendetsuenen artean baino ez

dituzte egiten, oso aldian behin,

eta tiketik gabe atzemandakoen-

tzat isuna adeitsua da, 60 euro.

2018an, Schwarzfahrer, bidaiari

beltzmoduan izendatutakoen

batezbestekoa azken hamar

urteetako apalena izan zen,

%2.

Bisitan datozen gertukoek ez

dute zalantzarik batere: Eusko-

trenek antzeko sistema ezarriko

balu, inork ez genuke txartelik

ordainduko. Iragarpenaren

aurrean isilik geratu izan naiz,

baina fatalismo ahobatezkoak

zer pentsatu eman ohi dit. Gure-

an bezala ez dira inon bizi, dugu

lelo kutuntzat. Baskoon hitza

sakratua denarekin ere harro-

puzten gara. Muinean, baina,

etxea azpisugez lepo daukaguna

barneratuta dugu. Eta hain toki

perfektua ere ez da izango Eus-

kal Herria, gizalegeari begirune

apartekorik gabeko arrakeroz

josita badago.

Kontua da, ez zaigu horrenbes-

terako ere iruditzen. Bizikidetza

arauak urratzea zilegi bihurtzen

du, gure begietan, modu arras

subjektiboan identifikatutako

helburu zuzenak betetzeko izate-

ak. Amarruok aspalditik merezi

genuena eskuratzeko trikimailu

kaltebakotzat ditugu. Komuneko

obra beltzean ordaintzea eraba-

kiz gero, patuak gurea behar lu-

keen dirua lapurtu izan, eta zorra

inorekin kontsultatu gabe kita-

tzeko legitimitatea dugulako da.

Alboko herrian egunero aparka-

tu ahal izateko udaletxean tran-

patxoa egiten dugu, halabeha-

rrak betidanik ezker-eskuin gu

astindu, eta bizitzari hori eta

gehiago exijitu ahal diogulako.

Biktima gara honetan ere. Izan

ere, guztia txukun egingo genu-

ke, existentzia gurekin hain an-

kerra ez balitz.

Nabarmen lagatzen gaituzten

iruzur kolektiboek ere ez gaituz-

te lotsagorritu ohi. Frantziako

errepide bazterrak inbaditu eta

munduari txirrindularitza zale-

rik maitagarrienak garena era-

kusteko, urtero dopinagatik

positiboren bat zuen talde nazio-

nal ezin ustelagoa sosa publikoz

sostengatu genuen urte luzez.

Atzerriko hainbat telebistak lar-

daskeria ez babeste aldera Fran-

tziako Tourra emititze hutsari

uko egin zioten bitartean. Boto

usainean proiektatutako azpiegi-

turak eta luxuzko eraikinak

estreinatu ahal izateko lan bal-

dintza kriminalak ezartzen

dituzten agintariak berriz hauta-

tzen ditugu, herriarentzat aurre-

rabidea lehenesten dutelakoan.

Gure politikari gehienek ere ez

lukete Euskotreneko txartelik

ordainduko barrerarik ez balego,

eta ez zaigu piperrik axola.

Desenkusa klasikoak hegoal-

deko katolizismoa bilakatu ohi

du zabarkeriarekiko dugun tole-

rantziaren erantzule. Damutze

hutsarekin garbitu ahal ditugu

bekatuak, protestanteek ez beza-

la, eta kontrizioaren baliabide

ezin praktikoago hori eskura

dugulako jausi ohi gara etengabe

tentaldian. Xede aproposaren

bila bitarteko okerrak erabiltzea-

ri buruz ezagutzen dudan atso-

titz bakarrak ere elizarekin du

zerikusia: mezan pizteko, kan-

dela lapurtu. Jarrai dezagun,

beraz, eguneroko gure bekatu

txikiekin. Azken-azkenean,

kontuak errendatzeko egun

handian, ez da zalantzarik gera-

tuko gure asmoen zuzentasun

eta bihotzaren puruaz.

Gure politikarigehienek ere ez

lukete Euskotrenekotxartelik ordaindukobarrerarik ez balego,eta ez zaigu piperrik

axola

Irudiab Aretxabaleta

Herriz herriko omenaldi hunkigarriaRealak handia egin zuen larunbatean, Espainiako Kopako finalean Atletico Madril 1-2 mendean hartuta. Ospa-

kizun eguna izan zen igandea, eta jokalariek zaleen babesa jaso zuten egun osoan, Donostian. Atzo, berriz, Gi-

puzkoan barrena ibili ziren jokalariak —irudian, erdi-erdian, Oihana Aldai Realeko atezaina, Aretxabaletan, he-

rritarren berotasunean—. Atsedenerako tarte handirik gabe, Realak Euskal Herria Kopako finalerdietako parti-

da jokatuko du maiatzaren 28an, 19:30ean, Arrasaten, Alavesen aurka. REALA

Asteartetik martxan da N-1ean kamioiekizango duten bidesari sistema berritua

ASTIGARRAGA bGorabehera askoren ondoren, asteartean sartu zen

indarrean A-15 eta N-1 errepideetan kamioientzako bidesari sistema

berritua. EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak bertan behera utzi zuen bi-

desari sistema iazko apirilean, eta aldaketak egin ditu aldundiak. Asti-

garragan jarri dute arku berrietako bat.

«Ulertezina da erakundeakUbik-eko lan gatazkan izatenari diren jarrera. Guk ontzatemango genuke Gipuzkoakolan baldintzetara gerturatzea»

Mitxel LakuntzaELAko idazkari nagusia

%34MENDEKOTASUNA DUTEN ADINEKOEK ZENTROETAN

EGUNERO FAMILIAREN BISITA IZATEN DUTENEN KOPURUA

Donostiako Zorroaga Fundazioak emandako datuen arabera, mende-

kotasuna daukaten adinekoen %3k inoiz ez dute izaten familiaren bisita-

rik zentroetan. %34k, berriz, egunero jasotzen dute.

GIPUZKOAKO HITZAk irakurleen eskutitzak argitaratzen ditu. Ez dituzte 1.400 ka-

raktere baino gehiago izan behar, tarteak barne, eta GIPUZKOAKO HITZAk mozteko

eskubidea du. Helbide honetara bidali behar dira, izen-abizenak eta herria adierazita:

Gipuzkoako Hitza, Martin Ugalde kultur parkea z/g, 20140 Andoain. Eskutitzak Inter-

net bidez bidaltzeko:gipuzkoa@hitza.eus.

%

6 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko maiatzaren 17aIritzia

%1,8GIPUZKOAKO URTEARTEKO INFLAZIOA

Aste Santua igaro berritan iritsi da Espainiako Estatistika Institutuaren

apirileko azken datua: Gipuzkoan %1,8 egin du gora urtearteko inflazio-

ak, eta martxotik apirilera %1 igo ziren prezioak,

Aitziber Arzallus Azpeitia

Loiolako basilikatikgertu eta Urola ibaia-ren ertzean, leku pa-regabean dago Az-peitiko Ekoetxea.

«Azpeitiar askorentzat Umeen-tzako Museoa da oraindik ere»,Itziar Unanue museoko hiru he-zitzaileetako baten esanetan; izanere, 1987ko ekainaren 5ean izenhorrekin ireki zituzten gaur egunEkoetxea denaren ateak. Araba-ko, Bizkaiko eta Gipuzkoako in-gurumen hezkuntzako lehenzentroa izan zen. Baina aldaketakizan ditu denboraren joanean,izenean zein izanean. EuskadikoEkoetxeen sareko kide da 2017tik,Txingudiko, Urdaibaiko (Bizkaia)

eta Meatzaldea-Peñas Negraseko(Bizkaia) ekoetxeekin batera.Gizarteak ingurumenarekiko

duen ardura aldatuz joan den mo-du berean aldatu dira museoa be-ra eta han lantzen dituzten gaiak.«Garai batean, ingurumen gaieiez zitzaien gaur egun bezalako ga-rrantzirik ematen, eta ekologiarieta zientziari lotutako gaiak lan-tzen genituen gehienbat», azaldudu Unanuek. Lan egiteko bestela-ko modu bat zutela ere gogoratudu. «Lehen, museoko hezitzaile-ok irakasleekin lan egiten ge-nuen, irakasleen hezitzaileak gi-nen, eta gero haiek aritzen zirenikasleekin».Museoak 1998an izan zuen le-

hen aldaketa handia, IngurugiroEtxea bihurtu zenean. «Ludoteka

izaera hartzen ari zen museoa, etabeste ikuspegi bat eman nahi izanzioten. Ingurumen gaiak boladanzeuden orduan, eta haietangehiago sakontzen hasi ginen; etaumeekin zuzenean lan egiten».Orduz geroztik, ingurumenarenarazoak eta haien zergatiak azter-tzen dituzte bisitariekin, eta arazohoriei konponbideak topatzensaiatzen dira.Lan eremua zabaldu, eta gara-

pen iraunkorra lantzen hasi ziren2003an, eta Eskola Agenda 21programa sartu zuten museoarenhezkuntza eskaintzan. «Adargarrantzitsua da guretzat, geukprestatzen baititugu programahorren barruan Azpeitiko ikaste-txeetako ikasleek landuko dituz-ten materialak», argitu du Edur-

ne Agirre museoko beste hezi-tzaileetako batek.Urtean 6.000 bisitaritik gora

hartzen dituzte Ekoetxean.«Astean zehar etortzen direnikasleak dira gehienak, HHtikDBHra artekoak», zehaztu duAgirrek. Baina bestelako bisita-riak ere izaten dituzte: adineko-ak, aisialdi taldeak, euskaltegie-tako ikasleak, emakume taldeak,familiak... Egunero zabaltzendute Ekoetxea, eta doakoa dasarrera.

Askotariko bisitakBatik bat taldeko bisitetarakoegokitzen dituzte edukiak.«Ikastetxe batean urarekin lotu-tako gaiak lantzen ari badira, edoklimari buruz aritu badira, gukarlo horietara begira prestatzendugu bisita», azaldu du Agirrek.Aurrez hitzartutako bisitak iza-ten dira horiek, eta bisita gidatuaeta jarduerak egiten dituzte. Gai-nontzeko bisitariei, edukieninguruko azalpen orokor batematen diete sarreran, eta eurenkabuz egiten dute bisita, museo-an dauden panelek lagunduta.Lau areto ditu Ekoetxeak, eta

hainbat gai edo arlo lantzendituzte horietan: atmosfera etaklima aldaketa; bioaniztasuna;demografia, hiriak eta mugikor-tasuna; ura; energia eta garraioa;hirigintza iraunkorra; arkitektu-ra bioklimatikoa; zarata; honda-kinak eta kontsumoa; garapeniraunkorra; eta azken 50 urteotanUrola eskualdean egin diren aur-kikuntza arkeologikoak. Bainaeskaintza ez da hor bukatzen.«Museoan bertan lantzen ditugubisitariek aukeratutako bi gai,eta, gero, osagarri gisa, kanpoanbeste gai bat lantzen saiatzengara», azaldu du Unanuek.Hainbat aukera daude Ekoetxe

kanpoan: Nuarbeko urtegia edoIbai Ederko eta Lasaoko arazte-giak, Igarako errota, aurki prestizango duten Lapatx IngurumenEragilea, eta museoaren kanpoal-dean eraiki berri duten Xaguxa-tar parkea.Asteburu batzuetan, berriz, fa-

milientzako jarduerak antolatzendituzte: berrerabilitako materia-lekin eskulanak egiteko tailerra,haziei buruzko ikastaroa... Adibi-dez, kokedama tailerra antolatudute etzi goizerako, 6 eta 12 urtearteko umeei eta horien familieizuzenduta. Antzina Japonian lan-dareak hazteko erabiltzen zutenteknika da kokedama. Loreontzi-rik gabe, goroldioarekin manten-tzen dira landareak. Teknika horierabiliko dute etzi, eta beren ko-kedama sortuko dute parte har-tzaileek.

Azpeitiko Ekoetxean hiru hamarkadatik gora daramatzate ingurumenari lotutakogaiak lantzen. Igande goizerako, kokedama tailerra antolatu dute familientzat.

Ingurumenari emandako etxea

Loiolan, basilikatik hurbil, Urola ibaiaren ertzean dago Azpeitiko Ekoetxea; taldeko eta familiako bisitak ere antolatzen dituzte. EKOETXEA

8 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko maiatzaren 17aGaiak

Ikasleak urarekinlotutako gaiak lantzenari badira, horrenaraberako edukiakprestatzen ditugu guk»Edurne Agirre Azpeitiko Ekoetxeko hezitzailea

«Museoan bertanlantzen ditugu bisitariekaukeratutako bi gai, eta,osagarri gisa, beste batlantzen dugu kanpoan»Itziar UnanueAzpeitiko Ekoetxeko hezitzailea

‘‘

BBBAEEEEEEEEEEEEEEEREREEEEEREREE

Eus Eusk Eus Eusk

o o

BAABAABABAAINAINAINAINNN MMMERMERNONOOBBERERBBBBBBABBBAABAABEREEBA

o

k Eu Eu

EEEBABABAAAAAINAAINAINBAAINBBBABBABB

EEERER

aaaa

onena nena

teteelenelenelenelenaltaltaltaltkkkk

na on a

kaka elelelenelenltltaaaltaltkkkkak

A

AAGGAA

GGEAEAANANNNANANAA

AAEAEAGOGOAAGOGGOGOGOGOGOGOGGOOOGOANAN

GEAEAOIOAANNNNN

ON

GGGGOGOOGOGON

AAAA

NNN

1Zatoz Euskaltelera

1Zatoz Euskaltelera

119120G200

99 hilhil//€€9 €€€9999 hilhilhil//99 h labetezhilabetez6 6

GB

AN

www.euskaltel.eus | Dendak | 1717

prezioan. Informazio gehiago, hemen: www.euskaltel.eus

AN

MUGAGABEAK aukeran, eta arrazoizko erabileraren politika bat du ezarria. BEZa sartuta dago izango da. Ostiraleko 14:00etatik igandeko 24:00ak arteko datu-kontsumoak sartzen dira GIGA kontratazio-egunetik zenbatzen hasita. Iraupen-konpromisoa: 12 hilabete. Gero, prezioa 72 €/hil Zatoz zuntzera 2019/5/31 baino lehen, eta sei hilabetez izango duzu sustapen hau,

Babesle teknologikoa:

MUGAGABEAKDEI

20GB200MEGA

FINKOAMUGAGABEAK

DEIekinrAOOADEK

PREMIUM

GUZTIETTAU URO ASTEB2019K

ANA EAK DOABEAK DOGGAAA M GA MUGG GGIG

Arte Ederren eraikinaren barruko aldeabotatzen ez uzteko eskatu du Ancorak

DONOSTIA b«Hauteskunde aurreko garaia baliatu du Sadek [ArteEderren eraikinaren jabeak] hiru hilabeteko epean erantzunik jaso ezeta eraikina eraisteko». Ancora ondasunaren babeserako elkarteakArte Ederren eraikinaren barruko aldea botatzen ez uzteko eskatu dioDonostiako Udalari: «Eraikina suntsitu egin nahi dute faseka».

%10,6HONDARRIBIKO AIREPORTUKO BIDAIARI KOPURUAREN

HAZKUNDEA APIRILEAN

Datu onak pilatzen jarraitzen du Hondarribiko aireportuak. Aenak eman-

dako datuen arabera, apirilean %10,6 handitu zen bidaiari kopurua;

27.819 bidaiari izan ziren guztira. 2018tik, %3,3 hazi da bidaiari kopurua.

Hilketa argitzekolaguntza eskatu duErtzaintzak

ELGOIBAR bEpaileak Martutene-ko espetxera bidali du joan denlarunbat goizaldean Elgoibarren36 urteko gizon bat labanarekinhiltzea leporatuta atxilotutakogizonezkoa. Astelehenean elka-rretaratzea egin zuten Elgoiba-rren. Baztertu egin dute genero-indarkeria delitua leporatzea,baina hilketa argitzeko laguntzaeskatu du Ertzaintzak.

178.000 eurokokalte-ordaineskaera CAFi

BEASAIN bAmiantoak eraginda-ko eztarriko minbizi baten eragi-nez hildako langile baten fami-liak 177.890 euroko kalte-ordainaeskatu dio Beasaingo CAF enpre-sari. Gaur egingo dute epaiketa,Donostian. 1974tik 1975era eta1976tik 2016ra aritu zen lanean.2018ko martxoaren 1ean hil zen.

Elkarretaratzea. ENDIKA PORTILLO / FOKU

1.500EHUNMILIAK PROBARAKO

BOLUNTARIO KOPURUA

Uztailaren 12tik 14ra jokatuko dira

Ehunmiliak, Goierriko Bi Handiak

eta Marimurumendi probak, Bea-

sainen, eta 1.500 boluntario behar

dituzte antolatzaileek. Zabalik

dago izena emateko epea.

9GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko maiatzaren 17a Gaiak

Osakidetzangrebara deitutadaude gaurko

DONOSTIA bOsakidetzak arazo-ari aurre egiteko irtenbiderik ezduela bilatu iritzita, gaurko gre-bara deituta daude Osakidetzakolehen arretako langileak. Eskaeraargi bat egin dute Satse, ELA,LAB, CCOO, UGT eta ESK sindi-katuek eta Lehen Arreta Arnas-berritzen plataformak: lehenarretako langile gehiago behardira Osakidetzan.

Kerman Garralda Zubimendi

Ezkio-Itsaso

Batxilergoko ikasle as-kori selektibitatearenosteko parranda imaji-natzeak ematen dio in-

darra liburu artean buru-belarrijarraitzeko. Berezkoa da ondoegindako lana ospatzeko festa an-tolatzea. Afterworkdeitzen diotemodernoenek (lanostea), bainaedozeri ingelesezko izena jartze-ko moda baino zaharragoa da joe-ra hori.Gaur egun, oraindik, ez dago

argi zein den sagardoaren jato-rria, baina jakina da sagardoa egi-teko prozesutik datorrela kiriko-keta. «Mazoak egurra jotzeanegiten duen soinuaren onomato-peia da kirikoketa», azaldu duJuan Mari Beltran musikologoak.«Sagarrak zanpatzeko erabiltzen

ziren mazoak, baina behin lanaamaitutakoan, ospatzeko, musi-ka egiteko erabiltzen ziren sumi-lak», osatu du azalpena Beltra-nek. «Txalapartaren aldaera batda kirikoketa. Hiruzpalau lagu-nek txandaka jotzen dituzte ma-zoak, eta hala osatzen dira errit-moak».Hain zuzen ere, Igartubeiti ba-

serri museoak kirikoketa ikasta-roa antolatu du biharko. «Kiriko-ketarako talde bat osatzea da hel-burua», dio Iban Maiz Igartubeitibaserriko langileak. «Urtero, Sa-gardo Astea antolatzen duguurrian, eta sagarraren eta sagar-doaren inguruko ekintzak anto-latzen ditugu. Aurten, kirikoketatalde bat eratu nahi dugu, sagarmuztioa festa giroan egiteko».Ezkio-Itsaso eta inguruko herrie-tako gazte talde bat prest agertuda ikasteko, eta jada hasiak dira

prestakuntza lanekin. «Iaz ereegin nahi izan genuen antzekozerbait, baina larri ibili ginen den-boraz. Aurten lehenago hasi garaikastaroekin».

Zanpatze fasea, neketsuaXVI. mendean egiten zen bezala-xe, gazteek mazen bidez zanpatubeharko dituzte sagarrak, patsbilakatu arte. Ondoren, dolarea-ren azpian jarriko dituzte birrin-dutako sagar horiek, eta patsazukutu egingo dute dolarearenpisuak egiten duen presioarenbitartez. Hazitzen egon ostean,urte amaierarako sagardo bilaka-tuko da muztioa; batek bainogehiagok festarako baliatuko dutxotx garaia, baina lehenagoospatzeko ohitura izaten dutelanean jardun dutenek. «Luzeaeta neketsua da sagarra patsbihurtzeko lana. Ospatzeko nahi-koa arrazoi da zanpatze faseaamaitzea, eta eskura zituztenbaliabideekin ospatzen zutenorduan», dio Beltranek.Ez zeukaten sumilak bezain

tresna gertukoagorik. «Bestebatzuetan eskuragarriagoa zenmetala, eta toberarekin ospatzenzuten halakoetan», azaldu dumusikologoak. Txalapartarenaldaerak dira denak: erritmo batezartzen da kolpeen txandaka-tzearen bidez, eta erritmo horrengainean dantza egin edo abestudaiteke. «Lana da kirikoketa,baina musika eta jolasa ere bai».Jose Gonzalo Zulaika Aita Do-

nostia-k egin zituen kirikoketa-

ren inguruko lehen ikerketak.Musikologian buru–belarri ibilizen lanean fraide kaputxinoa, etadokumentazio lan handia eginzuen euskal musika folklorean.Kirikoketaren inguruan, ordea,ez dago informazio askorik. «Egi-turagatik eta izaeragatik, balitekeXVI. mende inguruko instru-mentua izatea, baina ezin da esanzehatz–mehatz», esan du Beltra-nek; dolare baserriek loraldia izanzuten XVI. mendean, eta baliteke

kirikoketak ere testuinguru ho-rretan sortzea. «Txalapartak etakirikoketak lotura zuzena dutesagardoarekin. Ez da kasualitateakirikoketa nagusiki Donostialde-an, Bidasoaldean eta Baztan ingu-ruan garatzea. Oraindik ere, in-guru horietan daude sagardotegigehienak».Kirikoketa sinplea baina era-

ginkorra da musikalki. «Perku-sioa dago musikaren oinarrian,

eta oinarri horretan dago kiriko-keta». Talka bat nahikoa da errit-moa sortzeko; mazen talka, adibi-dez. «Denborarekin, garapen batizan dute talka egiteko tresnek.Konplexuagoak bilakatu dira bi-dean, eta soinu berriak lortu dira:ez da gauza bera sagar artean talkaegitea edo egur garbi batean, bi-braziorako tokia duen ohol pres-tatu batean egitea; mazak ere txi-kituz joan dira pixkana-pixkana,eta arinagoak eta erabiltzeko

errazagoak bihurtu di-ra». Beltranek azaldu dudesberdinak direla txala-partaren eta kirikoketa-ren soinuak.Inork ez die muzin egi-

ten jai giroari eta ospaki-zunei, eta musika ezin-bestekoa da horretarako.Alde horretatik, perku-sioa oinarrizkoa da errit-mo bat sortzeko. Kiriko-ketak eta txalapartak ezdute sekretu handirik,egurrak talka egiteansortzen duen soinua bai-ta haien muina; mundu-

ko beste herri askotan garatu izandira antzeko musika instrumen-tuak: «Espainiako Estatuko es-kualde askotan topa ditzakegutxalapartaren eta kirikoketarenantzeko musika instrumen-tuak», argitu du Beltranek. «Etabaita Zeelanda Berrian ere, mun-duko beste puntan. Suitzan, esa-terako, kirikoketaren berdin-berdina den instrumentu bat jo-tzen dute».

Ezkio-Itsasoko Igartubeiti baserrian kirikoketaikastaroa egingo dute bihar. Sagarrakzapaltzeko erabilitako sumilak musika jotzekomazo bilakatzen dira lanaren ostean.

Lana eta festaerritmo berean

Gazteak, mazak edo sumilak eskuetan, sagarrak zanpatzen hasteko prest, Igartubeiti baserrian. JOSE BENEGAS

10 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko maiatzaren 17aGaiak

Txalapartaren aldaera bat dakirikoketa. Erritmoak sortzendira sagarrak zanpatzekomazoak txandaka jota»Juan Mari BeltranMusikologoa

«Aurten, kirikoketa talde bateratu nahi dugu SagardoAstean, sagar muztioa festa giroan egiteko»Iban MaizIgartubeiti baserriko langilea

‘‘

Erik Gartzia Egaña Oiartzun

Artikutza ingurua basopurutzat jotzen duteadituek. Ez da beti ho-rrela izan; mendeetan

bere horretan mantendu dela di-rudi, baina iragan industrial batdauka, eta trena ere pasatu zenhortik. Orain dela mende bat bu-katu zen bide hura, DonostiakoUdalak lursaila erosi zuenean.Orain, trenaren memoria be-

rreskuratu nahian ari da Oiar-tzungo talde bat. Horietako bat daAnton Mendizabal. Azaldu due-nez, trenbide zati solteak zeudenOiartzunen —eta Artikutzan—, etaRafael Pikabeak haiek guztiak ba-tzea agindu zuen 1905ean. 30 ki-lometro inguruko trenbidea osa-tu zuten guztira, Elama ingurutikLezo-Errenteriako tren geltoki-raino. Handik, Pasaiako porturaeramaten zuten merkantzia.

«Burdina ateratzen zuten Elamainguru hartan, eta egur-ikatz as-ko izaten zen basoetan. Kaolinhautsa ere eramaten zuten, etaegurra ere bai», azaldu du.Inguruak orografia bihurria

duenez, desnibel handiari aurreegin behar izaten zion trenak. Lo-komotor batek lagunduta igaro-tzen zen Elama ingurutik —460metro dauzka—, eta erreka bazte-rretik jaisten zen gero, Planoba-rreraino (300 metro). Han, askatuegiten zituzten bagoiak, eta plata-forma batera igotzen zituzten, bi-naka; Planobururaino (515 metro)

igotzen zen trena. Funikularrarenfuntzionamendua zeukan planobat erabiltzen zuten horretarako:bagoi hutsak jaisten ziren bitarte-an, bagoi zamatuak aurre egitenzion pendizari.Mendizabalen hitzetan, siste-

ma horrek ematen zion berezita-suna trenari: «Sistema hidraulikobat erabili zuten. Bagoi hutsak ga-rraiatzen zituen plataformak bil-tegi handi bat izaten zuen bagoibeteari kontrapisua egiteko, etaurez betetzen zuten jaisteko zirenbagoneta hutsei pisua emateko.Behera iristean, hustu egiten zu-ten biltegia». Galesen-eta erabil-tzen zuten sistema hori, baina,Mendizabalen esanetan, IberiarPenintsula osoan, eta zama ga-rraioan, bakarra zen Artikutzakotrenarena. Planoburutik gora,beste lokomotor batek tiratzenzuen, Bianditzeko tunela gaindituarte (675 metro).

Lau lokomotor alda-keta egiten zituzten guz-tira, eta hiru plano gain-ditu. Planoburukoa zenigo beharreko bakarra;besteetan, azkar askojaisten zen zama. Trenbi-dearen tarte bakoitzean,langile kuadrilla bat ego-ten zen lanerako prest.Ehun urte dira Gipuz-

koako hiriburuak Goi-zuetako lurretan dagoenlursaila erosi zuela. Hiriahanditzen ari zen XX.mendearen hasiera har-

tan, eta ur hornidura behar zuen.Eta ur garbia, hainbat herritar hilzirelako izurrite batek erasanda.Horregatik erabaki zuten meatza-ritza lanak bertan behera uztea.Hor bukatu zen Artikutzako tre-naren historia.Horren jakitun egonda, Oiar-

tzungo talde bat trena ahanztura-tik ateratzen ari da orain; Artiku-tzako mantenu langileekin bateraari dira lanean. «Mendizale —etatrenbidezale— ginen batzuekarrasto harrigarriak ikusten geni-tuen mendian. Ikerketa talde batsortu genuen, eta horren emaitza

izan zen duela bi urte OiartzungoUdalak argitaratu zigun Artiku-tzako trenaliburua. Aleak bukatuegin ziren».

Hara joateko gonbitaEz dute historia liburuetan jasobakarrik egin; Planoburu inguru-ko azpiegiturak berritu eta garbi-tzeari ekin diote. Bagoi batzuk ereeraman dituzte meategi zaharre-tatik: Irundik eta Duruelotik (Es-

painia). Ingurua girotzea da hel-burua; pilatuta aurkitu zituztentrenbideko errailak berritzen aridira, haien zati labur bat berriroezartzeko, testigantza moduan.Erakusketa bat egitea da asmoa.«Bagoneta gehiago ekarri nahiditugu. Tren harrigarri hark hain-bat gauza garraiatzen zituenez,bagoi mota guztiak eduki nahi di-tugu, garraiatzen zuen materialharekin kargatuta bakoitza».

Etzi egingo dute auzolaneaneraikitzen ari diren aire librekomuseo horren nolabaiteko inau-gurazio ekitaldia, DonostiakoUdalak antolatutako bisita gida-tuarekin. 09:15ean abiatuko dira,Eskastik, Artikutzako sarreraetxetik. Dagoeneko beteta dagotaldea: «Baina Suberri Mateloketa biok egingo dugu bisita gida-tua, eta ez zaigu inporta jendegehiago etortzen bada».

Artikutzako trenak duela mende bat utzi zionbere bidea egiteari. Oiartzuar talde bat ondarehura berreskuratzen ari da, museo txiki bategiteko. Burdinbide hark berezitasunak zituen.

Iraganarentrenbidetik

Burdinbidearen pieza originalak txukuntzen ari dira hainbat boluntario. A.MENDIZABAL

11GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko maiatzaren 17a Gaiak

Planoburu ingurua girotzeko asmoz, bagonetak ekarri dituzte beste meategi batzuetatik. ANTON MENDIZABAL

Mendizale batzuek arrastoarraro harrigarriak ikustengenituen mendian, eta ikerketatalde bat sortu genuen»

«Bagoneta gehiago ekarri nahiditugu, mota guztietakoak,garraiatzen zuen materialharekin kargatuta bakoitza»Anton MendizabalTrenbidea berreskuratzen ari den taldeko kidea

‘‘

Eneritz Maiz Etxarri Asteasu

Pello Errotaren heriotzaren 100.

urteurrena dela eta, ekitaldi ugari

antolatu dituzte Asteasun. Tarte-

an, Pedro Elizegi Maiz Pello Erro-

ta-k berak eta bere garaiko hain-

batek botatako bertsoekin osatu-

tako kantaldia izango da gaur,

22:00etan, Asteasuko Santa Krutz

ermitan. Eñaut Agirre ariko da

kantuan, eta alboan izango ditu

Aitor Atxega gitarra jotzailea eta

Imanol Kamio piano jotzailea.

Asteasuko Udalak, zehazki,

iazko otsailean jarri zituen mar-

txan ekitaldiak, baina aurtengo

otsailaren 3an bete ziren ehun ur-

te Pello Errota hil zela. Errotaria

izan zen Elizegi, eta Pello Errota

moduan ezagutzen dute gehie-

nek. Pello Errota bakarrik ez: Mi-

kaela Elizegi haren alaba ere

omenduko dute. Alabari esker iri-

tsi da gaurdaino Pello Errotaren

berri, hark kontatu baitzizkion ai-

taren pasadizoak eta bertsoak An-

tonio Zabalari. Emakume berezi,

indartsu, berritsu eta memoria

onekotzat definitu izan dute.

Agirrek azaldu du lanik zailena

izan dela Zabalak bildutako ber-

tso horietatik aukeraketa egitea.

Pello Errotaren bertsoez gain, Mi-

kaela Elizegiren bertso batzuk ere

abestuko ditu: «Ez dira asko. Bat

edo beste baditu, eta horiek abes-

tuko ditugu. Bertsolari gisa ez da

gogoan izango, haren bertso gutxi

gorde baitira, baina hari esker da-

kigu Pello Errotari buruz dakigun

gehiena; hari zor diogu altxor hau

guztia», dio Agirrek. Azpimarra-

tu du familian guztiak zirela ber-

tsolari: «Eta denak esaten duda-

nean, denak da».

Agirrek, Atxegak eta Kamiok

bertso doinu asko eta asko dauz-

kate landuta, eta berregituratu

egiten dituzte saio berrietarako.

«Doinu guztiak ekarri eta gogo-

ratu egin behar izaten ditugu.

Partiturak egin behar izaten ditu-

gu; lauzpabost hilabeteko lana

dago atzean», kontatu du Atxe-

gak. «Ez da musikala. Beste espi-

ritu bat du zuzenekoak. Freskota-

sun hori transmititzea dugu hel-

buru».

Udalak hala eskatuta, disko bat

grabatu dute bertso sorta batzuk

aukeratuta. «Txukun grabatu di-

tugu, irauteko bokazioa baitu dis-

koak», azaldu du Atxegak. Gaur

jarriko dute salgai. Atxegak azal-

du du emanaldietan garai harta-

ko sinpletasunean edo soiltasu-

nean abesten saiatzen direla, bai-

na diskoan hainbat instrumentu

erabili dituzte grabaketak egite-

ko.

Bertsozale direnentzatPello Errota abila zen bertsotan,

bizia. «Hitz gutxirekin asko esa-

ten zuen», ekarri du gogora Atxe-

gak. Eta hala gehitu du Agirrek:

«Oso bertsolari ona zen erasoan

eta erantzunean». Musika egite-

an, arintasunari ematen diote ga-

rrantzia. «Zuzenekoetan, Eñau-

ten arnas hori errespetatzen saia-

tzen gara; haren erritmoa eta

kantaera errespetatzen», azpi-

marratu du Atxegak.

Duela 150 urteko errealitate bat

eta inguru bat nolakoa zen ikus-

teko bidea emango du gaurko

saioak: «Gozamena izango da as-

teasuarrentzat eta zizurkilda-

rrentzat. Ezagun egingo zaizkie

gauza asko, eta gogoratu egingo

dituzte. Eta uste dut kanpokoen-

tzat ere oso interesgarria izango

dela. Esate baterako, autoa utzi,

eta ordubetez astoan ibiliko

gara».

Bertsoak testuinguruan jartzen

saiatuko dira bertsoalditik bertso-

aldira, baina onartu dute ez dela

erraza. Baina ez da biografia bat,

eta ez da kronologikoki kontatzen

den historia bat ere. «Pello Errota

ez nuen hain ezaguna», onartu

du Agirrek. «Txirritaren lurral-

dekoak gara gu, eta haren bidez

ezagutu genuen Pello Errota, be-

rekin asko kantatzen zuelako;

baina hura ez genuen hain ezagu-

na. Oso bide polita izan da hura

eta haren ingurua ezagutzeko».

Kantaera berezia du Agirrek.

«Betidanik kantatu izan dira ber-

tso jarriak; bertsoaren beste adar

bat da, eta ez da hain

urrun egon izan bat-ba-

teko bertsoetatik. Guk

ere ikusi dugu jendea

bertso zaharrak abesten,

eta hortik jan dugu.

Haiek egiten zutena egi-

ten dugu guk, eta jende-

ak estimatu egiten du».

Doinuetako asko gaur

egun ez dira erabiltzen

plazan. Bertsoaldi guz-

tiak ez ditu buruz abes-

tuko. «Baina hainbeste

buelta eman eta gero,

ikasiak ditut asko. Hala

ere, irakurri egin behar-

ko ditut beste batzuk».

Agirrek azaldu duenez, herri

batek horrelako lan bat eskatzen

duenean, gero lan hori asko esti-

matzen dute normalean: «Lotura

handiak dauzka jendeak, eta sen-

timenduz beteta etortzen da saio-

ra. Lekuan bertan sekulako ga-

rrantzia edukitzen dute honelako

saioek». Oso bertsozaleak dire-

nentzako saioa dela adierazi du

Atxegak, eta bertsozale horiek as-

ko disfrutatzen dutela: «Eñaut

entzuteko gogo handia sumatzen

dut inguruan».

Kantatzeak plazera ematen dio

Atxegari: «Nik ordu asko pasatu

ditut plazan musika tresnak jo-

tzen, eta bertso jarrien molde ho-

nek asko du kantatzetik; oso esker

onekoa da. Intentsitate handiko

jarduna da, eta gozamena da

Eñautekin kantatzea. Ez du hu-

tsik egiten, eta, aldi berean, ten-

tsioa mantentzen da saio guz-

tian». Agirre garai bateko molde-

an abesten saiatzen dela azaldu du

Atxegak, eta «azkartu eta motel-

du» egiten ditu hitzaren arnasa

eta erritmoa. «Guk jarraitu behar

izaten diogu berari». Ordu eta er-

diko saioa izango dela azaldu du

Agirrek, eta emanaldi bakarra

egingo dutela. «Hutsetik ekin, eta

hasi eta buka egingo dugu. Lan

nekosoa da, baina oso polita».

Bidaia batPello Errotarengaraira, kantuzPello Errota eta Mikaela Elizegi aita-alabakgogora ekarriko dituzte gaur, Asteasun b Eñaut Agirrek abestuko ditu haien bertsoak

Pernando Amezketarraren urteurren ekitaldian, Amezketan eskaini zuten saioa; gisa berekoa izan zen. TOLOSALDEKO ATARIA

Guk ere ikusi dugu jendeabertso zaharrak abesten. Haiekegiten zutena egiten dugu guk,eta jendeak estimatu egiten du»Eñaut AgirreBertsolaria

«Zuzenekoetan, Eñauten arnas hori errespetatzensaiatzen gara; haren erritmoaeta kantaera errespetatzen»Aitor AtxegaGitarra jotzailea

‘‘

13GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko maiatzaren 17a Proposamena

MUSIKA

AIAMikel Urdangarin.

bBihar, 22:00etan, probalekuan.

AIA Izer eta Alabier.

b Igandean, 20:00etan, plazan.

ANDOAINKamerata Oiasso.

bGaur, 20:00etan, Basteron.

ARRASATEHots abesbatza.bGaur, 19:30ean, San Frantzisko

elizan.

ARRASATEThe Electric Alley.bBihar, 20:00etan, Amaia aretoan.

ARRASATEAlejandro Aparicio.b Igandean, 19:30ean, Kulturaten.

ASTEASUEñaut Agirre, Aitor

Atxega eta Imanol Kamio:

Pello Errota, 100 urte.

bGaur, 19:00etan, udaletxean.

ATAUNKarea eta Sorkari.

bGaur, 22:00etan, Oargin.

AZKOITIAHaizea Muñoz,

Paula Iragorri eta Borja Rubiños.

bBihar, 18:30ean, Santa Kutzen.

AZPEITIAMcOnak eta Anita Parker.

bBihar, 22:30ean, plazan.

BERGARARo eta Rodeo.

bGaur, 22:30ean, Kartzela Zaharra

gaztetxean.

DONOSTIAMusikene Orkestra.

bGaur, 19:30ean, Musikenen.

DONOSTIAGreen Covers:

Muse & Coldplay Tribute.

bGaur, 20:00etan, Dokan.

DONOSTIASmile.

bGaur, 20:00etan,

Convent Gardenen.

DONOSTIAElena Setien.

bGaur, 21:00etan, Dabadaban.

DONOSTIAMusikene Big Band.

bGaur, 21:00etan, Tabakaleran.

DONOSTIAPeter Youthman,

JR Roy, Dapatch eta I Fi.

bGaur, 00:00etan, Dabadaban.

DONOSTIAUdal Txistulari Taldea.

bBihar, 18:30ean, eta igandean,

12:15ean, Konstituzio plazan.

DONOSTIADonostiako Orfeoia.

bBihar, 20:30ean, San Bizente elizan.

DONOSTIAMujeres eta 107 Faunos.

bBihar, 20:30ean, Dabadaban.

DONOSTIAMucho.

bBihar, 21:00etan, Tabakaleran.

DONOSTIAKorkones.

bBihar, 22:00etan, Mogambon.

DONOSTIALegendary Tigerman

eta Baiona.

bBihar, 22:00etan, Intxaurrondo

kultur etxean.

DONOSTIABAE w/ HAAi.

bBihar, 00:00etan, Dabadaban.

DONOSTIASold my Soul.

b Igandean, 13:00etan,

Convent Gardenen.

DONOSTIAEneritz Furyak:

elkarrizketa eta emanaldia.

b Igandean, 19:00etan, Marruman.

DONOSTIALee Bain III

& The Glory Fires.

b Igandean, 20:30ean, Dabadaban.

DONOSTIAAldous Rh.

bAsteazkenean, 20:00etan,

Dabadaban.

DONOSTIAMcOnak, Iker Lauroba,

Leire Letu, Xabi Bandini eta Zuriñe

Hidalgo.

bOstegunean, 20:00etan,

Convent Gardenen.

DONOSTIAMiguel Arribas.

bOstegunean, 20:00etan,

Tabakaleran.

DONOSTIALa URSS eta Vulk.

bOstegunean, 20:30ean,

Dabadaban.

ELGOIBARBrass Band BorGIAq.

b Igandean, 12:30ean, Herriko

antzokian.

ERRENTERIAKuraia Ensemble.

bGaur, 20:00etan, Niessen

kulturgunean.

ERRENTERIAAndra Mari koroa.

bBihar, 18:00etan, parrokian.

ERRENTERIAMakulu Ken.

bBihar, 20:00etan,

Xabier Olaskoaga plazan.

ERRENTERIAKantakidetza koroa.

bBihar, 20:00etan, basilikan.

ERRENTERIAKhantoria.

b Igandean, 19:00etan, basilikan.

ERRENTERIAGerman Ormaetxea,

Elene Arandia eta Garikoitz Mendi-

zabal.

bOstegunean, 20:00etan, Niessen

kulturgunean.

GETARIAAnsorregi eta Larrañaga.

bBihar, 23:00etan, Meagan.

HONDARRIBIAAtom Rhumba.

bGaur, 22:00etan, Psilocybenean.

HONDARRIBIAEyharts

eta Balza & Aitor Mu.

bBihar, 23:00etan, Psilocybenean.

HONDARRIBIAHerri Kanta jaialdia.

b Igandean, 11:30ean, Gipuzkoa

plazan.

HONDARRIBIADesira

eta Belly Basarte.

b Igandean, 18:00etan, Itsas Etxean.

IRUNLeo Jimenez, Fuck Division,

Rayz eta Elbereth.

bGaur, 20:00etan, Tunk aretoan.

IRUNDama eta Kurkuma.

bGaur, 21:30ean, Lakaxita

gaztetxean.

LASARTE-ORIAAnita Parker

eta DJ Markelin.

bBihar, 19:00etan, Okendo plazan.

OIARTZUNPier Paul Berzaitz

& Alboka Folk Taldea.

bBihar, 21:00etan, Pagoan.

OÑATICapsula, John Dealer & The Coconuts, Unidad Alavesa

eta Bad Sound.

bGaur, 21:00etan, Errekaldeko

jaietan.

OÑATI Javi Sound.bBihar, 17:30ean, Pake Lekun.

OÑATI Iruñerria Jamaica Clash

eta Kontuz Erromeriya.

bBihar, 22:00etan, Errekaldeko

jaietan.

PASAIALandarbaso abesbatza.

bBihar, 20:00etan, San Joan

Bataiatzailearen parrokian.

TOLOSABasati eta Brea.

bGaur, 22:30ean, Bonberenean.

TOLOSAUdal Musika Banda:

25 urte.

bBihar, 19:00etan, Zerkausian.

TOLOSADoble Capa eta Buffalo.

bBihar, 22:30ean, Bonberenean.

TOLOSAArimaz orkestra.

b Igandean, 12:30ean,

Santa Klarako elizan.

TOLOSAMichel Cloup Duo.

b Igandean, 20:00etan,

Bonberenean.

TOLOSA20 Hatz Taldea.

bAsteartean, 19:00etan,

Musika Eskolan.

TOLOSATrakamatraka.

bAsteazkenean, 17:30ean,

Musika Eskolan.

ZARAUTZ Iratzar.bGaur, 19:30ean eta 23:00etan,

Santa Marinako jaietan.

ZARAUTZEzten Giro.bBihar, 23:00etan, Santa Marinan.

ZARAUTZTxinpirin eta Zarautz Txiki abesbatzak.

b Igandean, 12:00etan, Inurritzako

parkean.

ZUMAIA2Princeses Barbudes:

Enaren kontuak.

b Igandean, 12:00etan, Aita Marin.

ANTZERKIA

ANDOAIN Joana Rhein:

Hai, ametsen arrantzalea.

b Igandean, 17:00etan, Basteron.

ARETXABALETAPotx eta Lotx:

Etxean.

b Igandean, 17:00etan, Zaraian.

BEASAINAlkartasuna Lizeoa: Eta

dena musikari esker... & Lu printzea.

bBihar, 16:30ean, Usurbe antzokian.

DONOSTIAGari, Montxo

eta Joselontxo: Txirinbolo.

bGaur, 18:00etan, Leire plazan.

DONOSTIAKutxa Kultur Gelak:

Entre tinieblas.

bGaur, 18:00etan, Tabakaleran.

DONOSTIALa familia Adams.

bGaur eta bihar, 18:00etan eta

21:30ean, eta igandean, 16:30ean,

Kursaalean.

DONOSTIA Juan Echanove: Rojo.

bGaur eta bihar, 20:00etan,

Viktoria Eugenia antzokian.

DONOSTIAArriaga: Garai zekenak.

bGaur, 22:00etan, eta bihar,

18:00etan, Viktoria Eugenian.

DONOSTIAAntzerki ikastaroetako

erakustaldiak.

bAstelehenean eta asteartean,

20:00etan, eta asteazkenean,

19:00etan, Lugaritz kultur etxean.

EIBARVaiven: Argiaren hautsa.

bGaur, 20:30ean, Koliseoan.

LEZOEidabe: Mari eta gaileta

fabrika.

bGaur, 17:30ean, Gezalan.

LEZOAtx: 7ak bat.

b Igandean, 20:00etan, Gezalan.

OÑATIBorobil: Jokoz kanpo.b Igandean, 19:00etan, Santa Anan.

PASAIAKemen: Ultimas voluntades.

bAsteazkenean, 19:00etan,

Trintxerpeko alkateordetzan.

SORALUZEBanarte: Comunicado

de muerte.

bBihar, 20:00etan, Herri antzokian.

TOLOSAPepa Plana: Paraíso

pintado.

bGaur, 20:30ean, Leidorren.

VILLABONA-AMASAYllana:

The Primitals.

b Igandean, 19:30ean, Gurean.

ZARAUTZDejabu: Linbo planeta.

b Igandean, 16:30ean, Modelon.

ZUMAIAVaiven: Erlauntza.

bGaur, 22:00etan, Aita Marin.

DANTZA

DONOSTIAMusika eta Dantza

Eskolako ikasleak: euskal dantzak

eta ballet garaikidea.

b Igandean, 12:00etan, San Telmo

museoan.

Donostia b Kontzertu solidarioa

Musika, elkartasun keinuBaltistan Fundazioak ekitaldi solidario bat egingo du hurrengo ostegu-

nean, 20:00etan, Donostiako Convent Gardenen. Iker Lauroba eta Leire

Letu, Xabi Bandini, McOnak —irudian— eta Zuriñe Hidalgo igoko dira

taula gainera. Baltistango haur hezkuntza sustatzera eta indartzera bide-

ratuko dituzte irabaziak. Sei euro balio du sarrerak, aurretik erosita. FOKU

14 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko maiatzaren 17aAgenda

IRUNMyriam Perez Cazabon,

NODE eta LaRutan: Trinomio.

bBihar, 20:00etan, Amaia zentroan.

LEGAZPIGazte Mailako I. AurreskuTxapelketa Nagusia.

bBihar, 16:30ean, azokan.

ZUMAIADantzara.

bAstelehenean, 18:30ean,

Odietan.

BERTSOLARITZA

AIZARNAZABALBertso afaria:Unai Agirre eta Iker Zubeldia.

bGaur, 21:00etan, Uztarri jatetxean.

ANOETAEli Pagola eta Unai

Mendizabal.

bGaur, 21:00etan, gaztetxean.

ANTZUOLABertso kalejira: Miren

Amuriza eta Beñat Gaztelumendi.

bGaur, 19:00etan, plazatik abiatuta.

ARETXABALETAGipuzkoako

Txapelketa: Ainhoa Agirreazaldegi,

Peru Aiartza, Manu Goiogana,

Endika Igartzabal, Julene Iturbe

eta Izarne Zelaia.

bBihar, 17:00etan, Zaraian.

AZKOITIAAndoni Egaña,

Oihana Iguaran, Sebastian Lizaso

eta Aitor Mendiluze.

bGaur, 22:00etan, Floreagako

On Bosco aretoan.

ERRENTERIABertso bazkaria:

Sebastian Lizaso eta Errenteriako

bertso eskola.

b Igande eguerdian, Zamalbiden.

ERREZILGipuzkoako Txapelketa:Gontzal Belategi, Ion Beloki, Adur

Gorostidi, Imanol Irazustabarrena,

Andoni Mujika eta Jokin Uranga.

b Igandean, 17:00etan, Herri Eskolan.

GETARIABertso afaria:

Amets Arzallus eta Julio Soto.

bGaur, 21:00etan, Meagako

Artelatz elkartean.

HERNANIBertso-trans-saioa: Miren Artetxe, Beñat Gaztelumendi,

Nerea Ibarzabal, Maialen Lujanbio,

Eli Pagola eta German Urteaga.

b Igandean, 19:00etan, Ezkiaga

pasealekuan.

LASARTE-ORIAAndoni Egaña,

Ane Labaka eta Maialen Lujanbio.

bBihar, 22:30ean, kultur etxean.

LEGORRETAGipuzkoako Txapel-

keta: Ander Goikoetxea, Imanol

Lizarazu, Manex Mujika, Jon Otegi,

Aimar Sorazu eta Aitor Urbieta.

b Igandean, 17:00etan, antzokian.

OÑATIBertso bazkaria: Andoni Egaña eta Aitor Mendiluze.

bBihar eguerdian, Baserritarren

elkartean.

OÑATIAitor Tatiegi, Aritz Irigoien,Bittor Zubiagirre eta Urko Arregi.

b Igandean, 19:00etan, Errekaldeko

jaietan.

TOLOSAAmets Arzallus eta Nerea

Ibarzabal: Jakinduriek mundue

erreko daubertsozientzia saioa.

bAsteazkenean, 19:00etan, Topic-en.

ZIZURKILGipuzkoako Txapelketa:Oihana Arana, Maider Arregi,

Joritz Bastarrika, Jokin Bergara,

Mikel Iturriotz eta Itxaso Piquer.

bBihar, 17:00etan, kultur etxean.

HITZALDIAK

AZKOITIAGorka Torre: Baratzetik

elikatzen.

bGaur, 19:00etan, Elkargunean.

DONOSTIAArgia-k 100 urte.

Koldo Izagirre: Mendearen umeek

munduari desafio.

bAsteartean, 19:00etan,

San Telmo museoan.

DONOSTIAArgia-k 100 urte.

Antton Olariaga eta Joseba

Larratxe: Ehun urte, ehunka irudi

hitzaldi ilustratua.

bAsteazkenean, 19:00etan,

San Telmo museoan.

IKUS-ENTZUNEZKOAK

DONOSTIASail In Festival: From

Timber to Tide, Vixen’s Voyage,

La Course de leur vieeta Maiden.

bGaur, 19:30ean,

Antzoki Zaharrean.

DONOSTIASail In Festival:

Gyrecraft, Disko, Esprit flottant,

Didac Costa, Another Day - Team

Bruneleta The Weekend Sailor.

bBihar, 19:30ean,

Antzoki Zaharrean.

PASAIAPasai-Rabanne, razons

do imaxinariodokumentala.

bGaur, 19:30ean, Trintxerpeko

alkateordetzan.

BESTELAKOAK

DONOSTIAMaite Arrese:

Yogipuinak.

bGaur, 18:00etan, Intxaurrondoko

Haurtxokoan.

ELGETAKantu eta Dantza Eguna:

13:00etan kantu-jira, 14:30ean

kantu-bazkaria, eta 18:00etan

dantzaldia Jainaga eta Narbaiza-

rekin, Patxi Monterok gidatuta.

b Igandean, 12:30ean, plazan eta

kiroldegian.

GETARIAMuseoen Nazioarteko

Eguna: Amy de la Haye, Igor Uria

eta Judith Clarken hitzaldiak, eta,

13:00etan, bisita gidatua.

bBihar, 10:00etan, Balentziaga

museoan.

IRUNKontenporanea,

arte garaikidearen azoka.

bGaurtik igandera, liburutegian.

TOLOSAMuseoen Nazioarteko

Eguna eta Gau Zuria: ate irekiak,

musika, haurren tailerrak, bisita

gidatuak eta beste.

bGaur eta bihar, 17:00etatik

01:00era, Topic museoan.

15GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko maiatzaren 17a Agenda

Eider Goenaga Lizaso Asteasu

Psikopedagogoa da Nerea Mendi-zabal (Zestoa, 1976), eta komuni-kazio ez-bortitzaren alorrekoziurtagiria du. Azken urteetan,ikastetxeetan, gurasoekin, ira-kasleekin eta abarrekin ari da la-nean eredu horri buruzko ikasta-roak ematen. Esperientzia hori li-buru batean jasotzea erabaki du.Zer da komunikazio ez-bortitza?

Marshall Rosenbergek garatuta-ko eredu bat da, eta funtsa da per-tsonen artean ahalik eta konexioonena lortzea, parte guztien ongi-zatea bermatzeko. Bi erremintaboteretsu erabiltzen ditu horreta-rako: batetik, adierazpen zintzoa,norberaren emozio eta beharreninguruan; eta, bestetik, beste par-tearen entzute enpatikoa, besteaulertu eta haren beharrak ezagu-tzeko. Bi horiek uztartuz, bestea-ren eta norberaren beharrak ase-tzen saiatzea da.Hilaren amaieran liburu bat kale-

ratuko duzu gai horri buruz.

Bai; euskarazkoak Elkarrekinhazi izango du izenburu, etagurasoei zuzenduta dago. Hain-bat ariketa eta proposamen egi-ten ditut seme-alabekin konexio

hori lortu ahal izateko. Oso modupraktikoan aurkezten saiatu naiz.Edukia badago, teoria badago,baina saiatu naiz eduki guztietanadibideak eta ariketak jartzen. Zergatik liburu bat?

Batetik, interes handia dagoelako.Bestetik, nik ere asko ikasi eta es-perimentatu dudalako azken ur-teotan gurasoekin egin dudanlanketan, eta beharra sentitu nue-lako hori paperera eramateko.Gainera, pozgarri zait euskarazargitaratzea, ez baitugu komuni-kazio ez-bortitzari buruzko eus-karazko libururik.Helduentzat ere balio du Rosen-

bergen ereduak.

Bai, politikan aplika daiteke, kar-tzeletan, enpresetan... Rosenber-gek ikaragarrizko lana egin zuennazioarteko gatazketan. Berakeredua ez zuen sortu propio ume-ei eta gurasoei begira. Posible al da komunikazio ez-

bortitza %100ean?

Une oro dugu aukera eredu ho-nek esaten duenari jarraitzeko,baina ez da erreala une oro jarrai-tzea. Eredu honek ez du bilatzenune oro konektatuta egotea edoez bortizki aritzea; zera da garran-tzitsuagoa: gustatuko litzaiguke-

en moduan jokatzen ez dugune-an, komunikazio ez-bortitzakasko lagundu gaitzakeela geureburua ulertzen eta onartzen, hor-tik abiatuta eboluzionatzeko. Normala da, beraz, bide horreta-

tik ateratzea?

Jakina, irten egiten gara, eta irte-ten jarraituko dugu. Komunika-zio ez-bortitzak zera ematen digu:eredu bat, bidetik irten naizelakonturatzen naizenean, buelta-tzeko, edo, entrenatuta, gero etagutxiago irteteko. Baina irtetenjarraituko dugu, ziur. Gurasoa, lehenik eta behin, bere

burua ulertzen saiatu behar dela

dio eredu honek. Jendeari asko

kostatzen zaio hori egitea?

Gelditzen ez baldin bagara, ezi-nezkoa da gure barrua nola dago-en ikustea, eta hori da gure zailta-sun handienetako bat; ez dakigu-la gelditzen. Eta, gelditutakoan,begiratzen hasten garenean erekosta egiten zaigu, horretan ere ezgaituztelako trebatu. Zeri begira-tu behar diot? Eta orduan esatenzaigu: bada, begiratu zein direnzure emozioak. Eta orduan osoohikoa da: edo ez jakitea zer senti-tzen duzun, edo ez jakitea senti-tzen duzuna identifikatzen eta

izena jartzen. Beraz, bai, asko kos-tatzen zaigu.Gainera, emozio batzuk, agian,

ez dira oso gustukoak.

Guri erakutsi digute emozio ba-tzuk sentitzea ez dagoela ondo,eta ez genituzkeela sentitu behar.Aldiz, komunikazio ez-bortitzakesaten du ez dagoela emozio txa-rrik edo onik; denak direla beha-rrezkoak, mezu bat ematera dato-zela. Zer mezu? Bada, hori aztertubehar dugu; ea ase gabeko zer be-harrek sortzen digun emozio hori.Hori egiteko ariketa pila bat dau-de liburuan. Izan ere, sentimen-duak eta beharrak identifikatzenditugunean, errazagoa da gure-tzat inportanteak diren aspek-tuak zaintzeko bidean jarriko gai-

tuzten ekintzak topatzea, eta se-me-alabei eskatu nahi dieguna el-karlanerako aukera gisa aurkez-tea.Gurasoak umearen sentimendu

eta beharrak identifikatzen ere

saiatu behar du.

Bai; zure buruarekin egin duzu-nean, errazagoa da umearekingauza bera egitea: nola sentitzenden, zergatik sentitzen den horre-la, zer behar dituen... Enpatia ari-keta egin, eta bestearen tokianjartzea merezi du. Eta behin bi al-deen emozio eta beharrak identi-fikatutakoan, has gaitezke irten-bideak topatzen edo arauak jar-tzen. Hori da umearekin kalita-tezko konexio bat lortzea, eta horida gure helburua.

«Helburua umearekinkalitatezko konexiobat lortzea da»

Nerea Mendizabal b Psikopedagogoa

Nerea Mendizabalek ziurtagiria du komunikazio ez-bortitzaren alorrean,eta urteak daramatza eredu hori gurasoekin lantzen. Orain, liburubatean jaso ditu teoria horren edukiak eta esperientziak erakutsitakoa.

JON URBE / FOKU

sELKARRIZKETA

GIPUZKOAKO HITZAOSTIRALA, 2019ko maiatzaren 17a

Zuzendaria: Unai Zubeldia. Argitaratzailea: Euskal Editorea

Lege gordailua: SS-1514-2010

www.gipuzkoa.hitza.eus bgipuzkoa@hitza.eus