GIPUZKOA %100eanTURISMO BALIABIDEEN GIDA

2010/11

AURKIBIDEA

Errepideen mapa 4-5

Donostia 6-11

Ekialdeko kosta 12-17

Mendebaldeko kosta 18-23

Txindoki inguruan 24-29

Gipuzkoaren bihotza 30-35

Deba arroa 36-41

Gipuzkoa. Gustuari omenaldia 42-43

Eduardo Chillida, Gipuzkoamodelatu zuen artista 44

Marearteko zabalgunea eta flysch-eko labarrak 45

Hiru Tenpluak. Ibilaldia Ignaziotar lurraldean 46-47

Galtzeko moduko 17 hondartza 48-49

Burdin harana. Iraganetik ikasten 50

Gipuzkoako haitzuloak. Mendeetakohistoriaurrea, zilarra eta artea 51

Gipuzkoatik Santiago aldera 52-53

Gipuzkoa, urratsez urratseta bizikletaz 54-55

Non lo egin? 56-63

PIKTOGRAMENIRAKURBIDEA

Multzo monumentala

Gune historiko-artistiko interesgarria

Natura gune interesgarria

Paisaia multzo interesgarria

Museoa / Erakusketa / Interpretazio Zentroa

Garraio publikoa

Hirigunean

Aisi gunea

• ARGITARATZAILEA:Gipuzkoako ForuAldundia.Kiroletako eta KanpoEkintzako Departamentua

• DISEINUA ETA ERREALIZAZIOA:ACC Comunicación

• TESTUEN EGILEA:Koro RekarteGontzal LargoACCLankidetza: Gipuzkoakoeskualdeko turismobulegoak

• INPRIMATZE LANA:ONA Industria Gráfica,S.A.

• ARGAZKIAK:ACCren artxiboaGipuzkoako ArtxiboOrokorraAgustin Sagasti

Angel BlancoDarío GarridoFermín EtxeberriaGema ArrugaetaGonzalo AzumendiIñigo SantiagoJavier CarballoJavier JuanesJavier LarreaJesús MartínJuan Manuel UbiriaLurrakPeio LópezSanti YanizTxema FernándezZum

3

Ongi etorri Gipuzkoara, lurralde abegitsu, bildu eta anitz honetara.

Ongi etorri sardexka, koilara, plater eta edalontziekiko grinak jota

dagoen txoko honetara. Grinak jota gaude benetan, gure gastrono-

mia-kultura biziki maite baitugu. Azken hamarkadetan, ezaugarri

bereizgarri bihurtu zaigu, eta harro gaude horretaz. Gipuzkoan, jatea

ez da premia biologiko hutsa, plazer handia baizik: adiskidetasuna-

ren ospakizuna, artea, zentzumenentzako gozamena.

Horregatik, gure lurraldea begiekin, eskuekin eta ahoarekin eza-

gutzera gonbidatzen zaitugu. Murgil zaitez sagardotegietako giro

bizian, iker itzazu Idiazabal gaztaren zergatiak eta oparitu zeure

gorputzari gure sukaldaririk ospetsuenek prestatuko dizkizuten

milaka sentsazioak.

Gure herriak oroitzapen ahaztezina uzten du bisitariengan. Halaxe

egiaztatuko duzu gure paisaiak ezagutzen dituzunean: berdeak eta

anitzak, konta ezin ahala gustu asetzeko modukoak. Den-denaz

gozatzera gonbidatzen zaitugu: hondartza atseginez, itsaslabar erro-

mantikoez, urtaroen arabera jantzia aldatzen duten basoez, zelai

bukolikoez eta bisitariak hartzeko irrikatzen dauden mendiez. Oinez

nahiz bizikletaz ikus ditzakezu, ingurunearekin guztiz bat egiteko.

Baditugu, halaber, milaka urteko harriak eta dolmenak, Erdi Aroko

eraikinak, Errenazimenduko altxorrak, era guztietako museo eta

interpretazio-zentroak, eta ibilbide tematikoak: historikoak (Hiru

Tenpluena, adibidez), garaikideak (Eduardo Chillidarena, besteak

beste), ardoari buruzkoak (Getariako txakolinarena), lurpekoak

(altxor artistikoak dituzten kobazuloak).

Eta horri guztiari bertako jendea gehitzen zaio, gipuzkoarrak,

besoak zabalik eta irribarrea ezpainetan hartuko zaituztenak. Ongi

etorri, berriro. Gozatu, ikusi, bizi, jan… atseginez beti.

Iñaki Galdos Irazabal

Kiroletako eta Kanpo Ekintzako Departamentuko foru-diputatua

Hamaika era daude

Gipuzkoaz gozatzeko

Bizkaiko Golkoan dago Gipuzkoa, ardatz Atlantikoan, eta EuskalAutonomia Erkidegoko lurralde historikoen artean hedadura txikiene-

koa da. Haren baitako 2.000 metro koadroko lur eremua sei ibai nagusiren(Bidasoa, Oiartzun, Urumea, Oria, Urola eta Deba) bideen inguruan dagoantolatua. Ibai horiek alde menditsuetan sortzen dira, eremu industrializa-tuen kokaleku diren haranak zeharkatzen dituzte eta, azkenik, kostakopunturik garrantzitsuenetan itsasoratzen dira. Gipuzkoako kostaldearen 86kilometroetan zehar, higaduraren ondorioz sortutako itsaslabarrak, hon-dartza luzeak eta tradizio handiko arrantzale portuak txandakatzen dira.Gipuzkoa urdin horretaz bestaldean, lurraldearen barrualdean ale-gia, natura guneen kolore berdea gailentzen da.

Badira, halaber, Gipuzkoa industrial bat eta Gipuzkoa lan-datar bat. Lehenengoan enpresa txiki eta ertainak diranagusi, eta metalurgia da adarrik garrantzitsuena, zemen-tuaren eta paperaren sektoreen aurretik. Baserri aldeakez du aldaketa handirik jasan, eta ingurune hartan bizi-bizirik diraute euskal kulturako eta folkloreko tradizioek,bai eta euskarak ere, biztanleen ehuneko handi baten amahizkuntza baita. Zerbitzuen sektorea da nagusi lurraldetxiki eta askotariko honetan.

BiztanleriaBiztanle Kop.

701.056

Herri nagusiak:

Donostia 184.248 bizt.

Irun 60.914 bizt.

Errenteria 38.505 bizt.

Eibar 27.496 bizt.

Arrasate 21.974 bizt.

Zarautz 22.474 bizt.

4

Errepideen mapa

GI-632

KlimarendatuakGipuzkoako klima: Ozeaniar hezea.

Batez besteko tenperaturak (Igeldoko behatokian):Udaberrian 13,5º

Udan 17,8º

Udazkenean 12º

Neguan 9,6º

5

Distantzia kilometrikoen taula,Donostiatik abiatutaAia 30

Arantzazu 84

Arrasate 76

Astigarraga 6

Azkoitia 57

Azpeitia 52

Beasain 41

Bergara 70

Deba 52

Eibar 71

Elgoibar 65

Errezil 43

Ezkio-Itxaso 50

Getaria 31

Hondarribia 21

Idiazabal 50

Irun 18

Larraul 27

Legazpi 62

Leintz-Gatzaga 80

Lezo 8

Loiola 54

Mendaro 60

Mutriku 57

Oiartzun 11

Oñati 74

Ordizia 42

Orio 20

Pasaia 5

Segura 51

Tolosa 26

Zarautz 26

Zegama 69

Zerain 54

Zestoa 44

Zumaia 35

Zumarraga 56

Piktogramenirakurbidea

San Sebastián Turismo-Donostia Turismoa, S.A.• Boulevar, 8 - 20003 Donostia• Tel.: 943 48 11 66. Faxa: 943 48 11 72• sansebastianturismo@donostia.org• www.sansebastianturismo.com• Erreserba Zentrala:

Tel.: 902 44 34 42 / 943 21 77 17reservas@sansebastianreservas.comwww.sansebastianreservas.com

Kontxako badiaren inguruan eskutik doaz hirigintza eta natura, kultura jar-duerak eta paseo lasaiak, eraikin zaharrak eta erabilera berriak... Horrekguztiak ahaztu ezinezko hiri bihurtzen du Donostia. Gipuzkoako hiribu-ruak, gainera, ikusteko asko duen eskualde bat ezagutzeko abiapuntuaematen digu.

Igeldo mendia Haizearen Orrazia

Igeldo mendiko jolas parkeak bere antzinako garaie-tako lilura gordetzen du oraindik. Ondarretako alde-tik eta 1912az geroztik dabilen funikularra erabilizgoraino igo ondoren, haurrak poneyz ibili ahal izangodira eta nagusiak, berriz, errusiar mendian (hemensuitzarra bada ere), labirintoan edo iba misteriotsuan.Dorrean Donostiako Historiari buruzko erakusketa batbisitatu eta badiako bista ederrez gozatzeko aukeradago.

Donostiako txoko liluragarrienetariko bat da, zinez,kostaldearen mendebaldeko mutur hau. EduardoChillidaren burdinazko hiru eskultura paisaiaren partebilakatzen dira, sarritan itsas uhinen astinduak jaso-tzen dituzten arroketara gogor atxikirik. Luis PeñaGancheguik diseinatutako inguruneak Chillidarenartearekin eta itsasoarekin lotzen du bisitaria.

Zer ikusi

TurismoBulegoa

Inguratzen duten hiru mendienberdea –Igeldo, Urgull eta Ulia–,

Kantauri Itsasoaren eta Urumeaibaiaren urdina, eta eraikin dotore-ak egiteko erabilitakokareharriaren tonua, denen artekobategite zoragarriak Donostiaparegabekoa izatea lortzen du.

Kantauri itsasoaren aurreanestrategikoki kokaturik etaKontxako badia ezagunareninguruan finkaturik, 180.000biztanle dituen hiri hauGipuzkoako hiruburua da. Bertanbiltzen dira itsasoa, mendia etaibaia, hiri-diseinu erregularrekoarkitekturarekin batera, paisaianaturala eta eraikinenkontserbazioa elkartzen dituengunea osatuz eta halere bereiragan historikoaren arrastoaezkutatzen ez duen hiriaren itxuraemanez. Hiriak 12 sute jasan dituXIII. mendetik, eta horietatikazkenak, 1813. urtean, ia guztizsuntsitu zuen.

Donostiako erdigunetik Kontxakobadiaren ertzari jarraituz,Ondarretako hondartzarainoiritsiko gara. Honen muturreandago Eduardo Chillida eskultoredonostiarraren "HaizearenOrrazia" izeneko obra. HemendikIgeldo mendirako igoera etajaitsiera funikular bitxian egindaitezke, hiriaren ikuspegipanoramikoa goialdetikbehatzeko.

Zona horretan bertan, Antiguokoauzoan, Miramar Jauregia dagobere lorategiekin. Honenkokapenari esker, bi hondartzenartean baitago, toki pribilegiatuada hiriaren panoramika ederrazgozatu ahal izateko. "Cottage"delako ingeles estiloko eraikinaparta hau 1893an inauguratu zeneta Mª Cristina Erreginak udakobizileku gisa erabili zuen.

Hiriaren erdigunera iritsita,Urumea ibaiaren ondoan, mende

Udaletxea

Alde Zaharraren, Alderdi Ederreko lorategien, Boule-vardaren eta Kontxako badiaren erdian kokaturik,eraikin ikusgarri hau 1882an altxatu zen, KasinoHandiari eta haren areto dirdaitsuei ostatu emateko.Jokoaren debekua indarrean sartu eta urte batzueta-ra, 1940ko hamarkadan, Udalaren egoitza gisahartua izan zen. Behinolako dantza aretoa udalbatzada gaur egun.

Donostia

Haren dorre garaia, 75metrokoa, Donostiakobazter askotatik begiz-tatzen da. ArtzainOna, neogotiko estilo-ko katedrala, hirigune-an gailentzen da, etamultzo bat osatzen duKoldo Mitxelena kultur-gunearen eta Postetxe-aren eraikinekin batera.

Miramar jauregia Artzain Onaren katedrala

Kontxako eta Ondarretako hondartzak banantzendituen mendixka bikaina hautatu zuen Maria Kristinaerregina erregeordeak, gorteak uda igarotzekoerabiliko zuen jauregia eraikitzeko. Britainiar estetikazjantzitako eraikina da; egun, bertako lorategiakmundu guztiari irekita daude, eta bereziki EHUrenUdako Ikastaroetako ikasleei.

birgaitutako zonarikerakargarriena da. Bertan biltzendira jatetxe, taberna, denda txikieta monumentu historikogehienak, zalantzarik gabe, urteosoan eta eguneko edozeinordutan gustu guztientzakoalternatiba arrakastatsuaeskainiz.

Artearen ikuspegitik, area honenbarruan azpimarratzekoa da SanTelmo Museoa, XVI. mendekodomingotar komentu bateankokatua. Une honetan itxita dago,zaharberritze- eta handitze-lanetan ari baitira. San Bizenteeliza, gotiko estiloko XVI. mendekoeraikinak, balio handiko erretaulaerrenazentista bat du; KorukoAmaren Basilikaren elizpeederrak estilo platereskoa du etabertan gurtzen da hiriaren zainda-ria. Bisitaldi hau osatzeko, ibilbidebat egin daiteke Urgull mendikozirkuitu kulturalean zehar.

hasierako bi eraikin ederrek, MariaCristina Hotelak eta VictoriaEugenia Antzokiak, hiriaren estiloerromantikoa ekartzen dutegogora, Boulevardarekin batera.Udaletxea, 1887an inauguratua,Kasino izateko sortu zen etafatxada nagusia Alderdi Ederrekolorategiei begira dago. Ibaiarenbeste aldean, Zurriola itsaspasealekuaren mutur batean,Kursaal Biltzar Jauregia etaAuditorioa dago.Arkitektura abangoardistakoeraikin-multzo hau beira zeharrar-gitsuko bi kubok osatzen dute etaRafael Moneo arkitekto ospetsuakdiseinatu zuen; bi auditorio, bileraeta erakusketetarako gune desber-dinak, jatetxea, kafetegia, dendaketa aparkalekua ditu.

Alde Zaharrak, Urgull mendiarenmagalean, portua eta ibaia ditualbo banatan; bertako kale estuekantzinako erdi aroko trazatuagordetzen dute eta oinezkoentzat

PARKE ETA LORATEGIAK

Berdegunez josia dago Donostia. Hirumendik definitzen dute hiriaren soslaia,hirurak ere igoera errazekoak. Igeldomendebaldeko muturrean dugu; jolasparke bat du, eta jatetxe ugari. Urgullmendiak, berriz, Alde Zaharraren gai-nean du kokapena, eta basoen etabehinolako babes eraikuntzen artetikdoan bide sarea eskaintzen du.Hirugarren mendia Ulia da, Zurriolahondartzari so. Laugarren mendixkanatural bat ere bada, Santa Klarauhartea: Kontxako badian dago, etatxalupaz irits daiteke bertara.

Hiriak, gainera, gizakiak bere eskuezegindako hiru parke handi ditu.Kristina Enea parkea, Tabakaleraeraikineko Kultura GaraikidearenNazioarteko Zentroa izango denarenondoan, hiriko berdegune zabalenetari-ko bat da. Mandasko Dukea zenparkearen jabea, eta berak eman zionberdegune hau hiriari, 1926. urtean.Flora aniztasun handi batez gain,ahateak, antzarak, zisneak etahegazterrenak ditu biztanle. Aietekoparkea hirigunetik bost minututaradago autobusez. Ducassek diseinaturi-ko lorategiek 74.000 metro koadrokohedadura hartzen dute, eta bisitariakbidezidor txikiak, urmael bat, usategibat eta haizpe artifizial bat aurkitukoditu bertan. Zertxobait txikiagoa daMiramar parkea, baina bertatik miretsdaitezkeen badiaren ikuspegiakegundokoak dira.

8

1. Rafael Moneok Kursaalerako diseinatutakokuboak gailentzen dira Zurriola hondartzahandiagotuan, ibaiaren eskuinaldean.

Gipuzkoa plaza Konstituzio plazaPasealeku Berria

Zer ikusi

Alde Zaharreko tokibereizgarrienetariko batKonstituzio plaza da; bertakofatxada nagusia antzinakoudaletxea izan zen. Plazatik hurbilarrantza-portua dago,arrantzale-etxez eta jatetxe txikizapaindua. Portuaren amaierandaude Untzi Museoa etaAquariuma, bere instalazioetanEuropako ozeanario ikusgarrienabarne hartzen duena. Bestemuturrean, Nautiko Kluba, estilomodernista duen eraikina ikusdaiteke eta, handik metrogutxitara, 1887tik 1923ra arte kasi-no izandako udaletxe berezia.

Hiriaren erdiguneko kale batzukoinezkoentzat dira eta era

guztietako dendak aurki daitezkebertan. Zona honetan, ArtzainOnaren Katedralaren atzean,Koldo Mitxelena Kulturunea dago.Bestalde, Gipuzkoako plazak etalorategiek eratzen dutenhirigunean Gipuzkoako ForuAldundiaren Jauregia gailentzenda.

Hiriaren erdigunetik distantzialaburrera ikerketarako ParkeTeknologikoa eta ZientziarenkutxaGunea eraiki dira, berdegunezabal batez inguraturik. Halaberaurkitzen ditugu Aieteko Jauregieta Parkea eta Kristina EneaParkea, hirigunean kokatutadauden benetako atseden-esparruak.

... Abuztuaren 31ko kaleko etxebatzuk izan ezik, hiri osoa kiskalitautzi zutela, 1813ko egun hartantxe,gudaroste ingeles-portugesek, hiriafrantsesen okupaziotik askatzerasartu omen baziren ere?

... 1887az geroztik Donostian ezarrizela udako gortea, lehenik Aietekojauregian eta gero Maria Kristinaerregina erregeordeak eraikiarazitakoMiramar errege-jauregian?

... ‘Belle Époque’-an Mata-Hari beraeta, oro har, Europako goi aristokra-zia osoa, hara-hona ibiltzen zirelaKasino Handiko aretoetan barrena(egungo Udaletxean)?

... Eduardo Chillida donostiarrak etaJorge Oteiza oriotarrak 1997anbesarkada bero batez baztertu zituz-tela urruntasunezko urte asko? EtaKontxako badiako mutur banatakoeskulturek irudikatzen dutela bi artis-ta bikain –eta dagoeneko zendu–horien arteko besarkada?

Ba al zenekien...?

1885az geroztik Gipuzkoako Foru Aldundiaren egoitza-ren eta bestelako eraikin arkupetuen begiradapean,Donostiako plaza handiak ezin konta ahal osagarrierakargarri ezkutatzen ditu bere baitan. Lorategi bota-niko txiki bat, urmaela eta ahateak, metereologia -etaastronomia- etxola, lorezko erlojua eta Usandizaga mu-sikariari eskainitako omenaldi-eskultura aurki daitezke,besteak beste, xarmaz beteriko gune honetan.

Urgull mendia inguratzen duen itsas pasealekua tokiezin hobea da eguzkia ezkutatzen ikusteko. Portuahurbilen duen aldean, bi elementu nabarmentzendira: batetik, Jorge Oteizaren 'Construcción vacía'eskulturaren erreprodukzio monumentala; bestetik,Aquariuma.

>

>

>

>

Abuztuaren 31ko ospakizunak

Donostia herri harresiduna izan zen zenbait mendez;hedaduraz, berriz, egungo Alde Zaharrera mugatzenzen, eta alde hori da, oraindik ere, hiriaren bihotza.Ezin konta ahal taberna eta jatetxerekin batera, Bou-levardaren eta Urgull mendiaren arteko kale estuekKonstituzio plaza lerdena gordetzen dute, bai eta SanBizente eta Santa Maria elizak ere.

D O N O S T I A

1

9

2. Zabalaga baserri eta etxalde bikainean biltzendira Eduardo Chillidak guztiokin partekatu nahiizan zituen obrak, Chillida-Lekun alegia.

Kursaal Biltzar Jauregia etaAuditorioa

Errealaren museoa

Kulturaren, kirolaren etaaisialdiaren arloetako alternatibaaberats batek osatzen du hirihonen xarma. Musika klasiko,folkloriko nahiz herrikoiakmusikazale ugari biltzen dituestalitako nahiz aire zabalekoareto egokietan urtean zeharospatzen diren hainbat jaialdi etakontzertutan. MusikaHamabostaldia eta Aste Nagusia,Su Artifizialen NazioartekoLehiaketa, zaldi-lasterketak,Jazzaldia, Kontxako estropadak,Nazioarteko Zinemaldia edoDanborrada dira, gero etaparte-hartze eta animaziohandiagoekin, urtero ospatzendiren ekitaldietako batzuk.

Donostia, gainera, goi-mailakoeuskal gastronomiaren sorlekuada. Hirian eta lurralde osoansakabanatuta dauden Chef etajatetxe ospetsuak kalifikazioonenekin agertzen dirasukaldaritzako gidagarrantzitsuenetan. Izan ere,Donostia da, mundu osoan,kilometro karratu bakoitzeanMichelin izarrez saritutako jatetxegehien biltzen dituen hiria.

MUSEOAKArtea, zientzia eta natura agerianjartzen dira Donostiak dituenmuseoetan. Hiriko portuan diren bierakustoki hurbil eta osagarritan,itsasoa da oinarrizko ardatza. Aquariu-mean, Txuri eta Kontxita marrazoezagunez gain, ezin konta ahal itsasespezie ikus daitezke, tunel akrilikoakzeharkatzen duen ozeanarioan edoakuario ugarietan (besteak beste,ukimenezkoan). Gipuzkoako kostanXIX. mendean harrapatutako baleabaten hezurdurak ixten duAquariumaren bisita, nahi izanez geroUntzi Museoan luza dezakeguna.Museo hori Kontsulatuaren lonja ohiandago kokatua, XVIII. mendearen erdial-deko eraikin batean. Zentroak laneandihardu, historia eta Euskal Herrikoitsas ondarea kontserbatzeko,aztertzeko eta hedatzeko.

Naturako elementuak, energia, izarrenunibertsoa, teknologiaren garapenaeta zientzia esperimentuak presentedira Zientziaren kutxaGunean.Miramon gainean dago, eta jakin-minaeta el-karreragina sustatzen ditu,'Debekatuta dago ez ukitzea' leloarenbitartez.

Berezia da benetan MuseumCemento Rezola: izenak berak dioenbezala, zementua hartzen du abiapun-tutzat, eraikuntzaren bilakaerari buruzhausnarketa egiteko.

Artearen zaleek ezinbesteko hitzordubana dute Chillida-Lekun eta SanTelmon. Eduardo Chillidak guztioi utzi-tako ondarea biltzen da Chillida-Lekumuseoan. Hernaniko udalerrian,Zabalaga baserri zaharrean eta berta-ko etxalde berdean Chillidaren berro-geitik gora eskultura handi daude bil-duta, aire zabalean, artistaren obrarenbeste alderdi batzuekin batera.

San Telmo museoa, zaharberritzefasean dagoenez itxita dago. Berrizasmatu eta euskal gizarteari buruzkomuseo moderno bat eskaintzea duhelburutzat. Dominikar komentu zaharbatean kokatuta dago eta Donostiak1813. urtean jasan zuen sutetik salba-tu zen klaustro ikusgarri bat du. Orainebakuntza arkitektoniko garrantzitsuaegiten ari dira bertan. Erlijio artea daprotagonista, DonostiakoElizbarrutiko Museoan.

Errealak badauka dagoeneko beremuseoa, erakundearen ehun urtekohistoria jasotzen duena. Azkenik, Motagazteluan, Urgull mendian, hiriarenhistoria biltzen duen erakusketa batdago, sorreratik XX. mendeko 20kohamarkadara artekoa.

D O N O S T I A

2

Anoetako estadioan kokatua, Errealaren museoak ki-rol erakundearen ehun urteko historia biltzen du. Ikus-entzunezko baliabideak erabili eta klubaren jabetza-ko objektuak edo kirolariek zein zaletuek utzitakoakikus ditzake bisitariak: Atotxako jarlekua eta kuxinaedo jokalarien kamisetak, baloiak eta partida ahazte-zinetako sarrerak daude ikusgai.

«Hondoa jotako bi arroka». Hala definitu zituen RafaelMoneok, berak Urumearen ibai ahorako diseinatuta-ko kubo zeharrargiak. Zurriola hondartzan kokatuta,Kursaal Auditorio eta Biltzar jauregiaren baitan biltzenda Donostiako kultura eskaintzaren zati handi bat.

10 D O N O S T I A

Turismo AktiboaOsasuna• La Perla Talaso-Sport- Kontxa pasealekua, z/g

20007 Donostia- Tel.: 943 45 88 56. Faxa: 943 46 99 27- info@la-perla.net • www.la-perla.net- Ordutegi jarraitua, 8.00etatik

22.00etara, astelehenetik igandera etajaiegunetan.

• Hydra Wellness Spa María Cristina- Oquendo, 1

20004 Donostia- Tel.: 943 42 22 37- mcristina@hydra.es • www.hydra.es

Kirolak• Kirol Patronatua- Karmelo Balda Pilotalekua

Anoeta pasealekua,18 20014 Donostia

- Tel.: 943 48 18 50 / 943 48 18 81Faxa: 943 46 43 62

- Udala_kirolak@donostia.org- www.donostiakirola.org

• IGERIKETAGipuzkoako Igeriketa Federazioa- Anoeta pasealekua,5- Tel.: 943 46 95 36. Faxa: 943 46 56 88- guif@euskalnet.net • www.igeri.net- Udal kiroldegia “Paco Yoldi igerile-

kua”. Anoeta pasealekua,16 Tel.: 943 48 18 70

- Bidebietako Udal KiroldegiaSerapio Mugika,1. Tel.: 943 40 08 92

- Benta Berriko Udal KiroldegiaXalbador Bertsolariaren kalea, 2. Tel.: 943 21 00 70

- Altzako Udal KiroldegiaCasares Pasalekua 153. Tel.: 943 35 24 57

- Zuhaizti Udal KiroldegiaZuhaizti plaza, 1.Tel.: 943 35 59 95

• SURFAPukas Surf Eskola- Zurriola, 24.

20002 Donostia- Tel. / Faxa: 943 32 00 68. Tel.: 943 42 72 28- surfeskola@pukassurf.com- www.pukassurfeskola.com• ARRAUNKETAArraunketako Gipuzkoako Federakuntza- Anoeta pasealekua, 5.

20014 Donostia- Tel.: 943 45 11 38. Faxa: 943 45 31 97- fedguipremo@euskalnet.net- www.fgremo.com. • BELAGipuzkoako Bela Federazioa- Anoeta pasealekua,5.

20014 Donostia- Tel/Faxa: 943 45 37 67 - bela@federazioak.gipuzkoa.net

• URPEKARITZAUrpeko jardueretako GipuzkoakoFederazioa- Anoeta pasealekua,5.- Tel.: 943 47 20 57. Faxa: 943 46 70 17- guif@euskalnet.net- mipagina.euskaltel.es/guif/marco_1.htm

• AIREKO KIROLAK Gipuzkoako Aire Kiroletako Federazioa. - Anoeta pasealekua,5

20014 Donostia- Tel./Faxa: 943 45 74 38- airekirolak@federazioak.gipuzkoa.net

• ESKU PILOTAAtano III.a Udal Pilotalekua - Anoetako kirol gunea. - Jaialdiak - Tel.: 943 47 14 63- pepe1998@euskalnet.net- www.gipuzkoakoeuskalpilota.com

• PILOTA, ZESTA PUNTAKO MODALITATEANCarmelo Balda pilotalekua- Anoetako kirol gunea - Tel.: 943 48 18 70- Jaialdi puntualak. Agenda kontsultatu.

• TENISADonostiako Tenis Elkarte Erreala- Eduardo Chillida Pasealekua, 9

20008 Donostia - Tel.: 943 21 51 61. Faxa:943 21 87 60- info@rctss.com - www.rctss.com

• HIPIKADonostiako Hipika Errege Elkartea- Hipika bidea, 5. Donostia.

20014 Donostia - Tel.: 943 45 91 42. Faxa: 943 46 36 23

• ZALDIKETADonostiako hipodromoa- Bulegoak eta instalazioak:

Arrapide Pasealekua, 1120160 Zubieta (Donostia)

- Tel.: 943 37 31 80- Faxa: 943 37 32 40- grupo@hipodromoa.com- www.hipodromoa.com- Lasterketako udako denboraldian,

uztailetik aurrera

• GOLFAEuskadiko Golf Federakuntza- Euskadi Plaza, 1-4º. "La Equitativa" Eraikina

20002 Donostia- Tel.: 943 29 35 08. Faxa: 943 29 71 92- info@fvgolf.com • www.fvgolf.comGolf Basozábal, S.A- Goiaztxiki,41 Posta Kutxa: 1012- 20080 Donostia- Tel.: 943 47 27 36. Faxa: 943 46 79 84- Donostiako hirigunetik 4 km-tara

• IZOTZ HOCKEYA ETA IRRISTAKETATXURI-URDIN Izotz Jauregia- Anoeta pasealekua, 24.- 20014 Donostia - Tel.: 943 46 44 04. Faxa: 943 44 55 41- www.eltxuri.com

• FUTBOLAAnoeta estadioa. - Anoeta pasealekua,1- 20014 Donostia- Tel.: 943 48 18 75. Faxa: 943 46 37 77- Edukiera: 32.000 ikusleErrealaren egoitza.- Tel.: 943 46 28 33. Faxa: 943 45 89 41- realsoc@realsociedad.com- www.realsociedad.com

3

Jaialdiak, Ekitaldiak eta AzokakUrtarrila

Martxoa

Maiatza • Publizitate Zinemaren Jaialdia• IX. Tango jaialdia• Miniaturazko sukaldaritzaren munduko Azoka eta Kongresua• Maratoi Erdia

Uztaila

Apirila • Urpeko Zinemaren Zikloa

Ekaina • Surfilm Festibal: Surfari buruzko zinemaldia• San Joan jaia

Urria • Fantasiazko eta Beldurrezko Zinema Astea• Donostikluba: Musika elektronikoaren jaialdia

Abuztua • Musika Hamabostaldia: Musika Klasikoaren Jaialdia• «Klasikoa»: Nazioarteko txirrindulari proba• Aste Nagusia: Su Artifizialen lehiaketa, herri jaiak, zezenketa...

• Zaldi lasterketak• Donosti Cup: Futbol txapelketa• Jazzaldia (uztailaren 2. hamabostaldia)• Udako ikastaroak• Hipika: Nazioarteko Jauzi Lehiaketa

Iraila • Kontxako Banderako estropadak: 1. eta 2. igandeak• Euskal Jaiak: 1. astean• Donostiako Nazioarteko Zinemaldia

Azaroa

• Kaldereroen jaia: (otsailaren 2aren, Kandelaria egunaren, hurrengo larunbata)• Inauteriak

Otsaila

Abendua • San Tomas azoka (abenduaren 21ean)• Atletismoa: San Silbestre lasterketa

• Behobia-Donostia: Herri lasterketa. 20 km• Donostia Maratoia• San Sebastián Gastronomika Kongresua

• Donostia eguna: Danborrada (19an gauez, eta 20an egunez)• Donostiako Nazioarteko Krossa

• Sevatur: Ihesbide eta Turismo Aretoa• Nazioarteko XVI. Piano Lehiaketa• dFERIA. Antzerki Feria

Agenda

D O N O S T I A

Ihesaldia

Urumea eta Oria ibaien arte-an, sagardoa eta, aurrekon-tuak uzten badigu, txitxardi-nak ere, lagun izan genitzakeDonostialdean zeharreko ibil-bide honetan; Donostialdea,izan ere, ezkutuan geratzenda, sarritan, hiriburuaren disti-raren atzean. Donostian Loiolaauzotik abiatzen den GI-131errepidea hartuko dugu,Astigarragara iristeko.Sagardoaren hiriburua daAstigarraga, sagardotegiz josi-tako eskualde batean. Bertan,Jasokundeko Andre Mariareneliza bisita dezakegu, eta hariatxikiriko Murgia jauregia.Astirik izanez gero, Santiagoermitak –Santiagomendi gai-nean– ikuspegi ederrakeskaintzen ditu. Astigarragaatzean utzita, Hernanikargi erakusten diguGipuzkoako herri zaharreneta-riko bat dela, eta historiarenerroak sakon dituela.Hernaniko alde zahar bikaine-an San Joan Bataiatzaileareneliza eta San Agustin komen-tua bisitatuko ditugu. Udalerrihorretan du kokalekuaChillida-Leku museoak.

GI-131 errepideakUrnietaraino eramangogaitu. Mendiez inguratutakoherri txiki bat da Urnieta, berebaitan Sarobe arte eszenikoenzentro bizia hartzen duena.Jarraian, nahi izanez gero,Andoainek sarbideaemango digu Leitzarangonatura gunera. N-1 errepidetikbueltatuz Lasarte-Oriansartuko gara. DonostiakoHipodromoa du inguruan,baina berezko erakargarriakere baditu, hala nola SanPedro eliza, XVI. eta XVII.mendeetan eraikia. N-634errepideak, Oria haranarenbideari jarraituz, Usurbilera

eramango gaitu; sagardo-tegi ugari eta baserri sakaba-natuak aurkituko ditugu han,bai eta monumentu historiko-artistiko bat ere: Atxega jaure-gia. Aginaga auzoaospetsua da bertako txitxardinarras preziatuak direla eta.

Ahogozoaren bidea

11

• ESKUBALOIAGipuzkoako Eskubaloi Federakuntza.- Anoeta Pasealekua, 5- 20014 Donostia- Tel.: 943 45 25 34. Faxa: 943 47 31 61- fgbalonmano@vodafone.es- www.kirolnet.com/fgb• SASKIBALOIAGipuzkoako Saskibaloi Federakuntza- Anoeta Pasealekua, 5. 20014 Donostia- Tel.: 943 47 33 24 Faxa: 943 47 31 99- fgb@fgbaloncesto.com- www.fgbaloncesto.com• TXIRRINDULARITZAGipuzkoako Txirrindularitza Federazioa - Anoeta Pasealekua, 14- 20014 Donostia- Tel.: 943 46 05 40. Faxa: 943 46 86 32- gtxe@gtxe.net • www.gtxe.net• AISIAKursaal kasinoa- Kale Nagusia, 1- Tel.: 943 42 92 14 Faxa: 943 43 02 34 - marketing@casinokursaal.com- www.casinokursaal.com - Erruleta frantsesa, erruleta amerika-rra, black jacka, karta-uzterik gabekopokerra, poker sintetikoa, zori makinak• JOLAS PARKEA Igeldo mendia- Pº del Faro 134- Tel.: 943 21 05 64 / 943 21 35 25- www.monteigeldo.es

MuseoakSan Telmo Museoa- Zuloaga Pza.,1 ( Alde Zaharra) -

20003 Donostia - Tel.: 943 48 15 80. Faxa: 943 48 15 81- santelmo@donostia.org - www.museosantelmo.com- Itxita obrak bukatu bitartean.Donostiako Aquariuma

- Carlos Blasco de Imaz plaza, 1.(Portua) 20003 Donostia

- Tel.: 943 44 00 99. Faxa: 943 43 35 54- aquariumss@aquariumss.com - www.aquariumss.com- Ordutegia: Urriaren 1etik martxoaren18ra, lanegunak 10.00etatik19.00etara. Asteburu, jaiegunetan etazubietan 10.00etatik 20.00etara. AsteSantutik ekainaren 30era eta irailean,lan egunak 10.00etatik 20.00etara.Asteburu eta jaiegunetan, 10.00etatik21.00etara. Uztailean eta abuztuan,egunero, 10.00etatik 21.00etara.Txartel-lehiatila 45 minutu lehenagoixten dute. Abenduaren 25ean eta urta-rrilaren 1ean, itxita.Zientziaren kutxaGunea- Mikeletegi pasealekua, 43- 45.- Parke Teknologikoa. 28. autobusa.- Tel.: 943 01 24 78 Faxa: 943 30 82 40- Erreserbak: 943 01 29 17- kutxaespacio@kutxagunea.org- www.miramon.org - Ordutegia: Urtarrilaren 2tik ekainaren30era eta irailaren 1etik abenduaren31ra: Asteartetik ostiralera: 10:00etatik19:00etara. Asteburu eta jai egunetan:11:00etatik 19:00etara.Astelehenetan, itxita. Uztaila eta abuz-tua: Astelehenetik ostiralera: 10:00eta-tik 20:00etara. Asteburu eta jai egune-tan: 11:00etatik 20:00etara.Untzi Museoa- Portu Kalea, 24. (Portua)

20003 Donostia- Tel.: 943 43 00 51. Faxa: 943 43 11 15

- mnaval@gipuzkoa.net- um.gipuzkoakultura.net- Ordutegi bera urte osoan: asteartetiklarunbatera: 10:00etatik 13:30etara /16:00etatik 19:30etara. Igande eta jaie-gunetan: 11:00etatik 14:00etara.Astelehenetan itxita

Elizbarrutiko Museoa- Familia Santuaren kalea, 11

20010 Donostia - Tel.: 677 44 66 27. Faxa: 943 21 17 62 - demss@arrakis.es - www.elizagipuzkoa.org/dem- Aurretik hitzartu behar diren bisitagidatuak: 677 44 66 27

Museum Cemento Rezola- Añorga hiribidea, 36. 20018 Donostia- Tel.: 943 36 41 92. Faxa: 943 37 08 39 - museumcemento@terra.es- www.museumcemento.rezola.net- Ordutegia: asteartetik igandera,10.00etatik 14.00etara. Uztailean etaabuztuan, astelehenetik ostiralera10.00etatik 14.00etara eta 17.00etatik19.00etara. Larunbatetan 10.00etatik14.00etara. Igandetan, itxita.Jaiegunetan: kontsultatu.

Chillida Leku Museoa- Zabalaga Baserria. Jauregi Auzoa, 66

20120 Hernani- Tel.: 943 33 60 06. Faxa: 943 33 59 59 - chillida@museochillidaleku.com - www.museochillidaleku.com - Ordutegia: Uztaila eta abuztua: astele-henetik larunbatera, asteartea barne,10:30etik 20:00etara. Igandetan,10:30etik 15:00etara. 2010eko AsteSantua (astelehena martxoak 29, aste-artea martxoak 30 eta asteazkenamartxoak 31), 10:30etik 15:00etara,(osteguna apirilaren 1etik igandea apiri-laren 4ra), 10:30etik 19:00etara.

Ingurumen BaliabideenZentroa- Kristina-Enea parkea- Tel.: 943 45 35 26- www.cristinaenea.org - Ordutegia:- Astelehenetik larunbatera, 9.30etik13.30era eta 15.00etatik 20.00etara.Igande eta jaiegunetan, 10.00etatik13.30etara.

Urgulleko Historiaren Etxea- Motako Gaztelua. Urgull - Tel.: 943 42 84 17- Ordutegia: Asteartetik ostiralera,10:00-14:00, 15:00-17:30. Larunbat,igande eta jai egunak, 10:30-17:30.

Errealaren Museoa- PºAnoeta (estadioaren behekoguneetan)- Tel.: 943 47 39 53- museoreal100@realsociedad.com- Ordutegia: Asteartetik igandera,10:30 - 13:30. Asteartetik larunbatera,16:30-19:30. Estadiora bisita: 11,00 -17,00 Euskara. 12,00 - 18,00Gaztelania. Estadiora egindako bisita-ren iraupena : 45 min.

Aldi baterakoErakusketak Kubo-Kutxa Aretoa- Kursaal - Zurriola Pasalekua- Tel.: 943 01 24 00. Faxa: 943 01 24 02- kubo@kutxa.es- www.kubo.kutxa.net

Udako turismoaren helburueztabaidaezina Hondarribiak

ostatu- eta gastronomia-eskaintzazabal eta ugaria du eta, ondorioz,erakargarria da urteko edozeinsasoitan.

Mugako gotorleku izanik, 1.203 urte-an sortu zen. eta harresiz inguratua,borrokaldi garrantzitsuetan eskuhartu zuen; gainera, akordio etahitzarmen historikoen lekuko izanzen. Monumentuei dagokienez, osointeresgarria da Hirigune Historikoa,bertan ikus baitaitezke Parroki Eliza,gaur egun paradore turistikobilakatutako Karlos V.aren Gaztelua,Armen Plaza eta kale harriztatuak.Kale hauetan nabarmenak dirateilatu-hegal zizelkatuak, armarriaketa burdin forjatuzko balkoiakdituzten etxeak. Alde Zaharrarenamaieran Santa Mariako atehistorikoa, harresiz inguratutakoesparrurako sarreretako bat.

La Marina Auzoan arrantzaleen etxekoloretsuak, maila desberdinetakojatetxe ugariak eta terrazak dituztenpintxodun taberna tipikoak lilurazikus daitezke.

Kontu handiz zaindutako eta lore etalorategi ugariz hornitutako enklabehonek itsas pasealeku atsegin batdu arrantza-porturaino eta, 700m.ko hondartza handiaren ertzetik,kirol-portua. Gainera, arrantza-ontziteria garrantzitsua, ostaturakoazpiegitura oso bat eta landa-etxeakditu. Bidasoaren ibaiertzean ibilbideinteresgarriak egin daitezke.

Hirigunetik 2 kilometrotara golf-zelaia dago (18 zulokoa).

Irun, mugan dagoenez, Gipuzkoakoaurrelari zan da beti. Historikoki toki

belikoa izan arren, gaur egun, ordea,Europarako komunikazioen lotunegarrantzitsua da. Hiri honetanaipatzekoak dira Urdanibia Jauregia,Junkaleko Andre Mariaren eliza, Uda-letxea, San Martzial ermita eta AiakoHarria Parke Naturala;

Ekialdeko Kosta

Alde zaharrak, natura-guneak eta mugimendu handia. Pasaiako portuareneta Txingudiko badiaren artean, Jaizkibel mendia gailentzen da Gipuzkoa-ko ipar-ekialdeko muturrean, Donostia eta Frantzia arteko ibilgua bainoaskoz gehiago den tarte honetan.

Hirigune Historikoa(Hondarribia)

Guadalupeko Amaren irudia, hondarribiarrek gutxie-nez XVI. mendeaz geroztik gurtua, Hondarribitik Jaiz-kibel mendirainoko igoeran kokatutako baseliza ba-tean dago gordeta. Ikuspegi ezin hobeek osatzen du-te bisita.

Zer ikusiGuadalupeko Santutegia(Hondarribia)

• Bidasoa Activa - Bidasoa Bizirik- Irungo bulegoa:

Plaza Luis Mariano, 3- Hondarriko bulegoa: C/ Jabier Ugarte, 6

Tel: 943 64 54 58 • Fax: 943 64 54 66• turismo@bidasoa-activa.com• www.bidasoaturismo.com

Konpainia:Aldiriko Renfe (Tel.: 902 24 02 02)Norakoa: Donostia-Irun. Irteerak:Ipar Geltokian (Donostia)Linea:Brinkola-Irun

•••Konpainia:Eusko Tren (Tel.: 902 54 32 10) Norakoa: Donostia-Irun. Irteerak:Amarako geltokian (Donostia) Trena TOPOAIrun norabidean

HONDARRIBIA-IRUN

Konpainia:Interbus (Tel.: 943 64 13 02)www.interbus.com.esNorakoa:Donostia-Hondarribia-Irun. Irteerak:Plaza Gipuzkoa (Donostia)

Konpainia:AUIF (Tel.: 943 63 31 45).Lineak:Hondarribia-Irun y Hondarribia C.C.Txingudi.Irteerak:Irun y Hondarribia.

Konpainia:Alsa-Continental Auto: (Tel.: 902 42 22 42).Norakoa:Irun.Irteerak:Autobus geltokia (Iruña).Linea:Pamplona-Irun.

Konpainia:La Baztanesa (Tel.: 948 58 01 29).Norakoa:Irun.Irteerak:Autobus geltokia (Iruña).Linea:Iruña-Irun.

Konpainia:La Estellesa (Tel.: 902 10 10 44).Norakoa:Irun.Irteerak:Logroñoko autobus geltokia (Errioxa).Linea:Logroño-Irun.

A-8 (bidesaria) edo N-1 Donostia-Irun norabi-dean. A-8ko irteera, Hondarribia eta Oiartzunnorabidean

Nola iritsi?

TurismoBulegoak

Hondarribiko alde zaha-rra historia -eta arte- ba-lioko monumentu izen-datua izan, eta bere bai-tan biltzen dituen etxearmarriz jantziek, jauret-xeek eta eraikin bitxiekmultzo paregabea osat-zen dute benetan. Teila-tu-hegal ikusgarriez hor-nitutako Kale Nagusianbarrena, Arma plazarai-no helduko gara; historialuzea gordetzen duengune horretan Karlos V.aEnperadorearen Gaztelumardula, egun parado-re, gailentzen da.

ikustekoa da baita Faisaien Uhartea,non "Pirinioko Bake Ituna" sinatu zen.

Hirian bertan FICOBAk , EuskalKostaldeko Erakustazokak dihardulanean.

Pasaia arrantza -eta marinel-herria, bertan balearen

harrapaketa, merkataritza eta bereontziolak Ontziolan, ItsasontziTradizionalen Ikerketa etaEraikuntza Zentroan daude ikusgai,eta bertan, bisitariak aukera izangodu erriberako arotzek, belaunaldizbelaunaldi igorritako teknikeijarraituz, antzinako ontzi baten kopianola egiten duten ikusteko.

1843an, Victor Hugo idazle frantsesakPasaia bisitatu eta "Pirinioak"liburuan kontatu zuen. Lan honetakodeskribapen batzuk Pasaiako badiaratxangoak egiteko erabiltzen dira.

Nabarmentzekoak dira bere marinelgastronomia eta garrantziaarkitektoniko eta historiko handikoeraikinak, esate baterako, Santa AnaErmita, San Joan Bataiatzailearen

Eliza, Santutxoa, Victor HugorenEtxea, Blas de Lezo itsasgizonarenjaiotetxea eta San Pedroko hilerria,1457ko parrokia-elizaren portadaerromanikoak eta gotikoakmantendu dituena, eta KulturaMinisteritzak Monumentu izendatuzituenak.

Portada horien aurretik, hain zuzenere, pasa behar dute Done Jakuebidearen pelegrinek Donostiarakobidean. Trintxerpen Espainiako lehenplanetarioa nabarmendu beharradago, 1968an inauguratu zena.

Lezo ezinbestekoa da LezokoGurutze Santuaren irudi gotikoa

bisitatzea, Europa osoko hiru Kristobizargabe bakarrenetako bat.Nabarmentzekoak dira ere San JoanBataiatzailearen Eliza eta Udaletxea,estilo errenazentista dutenak.

Jaizkibel mendia, Pasaiako portukoibai-ahotik Hondarribiako Higerlurmuturreraino doa eta Lezotikpasatzen da. Kantauriko kostaldekomendirik garaiena da eta bere

1. Hondarribia, dotore etaharresidun, Irun etaHendaiarekin partekatzen duenTxingudiko badiari so ageri da.

Irungo eliza eraikitzeko ehun urte behar izan ziren, etaaldi luze horren erakusgarri da estiloen nahastura(gotiko beranta, euskal gotikoa eta barrokoa). Elizabarruko erretaulan, gailen, Gipuzkoan den AndreMariaren irudirik zaharrena: Junkaleko Andre Maria-ren tailua. Monumentu Historiko-Artistiko Nazionaladeklaratua.

Oiasso erromatar museoa museo arkeologiko bat daeta Oiasso inguruan aurkitutako hondakin erromata-rrak biltzen ditu. Helburua inguruko ondare arkeologi-koa ezagutaraztea da.

Marismas del Txingudi- TxingudikoPadurak (Irun - Hondarribia)

Junkaleko Andre Mariaren eliza(Irun)

Oiasso Museo Erromatarra(Irun)

... Victor Hugo poetak Pasai Donibanenigaro zuela 1843ko uda, eta tokiarendeskribapen hunkigarriak idatzi zituela,zeinetan esaten baitzuen, adibidez, hura«bizitza, eguzki-mugimendu, urdin, aireeta alaitasun bazterrezinen» agertokiazela? Pasai Donibanen, Victor Hugorenbizitoki izandako etxean ezarritako berregite birtual batean “Victor Hugo,oroimenera bidaia” erakusketa ere bertan bisita daiteke.

... Pasaiako portuan itsasoratu zelafrantses iraultzan protagonista izangozen Lafayette bera, Ipar Amerikakokolonoen independentzia-nahiarekinbat egiteko?

... Joana Eroak eta Felipe Ederrak gauaigaro zutela Hondarribiko Egiluz etxean,Toledorako bidean, han oinordekoprintze eta printzesa izendatuak izangobaitziren?

... Luis Mariano Eusebio GonzálezGarcía zuela izen osoa Luis Marianok,bere sorterriko Irun hiria beti bihotzeaneraman zuen «operetaren printze»irribarre itzalezinekoak?

Ba al zenekien...?>

>

>

>

1

Bidasoa ibaiaren ahoan, eta Irun, HondarribiaetaHendaiak inguratuta, Txingudiko badiak ekosistemaaberatsa du. Txin-gudi Ekoetxea izenekointerpretazio-zentroan hegaztien behatoki bat dago,eta zentro hori da, hain zuzen, Plaiaundiko paduraketa bestelako habitatak bisitatzeko abiapuntua.Horri oraintsu berreskuratu diren Jaizubiako padurak(Hon-darribia) gehitu behar zaizkio.

14

ibilbide osoan zehar ikuspegizoragarria eskaintzen du. PasaiDonibanetik abiatuta, Lord Johnenforte karlista eta garai bereko bidorre miretsi ditzakegu, lekurikgaraienera heldu aurretik.Jaizkibeletik, Done Jakuekokostaldeko bidea igarotzen da.

Errenteria. Bere Erdi Arokohirigune Historikoak, Monumentu

Multzo izendatua, eraikininteresgarriak ditu: JasokundekoAndre Mariaren Parroki Eliza,Torrekua Dorretxea –Errenteriakoeraikinik zaharrena, 1964an Probint-ziako Monumentu Historiko-artistikoizendatua-, Magdalena Baseliza,Udaletxea –XVII. mende hasierakoa

eta Probintziako MonumentuHistoriko-artistiko izendatua-, Agus-tinen Komentua eta Irantzu etaIturrizako oinetxeak. ErrenteriakFanderiako Errotaren museoa erebadu.

Lau Haizeta Parkean, San MarkosGotorlekua dago, Oarsoaldeako begi-ratoki nagusia. Egoera pribilegiatuhau aprobetxatuz, EskualdekoInterpretazio Zentroa kokatu da.Eraikina 1888. urteko gotorlekumilitarra da eta izan zuen berriztape-nak, jatorrian nolakoa zen ikustenuzten du. Gaur egun leku bikaina dapaseatzeko, zaldiz edo mountain-bikez ibiltzeko. Batzarretarakozentroa eta jatetxea ditu.

E K I A L D E K O K O S T A

San Marko Gotorlekua(Errenteria)

Zer ikusi

Oarsoaldea eskualdearen behatoki natural honekEuskal Kostaldeko eta barnealdera dauden mendienpanoramika ederra eskaintzen du. 1888an eraiki zu-ten gotorlekua garai bateko kokaleku militar baten gai-nean eta gaur egun, eremu ludiko eta kultural erakar-garria da. Antzina bertan izandako jarduera militarrabirsortu dute.

1. Pasaiako badiara zabaltzen diren lau barrutietan,Pasai Donibane (San Pedro, Trintxerpe eta Antxodira gainerakoak) da politena.

Arditurriko Meatze Esparrua(Oiartzun)

Aiako Harria Parke Naturaleko sarreretako batean dago,Oiartzun udalerrian, Arditurriko bidegorriaren edo bideberdearen amaieran, hain zuzen. 2.000 urtez ia etengabeustiaturiko meazulo bakarrenetarikoak dira Arditurrikoak.Orain meatze-esparruaren ingurua berreskuratu egindute, 20 urtez baino gehiagoz jarduerarik gabe egonostean.

1

Oarsoaldea Eskualdeko TurismoBulegoa• Aialde, 2 - 20180 Oiartzun• Tel.: 943 49 45 21 • Faxa: 943 49 46 14• turismo@oarsoaldea.net• www.oarsoaldea-turismo.net

•••Errenteriako Turismo Bulegoa• Udal Liburutegia• Madalen, 27. 20100 Errenteria• Tel.: 943 44 96 38 • Faxa: 943 44 96 48• turismo@errenteria.net • www.oarsoaldea-turismo.net

•••Pasaiako Turismo Bulegoa• Victor Hugo Etxea• Donibane kalea, 63 - 20110 Pasai Donibane• Tel.: 943 34 15 56 • Faxa: 943 34 17 77• turismo.pasaia@oarsoaldea.net• www.oarsoaldea-turismo.net

Konpainia: Herribus(Tel.: 943 49 18 01 / 606 30 51 43)Norakoa:DonostiaPasai AntxoErrenteriaLezoOiartzun Irteerak:Gipuzkoa Plazan (Donostia)H-1, H-2 eta H-3 autobusak www.iparbus.com

•••Konpainia: Areizaga (Tel.: 943 45 27 08) Norakoa:Donostia-Trintxerpe-Pasai San PedroDonostia-BeraunDonostia-HernaniIrteerak:Oquendo kalean (Donostia). A-2 eta A-3 autobusak

Konpainia:Eusko Tren (Tel.: 902 54 32 10) 943 516 541(Eusko Tren Errenteria)Norakoa:Donostia-Pasaia-Errenteria-Oiartzun Irteerak:Amarako geltokian (Donostia). TOPOLinea: Donostia-Hendaya.

•••Konpainia:Eusko Tren (Tel.: 902 54 32 10) Norakoa:Donostia-Irun Irteerak:Amarako geltokian (Donostia) Trena: TOPOAIrun norabidean. Lezorako, Errenterian geratubehar da.

•••Konpainia:Renfe Aldirikoak (Tel.: 902 24 02 02) Norakoa:Donostia-Lezo-Pasai Antxo-Irun Irteerak:Ipar geltokian (Donostia). Linea: Brinkola-Irun

OARSOALDEA:

ERRENTERIA-LEZO-OIARTZUN-PASAIA

DONOSTIA-PASAIA-ERRENTERIA -OIARTZUNErrepidez: A-8 (bidesaria) edo N-1 Donostia-Irun norabidean.A-8ko irteera, Oiartzun norabidean

Nola iritsi?

TurismoBulegoak

15

Oiartzun. Herri ederra, AiakoHarriak babesten duena,

Kantauriko Pirinioa hasten den erral-doi granitikoa.

Oiartzunek paseo ederra eskaintzendu hirigune historikotik, nonLartaungo San Esteban Eliza etaUdaletxea dauden.

Nabarmentzekoa da ArditurrikoBidegorria, oinez nahiz bizikletazegin daitekeena. Bide horridagokionez, esan dezagun Oiartzunibaiari jarraitzen diola, jatetxez etasagardotegiz josirik dagoela, herrikobi museoetatik pasatzen dela–Luberri Ikasgune Geologikoa etaHerri Musikaren Txokoa– etaArditurriko meatzean amaitzen dela.

Bidegorriaren amaieran ArditurrikoMeatze Esparrua dago, eta horArditurriko Meatzeen eta AiakoHarria Parke Naturaleko Ikasguneaeta bisitariei irekitako lurrazpikogaleria batzuk (meazuloak).

Meatze Esparru horrek bisitagidatuen eskaintza handia du. Horie-tako batzuk Luberri Ikasgune Geolo-gikora eta Herri Musikaren Txokorabisitak eskaintzen dituzte, baita trenberdean txangoak egiteko aukeraere. Ibilbidean zehar –ArditurrikoBide Berdearen zati bat egiten du–antzinako dorretxeak, errotak etaburdinolak ikus daitezke, hainbatespezietako zuhaitzez eta terrazanatural ederrez gain.

E K I A L D E K O K O S T A

Ontziola tradizionala(Pasaia)

Lezoko Hirigune Historikoa (Lezo)

NaturaGuneak

Ontzi Tradizionalak Ikertzeko eta EraikitzekoZentroan, Pasaian, ontziak eraikitzeko euskaldunekerabilitako artisau-teknikak errekuperatu dituzte.

1995ean izendatu zuten Natura-Parke,eta naturaren ikuspegitik alderdi ugariditu azpimarratzekoak, hala nola,granitozko mendigunea, EuskalHerrian bakarra, eta haren gailurrak,Oiartzungo haran ikusgarriakmiresteko begiratoki apartak.Aipagarria da harizti, pagadi eta basomistoen kontserbazio-maila; basohorietako habitaten kalitate onariesker, bestalde, fauna zabal bat bizi dabertan, adibide baterako, basakatua,basurdea, orkatza, saia, belatza, izoki-na edo Pirinioko ur-satorra.

• Argibideak:

- Oarsoaldeko Turismo Bulegoa.943 49 45 21.

- ErrenteriakoTurismo Bulegoa. 943 44 96 38

• Azalera:6.913 Ha.

• Sarbideak: Bilbo-Behobiaautobidea,Oiartzun eta Irunirteera.

• Goratasuna:821m.

• Mendikoibilbideak:Ibilbide ugaridaude, ongi seina-leztatuak,mendigunearenhiru gailurretarainoeramangogaituztenak. Ibilbi-de arruntenaAritxulegiko lepoanbarrena doana da.Interesgarria da,bereziki, Aiztondoerreka, 100 mbaino gehiagokour-jauzia eratzenbaitu.

• Hegaztienbehaketa:Gure Erkidegoandiren sai arreen

koloniagarrantzitsuenetariko bat aurkidezakegu hemen,bere habitatean.

• Jardueraantolatuak:- Gidatutakoibilbideak:Gidari-zerbitzubatek hainbatibilbide eskaintzenditu Parke Natura-lean zehar(udaldian):Añarbeko hariztia /Aizpitarteko kobe-tako aztarnapaleolitikoak /Añarbeko pagadia/ Malbazarko heze-gunea: anfibioenbidetik / Ibai-baso-ak.- Informazio gehia-gorako, Errenteria-ko TurismoBulegoa: 943 44 96 38

• Monumentu megalitikoak:Hamarnaka monu-mentu megalitikokatalogatu dira, baieta historiaurrekoaztarnategigarrantzitsuak erehainbathaitzulotan.

Aiako Harria Natura Parkea

Santo Kristo Basilika zainduz, bere bizarrik gabekoKristo Bizantziarrarengatik ospetsua, Lezoko hirigunehistorikoko kaleek XVI. mendeko eraikin ugari biltzendituzte.

3. Jasokundeko Andre Mariaren ParrokiEliza, euskal gotikoaren eredua,Oreretako hirigune historikoarenmonumentu multzotik nabarmentzen da.

2. Oielekuko cromlech-ak, hiletarekin lotura duten harrihandien zirkuluak, Oiartzungo lurretan mantentzen diren 57monumentu megalitikoetariko batzuk dira.

2 3

16 E K I A L D E K O K O S T A

Turismo AktiboaUretako AktibitateakUrpekaritzaScubadu- Ramón Iribarren, 23.- 20280 Hondarribia- Tel/ Faxa: 943 64 23 53- info@divescubadu.com - www.divescubadu.comItsasoari buruzko ikastaroak etabisita gidatuak (itsas gaiak)Club Náutico de Hondarribia- Ramón Iribarren paseal. s/n.- 20280 Hondarribia.- Tel: 943 64 27 88. Faxa: 943 64 28 94- cnhondarribi@terra.es.Bela ikastaroak.Escuela MedioambientalItsasgela- Euskadi Etorbidea, s/n. Ed. Ciriza.- 20110 Pasaia.- Tel.: 619 81 42 25- itsasgela@hotmail.com- www.itsasgela.orgKostaldera irteerak. ingurumenarekinzerikusia duten jarduerak egitekoaukerarekin, urpekaritza irteerak, zeta-zeoak ikusteko aukera.Jolaski, S.L - Paseo Butrón s/n - 20280 Hondarribia- Tel.: 639 61 78 98- info@jolaski.com • www.jolaski.comItzuliak Bidasoan barrena.Pasajeros del Viento- Pº Ulia, 117- 20013 Donostia- Tel.: 667 45 05 27/943 29 27 55- jmob@mixmail.com.Bela ikastaroak. Donostia eta Honda-

rribiatik irteerak eta txangoak.Aquaturismo Eguisers S.L:- C/ Santiago 41-1º- 20280 Hondarribia- www.aquaturismo.com- eguisiers@aquaturismo.com- Tel: 638 44 08 36Ibilaldiak, arrantza eta gastronomia.Navegavela:- Tel: 610 40 55 54 / 648 18 30 37- www.navegavela.com- info@navegavela.comEra guztietako bela-nabigazioa.Irteerak ontzianJaizkibel aisialdiko itsasketakoeskola. Euskal Itxas Elkartea- Astigarraga bidea.- Mamut bulegoak, 4-13. - 20180 Oiartzun- Tel./Faxa: 943 49 47 39- horkonpon@euskalnet.net- www.jaizkibel-charter.com- Txangoak patroidun belaontzian.Hnos. Berrotarán- Pasai Donibane - San Pedro lineaerregularra.- Tel.: 630 44 88 13- www.oarsoaldea-turismo.netPiraguismoaSantiagotarrak- Real Union pasealekua, 6.- 20304 Irun- Tel: 943 632 056. Faxa: 943 63 31 34- info@santiagotarrak.com- www.santiagotarrak.comPasaia Kayak Eskola- Euskadi Etorbidea. (Astilleros Lasa)- 20110 Trintxerpe. Pasaia- Tel.: 943 39 97 53- pasaiakayak@pasaiakayak.comPiraguen alogera.

Arraun Elkartea Hondarribian - Arraun Elkartea. Tel.: 943 64 01 61- www.hondarribiarraun.comSurfCentral Surf- Erlaitz, 3. 20300 Irun- Tel.: 943 62 22 16- www.centralsurf-irun.com- inigo@centralsurf-irun.comSurf-eskola.Hondarribiako Surf Elkartea:Uhingain- Tel.: 666 54 12 32 / 620 94 44 54- www.uhingain.com- uhingain@hotmail.comSurf-eskola.

Aireko AktibitateakKirol-hegazkinakHegan Aireko Zerbitzuak- Tel: 943 64 42 36. Fax: 943 64 48 50- comercial@heganserviciosaereos.comKirol-hegazkina: Hondarribiatikabiatzen da.Easo Flyers- Donostiako aireportua- Gabarra, 22. 20280 Hondarribia- Tel.: 943 64 42 52 / 649 80 91 05- www.easofly.com • info@easofly.com-Aire-lanak eta abiazio-eskola.Parapentea eta Delta hegalaBidasoa Hegaldi Eskola Delta-Parapentea- Ibarla auzoa. 20305 Irun- Tel: 609 45 95 95. Faxa: 943 62 77 88- jorge@bidasoavuelo.com - www.bidasoavuelo.comBidaiak globoanSoka- Gelasio Aramburu, 6-behea.

20110 Pasaia- Tel.: 943 52 71 42 / 615 78 40 72 - Faxa: 943 341 084 - soka@arrakis.es- www.arrakis.es/~sokaJarduerak: globozko bidaiak, airetikoeta globozko itzuliak.

Lurreko AktibitateakAbenturaPedro Aranbarri- Tel.: 943 15 11 99 / 658 70 80 29- www.mendigida.com- info@mendigida.comMendiko gidaria.Bizikleten alokairuaClub Mountain Bike Pasaia- Borda Enea 4- behea.

20110 Trintxerpe-Pasaia.- Tel.: 670 63 55 52- trintxerpe@trintxerpe.com- www.trintxerpe.comIkastaroak eta bisita gidatuak.Kirol-material alokairuaSherpa.- Santa Klara, 12.- 20100 Errenteria- Tel. / Fax: 943 51 61 92- sherpacb@euskalnet.net- www.sherpamendia.comGolfaDonostiako Golfeko Errege Kluba- Borda-Gain etxea 13. Jaizubia- Apdo. 6. Hondarribia- Tel: 943 61 68 45. Fax: 943 61 14 91- www.golfsansebastian.comHipikaListorreta Hipika Kluba- Aldura, 55. 20100 Errenteria- Tel: 943 51 03 99. Faxa: 943 51 59 10

Ekaina

Jaialdiak, Ekitaldiak eta Azokak

Apirila • Errenteria: - San Marko eguneko erromeria San Marko Gotorlekuan- Sagardo eguna

• Pasaia: - Aste Santua Pasaia Donibanen. Prozesioak• Hondarribia: - Aste Santua. Prozesioak.

Maiatza

Uztaila

Abuztua • Hondarribia: - Estropadak- Arrantza azoka. Atunaren Eguna, Eskulangintza eta Nekazaritzakoa

• Oiartzun: - Erromeria Artikutzan- Abeltzaintza Azoka: behien, zaldien, ardien eta oilaskoen erakusketa.- Xaniestebanak

Iraila

Urria

• Hondarribia: - Armen Alardea. Irailaren 8an- Loreen azoka. Abereak eta Nekazaritza. Baserritarren Eguna

• Lezo: - «Baserritar eguna». Abereen azoka eta lehiaketa- Santakrutzak

• Errenteria: - Erdi aroko azoka

• Errenteria: - Nekazaritza Azoka• Pasaia: - Pasaiako Laburmetrai Erakustaldia “Ikuska”

- Umorezko Antzerkiaren Jardunaldiak

Azaroa • Irun: - Atletismoa: Behobia-Donostia- Nekazaritza Azoka

• Pasaia: - Magosto Jaia

Martxoa • Lezo: - Lesoinu. Musika eta pedagogia jardunaldiak

Abendua • Hondarribia: - Eskulangintza eta Nekazaritza azoka• Irun: - Eskulangintzako eta Nekazaritzako elikagaien azoka• Errenteria: - Santo Tomas Azoka: bertako produktu eta animaliak• Lezo-Oiartzun: - Euskal Liburu eta Diskoen Azoka

- Santo Tomas Azoka: bertako produktu eta animaliak

1. San Martzial Alardea (Irun)2. Kutxaren jaia (Hondarribia)3. Estropadak4. Herri kirolak (Lezo)

4

1

2

3

• Hondarribia: - Erdi Aroko azoka• Irun: - San Martzial alardea. Ekainaren 30ean• Pasaia: - San Pedroko jaiak Pasai San Pedron

- Sagardo eguna Pasai Antxon• Lezo: - Sagardo eguna

• Hondarribia: - Kutxaren jaia• Irun: - Tenisa: «Irun Hiria». Nazioarteko Sari Nagusia

- Abereen, barazkien eta eskulangintzaren azoka• Errenteria: - Madalenak

- Erromeri Eguna• Pasaia: - Estropadak

- Karmengo Jaiak (Trintxerpe)- Santiago jaiak Pasai Donibanen- San Ferminak Pasai Antxon

• Irun: - Txirrindularitza: Bidasoako Itzulia• Errenteria: - Musikastea (musika klasikoaren astea, euskal konpositoreei eskainia)

- Euskal Herriko urteroko Eskulangintza Azoka- Talo Eguna. Lapurdi, Nafarroa eta Gipuzkoako taloak egiten ikusteko eta dastatzeko aukera

• Lezo: - Mendekoste Jaiak• Oiartzun: - Sagardo eguna

Agenda

17E K I A L D E K O K O S T A

IhesaldiaBadien ibilbidea

Donostiatik ekialdera, Gipuzkoa-ko kostaldeak ez duhondartzarik, ez badaHondarribikoa. Itsasaldearen zatihorretan Jaizkibel mendiagailentzen da: Oarsoaldea etaBidasoa-Txingudi eskualdeakmendean hartzen ditu, bibadiaren artean kokatutabaitago, Pasaiako eta Txingudikobadien artean, hain zuzen.Hiriburutik abiatuta, N-1errepidea hartu eta Pasaiako

, zati bat zeharkatuko dugu.Pasaia lau barrutik osa-tzendute, birsortze-prozesuanmurgildutako badiaren eta portuhandiaren inguruan banatzendirenak. ErrepideakErrenteriaraino , eramangogaitu. Biteri kale jendetsuan etahorren inguruko kaleetan zeharibiliko gara, bertan baitagoherriko merkataritza-gunenagusia. Multzo Monumental

izendatutako alde zaharrean ereegin beharko genune sartu-irtena. Astia izanez gero, aukerabaliatu eta San Markos Iturrirahurbil gaitezke.

Errenteria utzita, Oiartzun ,aldera joko dugu, San Estebanelizako erretaula miresteko.Benetan aparteko ingurune bate-an dago Oiartzun, Aiako HarriaNatura-Parkerako sarbidearekineta monumentu megalitiko

garrantzitsuak biltzen dituenibilbide batekin. Errenteriarabueltan, eskuinaldean, Pasaiakobadia inguraturik, Lezon ,sar-tuko gara. Herri txiki bat da,harribi-txi bat duena: Santo Kris-to basilika. Jarraian PasaiDonibane aurkituko dugu,Pasaiako lau barrutietatikapainena. Autoa utzita, PasaiDonibaneko kale bakarreanzehar ibiliko gara: badiarenondo-ondotik doan kale bat da,eraikinen azpitik eta arrantzale-etxe zaharren artetik igaroz.

Itzultzerakoan, GI-3440errepidea hartuko dugu,Jaizkibel mendia –berelabar, bidezidor, baserri eta itsaspanoramekin- zeharkatzenduena. Hondarribiranzkojaitsieran jada, GuadalupekoAmaren Santutegiarekinegingo dugu topo, eta bertan

geldialditxo bat egingo dugu,ikuspegi ederrez gozatzeko.Hondarribiak hondartza etakirol-portua ditu, bai, baina ez dabaztertu behar Butronpasealekuan barrena, Txingudikobadiaren gainean, edo Marinaauzo zaratatsuan eta aldezaharrean barrena ibiltzeko auke-ra. Gure ibilbidearen helmugaIrun , izango da, aspaldi hiri-muga izana, eta egun, berriz,merkataritza-jarduera bizikoa.

GuadalupekoSantutegia

Ekitazio ikastaroak, zaldi gainekotxangoak, poneyak haurrentzat.Jaizubia Hipika Kluba- Jaizubia hiribidea, 1. Apdo. 285- 20300 Irun- Tel: 943 61 90 15. Fax: 943 66 03 10- www.hipicajaizubia.comEstrategiazko jokoaJaizkiball- Jaizkibel errepidea, km 5-6

20110 Pasai Donibane. Pasaia- Tel.: 647 929 212- reservas@jaizkiball.com- www.jaizkiball.com

Lurreko, ureko etaairetako jarduerak:Capitán Tximista- Bº Jaizubia, 14 (Goikoerrota)

20280 Hondarribia- Tel: 943 64 38 84 / 606 95 85 83 /

699 95 62 58- www.capitantximista.com- info@capitantximista.com- Jarduerak: Mendi-ibiliak, eskalada,surfa, piraguismoa, txangoak globo-an, etab.

MuseoakPlanetario eta Pasaia Nautikaeskola- Marinos kalea, 2. 20110 Pasai San Pedro- Tel.: 943 39 93 40 - pasaia@itsasmendikoi.netHerri Musikaren Txokoa- Tornola kalea, 6. Ergoien Auzoa

20180 Oiartzun. Tel.: 943 49 35 78- herrimusika@herrimusika.org- www.herrimusika.orgLuberri. Interpretazio Geologikorako Zentroa.- Pagoaldea pol. 41-42. Bº Ergoien- 20180 Oiartzun. Tel.: 943 26 05 93- geoluberri@euskalnet.net- www.luberri.orgFanderiako Errota Museoa- Dolores Ibarruri kalea z/g- Barrio Fanderíia. 20100 Errenteria- Tel.: 943 44 96 06- www.oarsoaldea-turismo.netOntziola. Usadiozko itsasontzienikerketa eta eraikuntza zentroa. - Donibane kalea 33.

20110 Pasai Donibane - Tel: 943 49 45 21. Faxa: 943 49 46 14- turismo@oarsoaldea.net- www.oarsoaldea-turismo.netOiasso Museo Erromatarra- Esloleta, 1. 20302 Irun- Tel: 943 63 93 53 - info-oiassomuseo@irun.org- www.oiasso.com- BISITA GIDATUAK: Asteartetik ostira-lera:10:00, 12:00, 16:00 eta 18:00.Larunbatetan: 11:00 eta 17:00- OIASSOKO TREN ERROMATARRA:Oiassoko hiri erromatarrean zehar bisi-ta arkeologikoa: hirigintza eta nekropo-lia. Irteerak ostegun, ostiral, larunbateta igandetan. - Ordutegia: 11:00 eta 17:00- Prezioa: 2,5 €- Gutxieneko taldea: 29 lagun- Erreserbak: nahitaezkoa da gutxienezegun bat lehenago erreserbatzea. Irungo Oiasso Museo Erromatarra Oiassohiriaren inguruan aurkitutako erromatargaraiko hondakinak biltzen dituen museoarkeologikoa da, eta bere xedea zonalde-ko ondasun arkeologikoa ezagutzeraematea eta Bizkaiko Golkoaren erromatargaraiko ezagupen eta hedapenaren errefe-rentzia zentro izatea da. Ama Xantalen Ermita Museoa- Ermita Kalea z/g - 20304 Irun- Tel.: 943 63 93 53- info-oiassomuseo@irun.org- www.oiasso.comMunduko Tximeleten erakusketairaunkorra- Larretxipi, 5 - bajo. 20304 Irun- Tel.: 943 62 09 93 / 943 62 66 47Arditurriko Meatze Esparrua- Arditurri bidea, 3. 20180 Oiartzun- Tel.: 943 49 45 21- www.arditurri.comCasa Víctor Hugo Etxea- Donibane, 63. 20110 Pasai Donibane- Tel.: 943 34 15 56. - turismo.pasaia@oarsoaldea.net - www.victorhugopasaia.net

Txingudi Ekoetxea – interpretaziozentroa- Pierre Loti bidea, z/g. 20304 Irun- Tel: 943 61 93 89. Faxa: 943 61 93 89 - txingudikoetxea@hotmail.com - www.euskadi.net/txingudi - Ordutegia: Galdetu. Sarrera doan- Itxita: astelehenez

Bisita gidatuakOarsoaldea eskualdea: Erren-teria, Lezo, Oiartzun eta Pasaia.- Gune naturaletan barrena: ibilbidegidatuak Aiako Harria Parke Natura-lean zehar (udaldian): Añarbekohariztia, Aizpitarteko kobetako aztar-na paleolitikoak, Añarbeko pagadia,Malbazarko hezegunea: anfibioenbidetik, Ibai-basoak- Trenberdea- Oiartzun: Tren Berdeakhainbat ibilbide ditu, eta Oiartzungohiru museoak bisitatzeko aukeraeskaintzen du: Arditurriko MeatzeEsparrua, Lurberri IkasguneGeologikoa eta Herri MusikarenTxokoa. - Pasaiako Badian barrena: Blas deLezo Ibilbidea, Batelerak Ibilbidea,Itsastarrak Ibilbidea eta ZabarreIbilbidea, Lafayette Ibilbidea etaVictor Hugo Ibilbidea.- Bisitaldi didaktikoak, itsasoari buruz-ko tailerrak eta Pasaian, itsasora irtee-rak eta Mater eskola-ontzian irteerak.- Museoetan barrena: Luberri, Herri Musikaren Txokoa, Ontziola, Fanderia-ko errota, Planetarioa, Victor HugoEtxea, Arditurriko Meatze Esparrua,Mater Atunketaria eta San MarkosekoGotorlekua.- Bisita gidatuak kostako ibilbide-etan barrena: Platako faroa,Jaizkibeleko ingurumena, Ulia didak-tikoa, Alabortza ezagutzen.Bidasoa-Txingudi eskualdea- Goikoerrota:- Bº Jaizubia, 14 (Goikoerrota)

20280 Hondarribia- Tel: 943 64 38 84 / 606 95 85 83 /

699 95 62 58- www.capitantximista.com- info@capitantximista.com- XVI. mendean eraberrituriko errotabatera bisita egin daiteke, eta nolafuntzionatzen erakusten dute.Lorturiko irinarekin landurikoproduktuak eskaintzen dituztedastatzeko.- Trenberdea-Irun: ibilbidearen iraupe-na 2 ordu eta erdikoa da, San JuanHarri plazatik irten eta HirugurutzetakoLabeetaraino heltzen da, Ibarlakobailaran barrena. - Ordutegia: urte osoan. Osteguna,Ostirala: 10:00etatik 12:30era /16:00etatik 18:30era. Larunbata, Igan-dea: 11:00etatik 12:30era /16:00etatik 18:00etara. Taldeak gehie-nez: 29 pertsona. Oharra: Erreserbakegitea beharrezkoa da.• ARGIBIDEAK:- Oarsoaldea Eskualdeko TurismoBulegoa. Tel.: 943 49 45 21www.oarsoaldea.com.- Listorreta – Barrengoloia. Tel.: 943 44 96 38. Gidari-zerbitzuakAiako Harria Parke Naturalean zehar(udaldian).- Bidasoa Activa - Bidasoa Bizirik.Tel.: 943 64 54 58turismo@bidasoa-activa.comwww.bidasoaturismo.com- Hondarribia tours. Tel.: 943 64 54 35www.hondarribiatours.comreservations@hondarribiatours.com- Jolaski. Tel./Faxa: 943 61 64 47/6396178 98. Jolaski@jazzfree.com- Ortzi. Tel.: 650 78 94 76ortzi@guipuzcoa.zzn.com- Guidatour. Tel.: 902 20 54 20www.guidatour.netreservas@guidatour.net- Itsasgela. Tel.: 619 81 42 25itsasgela@hotmail.comwww.itsasgela.org

Mendebaldeko Kosta

Mendiez inguratutako hondartza hiritar eta basatiak batetik, eta Zarautz,Getaria edo Zumaiaren nortasun indartsua duten herriak bestetik. Gipuzko-ako mendebaldeko kosta enblematikoak arazo bakar bat du: horrenbestetoki interesagarriren artean, zaila dela erabaki bat hartzea.

Orion, Azpimarratzekoa da SanNikolas Barikoaren Parrokia

Eliza (XIII. mendea); pixkanakabere inguruan eraiki diren etxeekpasabideak, eskailerak eta aldapakosatu dituzte. Herri honekhondartza handi bat du Oriarenibai-ahoan. Espazio zabal haujendez beteta egoten da udan etahondartzan bertan dago, gainera,Orioko kanpina.

Donostiatik abiatu eta N-634errepidetik Zarautzera, XIX.

mendetik turismo-enklabetradizionala izan den herrirairitsiko gara. Santiago-bidearennahitaezko gune izan zen, gainera.Bere hondartzak ospe handia du–2.500 metrorekin Gipuzkoakohandiena da- eta, itsasoari guztizzabaltzen zaionez, bertannazioarteko surf-txapelketakospatzen dira. Itsasertzekopasealeku eder bat ere badu. Balioarkitektonikoa duten eraikinenartean nabarmena da Santa Maria

Parroki Eliza, ez baita ezagutzenhau bezala gotorlekuaz etatenplutik banandutako dorreazosatutako elizarik.Frantziskotarren komentua etaSanta Klara komentua (XVII.mendea), Narroseko Jauregia etaDorre Luzea bertan aurki daitezke-en eraikin historikoenblematikoetako batzuk dira.Zarautzek, ondo prestatutako osta-tuen azpiegitua, golf-zelaia bat (9zulokoa) eta bi kanpin ere bisitaria-ri eskaintzen du.

Herriaren inguruetan, SantaBarbara ermita, itsaslabar batengainean eraikia, talaiainteresgarria da.

Getaria, arrantzale-herri hautxakolina egiteko mahatsondoa

bezalako produktuen hazkuntzaahalbidetzen duen mendi emankorbaten hegalean kokaturik dago.Harresiz inguratutako herri honenerdi aroko alde zaharrak oraindikKatraponako arkua bezalako aztar-nak gordetzen ditu; hau elizarenazpian dagoen pasabidea da eta

Salbatore parrokia-eliza(Getaria)

Getariako Erdi Aroko gunearen gainean XV. mende-ko Salbatore elizaren soslaia gailentzen da. Tenplugotikoak lursail irregular eta aldapatsu batean doto-reziaz ezartzea lortu du. Azpimarratzekoak diraKristo hilzorikoaren eta Ama Nahigabetuaren irudiak.

Zarauzko hondartzaren ekialdeko muturraren etaIñurritzako ibaiaren ahoaren arteko tarte honetandatza Gipuzkoako duna-sistemarik handiena.Zaldain baten bitartez sartuko gara biotopohorretan, eta ikusiko dugu nola igarotzen den duna-gune batetik –muturreko baldintzetara egokitu denflora eta fauna baten bizileku– berreskuratze-bideandagoen padura batera.

Zer ikusiIñurritzako dunak eta biotopoa(Zarautz)

Zarautz• Nafarroa Kalea, 3• 20800 Zarautz• Tel.: 943 83 09 90-Fax: 943 83 56 28• turismoa@zarautz.org• www.turismozarautz.com

•••

Orio• Kale Nagusia, 17• 20810 Orio• Tel.: 943 83 09 04• orioturismo@gmail.com• www.oriodonejakue.net

ORIO-ZARAUTZ

Konpainia:Eusko Tren (Tel.: 902 54 32 10)Norakoa:DONOSTIA-USURBIL-ORIO-AIA-ZARAUTZ-GETARIA-ZUMAIA. Irteerak:Pío XII. Plazan (Donostia)

•••Konpainia:Landabus (Tel.: 943 24 01 14 )www.landabus.comNorakoa:ORIO-AIA-ZARAUTZ

DONOSTIA - ORIO - ZARAUTZ A-8autobidea (E-70) edo N-634 errepi-dea, Bilborako norabidean.

Nola iritsi?

TurismoBulegoak

Konpainia:Eusko Tren (Tel.: 902 54 32 10) Norakoa:Amarako geltokia (Donostian)Linea:Donostia-Bilbao.

Pagoetako Parkera iristeko, errepidezbakarrik.

Ba al zenekien...?

marinel-kapera txiki bat du. SanSalbador Parroki Eliza (XV.mendea) Gipuzkoako eliza zaharre-netarikoa eta artegotikoaren altxorra da. Herria,gainera, hainbat pertsonaiaospetsuren jaioterria da,esaterako, Juan Sebastian Elkano–Magallanesen espedizioanmunduari bira eman ziona etaherriaren sarreran bere omenezkomonumentua duena – eta CristobalBalenciaga jostuna. San Antonmendiak, "Getariako arratoia"izenez ezagutzen den itsasoan bar-neratutako lurmuturrak, arrantza-portua babesten du; hemen arrain-erretegi eta jatetxe askok ageriandituzte beren parrilak. Getarianbadira bisita daitezkeen hainbattxakolindegi.

Zumaia, Urola ibai-ahoankokatuta dago, etxeek parroki

eliza inguratzen dutela, erdi arokodiseinuari jarraituz eraikita dagoeta Gipuzkoako portugarrantzitsuetako bat da. SanPedro Parrokia azpimarratzekoada kanpoaldetik ikusirik duen

soiltasunagatik. Eraikin honenkanpoaldean defentsa-izaerak etabolumetriak balio dekoratiboagainditzen dute eta barnealdean,berriz, Euskal Herrikoederrenetarikoa den nabe bakarre-ko espazio gotiko bat ikus daiteke.Aipagarria da Juan de Antxietakegindako erretaula, monumentunazional izendatua izan dena.

Zumaiara iritsita Itzurungohondartza ikusi behar da,ikusgarriak baitira bere failak-itsaslabarrak. Beste hondartza batere bada, Santiagokoa, izen berekohareatzean kokatua. Historikokokostaldeko Santiago-bidekoatseden-toki saihestezin zenhonek, gainera, Kirol Portua du.

Leize-zulo natural ugariak dituen–berrogeita hamar baino gehiago-kareharrizko ingurune menditsubatean Deba dago. Herri haugarrantzitsua da bertan egin direnesplorazio arkeologikoengatik,hauetan historiaurreko aztarnagarrantzitsuak aurkitu direlako.Hainbat leize-zulo aurkitu dira,

Zuloaga Museoa(Zumaia)

Kale harriztatu, maila-katu eta sarritan labirin-to-itxurakoek osatzendute Orioko ‘Goikokalea’, alde zaharra,alegia. Kale horien arte-an Bariko San Nikola-sen parrokia-eliza alt-xatzen da, gailen, huraere lur malkartsu bate-ra egokitzera behartu-ta. Aldare nagusikoerretaula barroko bikai-nak Bariko San Nikola-sen irudia goresten du.

Ignacio Zuloaga margolariaren estudioa izandakoaSantiago Bideko erromesentzako ostatu ohi bateankausitzen da. Barruan, Zuloagaren beraren margo-lan batzuekin batera, hark bildutako arte-bildumaere gordetzen da, hainbat artelanez osatua dagoe-na, Goyaren eta Grecoren mihiseetatik hasi etaRodin-en brontze-lanetaraino.

... 1237an Felipe III.ak Zarautziemandako hiri-gutunak hala xeda-tuta, harrapatutako balea bakoitza-ren zati bat eman behar ziotelazarauztarrek erregeari, hain zuzenere «burutik buztanerainoko zerren-da bat, lege denez»?

... Lau urtean behin, herri-antzezpenbaten bitartez gogora ekartzen delanola lehorreratu zen Juan SebastianElcano, munduari lehen aldiz biraeman eta gero?

... Getariako beste pertsonaia uni-bertsala, Cristobal Balenciaga «goi-joskintzaren arkitektoa», arrantzalebaten seme zela, baina amarenbidetik jo zuela, joskintzako irakas-lea baitzen?

... Zumaiaz maiteminduta zeuden biartistaren sorkuntza-guneak edoestudioak, Ignacio Zuloaga margo-lariarena eta Julio Beobide eskulto-rearena, museo txikiak direla orain?

>

>

>

>

Orioko alde zaharra

1. Zarauzko Itsas Pasealekuederrean zehar paseatzeaohitura da zarauztar etakanpotarrentzat.

1

20

Getaria ( Udan, Aste Santuan etazubietan irekita )• Aldamar parkea, 2 • 20808 GETARIA• Tel.: 943 14 09 57 • turismo@getaria.net• www.getaria.net

•••Zumaia• Kantauri enparantza, 13 • 20750 ZUMAIA• Tel.: 943 14 33 96. Faxa: 943 86 15 31• turismoa@zumaia.net • www.zumaiaturismoa.com

•••Deba • Ifar kalea, 4 • 20820 DEBA• Tel.: 943 19 24 52. Faxa: 943 19 28 04• turismoa@deba.net• www.deba.net

•••Mutriku • Txurruka enparantza, z/g • 20830 MUTRIKU• Tel.-Faxa: 943 60 33 78• turismo@mutriku.net• www.mutriku.net

Konpainia: Eusko Tren (Tel.: 902 54 32 10)Norakoa: Donostia-Usurbil-Orio-Zarautz-Getaria-Zumaia Irteerak:Pío XII. Plazan (Donostia).

Konpainia:Eusko Tren (Tel.: 902 54 32 10) Norakoa: Donostia – ZumaiaIrteerak:Amarako geltokia (Donostian)Linea: Donostia – Bilbo.

1. Herri arrantzaleen erakarmena eta barnealdekopaisaia berdeen edertasuna uztartzen dituMutrikuk.

GETARIA-ZUMAIA

DONOSTIA-ORIO-ZARAUTZ- GETARIA-ZUMAIAA-8 autobidea (E-70) edo N-634 errepi-dea, Bilborako norabidean.

DONOSTIA-DEBA-MUTRIKUA-8 autobidea (E-70) edo N-634 errepidea,Bilborako norabidean.A8ko irteerak: 13 zk. Itziar-Mutriku-Deba(Donostiatik) eta 14 zk. Elgoibar-Deba(Bilbotik)

Lastur(Deba)

Zer ikusi

Nola iritsi?

TurismoBulegoak

Debako udal-barrutian, eta kostatik oso gertu, haranberde bat ezkutatzen da, Lasturko errekastoakeratua. Eremu karstikoa da, leize, haitzulo eta hobizjosia. Harana zezenengatik da ezaguna; izan ere,Europako bertako arrazarik zaharrenetako batekozezenak jokatzen dira San Nikolas plazan.

esate baterako, Ekaingoa (1969),barruan balio handiko pintura poli-kromoak aurkitu direnez haitzuloe-tako artearen alorrean mundukobost onenen artean sartzen dena.Duela gutxi orain arte Gipuzkoanaurkitu diren labar-pinturaantzinakoenak topatu dituzteAstigarraga koban.

Eraikinen artean azpimarratzekoakdira Santa Maria eliza (MonumentuNazionala eta XIV-XV mendeetakoeuskal gotikoaren altxorra),portada polikromoa eta klaustrogotikoa dituena, Agirre Jauregia,eta Sasiolako dorretxea etakomentua. Debako hondartzazabala (700 m) udaldiko tokitradizionala izan da eta da.

Hirigunetik hurbil, Itziar auzoan,eliz parrokia bisitatzea

gomendagarria da. Bertan,auzoaren izen bereko Ama Birjinagurtzen dute. Elizaren alboanOteizaren "Amatasuna" eskulturadago.

Itziar inguruan Aitzuri, Sakonetaeta Mendata Puntak osatzen dutenzona dago, naturaren etageologiaren aldetik intereshandikoa.

Deba GI-634 errepidetik zeharka-tu eta gero, errotonda batera

iritsi eta lehen irteera hartu dugueskuinera. Ibaiaren gaineko zubimoderno bat igaro eta GI-638 erre-pidetik jarraituz, Mutrikura iritsikogara, Gipuzkoako LurraldeHistorikoaren mendebaldeandagoen kostaldeko azken herriaaurkituko dugu. XIII. mendearenhasieran fundatua, orain dela 800

M E N D E B A L D E K O K O S T A

DEBA-MUTRIKU

Marearteko Zabalunea. FlyscharenIbilbidea. (Zumaia-Deba-Mutriku)

Zumaia, Deba eta Mutriku arteko itsasaldeko labarikusgarriak ingurune aldendu batean daude, eta inte-res handia dute geologiaren ikuspegitik. Itsasoareneraginak labarrak higatu ditu, baina plataforma harrit-su bitxi bat utzi du, itsasbeheran agertzen dena.

Konpainia: Pesa (Tel.: 902 10 12 10)Linea: Donostia-Itziar-Deba-Mutriku-Ondarroa-Berriatua-Lekeitio. Konpainia: Eusko Tren (Tel.: 902 54 32 10)Linea: Mallabia-Ermua-Eibar-Elgoibar-Mendaro-Deba-Mutriku-Ondarrua Konpainia: Alsa Linea: Irun –Santander (Irun-Donostia-Zarautz-Deba-Eibar-Bilbao-Barakaldo-Santurce-Castro-Laredo-Solares-Santander)

Konpainia: Eusko Tren (Tel.: 902 54 32 10) Norakoa: Donostia - Deba - MendaroIrteerak: Amarako geltokia (Donostian) Linea: Donostia – Bilbo.

1

21

2. Haitz ikusgarrien artean zabaltzen denSaturrarango hondartzak finkatzen du, Mutrikun,Gipuzkoa eta Bizkaiaren arteko muga.

Mutrikuko alde zaharra

Mendiaren malkarraren eta Debako Erdi Arokoguneko etxeen artean, Santa Maria elizak beredimentsio monumentalak erakusten ditu, ia katedralbatenak izan litezkeenak. Atari polikromatua etaklaustroa dira XV. eta XVII. mendeen artean eraikita-ko Debako tenpluaren alderdi aipagarrietariko batzuk.

Euskal Herrian ondoen gorde direnen artean dago.Goiko aldean dagoen Txurruka plazatik Behekoplazan barrena portu aldera goazela, jauregi etadorretxe ugari ikusiko ditugu, bata bestearen segidan.Berez nabarmentzen dira Galdona eta Arrietakuaetxeak, Berriatua dorrea eta Montalivet jauregia.

Santa Maria eliza (XV-XVII)(Deba)

NaturaGuneak

urte 1209ean, antzinako harresienaztarnak eta Erdi Aroko herriendiseinu tipikoa gordetzen ditu.Bertan ikus daitezkeen interes artis-tiko handiko dorretxe oinetxeak etajauretxeak mendez mende itsasotikheldu zen aberastasunaren isla dira.Monumentu multzo bikaina osatzendute. Estilo neoklasikokoJasokundearen Andre Mariareneliza, Monumentu Nazionalizendatua, Galdona Jauretxea eta,herriko seme eta Trafalgarko ontzi-batailako heroi izandako TxurrukaAlmirantearen Etxea etaMonumentua eta Berriatua dorrea,Gipuzkoan gordetzen diren artekoenhandiena, nabarmentzen dira.Portua, Kantauri itsasokozaharrenetarikoa, bale-, arrantza-eta kortsario-portu izan zen beregaraian.

Mutriku bertan egiten direnarrain-kontserbengatik ere

bada ezaguna; antxoakontserbengatik batik bat. Itsasbe-heran, paseo bitxia egin daiteke,portutik Saturrarangohondartzaraino, euskal kostaldekotoki erakargarri etabasatienetariko bat den "ZazpiHondartza" izeneko eremuan. Asti-garribiako landa-auzoan Gipuzkoa-ko elizarik zaharrenetakoa aurkitu-ko dugu (XI. mendekoa). Ferra-leiho aurrerromaniko bitxi bat du,era horretako bakarra Euskadin.Olatzeko bailaran, berriz, paisaiabitxi eta xarmangarria: EBrenNatura 2000 zerrendaren barruandagoen Arno mendia.

Gipuzkoako kostaldeko mendikateankokatuta, Pagoetako natura-parkeakosagai ugari ditu, hala nolakareharrizko gailur eta mendi-mazelak,hostozabalen eta koniferoen baso mis-toak, larreak eta sasitzak.

Bertako hegaztien artean, gizakiarenaztarna nabarmen ikusten da Agorregi-ko burdinolak eta errotek osatzenduten multzoan. XVIII. mendekoinstalazio hidrauliko baten birsorkuntzahorrek aukera ematen du burdinola bateta lau errota lanean ikusteko, urtegi,presa eta kanalen azpiegiturarekinbatera.

Iturraran baserria da parkekoinformazio-gunea, eta antropologia-eta etnografia-erakusketa didaktikobat hartzen du barruan. 8 hektareakoarboretuma, erlategia eta ibilaldigidatuak dira, besteak beste, ingurunelasai eta atsegin batean dagoen parkehonen elementu erakargarri batzuk.

Pagoetako NaturaParkea (Aia)

M E N D E B A L D E K O K O S T A

2

• Azalera: 1.200Ha.

• Kokalekua:Urola eta Oriaibaien artean, Aiakoudal-barrutian etakostatik oso gertu,Orio eta Zarauztikkilometro gutxira.Erdigunegeografikoa 678,5m-ko Pagoetamendian du.

• Sarbideak: N-634errepidea Orioinguruan ipar-isurialdetikTolosa GI-2634errepidea hegoal-deko isurialdetik.

• Informazio etaInterpretazio Zentroa:Iturraran baserria20809 Aia Tel.: 943 83 53 89www.iturraran.orgiturraran@gipuzkoa.netOrdutegia:Urte osoan irekia:larunbat, igande etajaiegunetan: 10eta-tik 14etara.

Uztaila, abuztuaeta irailean:Asteartetik ostiralera:10.00etatik14.00etara /16.30etik 18.30era.Larunbatak, igande-ak eta jai egunak:10.00etatik14.00etara.Bisita gidatuak.Sarrera: doan.Itxita: astelehenez.

• Agorregiburdinola:Ordutegia: Urritikekainera: Igandeeta jaiegunetan:10etatik 14etara(astean zehar etataldeentzat,hitzordua egin)Uztailean etairailean: Ostiral,larunbat, igandeeta jaiegunetan:10etatik 14etara.Abuztuan:Asteartetik igande-ra: 10etatik14etara.Bisita gidatua:11:30Sarrera: doan.

22 M E N D E B A L D E K O K O S T A

Turismo AktiboaUretako AktibitateakUrpekaritza• Buceo Euskadi. Puerto, z/g.- 20830 Mutriku. Mobila: 617 33 30 03- Tel: 943 19 50 88. Faxa: 943 60 34 74- www.buceoeuskadi.com- www.grupobuceo.com- buceo@buceoeuskadi.com• K Sub. Txoritompe kalea 34-35.- 20808 Getaria. Tel./Fax: 943 140185- Mobila: 627 930330- ksub@ksub.net • www.ksub.net• Alitan. Aritzbatalde kalea, 2 bajo.- 20800 Zarautz. Tel./Fax: 943 132647- www.alitan-sub.com- alitan-sub@alitan-sub.com• Mollarri Sub. 20800 Zarautz.- Tel.: 639 41 40 07 - mollarrisub@hotmail.com• Itxas Jai. Sokagin Kalea, 7- 20820 Deba. Tels.: 943 192858 /

678 517257 / 605 761662- itxasjai@itxasjai.com- www.itxasjai.com• Olarru-Sub urpekaritza zentroa- Gernika ibilbidea, z/g- 20750 Zumaia. Tel.: 675-007786Kajak• Begi-Bistan. Tel.: 943 86 22 41(Enpresaren datuak Mendi ibiltaritza etaNaturan ikusi) Kayakak Orion.• Itsas kiroldegia (15/06-31/08).

Gernika ibilbidea, s/n- Tel.: 943 86 07 76Irteerak ontzian• Alquileres Náuticos Albamar - Zumaiako Kirol Portua.- Tel.: 629 44 24 94 / 649 84 05 02

- www.todobarcos.com - info@todobarcos.com• Getari Charter- Txoritonpe kalea, 24 (Getariako kaia)- Tel.: 676 50 93 12 / 627 93 03 30- getari@getari.com- www.getari.com• Flyscharen ibilbidea. - Zumaia, Deba eta Mutrikuko turismo-bulegoak.- Tel.: 943 14 33 96 / 943 19 24 52 /

943 60 33 78• Itsas Begi. Tel.: 943 86 22 41- www.itsas-begi.com- begi-bistan@terra.es Surfa• Zarauzko Surf Eskola- Donibane plaza, 5- Tel./Fax: 943 01 95 07- www.surf-skola.com / info@surf-skola.com• La Escuela de Surf- Tel: 661 09 13 96 / 679 49 34 48- www.laescueladelsurf.com• Pukas Surf Eskola. Lizardi, 9. - 20800 Zarautz. Faxa: 943 13 41 49- Tel.: 943 89 06 36/943 83 58 21- www.pukassurf.com- www.pukassurfeskola.com- surfeskola@pukassurf.com- surfeskola@pukassurfeskola.com• Gaztetape Surf Elkartea- Playa de Gaztetape. 20808 Getaria- Tel.: 615 761 264• Zurrunbilo Debako Kirol Elkartea- Udan, surf eta body board ikastaroak.- Nafarroa Plaza 1-B. 20820 Deba- Tel.: 660 83 76 12 / 655 701 024• MOOR. Bañeru Kalea, 1. bajo- Tel.: 943 00 53 69- www.moorsurf.com- yoana@moorsurf.com

• Zarauzko Surf Elkartea. - Mendilauta, 13. Zarautz-Tel.: 607 42 45 56 - www.zarauzkosurfelkartea.com • Itsas kiroldegia (15/06-31/08).

Zumaiako Udala- Tel.: 943 86 15 30Bela, kanoa eta piraguismoa: • Bela eskola. Kostabela Kirol Kluba- Tel.: 687 83 55 42- GetariaLurreko AktibitateakPaintballa• Debaventura. Lastur-Deba- www.devabentura.com - Tel.: 660 450 239 / 660 450 245• Paintball Mendaro- Tel: 620 89 83 38 / 685 70 72 41- www.paintballmendaro.netQuads• EQA. Aita Lertxundi, 22. Orio- Tel.: 664 25 95 65 / 94 39Flyscharen ibilbidea• Zumaia, Deba eta Mutrikukoturismo-bulegoak.- Tel.: 943 14 33 96 / 943 19 24 52 /

943 60 33 78Mendi ibiltaritza eta Natura• Begi- Bistan. Tel.: 943 86 22 41- www.begi-bistan.com- begi-bistan@terra.es (Mutrikun, Deban, Zumaian, Getarian etaOrion jarduerak)Golfa• Real Club de Golf de Zarauz- 82. Posta-Kutxa. 20800 Zarautz- Tel.: 943 83 01 45. Faxa: 943 13 15 68- www.golfzarauz.com• Jolas Golf Karakas. Golf Eskola.

- Artadi Auzoa, 26. Zumaia- Tel./Faxa: 943 86 04 35- Mobila: 650 25 54 49Aireko AktibitateakParapentea eta Delta Hegoa- Aireko itzuliak parapentez Donostiatiketa Zarauztik abiatuta- www.sensacionparamotor.com- Tel.: 604 40 16 00

Bisita gidatuakOrio• Ibilbideak kanoaz, Oria ibaian barrena.• Ibaia eta sagardotegiak: Jarduerakkanoarekin ibaitik eta bisitaldi gidatuaksagardotegietara.• Bisitaldi naturalista: Bisitaldia kayakezegingo da eta bisitariek aukera izango duteSantio ibaiko padurak ezagutzeko. Azkenik,beste jarduera batzuen artean, prismatikoekinhegaztiak ikusteko aukera ere izango dute.• Trekking: Orio – Donostia • Bisitaldi kulturala.• Bidaiak itsasontziz: Orio – Donostia.Aia • Bisita eta itzuli gidatuak PagoetaNatura Parkean barrena.- Datak: Hilabete guztien 3. asteburuan (eskuarki larunbatez) 09:30etik 13:30era. Sarrera: Dohainik• Agorregiko burdinola eta errotak

(Pagoetako Natura Parkea)- Ordutegia: Neguan: Igande eta jaiegune-tan 10:00etatik 14:00etara. Udan: Uztaileaneta irailean: Ostiral, larunbat, Igande etajaiegunetan 10:00etatik 14:00etara.Abuztuan: asteartetik igandera, 10:00etatik14:00etara. Bisita gidatua 11:30ean hastenda, eta ordubete eta erdi inguruko iraupenadu. Sarrera doan.

Jaialdiak, Ekitaldiak eta Azokak

1. Arraina, mahairaino fresko.2. Musika Zarautzen eta Deban.3. Txakolinaren lehengaia.4. Elkanoren lehorreratzea

Getarian.

1

2

3

4

• Deba: - Nekazaritza- eta abeltzaintza-azoka. «Urteberri»

• Getaria: - Txakolinaren Eguna• Mutriku: - Magia Jardunaldiak

• Orio: - Euskal Herriko produktuen azoka• Deba: - Debarren eguna

- Erraldoien kalejira• Getaria: - Euskal Jaia

• Mutriku: - Dantza Jaialdia/ San Isidro Jaiak Olatzen (17 eta 18)

- Musika astea• Aia: - Herriko nekazal eta abeltzantza

produktuen azoka eta erakusketa

• Deba: - Eskulangintza Azoka.- Udako musika-zikloa. (ostegunez)- San Roke jaiak. Tanborrada, entzierroak eta nobilladak

- Itziarko festak- Debako herria pilota Txapelketa.

• Zarautz: - Estropadak: Zarauzko Bandera- Udako pilota-txapelketa - Udako musika-zikloa- Eskulangintza Azoka - Liburuaren azoka

- Nekazaritza Biologikoaren azoka.• Getaria: - Abuztuaren 7an, San Salvador

eguna, Elkano konkistatzailearen lehorreratzearen antzezpena (4 urtero)

• Mutriku: - Aste bukaerako aktibitate kulturalak• Zumaia: - Nazioarteko Musika Jaialdia (1-10)

- Euskal Jaiak- Estropadak: Zumaiako bandera

• Orio: - Zinema kalean- Estropadak: Orioko Bandera.

Martxoa

Maiatza

Abuztua

• Zarautz: - Natur Astea.• Zumaia: - Zakila Bira

• Mutriku: - Jazz Asteburua- Gaba Beltza

Urria

Abendua

• Zarautz: - Euskal Jaiak- Euskal Astea- Uztaren Jaia-Txakoli Eguna- Munduko surf txapelketa

• Deba: - Lasturreko festak- Euskal Jaiak

• Zumaia: - Olagarro Eguna (Iraileko hirugarren larunbatean)

• Mutriku: - Erdi Aroko Azoka (6)- Kalbaixo Jaiak (11- 16)- San Jeronimo Jaiak (30 eta 31)

• Orio: - Auto Klasikoen Kontzentrazioa

Iraila

Azaroa

Uztaila

Urtarrila

Otsaila

• Mutriku: - Santo Tomas Azoka: Ganadu Azoka (18)• Orio: - San Nicolas Jaiak

• Zarautz: - Gitarra Jaialdia- Kros mistoa

• Aia: - Harri-herresta.• Deba: - Itziarko Ganadu Azoka

• Mutriku: - Antzerkiaz Blai!. Amateur antzerki jaialdia.

• Zarautz: - Zarauzko Nazioarteko Triatloia, uztailaren 2. astean

- Urpeko argazkigintzako sariketa irekia• Zumaia: - Eskulangintza Azoka

- San Pedro Jaiak

• Deba: - Quema de pellejos. San Pedro bezpera• Mutriku: - Arnoko V mendi lasterketa

- Euskal Haur Festa• Orio: - San Pedroko jaiak

• Pagoeta (Aia): - Harri-herresta- Txakolinaren Eguna

• Mutriku: - Emakumearen Astea• Zumaia: - XV. Berdel Eguna (27)

• Mutriku: - Ganbara Musika Zikloa - Inauteria

• Mutriku: - Liburuaren Astea• Zumaia: - - San Telmo Jaiak

• Aia: - Landare-azoka• Zarautz: - Garagardoaren Azoka (Aste Santua)

• Zarautz: - Zarauzko Nazioarteko Jazz Mintegia- Kalerki (Kaleko antzerkia)- Akordeoiaren kultura-astea

• Aia: - Pilota-txapelketak (uztail-abuztuak)• Mutriku: - Magdalenako festak (17- 25)

- Txistularien Alardea- Akordeoi Alardea

• Orio: - “Ostegunero”: Umeentzako ekitaldiak- “Ostiralean jai”: Kontzertuak herriko tabernan

- Zinema kalean- Bisiguaren Festa

• Zumaia: - Triatloia

Ekaina

Apirila

Agenda

23M E N D E B A L D E K O K O S T A

Zumaia - Deba - MutrikuFlyscharen ibilbidea• Trekkina eta irteerak itsasontziz itsaslaba-rrak ikusteko- Gipuzkoaren mendebaldeko itsaslabar ikus-garriek altxor natural bitxia gordetzen dute:‘flysch’ izenez ezagutzen den fenomeno geo-logikoan, hau da, itsasoaren etengabeko lanakbistan utzi dituen haitzezko geruzen segidabatean idatzitako milioika urteko historia geolo-gikoa. Mutriku, Deba eta Zumaia dira antzinansortutako paradisu honetarako ateak eta herrihorietako turismo bulegoek antolatutako ekint-za desberdinei esker inguru hori ezagutudaiteke ontziz nahiz oinez egindako bisitagidatu eta irteeretan. Esperientzia hauek osat-zeko, Zumaiako Algorri Ezagutza Etxea etaMutrikuko Nautilus Ikasgune Geologikoa bisitadaitezke. - www.flysch.comArgibideak: Turismo Bulegoak

MuseoakI. Zuloaga Museoa

- Santiago-etxea. 20750 Zumaia- Tel: 943 14 33 96 • turismoa@zumaia.net - www.ignaciozuloaga.com1912. urtean museo moduan zabaldu zituenateak, barruan bilduma ospetsuenetarikobateko artelanak ikus daitezke. Julio Beobide Museo-Tailerra- Kresala Etxea. Julio Beobide Ibiltokia z/g. -20750 Zumaia. Tel.: 943 14 33 96(Zumaiako turismo-bulegoa)Aurretik txanda hartu beharreko bisitaldiak.Photomuseum-ArgazkiMuseoa- San Inazio kalea, 11-3.a

251 posta-kutxa. 20800 Zarautz- Tel.: 943 130 906. Faxa 943 831 823 - photomuseum@photomuseum.name- www.photomuseum.nameMuseo honek argazkigintzaren teknikareneta artearen garapena erakusten dio bisi-tariari, kronologiari jarraituz, jatorrietatikhasi eta gaur egunera arte.Santa María La Real Parro-kiako Multzo Arkeologikoa- Elizaurre, 1. 20800 Zarautz- Tel.: 943 83 52 81. Faxa: 943 00 52 06- info@menosca.com / www.menosca.comXV. mendeko bi eraikin aurkituko ditugumultzo arkeologiko-monumental honetan:kanpandorrea eta Santa Maria la Realparrokia.Bentalekua Museoa- Moila, 1. Kofradía Zaharra. 20830 Mutriku.- Tel. / Faxa:943 60 33 78- turismo@mutriku.net / www.mutriku.net- Ordutegia: Bisitak: hitzordua aurretik.Portuko moilan dagoen Kofradia Zaharreanaurkitzen da. Bertan, XX. mende hasierakomakina bitxia gordetzen da, arrainarenenkantea antolatzea lortu zuena, salmentaaho bizian egitean sortzen ziren istilueiamaiera emanaz. Kantauriko Kostaldeanzabaldu ziren egurrezko makina hauek des-agertzen ari diren garaiotan, Mutrikun gordeden honi Euskal Herri osoan geratzen denbakarra izateak balio etnografiko handiaematen dio. "Mutriku eta Itsasoa" izenekoerakusketa iraunkorra ere bisita daiteke.Algorri Interpretazio Zentroa- Juan Belmonte 21. 20750 Zumaia- Tel.: 943 14 31 00 / 943 14 33 96. - Faxa: 943 86 03 49 • algorri@zumaia.netIkus-entzunezko deigarri batek Gipuzkoakokostaldearen zati honetan ikus daitekeen‘flysch’ fenomenoaren garrantziaz jabetzeaeta nola osatu zen ulertzea ahalbidetzendu. Zumaian aurki daitezkeen ekosistemadesberdin guztiei eskainitako unitate didak-tikoak ditu zentroak.NAUTILUS: MutrikukoGeologia InterpretazioZentroa- Jose Antonio Ezeiza, 3. 20830 Mutriku- Tel.: 943 60 33 78/ 689 13 79 18- nautilus@mutriku.netBertako itsaslabarretan aurkitutako“Colección Narváez” (Narvaez Bilduma) ize-neko itsas fosilen erakusketa duen zentrotxikia. Bilduma hau Euskadiko garran-tzitsuena eta Europako onenetariko bat daeta gainera gure kostako eraketa prozesuaezagutzeko aukera ematen digu. Zentroraeta itsaslabarretara, bietara, bisitaldikonbinatuak eskaintzen dira.Done Jakue Bidearen interpretazio Zentroa- Kale nagusia 17, 20810 Orio- Tel.: 943 83 09 04 - www.oriodonejakue.netSantiago Bideari buruzko lehen Interpreta-zio Zentroa da Euskadin eta bisitariari ibilbi-deei buruzko informazio guztia ematea etaBidearen espiritua biziaraztea du helburu.

• Bisitaldiak lorategi botanikora etaerlategi didaktikoraZarautz• Talaimenditik ibilbidea, kostalde osokoikuspegi aparta eskainiz eta upategi baterabisitaldia eginez, bertan txakolinaren ela-borazio prozesuak ezagutzeko eta dastat-zeko. D.O. Talaimendi.Tel.: 943 14 03 83 • Santa María la Real ArkeologiaAztarnategiaUztailetik irailera: Asteartetik ostegunera:11:00- 14.00 / 16:00 – 18:00. Igandeetan:16:00-18:00.Urteko gainontzeko egunetan: Asteartetikostegunera: 12:30ean eta 16:30ean.Larunbatetan: 11:00- 14.00 / 16:00 –18:00. Igande eta jai-egunetan: 16:00-18:00• Ibilaldi gidatuak:1. Monumentu-multzoa.2. Zabalgunea.3. Vista Alegre parkea – Santa Barbara.4. Baserriak eta baselizak. Talaimendi.5. Zarauzko eskultura-ondarea.Getaria• Bisitaldia hirigune historikotik eta ondo-ren paseoa itsasontziz Zarautzeraino.• Txakolindegietara bisita, aldez aurretikhitzartuta: - Urki: 943 14 00 49 / 660 03 49 80- www.urkitxakolina.comZumaia• Zumaia kukturalaBisita dinamikoa, Urola ibaian zehar ontzi-txangoa, Zuloaga museoari bisita eta SanPedroko parrokiara eta San TelmokoMarinelen Kofradiara bisita gidatuakeskaintzen dituena.• Bisita geologikoa + ontzi-txangoaBiotopo Babestu izendaturiko Zumaiarenondare geologikoa erakustea helburuduen bisita. Algorri Ikasgunera bisita etaontzi-txangoa ere eskaintzen ditu.• Hegaztiak begiztatzeaGure lurraldean bizi diren edo migrazio-bideetan gure lurraldea igarotzen dutenhegaztiak behatzeko eta interpretatzekobisita.• Egunak eta ordutegiak galdetu.Zumaiako Turismo Bulegoa.Tel.: 943 14 33 96 • turismoa@zumaia.netDeba • Bisitaldi kulturala: Bere atentzioa SantaMaria Elizan jartzen du, monumentu nazio-nala eta euskal gotikoaren altxorra dena.Bere klaustroa, Gipuzkoako zaharrena,bere sakristia barrokoa, polikromatutakoportada, etab. ikustea merezi du. - Irteera:Turismo Bulegotik. - Iraupena: 45 minutu. Egunak kontsultatu. - Turismo bulegotik bisitaldi gidatuak anto-latzen dira taldeentzat, ezarritako ordutegi-tik kanpo.• Lastur, paradisu naturala: Lasturezagutzeko lau orduko txangoa. San Nico-las baselizatik, Plazaolako antzinakoerrotetatik eta landa ingurunetik igarotzenda ibilbidea. Goikola gaztandegia da bisita-tu beharreko beste toki esanguratsu bat,produktu hau nola egiten den jakiteko. Ezinahaztu dezagu PR-GI 44-n zehar ibilbidea.Mutriku.• Gune historiko eta monumentalaren bisi-ta: Hiribilduaren historia, JasokundekoAndre Mariaren elizara bisita, ibilaldia gunehistoriko eta monumentalean barrena,Kosme Txurruka eta Antonio Gaztañetaherriko seme ospetsuei buruzko argitasu-nak, Bentalekua museora bisita. - Gutxigorabeherako iraupena: Ordu bat. -Oharra: 4tik 50era lagunez osatutako tal-deentzat soilik. Prezioa: euro 1• Bentalekua museora bisita.Bisitan zehar garai batean arraina saltzekoerabiltzen zen makinak nola funtzionatzenduen erakusten da, eta "Mutriku eta itsa-soa" erakusketa ere hartzen du barne. -Gutxi gorabeherako iraupena: 30 minutu.Oharra: 4tik 30era lagunez osatutako tal-deentzat soilik. Prezioa: euro 1• Astigarribiako San Andrres elizara bisita.Astigarribia auzoan dago Gipuzkoako elizazaharrena den hau. Barrualdea bisitatzenda, bertan baitago jatorrizko eliza, XI. men-dekoa. Gutxi gorabeherako iraupena: 30minutu. Oharra: ibilgailua duten taldeentzatsoilik. Prezioa: euro 1• Nautilusera bisita eta txangoa itsasontzizMutrikuko Flysch beltzera.Nautilus Interpretazio Zentroa ezagutuostean, “Zazpi hondartzak” izenaz ezagutzen den ingurunea bisita daiteke.Europan inoiz aurkitu den fosil-bildumaonenetakoaren balio geologikoa ezaugutu-ko dugu bertan. -Iraupena: 2 ordu-Prezioa: 12 euro (helduak), 6 euro (8 urtebaino gazteagoak)-35 lagun gehienez

Ihesaldia

Hondartza luze-luzeen (Zarauz-koa kasu) eta kala txikienartean (Mutrikuko ZazpiHondartzen aldekoak kasu),Gipuzkoako mendebaldekoitsasaldeak hamaikatxo aukeraeskaintzen ditu, dela itsasoragerturatzeko edo delabarrualdeko haranetan murgil-tzeko. Donostiatik abiatuta,Orion , hasi dugu kostakoibilbide hau. Hantxe aurkitukodugu Antillla hondar-tza,campingaren ondo-ondoan,bai eta Oriok duen bestehondartza txikiagoa, Oribazarizenekoa, Oria ibaiaren ahoan,Aiako udal-barrutian jada.N-634 errepideak, «kostaldekoerrepidea» izenaz ezagutzendenak, alde hartako herri nagu-sietan gaindi joateko aukeraemango digu.Orio eta Zarautz artean,lehenengo hauta-zalantza. Biz-kaiko Itsasoaren tonu urdinakalde batera utz genitzake,Pagoetako natura-parkearen berderantz jotzeko.Aurrera jarraitzea hautatzenbadugu, berriz, Zarautzizango dugu zain, 2,5kilometroko hondartzarekin,bainulari eta surflarien gustukoudako helburu. Hondartzainguratzen duen pasealekuakamaigabea ematen du. Zarauz-tik begiratuta Getariahautematen da, aldezaharraren alboetara hondartzabana duela: Malkorbe eta Gaz-tetape. Getariako alde zaharratoki aproposa da parrillan erre-tako arrain goxo batez indarrakberritzeko. Hurrengo geldialdiaZumaian egingo dugu.Herri horretan, Urola ibaiarenbokalean, Santiago hondartzazabala aurkituko dugu, Ignacio

Zuloaga margolariarenestudioaren ondoan.Ikusgarriagoa da, hala ere,Zumaiako beste hondartza,Itzurun izenekoa, itsaslabarbatek zedarritzen baitu. N-634errepideak Zumaiatik Debaraeramango gaitu, Itziargainetik igarota. Itziarko santu-tegiak, bidenabar, geldialdiamerezi du. Astirik izanez gero,Itziarrera heldu aurretik,desbideratu eta kostalderantzjo genezake, iristen zailagoaden zati batean barneratzeko,itsaslabarrak eta mareartekozabalunea aurrean ditugula.Behin inguru hartan, Sakonetahondartza bilatu behar dugu.Debara iritsi aurretik, Itziarkobegiratokian egin daitekegeldialdia. Bista zoragarriakditu, Bermeotik Larrun mendiraarteko kostalde osoa zabaltzenbaita begien aurrean.Debarantz goazela, La Hilande-ra deituriko begiratokian eregelditu gaitezke, paisaiazgozatzeko eta irulearen kondai-raren berri jasotzeko.Deban garela, bertako hon-dartza atseginean zehar paseagaitezke, eta geroMutrikura joko dugu,Gipuzkoako kostaldeko herririksartaldekoenera, alegia.Portuaren ondoan dagoenazgain, Mutrikuk badu beste hon-dartza bat, Ondarbeltzizenekoa, Zazpi Hondartzakesaten zaion kala-gunea eta,azkenik, Saturrarango hondart-za zabala, Ondarroatik hurbil.Bertako harrizko egituraikusgarriak ikus daitezke etagainera, itsaslabarretara etaMutrikuko flysch beltzera sarbi-de erosoa aurkituko dugu.

ZumaiaZumaiaZumaia

Hamahiru hondartzenibilbidea

Tolosaldea Tour• Tel.: 943 69 74 13• Fax: 943 67 62 13• tour@tolosaldea.net• www.tolosaldea.netAndoaingo turismo-informazioko gunea• La Salle Etorbidea, 6• 20140 Andoain• Tel.: 943 59 04 09• Fax: 943 30 42 23• infoturismo@andoain.org

Konpainia:Renfe aldirikoak (Tel.: 902 24 02 02)Norakoa:Donostia-Brinkola

Txindoki inguruan

Historia duten herriak eta nekazaritza-guneak ugari dira Tolosaldean etaGoierrin, Oria ibaiaren ibi lbidea eta Txindoki mendiaren soslaiaegitura-ardaztzat dituzten eskualde hauetan. Gipuzkoako ekialdeariIdiazabal gaztaren zaporea antzematen zaio eta, orobat, Ordizian etaTolosan asteroko azoketan salgai diren produktuen zaporea.

Nafarroatik Andoaineraino, Leitzaran ibaiak haran es-tu bat zeharkatzen du, cromlech, trikuharri eta behi-nolako burdinolen hondakinak ezkutatzen dituena.Martin arrantzalea, uhandre piriniarra eta ur-ipurtatsadira natura-gune honetako biztanleetariko batzuk.Plazaolako antzinako trenbidearen tunel arteko bideazikloturistek eta xendazaleek erabiltzen dute orain.

Leitzarango biotopo babestua

DONOSTIA - ANDOAIN - TOLOSA - BERASTEGI

Konpainia:Garayar (Tel.: 943 55 66 58)Norakoa:Donostia-Andoain. Irteerak:Okendo kalean (Donostia).

•••Konpainia:TSST (Tel.: 943 36 17 41)Norakoa:Donostia-Andoain-Tolosa Irteerak:Gipuzkoa Plazan (Donostia).

•••Konpainia:Tolosaldea (Tel.: 943 65 06 21)Norakoa:Tolosa-Berastegi. Irteerak:San Frantzisko elizaren aurrean (Tolosa)

N-1 - Donostia. Gasteizko norabideanAndoain eta Tolosara

A-15 Andoainetik Berastegira

Zer ikusi

Nola iritsi?

TurismoBulegoak

Tolosa, Donostiatik 26Kilometrotara dago, N-1

errepidean, Iruñera eta Madrileradoazen bi bide garrantzitsurenelkargunean. 1844-1854 urteen arte-an Gipuzkoako hiriburu izan zen.Alde zaharra probintziakohandienetako bat da eta bertan askodira eraikin publiko ikusgarriak:esate baterako, barroko estilokoIdiaquez Jauregia (XVII. mendekoa),Udaletxea, Aranburu Jauregia (XVII.mendekoa), euskal gotikoko SantaMaria Parroki Eliza (XVI. mendea)eta Santa Klara komentua.Tokiinteresgarriak dira, halaber, Oriaibaiaren ertz-ertzean dagoen Tingla-duko azoka (XVIII. mendekoa) etaGaztelako Atea, garai batekoharresietako bost ateetako batentokian dagoena. Tolosako inauteriekjende ugari erakartzen dute urtero,eta gauza bera gertatzen daAbesbatzen Nazioarteko Txapelketa-rekin. Zezen-plaza duten Gipuzkoakoherri urrietako bat da Tolosa. Larun-bat goizetan bertaratzeagomendatzen dizuegu, animaziohandiko azoka egiten baita.

Andoain balio historiko-artistiko,arkeologiko eta, batez ere,

natural handiko herria da. Inguruandituen eremu natural ederretanibilbide bikainak egin daitezke oinez,bizikletan edota zaldi gainean. Ibilbi-de horietako asko Leitzarangoharanean barneratzen dira.Leitzaran ibaia Leitzan (Nafarroa)sortzen da eta, 42 kilometroko bideaegin ondoren, Andoainen egiten dubat Oria ibaiarekin. Mendeetanzehar meatze-garbitegiak, errotaketa burdinolak jarri dituztejardunean Leitzaran ibaiko urek.Gaur egun, haranean zeharbarreiatuta ikus daitezkeen zentralhidroelektrikoek baliatzen duteuraren indarra. Ur horiexen kalitatehandia dela-eta, arrantzarako ereoso egokia da ibaia. Arrantzale ugaribiltzen dira, hortaz, ibilguan zehardituen hiru arrantza-barrutietan.

Biotopo babestua da Leitzarangoharana, garrantzi eta edertasunhandiko birika berdea. Naturarekinzerikusia duten jarduera ugariburutu daitezke bertan.

Berastegi, Gipuzkoako XVIII.mendean Nafarroarako bide

nagusia izan zenaren ibilbidearijarraituz, Gipuzkoako azken herria

Tolosako jauretxeak

Tolosan barrena, bata bestearen ondoan ageri dirajauregi eta oinetxeak. Horietako batek, XVII. mende-an eraikitako Aranburu jauregiak, euskal barrokoa-ren ezaugarriak erakusten ditu. Mende berekoa daIdiakez jauregia, Samaniego alegilariaren bizilekuizandakoa. Tolosako gainerako eraikin bitxi ugarienartean, nabarmenak dira Andia dorretxea, Atodojauregia, Iturriza jauregia...

1

1. Atzean, Txindoki gailurenblematikoa. 1.346 metrokogaraiera du eta Euskal Herrikohainbat txokotatik ikusten da.

Ordizian astero-astero egiten den azokak nekazari-tzako eta abeltzaintzako produktuen saltzaile etaerosleak biltzen ditu, asteazkenez, zutabe handienartean. Hitzordu hori sasoiko produktuak aurkeztekoeta salneurriak finkatzeko erreferentzia nagusia iza-tera heldu da.

Topic. Tolosako TxontxongiloarenNazioarteko Zentroa

Ordiziako azoka

… Felix Maria Samaniego alegilariospetsuak Tolosako alkate etaepaile gisa jardun zuela garaibatez?

… Tolosa Gipuzkoako hiriburuaizan zela, harik eta duela mendeeta erdi, 1854an, hiriburutza behinbetiko Donostiara lekualdatu zenarte?

… Inguruko arte-lanik handienak24 metroko garaiera duela? NestorBasterretxeak Beasaingo Arriaran-go urtegirako diseinaturikohormigoizko eskultura bikoitzaz arigara, hain zuzen ere.

… Duela hamarkada bat trenekhandik pasatzeari utzi baziotenere, Ormaiztegik ‘bizia barkatu’diola 1864az geroztik herria zehar-katzen duen burdinazkozubibideari, eta zubi haren egileaAlexander Lavalley izan zela, Eiffel-en aurrekoa?

Ba al zenekien...?

da. Leitzarango haranean, lautadabatean, dago. Errege Bideak hiri-egitura baldintzatu du eta, ondorioz,herriko kale bakarra hirigunetik etaLeitzaran ibaiaren goi-ibarreansakabanatuta dauden bidexkadesberdinetatik urruntzen da.

Herriko enparantza XVIII. mendeanberritu zen eta bertan ikusi beharre-koak dira San Martin Parrokia etaUdaletxea (XVIIIm.) aurrealdean na-gusitzen den armarri polikromatua-rekin. Inguruan zenbait etxe eta do-rre interesgarri daude. San MartinToursekoaren parroki elizak gurutzelatindarreko oinplanoa du, gurutza-durarekin, eta azpimarratzekoa daeuskal eskultore handietako batek,Anbrosio Bengoetxeak egindakoerretaula.

Larreko San Lorentzo, SanSebastian eta San Anton ermitak le-ku estrategikoetan daudenez, he-rriaren eta, bereziki, ErregeBidearen ikuspegi zabala dute.

Beasainen Igartza Monumentu-multzoa enklabe historiko

nagusia da, herriaren finkapen-ereduaren lekuko xehea. XV.mendetik gaur egun oraindik eregordetzen diren eraikinek berenarteko espazio-erlazioei eta funtzioei

eutsi diete. Oinetxea (antzina dorret-xe eta gaur egun jauregi dena), erro-ta, burdinola, zubia, Gurutzeta, Dola-rea, zurezko urtegi-horma, Belengoermita, Errementaria, etab.

Zorionez, Igartzak eraikin etaazpiegitura hauetako gehienakgorde dituenez, historian zeharibilbide bat egitea eta egungo Gipuz-koako gizartea ondorio izan dutenhainbat eboluzio-prozesu ulertzeaahalbidetzen digute.

Abaltzisketako auzoa da baserri-giroko Larraitz. Txindoki

mendiaren magalean dago, etaAralarko parke naturalerako sarreranagusietako bat ere bada.Egun-pasarako egokitutako zelaizabal batean dago, jatetxezinguratuta, Larraizko ErremedioetakoAndre Mariaren ermita. Tradizioarenarabera, mirarigilea da bertangurtzen den Ama Birjina.

Ordizia Monumentu Multzo Histori-ko izendatua izan den alde zahar

eta hirigunea, erdi aroko planta duenkale estuz osatutako espazio bat da;bertako merkataritza-jarduera bizi-bizia da eta zenbait eraikin ikusibeharrekoak, besteak beste, parrokieliza, udaletxea, Zabala, Abaria etaBarrena jauregiak, Muxika Dorretxea

>

>

>

>

Gorrotxategi Gozogintza museoa (Tolosa)

1

Tolosako Txotxongiloen Nazioarteko Zentroa txotxon-giloaren arteari buruzko zentro integral bakarra da Eu-ropa mailan eta panpina horien bilduma aipagarria ja-sotzen du, mundu guztikoak eta teknika ezberdinezeginak. Aldi baterako erakusketak egiteko gune batere badauka zentroak, txotxongiloaren munduko al-derdi bereziak erakutsi ahal izateko.

Jose Maria Gorrotxategi gozogile tolosarrak bildumaberdingabe bat osatu du, gozogileek mendez men-de txokolatea, izozkiak, pastelak, karameluak etabestelako gozokiak prestatzeko erabili izan dituztenteknikak eta lanabesak erakusten dituena.

26

Idiazabal• Nagusia, 37. 20213 Idiazabal• Tel.: 943 18 82 03• info@idiazabalgaztarenmuseoa.com• www.idiazabalgaztarenmuseoa.com

•••Ordizia• Barrenetxe Etxea. Santa María kalea, 24. • Tel.: 943 88 22 90 • turismo@ordizia.org• www.delikatuz.com

••• Ormaiztegi• Zumalakarregi Museoa.

Iriarte Erdiko Baserria. Muxika egurastokia, 6.• Tel.: 943 88 99 00• mzumalakarregi@gipuzkoa.net• zm.gipuzkoakultura.net

•••Segura• Ardixarra Etxea. Kale Nagusia, 12.

20214 Segura.• Tel.: 943 80 17 49 / 943 80 10 06• turismobulegoa-segura@telefonica.net• turismo.segura@udal.gipuzkoa.net • www.seguragoierri.net

•••Zegama• Andueza Etxea. 20215 Zegama• Tel.: 943 80 21 87• aizkorribidean@aizkorri.net • www.egurmuseoa.com

•••Zerain• Herriko plaza z/g. 20214 Zerain• Tel.: 943 80 15 05 • Faxa.: 943 80 16 06• turismobulegoa@zerain.com• www.zerain.com

•••* Goierriko bulego bakoitzaren kokapen etaordutegia, bere museoaren berdina da.

GoiturGoierriko garapen eta promozio turistikorakoelkartea.(informazio e-mail edo telefonoz bakarrik)• Industrialdea Pab. 18. 20240 Ordizia• Tel.: Tel.: 943 16 18 23Mugikorra: 610 40 51 49

• Faxa.: 943 88 38 50• goierri@goierriturismo.com • www.goierriturismo.com

Konpainia:Aldiriko RENFE (Tel.: 902 24 02 02) Norakoa: Donostia-BrinkolaIrteerak:Ipar geltokian (Donostia).

T X I N D O K I I N G U R U A N

Igartzako monumentu-multzoa(Beasain)

Zumalakarregi museoa(Ormaiztegi)

DONOSTIA - ORDIZIA - BEASAIN - ORMAIZTEGI - ZERAIN - SEGURA -

ZEGAMA - IDIAZABAL

N1- Donostia Gasteizko norabidean

Zer ikusi

Nola iritsi?

TurismoBulegoak

eta Urdanetari eskainitakomonumentua.

Halere, Ordiziak duen ezaugarririkerakargarri eta interesgarrienabertako produktuen azoka da, XI. etaXII. mendeetatik egiten dena. Urtekoasteazken guztietan izaten da etaasteroko honi beste azoka berezi bat-zuk gehitzen zaizkio, esaterakoIdiazabal gaztari eskainia, erdi arokoazoka, Gabonetakoa eta, guztietanaipagarriena, iraileko EuskalJaietakoa. Ordiziako azoka osogarrantzitsua da bertako produktueneskaintzan eta eskaeran; izan ere,bertan ezarritako prezioak diraEuskal Herri osoko kotizazioetarakoerreferentzi gisa hartzen direnakastean. Euskal kulturan elikadurakduen garrantziaren inguruan sortuzen 2005ean Delikatuz, Gastronomia,Elikadura eta Nutrizio InterpretazioZentroa. Hau era berean, GoierrikoInterpretazio Zentroa da.

Zerain nekazaritzari eta burdin-meatzeak, zura, ikatza, etab.

bezalako natur baliabideenustiapenari loturik egon da beti.Herriaren proiektuak Zeraingo ParkeKulturala izena du. Ondare aberatse-an eta kalitatezko nekazaritza-produktuen sustapenean oinarrituta,Zeraingo biztanleek natur eta gizapaisaiaren alde lan egiten dute.Bisita gidatuak egin daitezke MuseoEtnografikora, 1711. urtekokartzelara, Aizpeako interpretaziozentroa eta Meatze-gunera, etaLarraondoko Zerrategi hidraulikora.

Segura, XIII. mendeko herri honenalde zaharra Monumentu Multzo

izendatu zuten. Erdi aroko xarmaguztia gordetzen du eta herrianzehar aipatzekoak dira jauregiak:Gebara (XV. mendea), Ardixarra (XVI.mendekoa, Erdi Aroko InterpretazioZentroa dauka) eta Lardizabal (XVIII.mendea) gaur egun udaletxea dena,bai eta Jasokundearen Ama Birjina

Igartza jauregia (XIII. mendekoa, hainbat berreraiki-tze-lan izan dituen arren) Erdi Aroraino bidaiatzekoaukera ematen duen eraikin-multzo baten erdiguneada. Errota hidraulikoa, burdinola, sagardoa egitekodolarea eta eskulangileen behinolako etxebizitzakgaur arte kontserbatu dira Igartzan.www.igartza.net

1. Oria ibaiaren ezkerraldean altxatzen daTolosa, Gipuzkoako historian errosakonak dituen hiribildua.

Konpainia:Pesa (Tel.: 902 10 12 10)Norakoa: Donostia - Ordizia - Beasain - Ormaiztegi.Irteerak:Pío XII. Plazan (Donostia).

•••Konpainia :Goierrialdea (Tel.: 943 88 59 69)Norakoa :Beasain -Ordizia - Idiazabal -Zegama -Segura- Zerain Irteerak :Ordizia eta Beasain

1

Karlisten buruzagi nagusiaren figura abiapuntu gisaharturik, XIX.mendeko gipuzkoar gizartea nolako zenazaltzen duen erakustokia dugu Iriarte Erdikoa etxea.Tomas Zumalakarregik bertan igaro zuen bere haurtzaroa, eta hori oinarritzat hartuta, bertan kokatzen da gaur egun Zumalakarregi Museoa.zm.gipuzkoakultura.net

27T X I N D O K I I N G U R U A N

Goierriko Interpretazio Zentroa eta Gastronomiaren Interpretazio Zentroa

Segurako alde zaharra

Naturaguneak

Zentro hau bisitatuz Goierriko eskualdeko errealitate osoaezagutzeko aukera izango duzu: historia, natura, tradizioak,ibilbideak eta informazio guztia herriz herri. D’Elikatuz Goie-rriko Interpretazio Zentroa eta elikadura eta gastronomia gu-nea. Gainera, bertan dastamenari eta osasunari eskainita-ko txokoa aurkituko dugu. Elikaduraren eta nutrizioarenezaugarri nagusiak erakusten dira, bertako betiko produk-tuen elikadura-balioen alde eginez.

Ekialdetik mendebaldera zabaltzenda, 20 km inguruko luzeraz, eta900/1000 metroko batez bestekogaraitasunean. Txindoki daGipuzkoak eta Nafarroak partekatzenduten kareharrizko mendigune honenikur-gailurra. Haitzarteak eta larreakdira nagusi paisaiaren partegaraietan. Zati handi bat estaliz,ordea, baso zabalak aurkituko ditugu,nagusiki pagadiak, Akaitz-Sastarri etaLizarrustikoak kasu, eta artadiak,Itaundieta-Leizadikoa kasu. Urakkareharrizko materialengan egin dueneraginak leize, iturburu eta lurpekour-laster ugari sorrarazi ditu. Ingurunehonetan artzaintza (ardi latxa) dajarduera nagusia. Bestalde, antzina-antzinatik izan da gizakiaren bizileku,eta horregatik aurkitzen dugu hemenEuskal Herriko trikuharri-kontzentrazio ugarienetariko bat.Aukera dugu turismo aktiboa egiteko,mendi-ibilaldiak, etab.

• Informazioa:Lizarrusti -Parketxea.Aralar Parke Natu-raleko InformazioBulegoa.San Gregorio

auzoa,

elkargunea 12.

20211 Ataun.

Irekita

asteartetik

igandera:

10:00 - 20:00

• Kokalekua: mendilerroa Gipuz-

koako hego-

ekialdean dago,

Nafarroarekiko

mugan. Gipuzkoa-

ko mendi-eremu

garrantzitsuenetari

ko bat da.

• Azalera: 10.956 Ha.

• Sarbideak: Ataun (Lizarrusti

eta San Gregorio),

Zaldibia,

Abaltzisketa

(Larraitz),

Amezketa eta

Bedaio.

Aralarko NaturaParkea

ere (XVI. mendea), euskal gotikoestilokoa.

Zegama, Aizkorri-Aratz Parke Natu-ralaren atarian kokatua dagoen

nekazal giroko herrixka dugu. Inguru-ne honetan egonik, natura-gunehonekin hartu-eman estua izan dubetidanik Zegamak eta hori dela-eta,egun kultura- eta natura-ondare abe-ratsaren jabe da. Zegamako lurretannatura basatienaren adierazle direnAizkorri mendizerrako tontorrikgaraienak nahiz baserri ingurukotxoko gizatartuak aurki ditzakezunatura- eta kultura-ondare honenadierazle. Halaber, ezin ahaztu basoilunetan barrena Zegamatik SanAdriango koba famaturainobideratzen gaituen Erdi Arokogaltzada zaharra ere. Ibilbide eskaintza zabala beraz Zegamakeskaintzen dizuna!

Zegama inguruak ez ezik, herri-guneak berak ere baditu hainbat txoko

erakargarri, Egurraren interpretazio-zentroa basoa eta zuhaitzak ikuspegiezberdin batetik ikusteko aukeraematen duena, San Martin zaindariduen eliza. Bertan daude Gipuzkoakogurutzerik zaharrena den Aizkorrikogurutzea eta Tomas Zumalakarregikarlisten jeneralaren mausoleoa etaIntxaustiko errota, buztina eta bernizaehotzen ziren Gipuzkoako errotabakarra.

Idiazabal.Tradizionalki artzaintzaizan da Idiazabalgo lanbide

nagusietako bat. Jatorrizkoizendapena duen "Idiazabal gazta"Euskal Herriko produktuadierazgarrienetariko bat da etanazioartean ospe onekoa izaterairitsi den arte. Arrazoi horiek guztiakdirela eta, Artzainaren Monumentuaeraiki da herrian eta GaztarenInterpretazio eta Dastapen Zentroa,bertan gazta nola egiten den ikusieta Artzainaren Txabola bisitatzekoaukera dago.

Gaztelako errege Alfon-tso X.ak fundatu zuenSegura, XIII. mendekoherri honen alde zaharraMonumentu Multzo izen-datu zuten. Erdi arokoxarma guztia gordetzendu eta herrian zeharaipatzekoak dira jaure-giak: Gebara (XV. men-dea) gaur egun udaletxeadena, eta JasokundekoAndre Mariaren eliza(XVI. mendea), euskalgotiko estilokoa. Bertandagoen erretaula Monu-mentu Historiko-Artisti-koa izendatu dute.

2. Zaldibiako udalerri txikiak baserri ederrak dituezaugarri, 70 inguru, baita inguratzen dutenpasaia natural zoragarriak ere.

2

T X I N D O K I I N G U R U A N28

Turismo AktiboaUretako AktibitateakPiraguismoa• Kaxkardi- 104. posta-kutxa

Aireko AktibitateakGlobo aerostatikoa• Aidean- Berria Kalea,28, 4º. - 20150 Amasa- Villabona- Tel.: 943 69 13 71- aideangloboa@hotmail.com

Globo-hegaldiak• Irteerak Villabonatik:- Tel.: 607 591 371 (Urko)

Lurreko AktibitateakGolfa• Goiburu Golf- San Esteban z/g. 20140 Andoain- Tel.-Faxa: 943 30 84 45- www.goiburugolf.com- goiburu@goiburugolf.com

• Golf Oianguren- Oianguren Aisialdi Gune Publikoa- Oianguren Parkea, z/g.- 20240 Ordizia. Tel.: 943 88 66 20 - www.oianguren.com

Hipika• Lazkaomendi Hipika Kluba

- Bº Elbarrena, z/g. 20247 Zaldibia- Tel.: 943 88 05 76 / 629 48 78 68- alarpezalditegia@hotmail.com

• Pottok- Tel.: 943 69 27 28. - 20159 Zizurkil

Xendazaletasuna, mendikobizikleta• Club Alpino de Tolosa- Gudari, 5. Tolosa. Tel.: 943 65 27 89

• Lizarrusti parketxea- Aia auzoa, 2 - 20211 Ataun- Tel.: 943 58 20 69 / 669 67 25 75

Argibideak: Turismo Bulegoak

Bisita gidatuakAtaun: • Aralar Parke Naturalera bisita

Lizarrusti Parketxea- Aia auzoa, 2 - 20211 Ataun- Tel.: 943 58 20 69 / 669 67 25 75- Urtarrilean itxita

Idiazabal• Gaztaren Museoa, ArtzainarenTxabola eta Aranburu baserria.

• Ordutegia: Astelehenetik ostiralera:10:30 - 12:30; Asteburuetan eta jaiegunak: 11:00 - 14:00 eta 16:00 -19:00. Gabonak, Aste Santua etaUztailetik Irailera: 10:30 - 13:30 eta15:30 -18:30

Ordizia• Alde zaharra. Urte osoan.• D’Elikatuz zentroa. Urte osoan.

MuseoakZumalakarregi Museoa- Iriarte erdikoa etxea.

Muxika egurastokia, 6. 20216 Ormaiztegi

- Tel.: 943 88 99 00. Faxa: 943 88 01 38 - mzumalakarregi@gipuzkoa.net - zm.gipuzkoakultura.net

- Ordutegia:Asteartetik ostiralera: 10:00etatik13:00etara / 15:00etatik 19:00etara.Larunbat eta igandetan: 11:00etatik14:00etara / 16:00etatik 19:00etara.Itxita: astelehen eta jaiegunetan

Museoak ondorengo zerbitzuak eskaintzen ditu erakusketa iraunkorrarenosagarri: bisita gidatuak, XIX.mendeanmurgiltzeko jolasak, artxibo historiko osatua, belaunaldi-arteko mintegiak, asteburuetako Familientzako ekintzak,Ormaiztegiko Trenzubi ospetsura bisitagidatuak, etab. luze bat.

Zuraren Interpretazio Zentroa- Anduetza Etxea. 20215 Zegama- Tel./Faxa: 943 802 187- aizkorribidean@aizkorri.net- www.egurmuseoa.com- Ordutegia: Astelehenetik ostiralera10:30-13:30 / 15:30-18:30 (astelehengoizean itxita) - Asteburuetan eta jaiegunak: 9:30 -14:00 eta 16:00 - 19:00.

Ormaiztegi• Zumalakarregi Museoa zein Ormaiz-tegiko Trenzubi Ospetsura bisita gida-tuak. Egunero, urte osoan zehar.Taldeak, aurrez erreserba eginez. 94388 99 00 telefonoan.

Tolosa• Ibilbidea: Monumentuak, Museoak,

Eskulangintza-lantegiak.- Egunak eta iraupena: urte osoan zehar, hitzordua eginez, ordubete.

Segura• Alde Zaharra. Urte osoan zehar.- Ardixarra Etxea• Jasokundeko eliza.- Erdi Aroko Interpretazio Zentroaren ordutegia ikusi.

Zerain• Zerain Parke Kulturala: Larraondokozerrategia eta Aizpeako meatze-gunea. Egunak: urte osoan zehar,larunbat, igande eta jaiegunetaneguerdiko 12:00etan. Iraupena: 2ordu.

• Zeraingo etnografia-museoa eta 1711ko kartzela. Urte osoan zehar,astelehenetik igandera.Ordutegia eta iraupena: 15 minutukodiaporama, 45 minutuko bisita muse-oari.

Zegama • San Adrianera bisitaldia

Urte osoan.Argibideak: Turismo Bulegoak

Maiatza • Andoain: - Lore eta landareen azoka• Idiazabal: - Gaztaren eguna, eta artzaintzarekin lotura duten hainbat jarduera

Ardien ile-mozketaren erakustaldia• Ordizia: - Erdi Aroko azoka. Eskulan-gintzako produktuen eta elikagaien erakusketa• Zerain: - Bi izarreko nazioarteko raida

Uztaila • Ordizia: - Txirrindularitza: «Villafranca» proba• Ataun: - Organo Barrokoaren Jaialdia

Urria • Andoain: - Eskulangintza- eta mikologia-azoka• Tolosa: - Abere-azoka

- Tolosako Nazioarteko Abesbatzen Lehiaketa- «Tolosa Goxua»: gozogintza-lehiaketa eta -azoka

• Ormaiztegi: - Abere-azoka• Zizurkil: - Nekazaritza eta Eskulangintza. Azoka berezia• Ordizia: - Artisautza Azoka

Abendua • Tolosa: - Eskulangintza-azoka; Gabonetako azoka- Txuletaren Festa

• Ordizia: - Abeltzaintza- eta nekazaritza-azoka eta -erakusketa. Gabonetako azoka• Segura: - San Nikolas txiki (abenduaren 6an)

Apirila • Idiazabal: - Transhumantzia• Segura: - Aste Santuko prozesioak

Ekaina • Tolosa: - San Joan. Ekainaren 24an- Nekazaritza-azoka. Zaindariaren omenezko jaiak eta San Joan azoka- Nekazaritza ekologikoaren erakusketa

• Andoain: - Nekazaritza- eta eskulangintza-azoka• Segura: - Euskal Herriko dantza solteko Txapelketa

Iraila • Tolosa: - Garagardo Azoka.• Zerain: - Gipuzkoako nekazaritza ekolo gikoaren azoka. Eskulangintza-lantegiak• Ordizia: - Nekazaritza- eta abeltzaintza- azoka. Euskal Jaiak

Pirineoetako arraza duen Gipuzkoako azienda lehiaketa• Segura: - Hegazti-azoka• Ibarra: - Piperraren Azoka• Asteasu: - Nekazaritza eta Abeltzaintza Azoka

Azaroa • Ataun: - Jentilen Etorrera• Tolosa: - Babarrunaren Astea.

- Nazioarteko Txotxongilo Jaialdia.”Titirijai”.• Ordizia: - Nekazaritza-azoka. Arabako Errioxaren Astea

- Musika Barrokoaren Jaialdia• Zegama: - Nekazaritza-, abeltzaintza- eta eskulangintza-azoka

- Gipuzkoako eta Arabako artzainen ardi latxaren gazta- lehiaketa• Ormaiztegi: - Eskulangintza-azoka. Nekazaritza-azoka

Jaialdiak, Ekitaldiak eta Azokak

Martxoa • Tolosa: - Abere-azoka.- Lore eta landareen azoka

• Segura: - Udaberriko lore eta landareen azoka• Ordizia: - Artzain Eguna: Gaztaren kanpaina berriaren aurkezpen-azoka

UrtarrilaOtsaila • Tolosa: - Zuhaitz eguna

• Lazkao: - Astotxo eguna

1. Azoketako giro ezin hobea.

2. San Nikolas txiki.

3. San Joan eguneko BordonDantza.

4. Tolosako asteroko azoka.

1

2

3

4

Agenda

29T X I N D O K I I N G U R U A N

IhesaldiaZumalakarregiren ibilbidea

Txindoki mendiaren (1.346metro) soslai bereziaTolosaldeko eta N-1 errepi-deak zeharkatzen duenGoierriko herri askotatik be-gizta daiteke. Beste ardatznagusi bat TomasZumalakarregi jeneral karlis-taren oroitzapena da, bere-ziki nabarmena Ormaiztegineta Zegaman.Lehendabiziko geldialdiaTolosan egingo dugu.Udazkenean egiten denNazioarteko AbesbatzenLehiaketa da bertako kultu-ra-mugimendu handiarenerakusgarririk onena.Tingladoko merkatua edotaSanta Maria, besteak beste,parrokia-eliza Oria ibaiaribegira dagoen hiribilduarenerakargarri batzuk baino ezdira. Hurrengo herriak,Alegiak , Kristo gotikointeresgarri bat du ikusgaiSan Joan Bataiatzailearen

elizan, eta Zubi Zarrak erebisita merezi du.

N-1 errepideari jarraituz,mapan jadanik elkarri lotutaageri diren bi herri aurkitukoditugu: Ordizia eta Beasain.Asteazkenetako azokagatikezaguna da Ordizia .Ikusteko modukoa da, hala-ber, Barrena jauregia, egun-go kutura-etxea. Beasainen

, berriz, Igartzako monu-mentu-multzoa nabarmen-tzen da. GI-632 errepidetikOrmaiztegiraino jo de-zakegu, bertan ditugu-etazubibide ikusgarria etaZumalakarregi Museoa. GI-3572 errepideakSegurara eramango gai-tu. Herrigunean etxetzar za-harrak mantendu dira, baieta harresiaren hondakinakere. Harrigarria daJasokundeko AndreMariaren elizak duen erre-taula churriguereskoa. GI-2637 errepideari jarraituzgero, Zegama , aurkitu-ko dugu, Aizkorri mendika-tearen magalean. SanMartin parrokia-elizan, mausoleo bat dago TomasZumalakarregiren gorpuz-kiekin, jeneral karlistaZegaman zendu baitzen.

Alegia

Bilduma honen helburua, gure basoaketa bertako zuhaitz mota guztiak ezagu-taraztea da. Zentro hau 2003ko Urrianireki zen eta bertan, Euskal Herrikobasoetan aurkitu daitezkeen 173 enborezberdinak ikusi daitezke.

Gozogintza Museoa- Lechuga 3. 20400 Tolosa- Tel.: 943 69 74 13. Fax: 943 67 62 13- tour@tolosaldea.net /

xaxueta@gorrotxategi.com - www.gorrotxategi.com

www.tolosaldea.net

- Ordutegia: Aurrez eskatuta irekitzen dute,astelehenetik larunbatera, 9:30-13:30 /15:30-19; Igandetan, 10:00- 14:00.

Jose Mª Gorrotxategik, 1981. urtean,XVII. mendeko XAXU gozotegi zaharraeraisten ari zirenean, herrien historianetnografiak duen garrantziaz oharturik,Gozogintza Museoa sortzea erabakizuen, urteetan han gordetako lanabese-kin. Une horretatik aurrera bilduma pix-kanaka osatu zuen elektrizitatea iritsi arteezkogintzan eta gozogintzan erabilitakolanabes desberdinekin.

Larraulgo Museo Etnografikoa- Larraulgo Plaza. 20159 Larraul- Tel.: 943 69 74 13. Fax: 943 67 62 13- tour@tolosaldea.net /

larraul@udal.gipuzkoa.net- www.tolosaldea.net

- Ordutegia: Aurrez eskatuta irekitzen dute,astelehenetik larunbatera, 9:30-13:30 /15:30-19; Igandetan, 10:00- 14:00.

Museoa osatzen duten pieza gehienaklanda-munduari dagozkio: laiak eta gol-deak, gurdi eta erremintak, garigarbitze-ko makina, dolarea, eltzeak, kutxak,azpila, etab., hain zuzen, bizitokia, janariaeta jantziak ziurtatzeko egin behar zenlan amaigabearen lekukoak.

Zeraingo Kultur Parkea- Zeraingo Turismo Bulegoa.

Herriko plaza, z/g. 20214 Zerain- Tel.: 943 80 15 05. Faxa: 943 80 16 06- turismobulegoa@zerain.com - www.zerain.com

• Herri Museoa - Ordutegia: Astelehenetik ostiralera,10:30-13:30 / 15:30-18:30.Asteburuetan, 11-14 / 16-19.

Zeraingo nekazari herriak eskaintza inte-resgarria egiten dio bisitariari: museoetnografikoa, eta Zerain herriaren historiaeta garapena azaltzen duen diaporamabat; XVII. Mendeko kartzela;Larraondoko zerrategi hidraulikoa, gauregun ere martxan dagoena.

• Aizpeako Interpretazioa Zentroa.Orain dela gutxi basoberritutakoAizpeako inguruak, kiskalketa labe zilin-driko batzuk ikusteko aukera ematen diobisitariari.

- Ordutegia: Asteburuetan eta jai egune-tan: 11:00 - 14:00 eta 16:00 - 19:00Beste egunetan: aurretik hitzartu behar.

Erdi Aroko InterpretazioZentroa- Casa Ardixarra, Mayor 12

20214 Segura. - Tel.: 943 801749- turismobulegoa-segura@telefonica.net- www.seguragoierri.net.

- Ordutegia: 11:30 - 13:30 eta 15:30 -17:30. Asteburuetan eta jai egunak: 11:00- 14:00 eta 16:00 - 19:00.

Interpretazio zentro hau Ardixarra etxeandago kokaturik. Etxe hau antzinakoa da,Gipuzkoako zaharrenetariko bat. Eta, gaine-ra, Segurako historiari buruzko diaporama

batez gain, beste hainbat gairi buruzkoinformazioa ere ematen da: Erdi ArokoHistoria, Donejakue Bidea eta Erdi Arokohirigintza, gizarte eta arkitekturaren gaine-ko ezaugarriak.

D’Elikatuz- Santa María, 24. 20240 Ordizia. - Tel.: 943 88 22 90.- delikatuz@ordizia.org- www.delikatuz.com - Ordutegia: astelehenetik ostiralera 10-13 / 16-19. Asteburuetan 11-14 /16-19.

• Goierriko Interpretazio Zentroa:Hurrengo atalak garatzen dituen gunea:Natura (Goierriko ingurune eta baliabidenaturalak ezagutzera ematen dira), tra-dizio eta folklorea (dantza, fedea edotaartisautza bezalako adierazpen tradizio-nalak), arte eta historia, Goierriko ibilbi-deak.

• Gastronomiaren InterpretazioZentroa:Bi gai ezberdineko atalez osatzen da (eli-kadura munduan eta Euskal Herrikogastronomia denboran zehar) eta eraaskotako edukinez: zer dira elikagaiak?,behar-beharrezko substantziak, naturatikplaterrera, nola prestatu, ondo jatea osa-suntsua da, bertako produktuak, azo-kak, euskal sukaldaritza, elkarte gastro-nomikoak eta sagardotegiak.

Idiazabal gaztaren interpre-tazio eta dastatze zentroa- Kale Nagusia, 37 bajo.- 20213 Idiazabal- Tel.: 943 18 82 03- info@idiazabalgaztarenmuseoa.com- www.idiazabalgaztarenmuseoa.com

- Ordutegia: Aste Santua, uztaila,abuztua eta Gabonak. Astelehenetikostiralera: 10:30-13:30 eta 15:30-18:30.Asteburu eta jai egunetan: 11:00 -14:00 eta 16:00 -19:00 Irailetik ekainera. Astelehenetik ostira-lera: 10:30 -12:30Asteburu eta jai egunetan: 11:00 -14:00 y 16:00 -19:00Artzaintzaren mundua aztertzen duzentroak, antzinatetik gure egunetara.Europako hainbat gazta aurkeztenditu, eta herriko gaztandegi bateanIdiazabal gazta nola egiten den berta-tik bertara ikusteko aukera ereeskaintzen du; Zentroan bertan gazta-dastatzea egin daiteke.

Leitzaran Bisitarien Etxea: Uraren interpretazio Zentroa – Arrantza eskola

- Leizotz auzoa, 48.(Leitzarango bailaratik sarrera)

- Parque rural Otieta. 20140 Andoain- Tel.: 943 30 09 29- centrovisitantesleitzaran@leitzaran.org- www.leitzaran.org- Turismo-ekipamendu honen bi helbu-ru ditu: alde batetik, bisitariak Leitzaranibaiaren biotopo babestuarengarrantziaz kontzientzia hartzea eta,bestetik, iraunkortasun-irizpideei eutsi-ta, arrantza kontinentalari balioematea.

Topic Tolosa (TolosakoTxontxongiloaren NazioartekoZentroa)

- Emeterio Arrese, 2 - Tel.: 943 65 04 14- Fax: 943 69 80 28- www.topictolosa.com

Europan Txotxongiloen arteari buruzdagoen zentro integral bakarraktxotxongiloen erakusketa nabarmenadu erakusgai. Hainbat herrialdeetatikekarritakoak ikus daitezke, baita tekni-ka desberdinak erabilita sortutako pie-zak ere.

Urola Garaiko EskualdekoTurismo Bulegoak• Mirandaola parkea, z/g

Telleriarte, z/g • 20230 LegazpiTel: 943 73 04 28Fax: 943 73 31 63mirandaola@lenbur.comwww.urolagaraia.com

• Areizaga, 12 • 20700 UrretxuTel: 943 25 06 81Fax: 943 73 31 63turismo-uz@urretxu.euskalnet.netwww.urolagaraia.com

Konpainia:Renfe cercanias (Tel.: 902 24 02 02)Linea:Donostia-Brinkola. Irteerak:Ipar Geltokia (Donostia)

Gipuzkoaren bihotza

Santu bat, Ignazio Loiolakoa, kolonizatzaile bat, Miguel Lopez de Legazpi,eta bardo bat, Jose Maria Iparragirre, Gipuzkoaren bizkarrezurra den Urolaibaiaren ondoan bizi izan ziren. Tenplu, monumentu, natura-gune etalanda-inguruneek osatzen dute lurraldearen bihotza.

DONOSTIA- LEGAZPI -ZUMARRAGA - URRETXU -

EZKIO-ITSASO

Konpainia:Pesa (Tel.: 902 10 12 10)

Norakoa:Donostia - Ormaiztegi - Zumarraga.

Irteerak:Pío XII. Plazan (Donostia).Avda de la Libertad

N1- Donostia Gasteizko norabidean,irteera Ormaiztegin, ondoren GI-632errepidetik Zumarragara joateko etaGI-2630 errepidetik Legazpirajoateko.

A-8 autobidea (bidesaria) (E-70)Donostia- Bilborako norabidean.Irteera Zumaian, ondoren GI-631errepidetik Azpeitia, Azkoitia etaZumarragara joateko.

Zer ikusi

Nola iritsi?

TurismoBulegoak

XI.mendera garamatzaLegazpin burdinaren

historiak, garai haietan mendietankokatzen ziren haizeolen eskutik.XIII. mendean, Urola ibaiarenertzetara jaitsi ziren burdinolakuraren indarra baliatu ahalizateko. XV.erako, 20 burdinolazeuden lanean, artzaintzari etanekazaritzari uko egin gabebetiere. Ibaiaren indarrak etainguruko mendi, baso etabelardiek sorrarazi zutenBurdinaren Harana; burdinolek,presek, ubideek, meatzeek,labeek, tailerrek… Hiri- eta landa-giroaren arteko elkarbizitzaren islada, alegia. Hainbat ibilbidek zehar-katzen dute, eta EuskalBurdinaren Museoan abiatzen diradenak ere.

Burdinolen ibilbidea: Urola ibaiada ibilbide honen ardatz nagusia.Ibaiaren ondotik doan ibilbideatseginak burdinolen mundumagikoan eta paisaia ederreanmurgiltzeko aukera emango dizu.Antzinako handitasunari eusten

dio paisaiak burdinoletako jabeenoinetxeei, pagadi lepatuei, preseieta ubideei esker. Garai haietaraeramango zaitu Mirandaolako bur-dinolako ikuskizunak ere, bertanegiazko olagizonak ikusi ahal izan-go dituzu-eta burdina XV. mendeanegiten zen bezalaxe lantzen.Ibilbide honetako zati da, halaber,Idiazabal Gazta nola egiten denerakusten duen TelleriartekoArtzaintzaren Ekomuseoa, etaokintzari buruzko erakusketairaunkorra hartzen duenBrinkolako Ogiaren Txokoa.

"Egun bat 50eko hamarkadan.Langileen ibilbidea". Langileenibilbideak ere denboran atzeraeramango zaitu. Ez, ordea,antzinatera, iragan mendeko50eko hamarkadako langile-familien bizimodura baizik.Industrializazioari atxikitakohamabost toki lotzen dituibilbideak: ekonomatoa,medikuaren kontsulta, pentsioa,langileen auzoak… Horrez gain,bertatik bertara ikusi ahal izangoduzu nolakoak ziren garai haietan

Legazpi dorretxea(Zumarraga)

Antiguako Andre Mariaren ermita euskal ermitenkatedrala dela esaten da. Apaindura gutxiko etababes-itxurako kanpoaldea badu ere, harritzekoa dabarrualdea, haritzaren egurrez egindako kasetoidura-estalki bikaina ikusiko baitugu bertan, haga, tirante,karel eta besoez osaturiko egitura konplexu bat.Historia - eta arte- monumentu hau Hiru Tenpluen Ibil-bidearen parte da, Loiolako eta Arantzazuko santute-giekin batera.

Erdi Aroko dorretxe hau, «Jauregi Haundia» ere deitua, historia- eta arte-monumentua da. Bertansortu zen Miguel Lopez de Legazpi, Filipinen koloni-zatzailea.

Antiguako ermita(Zumarraga)

Ekain haitzuloa Paleolito garaiko labar-artearenerakusgarri bikaina dugu, UNESCOk GizateriarenMunduko Ondare izendatua. Bertako Madeleinearoko pintura zoragarriak zaintzeko asmoarekin,Ekainberri izeneko erreplika eraiki da, jatorrizko hait-zulotik 600 metrora. Ibilbidean sigi-saga, Ekaingobitxiak erakutsiko dizkigu, ordu erdiko ibilbidean:zaldien panela (labar-arte franko-kantabriar osokodotoreena), bisonteak, ahuntzak, hartzak...

... Ignazio Loiolakoak bizimodujauregitar eta militarra eraman zuelaharik eta, Iruñeko Ziudadelanzaurituta, dena uztea erabaki zuenarte, erlijioa zabaldu eta JesusenLagundia sortzeko?

... Elgoibar eta Donostia artekoburdinbideko Aurrera 104 tren-maki-na Britainia Handian fabrikatu zutela,eta makina haren galdara, behin«erretiratuta», ura irazteko erabilizela, Burdinbidearen EuskalMuseoak berreskuratu zuen arte?

... Jose Maria Iparragirre, ‘Gernikakoarbola’ idatzi zuen euskal koblakarihandia, Urretxun jaio eta bizi izanzela, eta kale, plaza eta estatuabana dagoela bertan, harenoroimenez?

... Legazpi bezalako herri bathamabost burdinola ere izateraheldu zela eta horietako bat,Mirandaolakoa, jardunean ikusdaitekeela gaur egun?

Ba al zenekien...?gainean, naturaz inguraturik,Antiguako Ermita, txikia eta itxurasoilekoa, altxatzen da. Bakarra dabere estiloan haritzezkokasetoidura duen landaeraikuntzagatik.

Urretxu, Zumarragaren alboandagoen herria Joxe Mari

Iparragirreren, "Gernikako Arbola"kantaren sortzaile izandakokoblakariaren, jaioterria da, eta,bere oroimenez, monumentu batdago bertan. Alde zaharreanhainbat oinetxe, bostkontinenteetako mila erakusgarribaino gehiago biltzen dituenMineral eta Fosilen Museo bereziaeta elementu errenazentistak,gotikoak eta barrokoak dituen SanMartin de Tours eliz parrokianabarmendu behar dira.

Ezkio-Itsaso mendizinguratutako udalerria da. Bi

hirigune, Ezkio eta Itsaso,elkartzean sortu zen. Inguruhartako paraje paregabeek,ermitek eta baserriek intereshandiko landa eta kultura eremuaosatzen dute. Aipagarria da

langileen etxeak barrutik, nolakoazen eskola, nolakoa kapera…Toki horiek guztiek, noski, 50ekohamarkadako giroari eusten diote,eta ikus-entzunezkoen bitartezahalbidetzen dute garai haietakofamilia, hezkuntza eta erlijiogirorako bidaia.

1997 urteaz geroztik ari daLENBUR Fundazioa ondarearengaineko etengabekoikerketa-lanetan. Lan horrenemaitza da, alegia, Legazpi EuskalHerri mailan burdinaren ingurukokultur eta turismo erreferentzianagusia izatera eraman duenproiektu berritzailea.

Zumarraga, Migel Lopez deLegazpi Filipinetako

konkistatzaile ospetsuarensorterria da; bere estatua plazanagusian ikus daiteke. Hiriguneanudaletxea, estilo neoklasikokoa,eta Gipuzkoan hain urriak direndorretxeetako bat, Legazpi Etxea,aurkituko ditugu. JasokundearenAma Birjinaren parroki elizakerretaula barroko eta neoklasikointeresgarria du. Muino baten

>

>

>

>

Ekainberri, Ekaingo haitzuloarenerreplika (Zestoa)

Igartubeiti baserria(Ezkio-Itsaso)

Baserria XVI. mendekoa da, eta mende bat geroagohanditze-lanak egin zitzaizkion. Jatorrizko Igartubeitietxetik egurrezko egituraren zatirik handiena etahagazko dolarea atxiki dira. Baserria berriztatua izanda, jatorrizko egoera errespetatzen eta garai hartakobizimoduaren atmosfera birsortzen saiatuz.

(Argibide gehiago «Agenda» atalean)

G I P U Z K O A R E N B I H O T Z A

Zer ikusi

Igartubeiti baserria. GipuzkoakoForu Aldundiak berreraiki zuenbaserri hori XVI. eta XVII. mendekobere hasierako ezaugarrietanoinarrituta eta, bere bitartez,bizimodu tradizionaletara hurbilgaitezke.

Azpeitia, Erlo mendiaren (1026m) azpian, Gipuzkoako herri

zabalenetakoa da eta ingurukobailaretan kokatutako zenbaitgunek osatzen dute. AldeZaharrean eta honek duen plazan,San Sebastian parroki eliza etaberen estiloagatik interesgarriakdiren zenbait etxe aurkitzen dira,esaterako Antxieta Etxea, mudejarestilokoa edo Enparan Dorretxea.Gainera, Zezen Plaza ere badu.Loiolako Santutegira doan bidezuzenaren erdian Olatzeko Amarenermita dago.

Izarraitz, mendigunearenmagalean kokaturik, Azkoitia

aurkitzen da eta bere buruzkolehen erreferentziak XI.mendekoak dira, “San Martin deIraurgi” izenarekin. Ikustekoakdira estilo gotikoa duenJasokundeko Andre Mariareneliza, bertan aurkitzen da Cavaillé-Coll etxe ezagunak egindako azkenorganoa, Santa Cruz komentua etaGipuzkoan zaharrenetakoak direndorretxeak, esate baterako,Insausti Etxea, “AzkoitikoZalduntxoen” egoitza izandakoa.Izen horrekin ezagutzen zen,Peñaflorida Kondea buru zutela,XVIII. mendean Euskal HerriarenAdiskideen Elkartea sortu zutennobleziako pertsonaia-taldea(“Nekazaritza, Zientzia, Artebaliagarri eta Merkataritzako

Zestoa• Foru Plaza s/n - 20740 Zestoa• Tel.: 943 14 70 10. Faxa: 943 14 80 74• koordinatzailea@zestoa.net • www.zestoa.net• Bakarrik udan irekita

•••Iraurgi Lantzen Eskualdeko Informazio Bulegoa(informazioa e-mail edo telefonoz bakarrik)• Insausti Jauregia, Julio Urkijo, 25 • Tel.: 943 85 11 00. Faxa: 943 85 16 81• turismo@urolaerdia.net / www.urolaturismo.net

•••Loiolako Bisitarien ZentroaTurismo Bulegoa:Loiolako Santutegia, Loiola auzoa. 20730 Azpeitia• Tel.: 943 15 18 78. Faxa: 943 81 64 74• i-loiola@urolaturismo.net• www.urolaturismo.net

La Guipuzcoana (Tel.: 943 85 11 59)Linea: Donostia-Azkoitia Irteerak: Pío XII. Plazan (Donostia).

Avda. de la Libertad

AZPEITIA - AZKOITIA

A-8 autobidea (bidesaria) (E-70) Donostia-Bilborako norabidean. Irteera Zumaian,ondoren GI-631 errepidetik Zestoa etaAzpeitira joateko eta, ondoren GI-3174errepidetik Loiolara eta Azkoitira joateko.A-8 autobidea (bidesaria) (E-70) Donostia-Bilborako norabidean. Irteera ElgoibarrenMendarora joateko.

•••N-1 errepidea Madrilerako norabideanTolosaraino, GI-2634 errepideandesbideratu, Errezildik pasatuz, Azpeitia,Loiola eta Azkoitiraino joateko. GI-631Azpeititik Zestoara joateko.

Nola iritsi?

TurismoBulegoak

1. Loiolako santutegiaren proportzio ederrakJesusen Lagundiaren erreferentzia-guneizan dira XVIII. mendeaz geroztik.

32

Loiolatarren dorretxeaZestoako Bainuetxea(Zestoa)

Burdinbidearen Euskal Museoa(Azpeitia)

Urolako burdinbide desagertuaren geltoki bateanlurrunezko, dieselezko eta elektrizitatezko tren-maki-na zaharrak eta bagoiak ditugu ikusgai, bai eta erlo-juez eta burdinbidearen historiari loturiko bestelakoelementuez osaturiko bilduma bat ere. Tren zaharhorietako batean sartu eta ibilbide bat egitera gonbi-datzen gaitu museoak.

Zestoako Bainuetxea 1804az geroztik dago irekita,eta handik mende batera hasi zuen ibilbidea terma-hotel gisa. ‘Belle epoque’-a gogora ekartzen dueneraikin baten barruan, areto zabalak eta hidrotera-piako teknikarik berrienak aurkituko ditu erabiltzaile-ak. Kanpoaldean, berriz, natura izango du inguruan.

«Etxe Santua» izenaz ere ezagutzen den dorretxeanjaio zen Ignazio Loiolakoa, 1491n, eta bisitak garaihartako eguneroko bizitzara hurbilduko gaitu.Loiolako Santutegiaren baitan dago, eta hura XVIIeta XVII I . mendeetan altxatu zen, JesusenLagundiaren sortzailearen omenez. Haren basilika-ren ganga ikaragarria da.

1

G I P U Z K O A R E N B I H O T Z A

Naturaguneak

Izarraitz mendigunea

Kultura-Elkartea”). Herri honekeragin nabaria eta sakona izanzuen Euskal Herriko bizitza ekono-miko, kultural eta politikoan.

Zestoa, bainuetxe-hiri nagusia,Urola ibaiaren ertzean dago

kokatua, eta Donostiakoautobidetik 20 minututara, gauregun Gipuzkoako bigarren hotel-esparrua da, ohe kopuruaridagokionez, eta hiriburugipuzkoarrarentzat benetakobirika. Gran Hotel Balnearioarenesparrua 1895ean eraiki zen, bereiturburua aurkitu zen leku berean(1774 inguruan), eta bereinstalazioak mundukoerreferentzia turistiko izan ziren.Hiritar guztien inplikazioari eskerlortutako arrakasta turistikoa delaeta, Zestoa Euskal Herriko

turismoaren hiri aitzindaritzat jodezakegu.Gaur egun, Bainuetxekoinstalazioak guztiz zaharberritudituzte eta bainuetxe- etahidroterapia-teknika modernoenakdituzte.Aipatutako ekipamendugarrantzitsuaren, Ekainberri(Paleolitikoko artearen eredurikbikainena den Ekainen erreplika)irekitzearen eta paisaiaren aberas-tasunaren ondorioz, turismo-gunebihurtuko da berriz Zestoa.Herri xarmagarriak diralanda-giroko Beizama eta Errezil.Errezilen dago, gainera, lurralde iaosoa begiztatzea ahalbidetzenduen ‘Gipuzkoako balkoia’.

Zenbait urtez burdinolen loraldia bizi izan zen Legaz-pin. Gaur egun, Mirandaolako Burdinola da Burdina-ren Ibilbidearen mugarri nagusia. Izen bereko baseli-za du ondoan, eta Gurutze Santuaren miraria gogo-rarazten da bertan. Mirandaolako burdinola eta harengurpil hidraulikoak mugimenduan jartzen dira, XIV.mendeko olagizonek nola jarduten zuten erakusteko.

Euskal Burdinaren Museoa(Legazpi)

Mirandaolako burdinola(Legazpi)

Euskal Burdinaren Museoa toki guztiz egokia daburdingintzak historian zehar paisaian eta gizarteaneragin dituen aldaketak ezagutzeko. BurdinarenHaraneko ibilbide naturaletarako eta kultur zeinaisialdi guneetarako abiapuntua ere bada. Ikuspegidesberdinetatik aztertzen du burdina, alderdi guztiakaintzat harturik: teknologia, historia, zientzia, onda-rea, gizartea, industria, paisaia…

Izarraitzeko natura-gunea ausart altxa-tzen da Zestoa, Azpeitia eta Azkoitiarengainetik, 900-1.000 metro inguruko ga-raierak dituzten kareharrizko gailurrekin.Erlo mendia (1.026 m) da tontor nagu-sia. Lur-eremu karstikoa izaki, haitzuloeta dolinak ugari dira bertan.

Ardi latxak eta behi eta zaldiek osatzendute Izarraitzen gizakiak ezarritako fau-na; hala ere, mendigune horren beneta-ko balioa kantabriar isurialdean ezohi-koak diren basapizti batzuen presen-tzian datza; izan ere, Izarraitzen animaliahauek aurki ditzakegu, besteak beste:basakatua, basurdea, erbia, sai zuria...

Natura-gune hau pagadi, harizti etaarantzadiz estalita dago, eta baldintzaegokiak eskaintzen ditu xenda-txangoaketa eskalada egiteko.

Jorge Oteizak diseinatutako pilotaleku multzoa etor-kizunean egingo den Euskal Herriko Pilota Zentroa-ren zati bat izango dira. Euskal Herriko 7 eskualdetandauden 6 pilotalekuak aipatzen dira bertan etaguztiek eskultura erraldoi bat osatzen dute. Behinbarnean, espazioak sentitu eta beraiekin jolastudaiteke.

2. Aizkorriko Parke Naturalak EuskalAutonomia Erkidegoko gailuraltuenetarikoak biltzen ditu.

33

Jorge Oteizaren Pilotalekuak(Azkoitia)

2

G I P U Z K O A R E N B I H O T Z A34

Jaialdiak, Ekitaldiak eta Azokak

1. Santa Lutzi azoka, Urretxueta Zumarragan.

2. Loiola: San Ignazio jaia.3. Ezpata-dantza

Zumarragako Antiguan.

4

1

2

3

Urtarrila • Zestoa: - Gipuzkoako Kross Txapelketa. Santa Ines jaiak (Iraeta auzoa): biatloia, pilota,herri-kirolak.

• Azpeitia: - San Sebastian jaiak Azpeitian, haurren eta helduen danborradak (19-20ean).

Otsaila • Urretxu: - Abere-azoka.

Martxoa • Azkoitia-Azpeitia: - Atletismoa. Martxoaren 29ean- Maratoi erdia Azkoiti-Azpeitia

• Zestoa: - Herri Krossa.

Maiatza • Azkoitia: - Udaberriko musika-zikloa. Maiatzeko larunbatetan.• Legazpi: - Mirandaolako Erromeria

Abuztua

Apirila • Azkoitia: - Aste Santua. Prozesioak.

Uztaila • Azpeitia: - San Ignazioren omenezko jaiak. Eskualdeko nekazaritza- eta abeltzaintza-azoka. Baserritar Eguna.

• Idiazabal: - Era tradizionalean erretako txahala dastatzeko aukera.

Azaroa • Azkoitia: - San Andreseko nekazaritza- eta eskulangintza-azoka.

Iraila • Legazpi: - Gipuzkoako Artzain Eguna (lehiaketa, erakusketa, enkantea, esku-lanak, beti ere ardiaren eta artzain-munduari lotuak; bertako produktuen salmenta)

• Urretxu: - Nekazaritza- eta abeltzaintza-azoka.• Zumarraga: - Antiguako Musikaldia. • Zestoa: - Pilota-txapelketa.

• Azkoitia: - Abeltzaintza-azoka.

Urria • Zumarraga: - Gastronomia-azoka. Buzkantza-lehiaketa.• Oñati: - Abeltzaintza- eta nekazaritza-azoka. Lore, landare eta artisautza-lanen erakusketa eta salmenta.• Ezkio- Itsaso: - Sagardoaren Astea

Abendua • Zestoa: - Nekazaritza-azoka.• Azpeitia: - Euskadiko Antzerki Topaketak.• Urretxu: - Abeltzaintza- eta nekazaritza-azoka, Eskulangintza eta Arabako Errioxako ardoen lehiaketa.• Zumarraga: - Nekazaritza- eta zaldi-azoka. Makinen, larrukien, burdingaien eta abarren erakusketa.

Agenda

TurismoAktiboaLurreko AktibitateakArkeologia esperimentala

• Sastarrain jarduera-zentroa- 102. posta-kutxa - Zestoa- Tel-Faxa: 943 14 81 15 - sastarrain@jet.es - www.sastarrain.comArku-tiroketa, suaren bila...Historiaurreko kanpalekua, bisitak hait-zuloetara, piraguismoa, eskalada,parapentea, zaldiketa, xendazaletasu-na, soka-zubi tiroldarra...Ostatua eta mantenu osoa basetxean,begirale espezializatuak.Paintballa

• Legazpi Paintball- Urtatza- Egialde Auzoa, 18. Legazpi- Tel.: 630 32 74 66

MuseoakURRELUR. Mineralen etafosilen Museoa- Jauregi 19.- Kultur Etxea.- 20700 Urretxu- Tel.: 943 03 80 88 / 943 25 06 81- Faxa: 943 03 80 89- kultura.urretxu@urretxu.net- www.urretxu.net

- Ordutegia:Astelehenak:17:30-20:30Asteartetik ostiralera:10:30-12:30 / 17:30-20:30Larunbatak:10:30-12:30

Museo hau 1987. urtean sortu zeneta Urretxuko Kultura Etxean kokatu-ta dago. Bost kontinenteetako etapageologiko desberdinei dagozkien mi-neral, harri eta fosilez osatutako bil-duma osatu bat du.

- Bustarviejoko mineralak, TroyakoMeatzeko mineralak- prestatzendira. Gainera, irteerak ere egitendituzte eta urtero Mineral, fosil, harri-bitxi eta paleontologiako Azokaantolatzen dute.

• Langileen Ibilbidea: Egun bat 50ekohamarkadan. Alderaurretik hitzordua:943 73 04 28.

Urretxu• Urretxuko alde zaharra,

Iparragirreri buruzko ikus-entzu-nezkoarekin.

• Mineralen eta Fosilen Museoa.URRELUR

- Hitzordua egin behar da. Iraupena:60-90 minutu.

- Ordutegia:Astelehenez 17:30-20:30Asteartetik ostiralera 10:30-12:30 /17:30-20:30Larunbatez 10:30-12:30. Tel.: 943 03 80 88 / 943 25 06 81/ 943 73 04 28

Zumarraga• Antiguako ermita.

- Bisita ermiten katedralera (HiruTenpluen Ibilbidearen osagaia).

- Ordutegia: maiatzetik urrira, egu-nero, 11:30-13:30 eta 16:30 -19:30; azarotik apirilera, larunbateta igandeetan 11:30-13:30 eta16:30 - 18:30.(Astelehenetan itxita)Iraupena: 30-45 minutu. -Tel.: 943 73 04 28 / 943 25 06 81

Argibideak: Turismo Bulegoak

Bisita gidatuakLegazpi• Mirandaolako burdinola:

- Ordutegia: Apiriletik urrira, iganderoburdinola ren funtzionamenduarenerakusketa (12:00, 12:30, 13:00eta 13:30). Azarotik martxora, hila-bete bakoitzeko lehen igandeetansoilik (ordutegi bera); gainontzekoegunetan bisitaldi gidatuak burdi-nolara baina funtzionatzen ikusigabe.Aurretiko txanda: 943 73 04 28)

• Euskal Burdinaren Museoa

- Ordutegia: Ekainetik irailera:Lanegunetan: 10:00 – 18:00(Astelehenetan itxita)Jai-egunetan: 10:00 – 19:00Urritik maiatzera Lanegunetan: 10:00 – 18:00 (Astelehenetan itxita)Jai-egunetan: 10:00 – 19:00

• Artzaintzaren Ekomuseoa eta Ogiaren Txokoa:

- Ordutegia:Igandeak: 10:30 eta 11:30; asteanzehar, hitzordua eskatu.Iraupena: 30-45 minutu baserribakoitzeko.

- Tel: 943 73 04 28

G I P U Z K O A R E N B I H O T Z A

IhesaldiaUrola ibaiaren ibilbidea

Urola ibaia Aizkorrimendigunean sortu etaZumaian itsasoratzen da,Gipuzkoako lurralde osoazeharkatu ondoren. Ibaihorrek lotzen dituen herriekelementu ezberdinak dituztebereizgarri: ura (Zestoa),harria (Azpeitia), zura(Zumarragoko Antigua) edoburdina (Legazpi). GI-631errepidean goazela, gurelehen helburua Zestoa ,izango da. Terma- etabainuetxe-herri horrek Europaosoko goi-gizartea erakartzenzuen 'belle epoque'-an.Bainuetxe-hotelaz gain,Zestoan ezinbestekoa da Lilijauregia ikustea, XV. mendekohistoria- eta artemonumentua baita. Urolaibaian gora eginez, Azpeitiaaurkituko dugu. Esan geneza-ke Gipuzkoaren bihotza delaAzpeitia , Azkoitiarekineta bi horien artean dagoenLoiolako santutegiarekinbatera. Elementu ikusgarriugari ditugu Azpeitian. Sorea-suko San Sebastianen elizaeta Antxieta etxeak lekuauzten diete BurdinbidearenEuskal Museoaren lurrun etatxistuei. Ezinbestekoa daLoiolako santutegiabisitatzea. XVII. eta XVIII.mendeen artean izan zeneraikia, San Ignazio Loiolako-aren –Jesusen Lagundiarensortzailearen- omenez. Harenproportzio harmoniatsuak etaharen ganga bikaina ederkiantzematen dira monumentu-multzoaren aurrean hedatzenden zelaigunetik.

Alde zaharra eta bertan denSanta Maria eliza diraelementu ikusgarrienakAzkoitian , Azpeitiarenondoko herrian. Tartehonetan GI-631 errepideaUrolaren ertzetik doa, etaZumarragaraino ,eramango gaitu. Han MiguelLopez de Legazpi agurtu ahalizango dugu, eta Antiguakoermita bisitatu. Ezkio-Itsaso-ko , eremu landatarrerantzdesbideratzen bagara, XVI.

mendeko baserri bat ezagutuahal izango dugu, Igartubeitibaserria, hain zuzen. BerrizZumarragan garela, ohartukogara haren hiri-trazadurak etaUrretxurenak bat egin dutela.Urretxuk , Iparragirrekoblakariaren sorterriak, SanMartin Toursekoarieskainitako beste eliza batdu, egurrezko ganga bitxiezjantzia. Urolaren ibilbideangora eginez, Legazpirahelduko gara. Bikuña jauretxeederraz gain, interes handikobi ibilbide-proposameneskaintzen ditu Legazpik Bur-dinaren Haranean barrena:Burdinolen Taupada eta Egunbat 50eko hamarkadan,Langileen ibilbidea.

LoiolakoSantutegia

35

Igartubeiti Baserri Museoa- Carretera Ezkio Km. 1. Ezkio-Itsaso - Tel: 943 72 29 78- Faxa: 943 88 99 00- igartubeiti@gipuzkoa.net- www.igartubeiti.gipuzkoakultura.net- Udako Ordutegia: Ekainak 15-irailak 15

eta Aste Santua. Asteartetik igandera10:00-13:00 eta 16:00-19:00.Astelehenak, itxita. Bisita gidatuak:11:00, 12:30 eta 17:00.

- Neguko Ordutegia: Irailak 16-Ekainak14. Asteazkenetik ostiralera 10:00-14:30. Larunbat, igande eta jai-egune-tan 10:00-14:00 eta 16:00-19:00.Bisita gidatuak: 11:00 eta 12:30(Asteburuetan, baita 17:30ean ere)

Igartubeiti Baserria euskal baserrienurrezko aroaren eta XVI. eta XVII. mende-etako egurrezko arkitekturaren adierazlezoragarria da. Bisitak garai hartako base-rri bateko giroa, atmosfera, altzariak etaerremintak ezagutzeko aukera ematendigu, baita XVI. mendeko habezko dola-rea funtzionamenduan ikustekoa ere.Ikasguneak, azken belaunaldiko baliabideespografikoen bitartez, euskal baserria-ren historia, erabilerak, ezaugarriak etabilakaerak azaltzen dizkigu.

Ekainberri- Ekainberriko informazio bulegoa:

Portale kalea 9. 20740 Zestoa- Tel.: 943 86 88 11 - info@ekainberri.com- www.ekainberri.comOrdutegia: Asteartetik ostiralera: 10:00h -18:00. Asteburuetan, jaiegunetan eta udan:10:00h-19:00h. Astelehenetan: itxita(jaiegunetan, uztailean eta abuztuan izanezik). Erreplika ikusteko, nahitaezkoa daerreserba egitea.Ekain haitzuloaren erreplika hormigoi etaCorten altzairuzko eraikin handia da,Sastarraingo bailara paregabean kokatuaeta ezkutatua. Ikusgai daudenerreprodukzioak jatorrizko haitzulokoarenberdinak dira, eta Ekaingo lanen teknikaeta material berdinak erabiliz egin dira.Pasabideak, egoki argiztatua, erreplikaosoan barrena ibiltzera gonbidatzen dubisitaria, eta pixkanaka-pixkanaka orain14.500-10.000 urte gizakiak egin zituenirudiez jabetzen da.

Euskal Burdinaren Museoa- Mirandaolako Parkea.- TelleriarteAuzoa z/g. Legazpi- Tel.: 943 73 04 28- www.lenbur.com- www.urolagaraia.com- Ordutegia: Ekainetik Irailera: Egunero

10:00 - 19:00. Urritik Maiatzara: 10:00- 18:00. Astelehenetan itxita. Aurretikotxanda hartuta duten taldeentzat gida-tutako bisitaldiak.

Trenaren Euskal Museoa- Julián Elorza 8. 20730 Azpeitia- Tel: 943 15 06 77. Faxa: 943 15 07 46- museoa@euskotren.es- www.euskotren.es- Ordutegia:Trenaren denboraldian:

Asteartetik ostiralera: 10:00-13:30/15:00-18:30Larunbatak: 10:30-14:00/16:00-19:30 Igande eta jaiegunak: 10:30-14:00

Trenaren denboralditik kanpo:Asteartetik larunbatera: 10:00-13:30/15:00-18:30 Igande eta jaiegunak: 10:30-14:00 Uztaila-abuztua: Asteartetik larunbatera: 10:30-14:00/16:00-19:30 Igande eta jaiegunak: 10:30-14:00

Lurrunezko trena:Azpeitia-Lasao-Azpeitia (40min) Aste Santutik azaroa arte Larunbatak: 12:30ean eta 18:00etan Igande eta jaiegunak: 12:30ean Itxita: astelehenak

Donostiatik 50 Kilometrotara, probin-tziaren erdian, Azpeitian kokaturik,Europako gaikako museo onenetarikoada bere generoan, era guztietakolurrun-makinak, tranbiak, trolebusak,automotoreak eta bagoiak izateaz gain,munduko trenbideko erlojuen bildumaaberatsenetakoa baitu. Museo honekduen ezaugarririk erakargarriena dabagoietara igo, tren-makinetan bidaiatueta antzinako tranbiek nola funtzionat-zen zuten ikus daitekeela.

Loiolako Santutegia- Azpeitia. Tel.: 943 02 50 00- Ordutegia: 10:00etatik 13:00etara /

15:00etatik 19:00etara (egunero).Igande arratsaldetan eta astelehenetanitxita.

Monumentu-multzo eder hau XVII. etaXVIII. mendeen artean eraiki zen,Loiolatarren Dorretxearen inguruan etaLoiolako San Inazio JesusenKonpainiaren sortzaile eta euskaldununibertsalenaren ohoretan. LoiolakoInazio hemen jaio zen 1491. urtean,familia noble eta boteretsu batean; etabizitza osoa gerretan igaro ondoren,guztia utzi eta bizitza espiritualari ekinzion, Gipuzkoako Zaindari izatera iritsiz.Santutegia multzo arkitektoniko bat da.Basilika barrokoa da eta estilo berekoerretaula, oinplano biribila eta 65 metro-ko altuerako kupula oso ederra ditu;baita organo zoragarri bat ere.Berniniren ikasle izandako Carlo Fontanaarkitekto italiarraren obra hau, XVII. men-dean eraiki zen Zaldua, Lekuona etaIgnazio de Ibero arkitekto euskaldunenlaguntzarekin. "Etxe Santu" edoDorretxean San Inazioren familiaren egu-neroko bizimodua nolakoa zen erakus-ten digute. Handik metro gutxitaraErrekarte baserria dago, ona eta umilaizateagatik nabarmendu zen FrantziskoGarate beatoaren etxea. Gaur egun,haren familiarenak izandako hainbat tres-na eta objektu erakusgai jarrita dituenmuseo txiki bat da.

AIKUR Erle Museoa- Grupo Santa Barbara, s/n

20700 Urretxu- Tel.: 943 73 04 28. Fax: 943 73 31 63- mirandaola@lenbur.com- www.aikur.com- www.urolagaraia.com- Ordutegia: Asteburuetan eta jai-

egunetan 11:00-14:00. Astean zeharaldez aurretik hitzordua hartuta.- Iraupen: ordu eta erdi.Bi solairutan banatua dago. Beheanerlezaintzaren kontzeptua eta harenhistoria eta mitologia azaltzen dira, etahorri loturiko produktuen ingurukoinformazioa ematen da. Goiko solairuanbi behatoki daude, intsektu horieneguneroko bizitza ezagutzeko.

KonpainiaEusko Tren (Tel.: 902 54 32 10)Norakoa: Bilborako norabidean, Eibarrerainobakarrik. Bergara, Arrasate, Leintz-Gatzaga eta Oñatira joateko ez dagotrenik.Irteerak Amarako geltokian (Donostia).

Deba arroa

Gipuzkoako mendebaldean, industria-eremuak eta landa-guneak txanda-katzen diren lurralde aldakor batean barrena eramango gaitu Deba ibaiak.Iraganeko kultura-guneak -Bergarako Erret Mintegia eta OñatikoUnibertsitatea- aurkituko ditugu bidean, eta oraingo zein geroko harribitxibat: Arantzazuko Santutegia.

MENDARO - BERGARA-ARRASATE - OÑATI -

ARANTZAZU - LEINTZ GATZAGA

KonpainiaPesa (Tel.: 902 10 12 10)Norakoa: Donostia-Elgoibar-Eibar. Irteerak Pio XII. Plazan / Linea, Donostia –Ermua (autobidetik)

•••KonpainiaPesa (Tel.: 902 10 12 10)Norakoa: Donostia-Bergara-Arrasate-Oñati. Irteerak Pio XII. Plazan / Linea, Donostia-Gasteiz, Bergara eta Arrasatera joa-teko. Linea, Bergara edo Arrasate,Oñatirako.

A-8 (bidesaria) GI- 634 Bilborako norabidean. A-1 autobia (Eibar-Vitoria): A-8ko desbideratzea Irteera15a Eibarren, Bergara, Arrasate,Leintz-Gatzagara eta Oñatira joateko.

Oñatitik Arantzazuko Santutegira, autoz ala autobus pribatuan bakarrikjoan daiteke, ez baitago inolako ga-rraiobide publikorik. GI- 3591 errepidea.

Zer ikusi

Nola iritsi? Mendaro herri txikia da, bainabere inguruan dituen mendiek

ematen diote bere handitasuna.Mendaroko Txokolateen etxea- SaintGerons da Kilimon bailararen bazterbatean dagoen herri honenelementurik azpimarragarriena.Bailara hori espeleologia egiteko etamendi ibiltaritza gune berde bikainada.

Elgoibar eta Eibar udalerriekindustria arloan pisu handia dute

eta interesgarriak diren hainbatgauza ezkutatzen dituzte. Elgoibarmakina-tresnaren arloanerreferentea da nazioartean.Gainera, aipatzekoa da Udaletxeak,Bide askok osagai megalitikoakdituen ingurune naturaleragaramatzate, Trikuharrien Ibilbideabezala, Karateko mendietatik,Soraluzen.

Eibar ,merkataritza bizia etaeskaintza kultural handia duena,

ezaguna da, damaskinatu eta

armagintza tradizioagatik da batikbat ezaguna. Arma IndustriarenMuseoa da horren erakusgarri,Europako bildumarik onenetarikobat duela. Diseinu, erabilera etateknologia aldetik izandakogarapena ezagutzeko ibilbideaeskaintzen du. XVI. mendeko SanAndres elizak Errenazimendu garai-ko erretaula nagusia interesgarriadu; horrez gain, aipatzekoak diraUnzueta dorretxea, Isasi"Markeskoa"ren jauregia etaUdaletxea dira Eibarko ondarenagusia.

Bergara, Gipuzkoako herridotoreenetarikoa da, XVI. eta

XVII. mendeetako etxe handi etadotoreek eta jauregiek osatzenduten monumentu-multzoarenondorioz. XVIII. mendean BergaraEuropa osoan ezaguna izatera iritsizen Peñaflorida Kondeari eskerburututako hezkuntza- etakultura-arloetako aldaketahandiaren ondorioz. Izan ere, 1776.urtean Peñaflorida Kondeak

Eibarko Arma Museoa(Eibar)

BTT-DEBABARRENA(Elgoibar)

Zentroak mendiko bizikletarekin inguruko paisaiak ikus-teko aukera eskaintzen du. Homologaturiko eta seina-leztaturiko 14 ibilbide prestatu dituzte kirol horren zale-entzat. Mintxetako (Elgoibar) Harrera Gunean ibilbideeiburuzko informazioa emateaz gain, bizikleten alokairua,dutxak eta aldagelak, bizikletak garbitzeko gunea, par-kinga eta abar dituzu.

2007ko urtarrilean irekia, Eibarko Arma MuseoakEuropako bildumarik onenetariko bat dauka. Arma-gintza industriatik ibilbide bat proposatzen du, XV.mendetik hasi eta egundaino, sektore honetan Ei-barrek izandako tradizio luzean eta garrantzian arre-ta jarriz.

1 2

1. Arantzazuko Santutegian gora, Urbiakozelai eder eta zabaletara iritsiko gara,eta hortik Aizkorriko gailurrera, bertatikabiatzen baita Aizkorrirako bidea.

2. BergarakoJauregi etxeak(XVI. mendea).

hezkuntza- eta kultura-izaerakoelkarte bat pentsatu eta sortu zuen,"Bergarako Erret Mintegia",hezkuntzaren alderdi guztiakindarrez bultzatuz.

Eraikin historiko-monumentalenartean aipatu beharrekoak dira SanPedro Ariznoakoaren Parrokia etaOrixondoko Santa Marina eliza.Lehenengoan Agoniaren Kristoa,Juan de Mesa eskultorebarrokoaren maisu-lana (1622)gordetzen da. Santa Marinan, aldiz,erretaula nagusia (XVIII. mendea),monumentu nazional izendatua izandena, nabarmentzen da.

Arrasate/Mondragon, industria-herri garrantzitsuenetarikoa da.

50eko hamarkadan kooperatiba-mugimendua sortu zen, gizarte-ekonomia bultzatuz eta, bertakoenpresen espezializazio-mailahandiari esker, herria nazioarteanospe handia duen gune bilakatuz.Debagoienako bi herri txikik ereeskaintzen diote ezustekorik

bisitariari. Multzo barrokobikaina duen Antzuolan MairuarenAlarde bitxia egiten da urtero.Elgetan, berriz, kale bakarreko ErdiAroko gunea ikus daiteke.

Oñati Gipuzkoako herri dotore etamonumentalena da, benetako

balio arkitektonikoa duten eraikinenaberastasun artistikoarengatik.Aizkorriren inguruko mendietan,Aloña mendiaren (1.298m.)hegalean kokaturik, herri osoa daaltxor bat: San Migel parroki elizan(XV. mendea) ikustekoak diraklaustro gotiko flamigeroa,erretaula platereskoa eta RodrigoMercado de Zuazola lehenUnibertsitatearen sortzailearenmausoleoa; "Sancti Spiritu"Unibertsitatea (1540), EuskalHerriko estilo errenazentistakoeraikin garrantzitsuenetarikoa,portada interesgarria, kapera etaklaustroa dituena. XVIII-XIX. mende-etan jada hainbat fakultate zituenlehen unibertsitate-zentroa izanzen, esate baterako, Filosofiakoa,

Makina-Erremintaren Museoa(Elgoibar)

Museo hau Elgoibarren aurkitzen dugu, makina-erre-mintaren sektorearen Gipuzkoako erdigunean, alegia.Sektorearen garapena ahalbidetu zuten aitzindarieiomenaldia egitea eta sektoreak historian zehar izanduen bilakaera erakustea dira museoaren helburuak.Eraikinaren hiru habearteetan mekanizazio-lantegi batikusiko dugu martxan, bai eta errementeria bat eta Er-di Aroko makineriari buruzko erakusketa bat ere.

Bergarako alde zaharra

XVI eta XVII. mendeetako etxe handi eta jauretxez osa-turiko multzo ikusgarri honen zatirik ederrena SanMartin Agirre plaza da, haren inguruan altxatzen bai-tira udaletxea, Jauregi etxea, Izagirre eta Ondartzajauregiak eta Bergarako Erret Mintegia, kulturaren etazientziaren gunea.

Sancti Spiritus Unibertsitatea(Oñati)

Oreka eta dotorezia nabarmentzen dira eraikuntzahonetan, Gipuzkoan diren Errenazimentuko eraiki-nen artean garrantzitsuenetariko bat baita.Barrualdean deigarriak dira kasetoidura mudejaraberatsak, klaustroa eta erretaula platereskoa duenkapera. Unibertsitatearen eraikina 1540. urtean hasizen altxatzen, Rodrigo Mercado de Zuazola apezpi-ku oñatiarraren ekimenez.

TurismoBulegoak

1 1 2

Bergara (apiriletik irailera irekia)• San Martin Agirre Plaza z/g• Tel.: 943 77 91 28 / 61 • turismoa@bergara.net

•••Leintz-Gatzaga• San Miguel Plaza 1-3. 20530 Leintz-Gatzaga• Tel.: 943 71 47 92 • labidea@euskalnet.net

•••Oñati

• San Juan kalea, 14 20560 Oñati • Tel.: 943 78 34 53. Faxa: 943 78 30 69• turismo@oinati.org • www.oinati.org

•••Debagoiena (Informazioa e-mail edo telefonoz bakarrik)

• Tel.: 943 79 64 63 • turismo@debagoiena.net• www.turismodebagoiena.com

•••Eskoriatzako Turismo Bulegoa

• Palacio Ibarraundi• Tel.: 943 71 54 53• ibarraundi@eskoriatza.net

•••Debagoienako Turismo InformazioPuntua eta Interpretazio Zentroa(Asteburuetan, Aste Santuan eta udandago zabalik)Arantzazuko Santutegia

• Tel.: 943 71 89 11/ 943 79 64 63• turismo@debagoiena.com • wwww.turismodebagoiena.com

38

1. Udaletxeak, San Bartolome elizak eta arkupedun etxe zenbaitek osatutako multzoa daElgoibarko erakargarrietako bat. Herria inguratzen duten mendiek (Karakate, Irukurutzeta,Kalamua...), berriz, mendi-ibilien zaleak erakartzen dituzte.

D E B A A R R O A

Amildegi baten gaineanageri da ArantzazukoAmaren santutegia, Aiz-korri mendigunean gora.Magiaz beteriko toki batda, oso maitatua fededu-nen artean, bai etaarte garaikidearen zaleenartean ere. Sainz de Oi-zak eta Laorgak diseina-tutako eraikinean Oteiza-ren eskulturak, Chillidakegindako ate batzuk etaLucio Muñozen erretaulaeder bat biltzen dira.

Arantzazuko santutegia(Oñati)

Arrasateko alde zaharra

Zer ikusi

Felipe V.ak, Isabel II.ak eta Maria Kristinak Monterronjauregian ostatu hartu zuten, eta hori da Arrastekogune historikoko eraikin berezienetako bat, baina ezbakarra: inguru hartan ditugu, izan ere, San Joaneliza, udaletxe barrokoa edo Okendo jauregia.

Arrateko santutegia(Eibar)

Teologiakoa, Ekonomia Zientzietakoaeta Medikuntzakoa.

Herriaren beste muturreanBidaurretako Monasterioa dago,1510. urtean Juan Lopez deLazarraga Errege Katolikoenkontulariak sortua. Udaletxeak,oinetxeek eta Lazarragakoabezalako jauregiak (XV. mendea)bazter guztietan aurki daitezke, baihirigunean bai eta ingurukoauzoetan ere, Gipuzkoakogeografiaren ikuspegi osopribilegiatua eskaintzen duenaberastasun naturalarekin lehian.Leku ezin hobea da mendi-ibiliakegiteko.

Oñatitik 9 kilometrora, sakan etatontorren arteko aldapa piko bat igo

ondoren, Gipuzkoako Santutegigarrantsitzuenetako bat aurkitzenda, eta honera autoz bakarrik iritsidaiteke. Bidean Arrikrutz haitzuloakaurkitzen dira.

Arantzazuko Santutegia (Oñati)Euskal arte garaikide onenaren

sintesi den gune geografiko berezihonek erakargarritasun ikaragarriaizan du, 1468. urtean, arantzagaineko (arantzan-zu) amabirjinaren harrizko irudi txikiaagertu eta miraritzat hartu zenetik.Gertakari hark pelegrinazio-tokibilakatu zuen eta, ondorioz, basilika,gogo-jardunetarako etxea etaostatua izango zituen Santutegiaeraiki zen. Gune osoa AitaFrantziskotarren ardurapean dago;

KIÑUKA

... Fausto Fermin eta Juan Jose Elhu-yar anaiek historia egin zutela XVIII.mendeko Europan hezkuntza- etaikerkuntza-gune nagusienetariko batzen Bergarako Erret Mintegian,‘wolframio-tungsteno’ izendatu zutenelementu kimikoa lehen aldizisolatzea lortu baitzuten?

... Mintegiaz gain beste kultura-erakunde garrantzitsu bat,Euskalerriaren Adiskideen Elkartea,Bergaran sortu zela, Peñafloridakokondearen, Narrosko markesaren eta«Azkoitiko zalduntxoak» bezalaezagutzen den talde batenekimenez?

... Lope de Aguirre abenturazalepolemikoa, bere burua «traidoretzat»jo zuena, Oñatiko Araotz auzoan jaioomen zela?

... Jorge Oteizak Arantzazukosantutegiko frisorako egin zuenobrak, hamalau apostolu baitzituen,izugarrizko eztabaida piztu zuela, etahorregatik hamabost urte igaro beharizan zirela eskulturak ezarri ahal izanziren arte?

Ba al zenekien...?

Eibartarrek asko maiteduten toki bat da Arrate-ko santutegia. Hari buruz-ko lehen aipamenak XIII.mendekoak dira. Barrual-dean Ignacio Zuloagakopari emandako lau mihi-se gordetzen dira, margo-lari hura Eibarren jaio baitzen.

>

>

>

> 1

KIÑUKA

39

2. Arantzazuko santutegiak espiritualtasunaeta forma abangoardistak biltzen dituinguru pribilegiatu batean

D E B A A R R O A

Aretxabaletako udal-ba-rrut ian dago. Urkuluibaiaren urak atxikitzendituen presa gune atse-gin bat da, baserriz etakareharrizko tontorrezinguratua. Arrain-espe-zietan aberatsa izateazgain, koartza hauskara-ren eta beste hegaztiurtar batzuen hegaldiaribehatzeko toki egokiada Urkulu. Erdi Arotik hona, gatzaren produkzioa izan da Leintz

Gatzagako jarduera nagusia. Orain, menderenmendetan erabili den «urre zuria» lantzeko sistemaezberdinak erakusgai jartzen ditu museo batek.

Urkuluko urtegia(Aretxabaleta)

Gatzaren Museoa (Leintz Gatzaga)

Naturaguneak

Aizkorriko Natura Parkea

San Frantziskoren Ordenak duelagutxi bost mende bete zituenArantzazura iritsi zenetik etadenbora luze horretan lan handiaegin dute kulturaren, fedearen etagizakien alde, agiritegi aberatsaren,liburutegiaren eta musika-fondoaren gehigarriarekin.

Hogeiko hamarkadan eraikinakhobetzen saiatu ziren arren, XX.mendean ezagutu zuen erabatekoaldaketa. Basilika berrian arkitekto,eskultore eta pintoreabangoardistek parte hartu zuteneta gertaera gogoangarria izan zenarte sakratu garaikidearenberrikuntzan. 1950 eta 1955 urteenartean altxatutako eraikina Sainz deOiza eta Luis de Laorga arkitektoen

obra da. Azpimarratzekoak diraaurrealdeko Jorge Oteizarenartelana, Eduardo Chillidaren ateak,Lucio Muñoz eskultorearen zurzizelkatuko erretaula polikromoa,600 m2koa eta kriptan daudenNestor Basterretxearen pinturak.Eraikin honen indarra ezin hobekieta harmonia handiz integratzen dapaisaia naturalean.

Aizkorri mendikatean aurkitzen dituguEuskal Autonomia Erkidegoko gailurgaraienak: Aitzuri (1.550 metro) etaAizkorri mendia (1.528). Gipuzkoakohegoaldean dago kokatuta, eta haren18.000 hektareen artean dutesorburua Oria, Urola eta Deba ibaiek.

Bi paisaia-mota txandakatzen diranatura-parke honetan bertaraZegamatik iris daiteke, Goierrikoeskualdeko herria, eta baita Oñatitikere, Debagoienan. Batetik,kareharrizko tontor malkartsuak, ardilatxen bazkaleku diren ordokietangora altxatzen direnak (bidenabar,esan behar da Urbiako zelaienedertasuna ia adierazkaitza dela).Bestetik, landarez estalitako siliziozkolepo eta muinoen segidak.

Amezti, harizti eta pagadi zabalenondoan, Aizkorriko florak mendikoespezie tipiko batzuen bidezerakusten du bere bitxitasuna.Mendilerroko fauna dela-eta, belatzhandia, sai arrea, gailurretakouhandrea, basakatua eta lepahoriaaipatu behar ditugu.

• Hedadura: 18.000hektarea.

• Goratasuna: Ber-tako mendiak1.000 m-tikgorakoak dira. Aitzuri (1.551 m) dagailur garaiena.

• Nola heldu: Madrileta Irun arteko N-1errepidean, Altsasuondoan, GI-2637errepidea,Zegamarantz. Oña-titik Arantzazukosantutegira, etagora jota iristendira Urbiakozelaiak.

• Argibideak:ZegamakoTurismo Bulegoa,Tel.: 943 80 21 87Oñatiko TurismoBulegoa,Tel.: 943 78 34 53

DebagoienekoMankomunitatea,Tel.: 943 79 64 63Goitur,Tel.: 943 16 18 23

• Jarduerak:Xenda-ibiliakUrbiako zelaietanbarrena, eskaladaeta mendi-igoerakAizkorriren gailurre-rantz, bizikleta-ibil-bideak edo natura-gune eder hau inguratzen dutenudalerriak bisita-tzea. Horiek dirajardueretariko batzuk.Aukera dago, hala-ber, Aizkorriko na-tura-parkera bisitagidatua egiteko,parkearen ezauga-rrien, inguruko his-toriaren eta aba-rren berri izateko.

2

40 D E B A A R R O A

Jaialdiak, Ekitaldiak eta Azokak

1. Corpus Christi eguna, egunnagusia Oñatin.

2. Mairuaren Alardea Antzuolan.

3. Artzain-txakurrak lehian,Oñatin.

1

2

3

• Aretxabaleta / Eskoriatza: - Santa Agueda eguna• Eibar: - Antzerki Jardunaldiak.

• Bergara: - Erramu Zapatuko Azoka (Eskualdeko abeltzaintza- eta nekazaritza-azoka).

Ekaina

• Antzuola: - Nekazaritza- eta abeltzaintza-azoka. Txorimalo-lehiaketa.• Oñati: - Oñatiko musika-jardunaldiak (igandeetan).

- Corpus Christi eguneko ospakizuna; prozesioa eta dantza tradizionala.• Bergara: - Mundumira Jaialdia

Maiatza

• Eskoriatza: - Nekazaritza-, elikagai-, hegazti- eta eskulangintza-azoka.

Iraila • Bergara: - Eskualdeko nekazaritza-azoka.• Aretxabaleta: - Nekazaritza ekologikoaren azoka.

Azaroa• Leintz Gatzaga: - Eskulangintza-azoka. «Sanmillixanak».• Eibar: - Nekazaritza- eta abeltzaintza-azoka.

Uztaila • Elgeta: - Tokiko abeltzaintza- eta nekazaritza-azoka.• Antzuola: - Mairuaren Alardea. Uztailaren 3. larunbata.

Urria • Eibar: - Sagardo Eguna. Sagardo-dastaketa.• Oñati: - Nekazaritza- eta abeltzaintza-azoka.• Bergara: - Abere-azoka (Elosu).• Aretxabaleta: - Gastronomia eta Folklore Jaialdia.• Arrasate-Mondragón: - Maritxu Kajoi.

Abendua • Mendaro: - Nekazaritza-, abeltzaintza- eta eskulangintza-azoka.• Arrasate-Mondragón: - Santamasak.• Elgoibar: - Gabon Zaharretako Feria

Otsaila

Apirila

Agenda

Turismo AktiboaAireko AktibitateakParapentea

• Aloña mendia, Oñatiko haranarekinbatera, Gipuzkoako eremu hoberene-tariko bat da hegaldi librean aritzeko.

Argibideak: Oñatiko Turismo Bulegoa- Tel.: 943 78 34 53 - turismo@oinati.org • www.oinati.org

Lurreko AktibitateakMendizaletasuna:

• Ibilbide homologatu ugari aukeran,edozein adin eta egoeratakomendizaleentzat.

Mendiko bizikleta

Mountain bike: mendiarekikozaletasunak eta bizikletak bat egitendute kirol zirraragarri honekingozatzeko aukera emateko.

• BTT-Debabarrena: Mintxeta harrera gunea (Elgoibar)- Tel.: 943 74 73 56- www.euskadibttzentroak.com

Eskalada

• AraotzGoi-mailako eskalada egiteko, EuskalHerrian diren leku garrantzitsuenetarikobat.

Zubi-jauzia

• Araotzen bertan egiten da,eskalada-gunea baino lehentxeago.

Mendi ibilbideak

• Debagoiena eta Debabarrenakoeskualdeen Ibilbideen sareek 21 eta14 bidetako eskaintza dute, hurrenezhurren.

Informazio gehiago: - www.turismodebagoiena.com- turismo@debagoiena.net.- www.turismodebabarrena.com- correo@debegesa.com

AisiaPilota• Eibar

Astelena pilotalekua- Partidak: Igande arratsaldez- Denboraldia:

Udazkena-negua-udaberria- Agenda kontsultatu• Bergara

Udal Pilotalekua

Argibideak - Tel.: 943 76 05 09 / 943 77 91 67

MuseoakMakina-ErremintarenMuseoa- IMH Eraikina– San Roke auzoa,1- 20.870 Elgoibar- Tel.: 943 74 84 56. Faxa: 943 74 41 53- museo@imh.es- www.museo-maquina-herramienta.com- Ordutegia: Astelehenetik ostiralera,

08:00etatik 13:00era eta 14:30etik17:30era. Aste Santutik urrira: larun-bat, igande eta jai egunetan,11:00etatik 14:00etara. Abuztuan,asteartetik igandera, 11:00etatik14:00etara. Astelehenetan, itxita.- Bisita gidatuak: aldez aurretik deitubehar da..- Itxita: larunbat, igande, jaiegun,Abuztu eta Gabonetan

Elgoibar, antzinatik industria-tradiziohandiko herria izan da eta, gaur egun,makina-ekoizle nagusia da; horregatik

deitzen zaio "makina-erremintarenhiriburu" eta horrexegatik sortu dumuseo hau. Museoaren edukia XX.mendearen hasierako industria-eraiki-nak imitatu nahi dituen eraikin berribatean dago ikusgai. Barne hartzenditu mekanizazio-tailer bat, dokumen-tazio-zentro bat, erakusketa-gela etaburdinola. Gainera, 50 makina bainogehiagoz osatutako erakusketa dagoeta horietako 25 martxan ikus daitez-ke, XIX. mendean lana nola egitenzuten ikusteko.

Gatzaren Museoa- San Antonio Auzoa- 20530 Leintz Gatzaga - Tel.: 943 71 47 92- Faxa: 943 71 46 21- labidea@euskalnet.net - Ordutegia: Larunbatetan:

gaztelaniaz (13:00 eta 18:30),euskaraz (12:00 eta 17:30).Igande eta jaiegunetan:gaztelaniaz(13:00), euskaraz (12:00).Abuztuan: egunero, gaztelaniaz(13:00), euskaraz (12:00).

Museoaren muina gatza ustiatzekolehengo moduak berreskuratzea izanzen eta, zehazki, XIX. mendean erabi-litako eredua berreskuratzea. LeintzGatzagako herritik 250 metrotarakokaturik dago, bertako biztanleaketa gatz-produkzioa babesteko antzi-na eraikitako Dorletako gazteluaren–gaur egun santutegi denaren-oinetan. Museoa barne hartzen dueneraikina Burdin Arotik 1972. urteraarte erabilitako metodo desberdinakerakusteko birgaitu da eta, bertan,gatza ateratzeko behar ziren elemen-tu desberdinen kopiak ikus daitezke,esate baterako, dorlak – burdin-galdara zuten etxeak-, sistemahidraulikoa eta kanjiloi-gurpila.

Ibarraundi Museoa- Palacio Ibarraundi. 20540 Eskoriatza- Tel.: 943 71 54 53. Faxa: 943 71 40 42- ibarraundi@eskoriatza.net- Ordutegia: 9:00 - 14:00. Astelehenak,

asteburuak eta jai-egunak, itxita.

Etnografikoa da museo honeneskaintza. Aretoz areto HistoriaurretikAro Digitalera bitarteko ikuspegi ebo-lutiboa ematen dio bisitariari. Museodinamiko hau aukera bikaina da gau-zen ezagutzan sakontzeko.Horretarako, tailerrak, jolasak eta eraguztietako ekintzak antolatzen ditu.Gaiez gai sailkatuta, hona museoareneskaintza: ingurumena, hominizazioa,historiaurrea, erromatar garaia, ErdiAroa, Aro Modernoa eta Aro digitala.

MUFOMI. Fosil etaMinerales Museoa.- Bº Artetxe s/n. 20870 Elgoibar.- Tel.: 943 74 11 31- www.mufomi.com- Ordutegia: astelehenetik ostiralera

18.30etatik 20.00etara. Larunbata, igandea eta jai egunak 11.00etatik 14etara.

- Bisita gidatuak: aldez aurretikhitzartu.

Museoan Euskadiko fosil eta mineralbildumarik osatuena aurkitzen da, bil-duma honetan Fluoritak, Goethitak,mamuten buruhezurrak edota koko-driloen eskeleto fosilizatuak daude.

Eibarko Arma Museoa- Bista Eder, 10 – 5º. 20600 Eibar- Tel.: 943 708446. Faxa: 943 70 84 36- www.armia-eiba.net- museo@eibar.netMemoria historikoa eta Eibarko arma-gintza jardueraren ondare industrialamantentzea eta hedatzea du helbu-ru museoak.

41D E B A A R R O A

IhesaldiaMonumentu-herrienibilbidea

Bisita gidatuakOñati• Sancti Spiritus Unibertsitatea.

Iraupena: 30 min.• Sancti Spiritus Unibertsitatea +

San Migel eliza. Iraupena: ordu 1

• Sancti Spiritus Unibertsitatea +San Migel eliza + jauregiak. Iraupena: ordu 1 eta 45 min.

• Sancti Spiritus Unibertsitatea +San Migel eliza + jauregiak +Bidaurreta monasterioa.Iraupena: 2 ordu eta 30 min.

• San Migelgo Errota:Aurrez eskatu eta hitzartutakobisita gidatuak.Uztailean eta abuztuan, bisita gida-tuak inguruko paraje naturaletara.Informazio gehia-gorako:943 78 34 53.

• Bisita gidatuak toki edo eraikinjakinetara: urte osoan zehar

• Arrikrutz Kobazuloak: Ordutegia:Martxoa, apirila eta urria:10:00 - 14:00 eta 15:00 - 18:00.Ekainetik Irailera, Aste Santuan,zubietan eta jai egunetan:10:00 - 14:00 eta 15:00 - 19:00.Azarotik otsailera:10:00 - 14:00 eta 15:00 - 17:00.Astelehena itxita. Iraupena: Ordu bat.Informazio gehiago: 943 08 20 00

• Euskal artzainaren ibilbideak, eus-kal artzain mundua hurbiletik eza-gutzeko. 1 Ibilbidea: Euskal Baserria.Gomiztegira bisita, bere jatorria etafuntzionamendua ezagutuz.Iraupena: 45 minutu2 Ibilbidea: Euskal Gazta.Gomiztegin egindako esnekiak egite-ko tailerra eta mamia egitea. Iraupe-na: 2 ordu3 Ibilbidea: Euskal Artzaina.Duruko saroi eta larreetara bisita.Euskal artzainaren bizitza ezagutueta esperimentatzea. Iraupena: 4ordu. Informazio gehiago: 943 25 10 08info@arkide.org

Informazio gehiago:Oñatiko Turismo BulegoaTel.: 943 78 34 53www.oinati.org • turismo@oinati.orgBergara• Bisita gidatuak alde zahar monumen

talara Turismo Bulegoa irekitadagoen garaian.

Leintz-Gatzaga• Bisita gidatuak alde zaharrera,

hitzordua eskatu.Arantzazuko Santutegia• Bisitaldi gidatuak Arantzazuko

Santutegira: Aurretik eskatuta eta ordutegi zehatzetan asteburuetan, zubietan, Aste Santuan eta udan (ekaina-urria)Informazio gehiago: 943 71 89 11/943 79 64 63 turismo@debagoiena.netwww.turismodebagoiena.com

Debagoiena• "Ezagutu Debagoiena" bisita

programa.- Tel.: 943 79 64 63- www.turismodebagoiena.com- turismo@debagoiena.net

• Jardunaldiak Gastronomikoak:Eskualdeko jatetxeek urteko garai des-berdinetan proposatzen dituztenmenuak dastatzeaz gain, Debagoiene-ko Jardunaldi Gastronomikoek bertakoproduktuen elaborazio prozesuaezagutzeko bisita gidatu interesgarriakeskaintzen dituzte.

Bergara eta Oñati bezalakomonumentu-herriakzeharkatzen ditu Deba ibaiak,haren ibilbidearen inguruanegituratzen baita Gipuzkoakozati mendebaldekoena.Debatik abiatuta, ibaian goraegingo dugu N-634 errepidearijarraituz eta, gero, GI-627a har-tuko dugu. Mendaron ,egin genezake lehen geldialdia,txokolate-hornidura egiteko.Gero industrializazio handikoeremu bat zeharkatuko dugu,Elgoibar eta Eibar gunegarrantzitsuen ingurukoa, hainzuzen. Elgoibarren , Maki-na-Erremintaren Museoa bisitagenezake, eta Eibarren ,ikustekoa da San Andres eliza

itzela. Soraluze atzean utzita,Bergarara , helduko gara.Monumentu-hiribildu horretakoalde zaharrean ugari dira oine-txeak, dorretxeak eta elizak,hala nola San Pedrorena etaOxirondoko Santa Marinarena.Bergarako Erret Mintegiakherriko plaza nagusia du koka-leku.

GI-2630 errepidetik bestemonumentu-hiribildu baterajoko dugu, Oñatira Arkitek-tura-estilo ugari biltzen diraOñatin, ibaiari begira dagoenSan Migel elizaren gotikotikSancti SpiritusUnibertsitatearen errenazentis-moraino. Arte-abangoardia,

berriz, kilometro batzuk goragoaurkituko dugu, nahitaezbisitatu behar denArantzazuko santutegian .

Itzultzean, GI-632 errepideahartuko dugu berriz, Arrasate-ko alde zaharrean barrenaitzuli bat egiteko.

Aretxabaleta ondoan dagoUrkuluko urtegiaren ingurunelasaigarria. Eskoriatzaherri txikian, Apotzaga auzoan,antzinako hileta-arteamiresteko aukera izango dugu,cromlech edo harrespilen bitar-tez. Gure azken geltokia LeintzGatzaga , izango da, gatza-ren hiriburua.

42

Gipuzkoak ospe handia du gastro-nomia-alorrean. Euskal lurraldehori, bere merituengatik, errefe-rentziazko lekua da janariari buruzhitz egiterakoan, eta ez bertakosukaldarien eta jatetxeen itzal han-diarengatik soilik, baita sukaldari-tzarako zaletasuna gizartean sakonerroturik dagoelako ere. Gozatzea,dastatzea eta bizitzea da Gipuzko-ako turismo-esperientziaren alder-dirik erakargarriena.

Mila modu daude egiteko: pintxo-tabernetara joanez, izen handikojatetxeak bisitatuz, eta erretegi tipi-koak, sagardotegiak edo txakolin-degiak ikusiz, txakolina upeletatikzuzenean dastatzeko. Kalitatealetra larriz ageri da beti, hori baitahelburu nagusia. Gipuzkoan, bisi-tariak adina sukaldaritza-aukeradaude. Hiriburuan, Donostian, pin-txo-taberna eskaintza zabala dago,baita goi-mailako jatetxe nagusiakere. Inguruko herriak, berriz, sukal-daritzaren beste hainbat adarretanespezializatu dira. Hondarribian,Getarian eta gainerako herri arran-tzaleetan, esaterako, arraina das-

tatzeko jatetxe bikainak daude,Orion (bisigu-erretegi ezagunentxokoan) eta Zarautzen bezalaxe.

Barnealdean, berriz, behi-haragiada nagusi sukaldaritzan (txuletoia,batez ere), eta ortuko produktuakere bai: Tolosaldeko babarrunak,esaterako. Sagardotegiak Gipuz-koa osoan daude, baina Astigarra-gakoak dira ezagunenak. Horietan,aipatutako gastronomia-joera guz-tiak uztartzen dira, sagardoa das-tatzeko aukeraz gain. Sagardoarenohiturak gainditu egin du ohikodenboraldiaren muga, eta, egun,urte osora zabaldu da. Jai-giro beraizaten da txakolindegietan, ardozuri apartsuz beteriko upelen ingu-ruan sortutako eremuetan. Itsaso-ari begira lantzen den txakolinadastatzeko lekuak dira. Txakolin-mahastiak Gipuzkoako hainbatlanda-gunetan ontzen diren arren,antzina kostaldean ziren nagusi.Horregatik daude txakolin-ibilbidenagusiak Zarautz, Getaria eta Aiaartean.

Lurraldeko gastronomiaren dohai-nak hedatzerakoan, eginkizun

garrantzitsua izan dute bertakomuseo eta interpretazio-zentroek.Elikagai jakin baten historia etasekretuak (haien konplexutasunosoan) ezagutzera ematen dituztendozena erdi gune daude Gipuzko-an. Idiazabal Gaztaren Interpreta-zio Zentroak, Babesturiko JatorriDeiturari izena ematen dion herriankokatuta, Gipuzkoako paisaiarekinlotura zuzena duen esneki horrenhistoria eta sekretuak erakustendizkigu. Halaber, Ordizian D’Elika-tuz Elikaduraren eta Gastronomia-ren Interpretazio Zentroa dago, etabertan elikagaien alderdi osasun-tsuenez arduratzen dira. Gozozale-ek, berriz, Gozogintzako Gorrotxa-teggi Museoarekin dute hitzordua,Tolosan; kalitatezko gatza nahidutenek, berriz, Leintz-GatzagakoGatzaren Museora jo dezakete;sagardoaren kulturari buruz zerbaitjakin nahi dutenek Sagardoetxeabisita dezakete, garaiko sagar-zuku horri buruzko Astigarragakomuseoa.

Gipuzkoa.Gustuari omenaldia

Produktuarekiko eta lehengaiekiko eraba-teko begirunea da Gipuzkoako gastrono-

miaren ezaugarri nagusia. Pintxoen, autore-sukaldaritzaren nahiz erretegi tipikoen bidez,lurralde historikoko sukalde guztiek jakienjatortasuna bilatzen dute.

MichelineremuaProbintziako zortzi jatetxek dutegastronomia-sari nagusia, Michelinizarra. 15 dira guztira, eta Donostiada munduan metro koadrokoMichelin izar gehien duen hirietakobat. “Euskal Sukaldaritza Berriari”esker izan da hori, 70eko hamarka-dan euskal sukaldaritza erabat be-rritzea erabaki zuen sukaldari talde-aren ekimenari esker, hain zuzen.Lortu zuten, eta Gipuzkoako gas-tronomiaren egungo bikaintasunada orduko uztaren emaitza. Arzak,Akelarre (biak Donostian) eta MartinBerasategi (Lasarte-Orian) jatetxe-ek hiruna izar dituzte, Mugaritzek(Errenteria) bi, eta MiramonArbelaitz, Kokotxa, (Donostian guz-tiak), Zuberoa (Oiartzun) etaAlameda (Hondarribia) jatetxeekizar bana dute.

JOS

ÉLU

ISLÓ

PE

ZD

EZ

UB

IRIA

. MU

GA

RIT

Z20

05

43

TOLOSAKO BABARRUNAK. EuskoLabel zigilua daukaten baba-rrun beltzak, ia beste ezergehitu gabe prestatu eta azaedo odolkiarekin jaten dira.

ERRETEGIAK. Behi-txuletafamatua edo itsas zapoa edoerreboiloa dastatzeko lekuegokiak dira. Haragi horretan

espezialduak lurralde guztianzehar daude eta bereziki arrainok prestatzendituztenak Getarian, Orion, Pasai Donibanen,Hondarribian eta kostaldeko herrietan aurki dai-tezke.

TXULETOIA. Txingarretan prestatzen den behi-kia. Barnealdea gutxi erreta, eta gatz lodizondua. Sagardotegietako jaki nagusia da.

EUSKO LABELA. Batez besteko kali-tatetik gora dauden nekazaritza-pro-duktuei ezartzen zaien euskal markabereizgarria. Ibarrako piperminak(“otarrainxkak” ere esaten zaie), base-rriko oilaskoak, behi-haragia eta ipa-rraldeko atuna, besteak beste.

IDIAZABAL. Ardi latxaren esneaz eginiko gazta.Aizkorriko mendilerroaren aldamenean kokatu-

tako herriaren izena da, eta Jato-rri Izendapena ere bai. Nortasunhandiko gazta da, sakona etaazkura zorrotzekoa. Ketuta edoketu gabe presta daiteke. Intxau-rrez lagunduta sagardotegietakopostrerik ohikoena da.

IBARRAKO LANGOSTINOAK. Udako piper-min txikiak, min puntu arinekoak, zartagineanpasa eta aperitibo gisa edo beste zerbaitenlagungarri ateratzen dira.

MONDEJUA. Ardi-gantz eta -tripaki, porru etatipulaz eginiko odoloste argia. Zaldibian, Goie-rriko eskualdean, sortu zen eta egun herri horre-tan urtero antolatzen da Ardiki Eguna, hestebe-te horren lehiaketa hartzen duen azoka.

PERRETXIKOA. Gipuzkoanperretxiko tradizioa handia da.Perretxiko-garaian jatetxe asko-tan eta azoka guztietan saltzendute.

PINTXOAK. Gipuzkoako eta Euskal Herri osokoidentitate-ikurretako bat. Donostiako taberne-tan lortu du ohitura honek sofistikazio mailarikhandiena eta autoredun pintxoak edo uneanbertan prestatuak ere badaude. Tabernaz taber-na pintxoak jateari deitzen zaio “pintxo-jana”.

POTEOA. Tabernaz taberna “ardo-txikitoak”eta “garagardo-zuritoak” edatea, lagun artekosolasaldian murgildurik eta pintxoak janez.

ELKARTE GASTRONOMIKOAK. Gipuzkoakobenetako instituzio gastronomikoak dira; ber-tan, sukaldea eta jangela dituen lokal bateanbiltzen dira lagun taldeak, gosaria, bazkaria edoafaria prestatzeko. Donostian ehun urtetik goradituzte zenbaitek. Elkarte horietan sartzekobazkide edo bazkideren baten laguna izanbeharra dago.

TXOTX! Sagardoa upeletik bertatik probatzerajoateko sagardotegietanegiten den deiari esatenzaio. Urtarrilean hasi etaudaberrira arte irauten du.Urteko sagardo produk-zioa dasta daiteke garaihorretan sagardotegie-tan, menu tipikoarekinbatera: bakailao tortilla,bakailaoa piperrekin etatxuleta.

GETARIAKO TXAKOLI-NA. Orratz arineko ardo zuria, Getaria, Zarautzeta Kantauri itsasora begira dauden herrieninguruko mendietan sortzen diren mahastietanondutakoa. Arrainari eta mariskoari laguntzekoaproposa.

TXAKOLINDEGIA. Izen bereko ardo zuria das-tatzeko upeltegiak. Antxoa gazitu gozoekin etabertako atun apartarekin batera jan ohi da.

Hiztegi gastronomikolaburra

Herri gehienek dituzte azokak, base-rriko ohiko produktuak salerosteko.Donostian, Bretxakoa eta San Mar-tinekoa dira handienak. Dena den,guztien artean bi herri nabarmentzendira: Ordizia eta Tolosa. Ordiziakoazoka asteazkenetan antolatzen da,duela lau mende baino lehenagotik;Tolosakoa, berriz, larunbatetan.

Gipuzkoan, elikagaien ingurukohainbat ekimen antolatzen dira: SanSebastian Gastronomika proposa-men garaikide eta berritzailea, hauda, azaroko Nazioarteko Gastrono-mia Kongresua; jaki zehatzen ingu-ruko ospakizunak –Babarrun Asteaeta Txuletoi Jaia, Tolosan–; baitaArtzain Eguna ere, Ordizian. Tradi-ziozko azokak ere egiten dira: Zuma-rragako eta Urretxuko Santa Luzia-koa (nekazaritza- eta abeltzaintza-azoka, abenduaren 13an); Elgoibar-ko Gabon Zahar feria (abendukoazken larunbatean), eta Donostianeta Azpeitian ospatzen den SanTomas azoka (abenduaren 21ean).

Azokazazoka

www.sagardoetxea.com / www.getariakotxakolina.com

Eduardo Chillidari buruz ari garenean, nazioarteko osperik eta begirunerikhandieneko artista garaikideetako bati buruz ari gara. Baina, aldi berean,

bizi izan zen eta hil zen lurrarekin lotura sakonak izan zituen gizonari buruzere bai. Chillidaren eskulturak, bera bezala, inguruneari zor zaizkio. Hortikdatoz bere lanen eta gipuzkoar lurraldearen arteko harreman estuak. Egilehau ausartu zen burdina hezi, airezko espazioak sortu eta harriekin elkarriz-ketan jartzera. Bere museoa, Chillida-Leku, haren obraren zati garrantzitsubat Chillida Lekuk katalizatzen duen arren, Donostian, haren jaioterrian,zehar banatuta ere aurki dezakegu lan asko.

Eduardo Chillida, Gipuzkoa modelatu zuen artista

44

Beste obra bat izango balitz bezala,Eduardo Chillidak utzitako ondareajasotzen duen museoa prozesu luze,hausnartu eta grinatsuaren emaitzaizan zen. Ia hogei urtez, Hernaninkokatutako Zabalaga baserriareninguruko paraje berdea bisitatu ohizuen artistak, bere ametsa hezur-mamitzeko: lanek eta naturak bete-betean bat egingo zuten lekua, edoartistaren hitzetan esanda “nireeskulturek atseden hartzeko eta jen-dea eskulturen artean basoan bezalaibiltzeko lekua”.

XVI. mendeko baserriaren inguruan,pagoz, magnoliaz eta haritzez bete-tako lurretan, 40 eskultura bainogehiago daude, tamaina guztietako-ak. Fantasiaren eta errealitatearenartean dabilen eta urtaroaren araberaaldatzen den espazioa osatzen dute.Eremu horretan erakusgai daudeneskulturak ukitu egin daitezke, etaartista donostiarrak proposaturikoargi- eta aire-jokoetan parte hartzeragonbidatzen dute, berak beti itzuriizan baitzituen lerro zuzenak.

Eskultorearen nahierara zaharberritu-tako baserrian tamaina txikiko obrakdaude, alabastroz, terrakotaz, igel-tsuz, zurez, altzairuz eta paperez egi-nak. Orobat, aldi baterako erakuske-tak egiteko aretoa da, non EduardoChillidaren sorkuntza-prozesurik bar-ne-barnekoenen emaitzak ageri di-ren.

Espazio estatikoa izan beharrean,Chillida-Leku, jaio zenetik, era guz-tietako kultura-jardueretarako guneaizan da. Sorrarazi zuen artistaren filo-sofiarekin bat, musika klasikokokontzertuak, jazz-emanaldiak, dan-tza-ikuskizunak, plastika-tailerrak etahezkuntza-programak ere antolatuohi dira, Chillidaren artea, bizitza etaobra jendeari hurbiltzeko asmoz.

www.museochillidaleku.com

Chillida-Lekukoondarea

Bere filosofiarekiko leiala izanik, sustraiakjaioterrian ondo errotuta eta adarrakmundu zabalera irekita zeuzkan zuhaitzazen Chillida. Berak utzitako obrak ere ildoberari jarraitu zion: inguruan sakon sus-traituta baina, aldi berean, inguruarengorabeherei lotuta dago, eta azkenik,ondare unibertsal bihurtu da.

Eduardo Chillidaren mende-erdiko sor-kuntza-lanaren emaitzak aurkitzekoabiapuntua Gipuzkoa da. Bere eskultu-rak gure bizi-espazioaren eta gure senti-mendu-oroimenen osagai bereiztezinakdira. Horregatik, Chillidaren obra gehie-nek Gipuzkoako paraje eta istorioakekartzen dizkigute gogora. Chillidarenburdinek burdinolen tradizioa oroitaraz-ten digute; “lurrek”, berriz, garai megali-tikoetatik hona indarrean gordetako amalurrarekiko gurtza. Haizearen Orraziaketa antzeko beste espazio batzuek,azkenik, artistak artea eta natura ezkon-tzeko hartutako konpromisoaren berriematen digute. Chillidaren obra ondoezagutzeko nahitaezkoa da lurralde his-

torikoan zehar bidaiatzea, haranak ara-katzea, natura-eremuetan kokatutakoeskulturak aurkitzea eta, azkenik, eskul-toreak bere lanak gordetzeko amesturi-ko museoa bisitatzea.

Haizearen Orrazia izango da, agian,Eduardo Chillidaren obrarik enblemati-koena, eta Donostiako paisaiaren ikononagusietako bat. Kontxako Badiarenmendebaldeko muturrean finkaturik etaitsasoaren suminari etengabe aurpegiaemanez, burdinazko hiru eskulturaz osa-tutako multzoak ezin hobeto irudikatzendu giza espirituaren eta naturaren eder-tasunaren arteko uztardura. Ez dio axolaekaitzak bazterrak harrotzea edo haizebortitzak inguruan jotzea: Chillidak etaLuis Peña Ganchegui arkitektoak elkar-lanean egindako obrak egunero-egune-ro hartzen ditu donostiarren eta kanpo-tarren bisitak.

Haizearen Orrazia ez da hiriko baztererromantikoa soilik. Funtsezko gunea daeuskal eskultorearen unibertsoan murgil-du nahi duten guztientzat.

45

Marearteko zabalgunea eta flysch-eko labarrak.Historia harrietan idatzia

Lurraren historia-liburua deitzen diote batzuek. Eta zuzendabiltza: Zumaia, Deba eta Mutriku bitarteko kostaldeko

labarrak eta flysch-ak mende luzetako geologia-bilakaerarenberri ematen digute. Paisaia eder eta bitxi horretako ekosiste-ma Gipuzkoako kostaldeko aberatsenetakoa da, eta bioaniz-tasunak ere ez du parekorik lurraldeko gainerako eremuetan.

Kostalde paregabea da. Mutrikueta Zumaia artean dago. ErdianDeba dela, kostaldeko dozena batkilometro inguru besterik ez dira,baina ikuskizuna bermaturik dago.Milaka harri-plaka daude, elkarrengainean ordenan ezarriak. Horietanguztietan, duela milioika urtetatikorain arte izandako gertakari kli-matiko, biologiko eta geologikoakislatzen zaizkigu.

Gipuzkoako kostaldeko gunehorretako flysch-a (`jariatu´ edo`igaro´ aditzera ematen duen termi-no alemaniarra) Europako naturgu-nerik garrantzitsuenetakoa etakonplexuenetakoa da. Horretazjabetzeko ez da aditua izan behar:Kantauriko urak urrundu eta itsas-behera dagoenean, harrizko plata-formaren ikuspegia paregabea da,ikaragarria. Ur gezaren etengabe-ko ekintzaren ondorioz sortu da,itsasoaren eragin jarraitua jasanondoren, labarrak higatu egin bai-tira, azukre-koskorrak bailiran, etaharrizko milorri-zelaia sorrarazidute. Beraz, egun ia bertikaleankokatutako plaka horiek itsashondo horizontalean zeuden iraga-nean, oso aspaldi. Naturaren eten-

gabeko eskulturagile lana ikusgaidaukagu Mutrikuko flysch beltze-tan, Deba inguratzen duten itsas-labarretan edo Zumaiako geruze-tan, itsasbeherarekin oinez joandaitekeelarik.

Inguruneko paisaia harrigarria da,baina datuak ezagutuz gero, aretxundigarriagoa irudituko zaiguflysch-a. Kostaldeko gune horretanegindako azterlanei esker, planeta-ren jatorriari buruzko xehetasunasko ezagutu dituzte mundu osokozientzialariek: Iberiar penintsulaketa Europak bat egin zuten garai-tik hasi, eta Pirinioen sorkuntzarenondoren, dinosauruak desagertu

ziren arte. Hala ere, mareartekozabalguneak hor dirau, bizirik.Gaur egun, santutegi biologikoada, eta aniztasuna du ezaugarri,era guztietako 200 espezie bainogehiago bizi baitira bertako urmaelnaturaletan eta zirrikituetan. Sarre-ra-ate naturala Zumaia da, Itzurunhondartzatik. Dena den, Sakonetaedo Itxaspe hondartzak ere sarbi-de erosoak dira. Debatik hurbildaude biak, eta Mutrikuko ZazpiHondartzak. Halaber, hiru udale-rrietako turismo bulegoek bisitagidatuen aukera zabala eskaintzendute, oinezkoentzako ibilaldienzein itsasontziko irteeren bidez.

Ezinbesteko bi bisita

Informazioa

www.flysch.com

Algorriko Interpretazio ZentroaJuan Belmonte, 21. ZumaiaTel.: 943 14 31 00 / algorri@zumaia.netwww.algorri.eu

Nautilus, Mutrikuko InterpretazioGeologiko ZentroaAntonio Ezeiza kalea, 3. MutrikuTel.: 943 603 378 / 657 794 677

Flysch-en ibilbidea, bisita gidatuak,lurrez eta itsasoz. Informazio gehiagoturismo bulegoetan:- Zumaia: 943 14 33 96- Deba: 943 19 24 52- Mutriku: 943 60 33 78

Algorri Naturaren Interpretazio ZentroaZumaian dago. Marearteko zabalgune-ari eta labarrei buruzko beharrezkoinformazioa eskaintzen du, eta euskarrididaktiko egokia da fenomenoa bereosotasunean ezagutzeko. Zentroareninstalazioetan interpretazio-erakuske-ta, ikus-entzunezko baliabideak etaliburutegi ezin hobea dituzte. Algorrin ezdira mugatzen turismo-informazioaematera, hezkuntzari eta ingurumenarilotutako helburuak ere badituzte eta.

Mutrikun, gainera, Nautilus museoanAro Sekundariora arteko fosilez osatu-tako bilduma zabala ere ikus daiteke,guztiak ere herria inguratzen duten kos-taldeko profiletik atereak. Horrez gain,Mutrikuko historia geologikoa jasotzenduen ikus-entzunezko bat ere eskain-tzen da Zentroan eta baita antzinakogarai haietako flora eta faunari buruzkohainbat panel ere.

Izarraitz mendiaren oinetan hastenda ibilbidea, Azpeitian. Hainbatjauntxo-etxe dituen burgua daAzpeitia, amanda-itxurako aldezaharra San Sebastian eliza errena-zentista trinkoaren inguruan bilduaduena. Elizaren barruan, Gipuzkoa-ko zaindari Loiolako Inazio santuabataiatu zeneko bataiarria aurki dai-teke, eta baita hamarkadatan zeharezkutuan izan ziren XVI. mendekohorma irudi ederrak ere, Bakarda-dearen kaperan. Loiolako Santute-gia, berriz, Azpeititik Azkoitira bide-an dago (bide batez esan dezagunherri horrek ere merezi duela ibilal-ditxo bat: Idiakez dorretxe beltzez-ka, toki paregabean kokaturiko SanMartin ermita…). Loiolako Santute-gia Barroko garaian egin zen, etaSantuaren jaiotetxea izan zena ingu-ratzen du, defentsarako eraikitakodorretxea (garai hartan ohikoak zirenGanboatar eta Oinaztarren artekoborrokak). Etxe horretan erakusketa

iraunkorra ikus daiteke San Inazio-ren bizitza eta haren garaiko gora-behera historikoei buruz.

San Inazioren omenez eraikitakoSantutegiak antzekotasun handiakditu Vatikanoko San Pedro basilika-rekin, XVII. mendean diseinatu bait-zuen Carlo Fontanak, Bernini arki-tektoaren ikasle zenak. 20 metrodiametroko kupula eraikitzeraausartu zen, zenbaten ustez berepisua jasango ez zuen arren. Ten-plua, barrualdeko neurri zuhurrakgorabehera, mugimendu barrokoa-ren bertute guztien gorazarrea da,zutabe salomoniko eta urrearenugaritasunetik hasi, eta Kubatik eka-rritako zurean landutako atetzarre-tara, marmol arrosak edo Bohemia-ko kristalez eginiko lanpara ikusga-rria ahaztu gabe. Estilo churrigue-reskoa da, beharbada, multzo erli-jioso honen ondarerik onena, Alda-re Nagusi ikusgarrian jasoa, LuterokEuropa erdian zehar erein zituen tesi

protestanteei aurka egiteko sortuzen Kontrareformaren babeseaneginiko obran. Hura eraiki eta mendebatzuk geroago, arrazoi eman beharizan zieten kupularen egitura larre-gizkoa zela esan zutenei. Duela gutxiberritu egin behar izan zuten etaXVIII. mendean amaitu zuteneanizango zuen itxura berbera daukaorain.

Santutegian, gainera, MuseoSakroa dago, objektu liturgikobaliotsuak, erlikitegi ederrak etaLoiolako San Inazioren oroigarridiren beste ondasun batzuk biltzendituena.

Hiru Tenpluak. Ibilaldia Ignaziotar lurraldean

www.tierraignaciana.com

46

Erdi Aroa, Barrokoa eta Orainaldia. Hiru garai horiek uztartuz bisitatzen diraGipuzkoako hiru tenplurik ederrenak: Zumarragako Antio ermita, Loiolako San

Inazioren Santutegia Azpeitian eta Arantzazuko Ama Birjinaren Santutegia Oñatin.Hiru Tenpluen ibilbideari esker, Artearen Historian zehar ibilaldi arin eta oso bat egite-az gain, zenbait euskal mito eta kondaira ezagutzeko aukera izango dugu, eta baitalurraldearen bihotzik berdeenarekin harremanetan izateko parada ere. IbilbideaGipuzkoako barru aldeko landa eremuan zehar egiten da, Urola ibaiaren ibilguan ba-rrena lehenik (korridore estuetan zehar eta ibar zabaletan zehar), eta gero, Udanakoportu apala zeharkaturik, Oñatiko bailara bukolikora iritsita.

Loiolako Santutegia Barrokoaren gorazarrea

Mende batzuk lehenago, Behe ErdiAroan, gerrarako bokazioz sortuzen eraikin baten hormak jaso zituz-ten, Beloki mendiaren terraza natu-ral pribilegiatu bat aprobetxatuz.Bidegurutzeak zaintzeko pentsatuazen, baina denborarekin, ia leihoriketa kanpoko apaingarririk gabekogotorleku hura Gipuzkoako altxorartistikoetako bat bihurtu zen:Antioko Amaren ermita. ElizatxoaZumarragako udalerrian dago,herria osatzen duen industri egitu-rari so, ikuspegi paregabea duela,Aralar eta Aizkorri mendi lerroetara,eta Irimo mendi hurbilaren maldetankokatuta Urretxuko udalerriko Ipe-ñarrieta jauntxo etxe ikusgarrirabegira.

Antioko elizak, ermiten katedral gisaezagutzen denak, edertasun pare-gabea dauka, bere itxura monoliti-koa, arte mendetsuz inguraturikegotearen pribilegioa eta edonorharritzeko moduko altxor monu-mentala ezkutatzen duten hormalatzak direla medio. Barruan, harit-zezko egitura patxadatsuak grazia

AntiokoermitaKatedrala,miniaturan

www.tierraignaciana.com

47

Lehen ikuspegia harrigarria izaten dabeti, Arantzazuko santutegia eraiki-nen multzo ausart bat baita batez ere,bere garairako aurreratua eta erabathaustura-eragilea. Lehen harria1950ean jarri zen arren, toki hura fede-aren gune sutsua izan zen aurretik ere,hainbat mendez. XVI. mendearenamaieran hasi zen guztia, kondairakdioenez Aloña mendiaren paisaia mal-kartsu hauetan Arantzazuko Ama Bir-jina Baltzategiko Errodrigo artzainariagertu zitzaionean. Jainkoaren ama

arantza mardul baten gainean zego-en eta ondoan kanpai bat zeukan joka,haren presentziaz ohartarazteko. Art-zainak, harriturik, “Arantzan zu?” gal-detu omen zion eta horrela, izen horihartu zuen gaur egun elizako abside-an buru den irudiak.

Birjina agertu zen lekua santutegi bateraikitzeko egokiena ez zenez, fede-dunek Oñati bailarako parrokia bate-ra eraman zuten irudia, baina Ama Bir-jina Aloña mendiko trokarteetaraitzultzen zen beti eta, azkenean, san-tutegia han egitea erabaki zen. Suaizan da Arantzazuko historiako prota-gonista nagusietako bat eta XX. men-dean ia erabat berregitea erabakitze-aren arrazoia, santutegiaren alde goti-ko eta barrokoak erabat kaltetu bait-zituen suak. Horrela, 1950ean arki-tektura eta artearen laborategi bilaka-tu zen Arantzazu, garai hartarakoproiektu ausartegia izanik, polemikaere izan zuena. Oñatitik hamar kilo-metro iparraldera dago Arantzazu.

Sainz de Oiza eta Laorga arkitektoekdiamante itxurako harrizko hormaduneraikina egiten zuten bitartean, hain-bat artista partaide izan ziren berenekarpenekin eraikina janzten: LucioMuñoz –harena da Birjina hartzenduen absidea- edo euskal arte garai-kideko azken joeren ordezkari zen-bait. Jorge Oteiza nafarrak fatxadako14 apostoluak sortu zituen eta Eduar-do Chillida eta Néstor Basterretxeak,hurrenez hurren, ateak eta kriptakohormak.

Arantzazuko santutegia, Arteen laborategia

OrdiziaOñati

Azkoitia Azpeitia

Zumarraga

Loiola

La Antigua

Arantzazu

handiz eusten dio eraikinarensabaiari eta airean dagoen itxu-ra ere ematen du. Gotikoarengaraian eginiko Birjinaren irudigurtua gordetzen da bertan.Arotzeriako lan aparta da, eus-kal artisautzaren adibide ezinhobea, arkitekturako egiturakonplexu baten zerbitzura jarriaeta hainbat errestauraziorenondoren, gure garaira berehorretan iritsi dena. Zenbaithabek sorpresak ezkutatzendituzte: emakume buruaren for-mak, tenplua euskal mitologiaaberatsarekin elkartuz.

Antioko elizaren sarrerako atea-ren ondoren, eskuinetara,koska bitxi batzuk antzemandaitezke harrian. Tradizioakdioenez, jentilen arrastoak dira,kondairaren arabera, Aizkorrikokobetan bizi ziren euskal mitolo-giako erraldoi paganoenak.

Errealitatea bestelakoa da etaAntioko eliza, erraldoi haieiesker eraikia izan ordez, euskallurretan kristautasuna hedatze-ko funtsezko tenplua izan zelaesan daiteke eta baita herriaketa inguruetan barreiaturikobaserriak elkartzeko gune ere.

Harrizko horma horien barruanbataiatu zuten Miguel Lopez deLegazpi Filipinen konkistatzaileaere, Zumarragako plaza nagu-sian irudia daukana.

17

48

Galtzeko moduko 17 hondartza

Zarautz/

…Edo zaindutako kostare-kin, kosta lasaiarekin,

iristeko oso erraza den hondar-tzarekin eta beharrezko guztiaduenarekin topo egin dezazun,baita bainuaz gozatzeko eta haindesberdinak diren surf edo urpe-karitza bezalako kirolak egitekoaukera ematen diguten hondar-tzekin ere. Hegi berdez inguratu-tako Gipuzkoako hondartzekKantauri Itsasoaz gozatzekoparada bikaina eskaintzen dute.

Piktogrameninterpretazioa

Denboraldian, sorosleak

Aldagelak

Surf egiteko gomendagarria

Urpekaritzarako gomendagarria

Jatetxeak inguruan

Irisgarritasuna

Informazio gehiago:

www.gipuzkoa.net/hondartzak

DDonostian, hiru hondartzen ederta-sunak zail egingo duzu bat aukera-tzea. Egia esan, ez duzu zertanaukeraturik eta hirurak bisita ditza-kezu, elkarrengandik hurbil baitau-de. Kontxak eta Ondarretakoakbadiaren ikuspegi ederra eskain-tzen dizute. Zurriolakoa, basatia-goa, gazte eta animatuena da.

Zarauzko eta Hondarribiko aldezaharren edertasunari hondartzagehitu behar zaie, familia guztia-rentzako zerbitzurik onenekin. Planbikain bat: arratsaldea hondartzaneta pintxo afaria ondoren.

Donostia/

Hondarribia/

Portuaren ondo-ondoan, Gipuzkoako azken hondartza kai-mutur batek banatzen du Bidasoa ibaiaren bokaletik. 800 metro-ko luzera du eta ingurune, berriz, ostera ere urbanizatu berriadago; Hondarribiko hondartzak, hondar gainazal lasaiari esker,bainu patxadatsua hartzeko parada eskaintzen du. Hondartza-rekin gozatu baino lehen edo horren ostean, Txingudiko badia-ren beste aldera, Hendaiara, igaro daiteke ontzian.

Hondarribiako hondartza

Ondarreta hondartza Donostiako badiaren ondo-ondoandago, Santa Klara uharteak eta Igeldo mendiak babestutadago; gainera, Kontxa eta Ondarreta hondartzak Loretopea-ko harkaitzek baino ez dituzte banatzen, Miramar Jauregiarenbehealdean, hain zuzen. Agian, Gipuzkoako hondartzarik ede-rrena eta dotoreena izango da. Hain zabala izatearen ondo-rioz, Donostiaren dotorezia Kontxako hondartzatik baino askozere lasaiago balioetsi daiteke.

Klasiko bat. Hondartzaren 1.370 metroko luzerak azalekokurba diseinatu du eta Donostiako mendi eta eraikinekinlotzen da harmonikoki. Maria Cristina erregina Kontxarekinliluratuta geratu zen eta Gipuzkoako udan pasatzen utzezin daiteken lekua da. Herriko hondartzaren izaera du etaeskudel polit batek baino ez du herritik banatzen.

Zurriola hondartza edo gauza bera dena, Groseko hon-dartza da Donostiako hondartzarik gazteena. Eta ez zabal-dutako kai-muturra eraiki berria (hamar urte inguru) delakobakarrik, gazte eta "surflari" itxura duelako eta giroa sor-tzen delako baino. Rafael Moneok diseinatutako kongre-suen jauregiko kristalek eta Kursaaleko auditorioak deko-ratu abangoardista itxura ematen dio Zurriola hondartzari.

14

15

Ondarreta hondartza

16

Kontxa hondartza

11

Zurriola hondartza

Zarauzko hondartza

2.500 metroko luzera du Gipuzkoako hondartzarik handienak.Olanaztatutako etxola bitxien koloreen gainean itsasoko ibi-laldi animatu eta luzea egin daiteke. Zarauzko hondartza-ra mota guztietako jendea joaten da: familian egoten direnbainu-hartzaileak, baita uretan nazioarteko hitzordua dutensurflariak ere. Hondartzaren ekialdeko muturrean garran-tzi ekologiko handia duen gunea, dunak eta Iñurritzakopadurak era badaude.

12

13

10

7

8

Hondarribia

DonostiaSan Sebastián

OrioZarautz

GetariaZumaia

Deba

Mutriku

Ondarroa

17

15

16

14

131211

1098

7654

3

21

49

Oso gertu dagoen portura eta"Getariako Arratoira" begira, hon-dartza apain eta babestu honek urlasaiak ditu eta ez da oso handia.

Malkorbe hondartza

Orioko hondartza nagusia, berecamping eta guzti, jendez ingura-tuta egon ohi da, baina hala etaguztiz ere, beti da erosoa; izan ere,berritu berria da, eta 3.500 metrokoadro hondar du.

Orioren aurrean, Oria ibaiaren bo-kalearen ezkerraldean dago hon-dartza txiki eta lasai hau, arrantzagustuko dutenek hain gustuko du-ten gunea.

Oribarzar hondartza

Deba eta Zumaia artean dago kalatxiki hau; inguruan daudenMendata eta Elorriagako kalenmoduan, nudismoa praktikatu na-hi dutenentzat eta paisaiaz berenaturaltasunean gozatu nahi dute-nentzat aproposa da.

Zabala eta herritarra, hondartza honek ISO 14001a dauka, Debaibaiaren bokalearen alboan kokatu-tako hondartza eta itsasoko ibilaldibatez inguratutakoa da eskualdekojende gehien erakartzen duena.

Santiago hondartza

Ondarbeltz

Ondarbeltz hitz konposatuak "hondar" eta "beltz" aditzera ema-ten duen moduan, bertako arrokenosaerari esker, aleak finak eta ilu-nak dira. Hondartza Mutrikuri da-gokion arren, Debako herrigunetikoso gertu dago.

Gipuzkoako hondartzarik mendebal-dekoeneko arroken itxura guztiz be-reizgarria da; hondartzaren 300 me-troak Mutriku eta Ondarroa (Bizkaia)arte hedatzen dira. Oso olatu onakditu, eta hori dela eta, Saturraranoso ezaguna da surflarien artean.

Saturraran hondartza

Urpekaritza eta nudismo zaletuek senai arrokatsuen segida malkartsuaestimu handitan dute, zerbitzurik gabe baina edertasun handikoa.

Zazpi Hondartzak

Deba/

Orio/

Mutriku/ Zumaia/

Santixo hondartza

Urola ibaiak bere bokalean osatzendituen padurekin batera etaZuloaga Museotik gertu, Zumaiakohondartzarik handienak lasaitasunaeskaintzen du hondar hedadurahandian zehar.

Itzurun hondartza

Zumaiaren mendebaldera txangoaeginez iristen den leku polit eta bi-zigarri honek iodo kopuru altukourak ditu. Morfologia bikaina itsas-labarrez eta "flysch" fenomenoaz(kareharri eta hareharri orriak formabertikalean, hostopil itxuran) dagoosatuta.

San Anton ("Getariako Arratoia"ezaguna) mendiaren mendebalde-ra dago Kantauri Itsasoko hon-dartza txiki hau.

Mutrikuko hondartza

Antilla hondartza

Mutrikuko portuarekin batera, ta-maina txikiko herriko hondartzahau (orain obretan) ikus dezakegu.

1

2

3

4

5

Sakonetako kala 6

9

Getaria/Gaztetape hondartza

50

Burdin harana.Iraganetik ikasten

Inguru haietan ugari ziren egurraeta ur korronteak, energia sortze-ko aproposak. Metalaren bilakae-ra hori gertatzen zen bitartean,Legazpi, Zumarraga eta ingurukobeste herri batzuetako baserri-munduak bere horretan eustenzion betiko izaera malkartsuari eta

baserri bakartietan nekazaritzakoustiapen txikiekin jarraitzen zuten.Garai haien lekuko da, paisaiazgain, museo eta interpretazio zen-troz osatutako sare interesgarriaere, atzera begiratu eta aurrerape-nak ia ezabatu zituen lanbide bat-zuen nondik norakoez ikasteko.

A izkorri mendikatean jaio eta kilometro gutxira, Legazpira iris-ten da Urola ibaia. Mendetan zehar Gipuzkoako burdinaren

hiriburua izan zen Legazpi eta udalerriaren barruan hamabostburdinolatik gora izatera ere iritsi zen garai batean. Horretan la-gungarri izan ziren inguruetan sakabanaturiko meategiak, bainabaita burdina lantzeko tresneria elikatzeko lurralde honek zituenbaldintza ezin hobeak ere.

Galdategi zahar batean kokaturiko museo hau bisitatzean bakarrik ulertzen daUrola bailaran metalak izan duen garrantzia eta paisaia eta herrietako ohiturakaldatzeko erakutsi duen ahalmena. Espazio horretan, bere konplexutasun osoanazaltzen da burdinaren industria, informazio-panel, ikus-entzunezko eta lantres-na zaharren bidez.

Bisiten osagarri, egiazko erakustaldiak izaten dira igandeetan, Mirandaolako bur-dinolan –izen bereko ermitaren alboan, mirari famatu bat gertatu zen lekuan-, etadenboran zehar bidaia egiten da XIV. mendera, garai hartako langileek nola lanegiten zuten jakin eta burdina lantzea posible egiten zuen mekanismo ikusgarriaezagutuz. Museoa, gainera, informazio iturri baliotsua da mineral hau protago-nista hartuta eskualdean zehar ibilbide tematikoak prestatzeko.

Artzaintzaren ekomuseoa

Ekomuseoak ardiak, larreak eta ekuazio horri esker sortzen den pro-dukturik ospetsuena, Idiazabal gazta hartzen ditu gaitzat. XVI. mendekoeraikin tradizional batean, artzainen ohiturak azaltzeaz gain, artzainekingurunearekin duten lotura eta larre zabal bihurtu diren basoen berriere ematen da. Gazta egiteko prozesua bertatik bertara ezagutzeko au-kera ere eskaintzen du museoak.

Erreizabal baserria. Telleriarte auzoa (Legazpi).

Igartubeiti baserria

Garai bateko euskal paisaiarenikonorik adierazgarriena izanliteke, akaso, baserria. Beregarrantziaren eta funtzionamen-duaren berri emateko, egurrez-ko egitura zuen XVI. mendekobaserri hau berreskuratu etaerakusketa-leku gisa egokituzen. Horrela, Igartubeiti baserri-

ra hurbiltzen diren bisitariek garai batean baserriak zeukan itxura ezagu-tu ahal izango dute. Baserri gisa etxeak zeukan funtzionamenduaren,sagardoa egiteko prozeduraren (denboraldian bakarrik, urtarriletik aurre-ra) edo ehunka urtean zehar baserri hartan egin ziren lanen usainen (ukui-lukoak, sagar bildu berriarena…) berri izan dezakegu, besteak beste.

Ezkio-Itsaso.

Igaralde-Goena baserria. Ogiaren Txokoa

Ogiaren Txokoak Gipuzkoako landa ingurunean izan den irina eta ogiaegiteko tradizioa lantzen du. Museo txiki honen helburua da eskualdekoprodukzio ekonomikoan parte hartzen zuten gremio guztiekin (meatzari,

olagizon, abeltzain zein nekazariekin) hain lotura estua izan duen elika-gaiaren garrantzia aztertzea. Espazio horretan, nekazaritzako ohiko tres-naren eta ogia egosteko erabiltzen ziren beste gailu batzuen bitartez, pro-zesu guztia azaltzen da, garia ereiten denetik hasi eta ore egosia labetikateratzen den arte.

Brinkola auzoa (Legazpi).

50eko hamarkadan barrena bidaiatuz: Langileen Ibilbidea

Legazpiko Burdinarenkulturak XX. mendean jozuen goia. Herriaren itxu-ra eraldatu egin zenorduan, hazten ari zenmetalgintzaren eskakizu-netara egokitzeko. Garaihartan, 50eko hamarka-dan, sortu ziren hiri-pai-saia berriak langile-mun-

duaren sekretuak ezagutzeko ibilbide interesgarriak dira egun. Den-boran zehar eta Legazpin barrena eginiko bidaia da, langileentzat etahaien familientzat eraikitako azpiegitura guztiak ezagutzeko: handiak(industria-nabeak, langileen koloniak, ekonomatua, anbulatorioa….)eta txikiagoak, industria-enpresariaren bizileku zen etxaldea, langile-en ohiko etxeak, kapera eta haurren ikasgelak, esaterako. Azken hiruleku horiek (bikain berregin eta girotuak, erlojua bera geldirik balegobezala) bisita daitezke, iraganaren leiho horren xehetasun guztiezgozatzeko.

Mirandaola parkea, Telleriarte auzoa (Legazpi).

Mirandaola parkea, Telleriarte auzoa (Legazpi).

Informazio gehiagorako: www.lenbur.com / Tel.: 943 73 04 28

Euskal Burdinaren Museoa eta Mirandaolako Burdinola

51

>Arditurri, milurteko meategiaGipuzkoako ekialdean daude, AiakoHarria parke naturalaren eremuan.Ia 2.000 urtetan, etengabe arituziren ekinean. Lehenbizi Burdinaro-an eta gero erromatarren okupa-zioan zehar, meatze multzoa abe-rastasun-iturri oparoa izan zen.Mendigune harritsuen sakonekobarrunbeek orroka jarraitu zutenErdi Aroan eta hurrengo mendee-tan, eskualdeko ibaien ondoan erai-kitako burdinolak elikatzeko. Bainalanen bizitasun joria bertan beherageratu zen joan zen mendearenbukaeran. Balantzea ikaragarriaizan zen, milaka tona material (adi-bidez, burdina, beruna, zilarra etafluorita) atera baitzituzten guztirameatzeetatik. Etengabeko ustiape-naren ondorioz, eremu natural ikus-garria sortu da harrien barrenean:hainbat eta hainbat kilometrokogaleriak, paisaiak eta kobazulo arti-fizialak. Barruan sartu eta metalbaliotsuz gainezka dagoen eremuhura ikusita, argi ulertzen da zerga-tik geratu ziren txundituta bai erro-matarrak, bai haien ondoren iritsizirenak.

Bi bisita mota daude eta bertakokontu ezezagunak eta historiarennondik norakoak azaltzen dituenInterpretazio Zentroa. Bestalde, XX.

mendearen hasieran eraikitako tren-bidearen ibilbide zaharra ArditurrikoBide Berdea da egun, eta txirrindula-riek eta oinezkoek erabiltzen dute.Meatze multzoaren ingurunea eza-gutzeko aukera eskaintzen du.

>Ekain, iraganeko artistakEkaingo kobazuloa 1969an aurkituzuten baina haren historia ehunkaurte aurretik hasi zen. Kantauri alde-ko Historiaurreko artearen harribit-xitzat hartzen da eta Altamira edoTito Bustillo kobazulo “senide”garrantzitsuekin batera, GizateriarenOndare gisa hartzen du Unescok.Euskal Herrian ondoen zaindu denlurpeko altxorra da Ekain. Horrega-tik, hainbat hamarkadatan zeharbabestu egin behar izan zen masifi-kazioaren aurrean, bertako margoaketorkizuneko belaunaldientzat eregorde ahal izateko. Horrela, 2008an

Ekainberri ireki zen, paleolitikogaraian gizakien bizileku izan zen,jatorrizko santutegi artistikotik hurbil.Ekaingo margoen %90 erreproduzi-tu zen, Frantziako Lascaux kobako-en garrantzi bereko guztiak, kobahorixe hartzen baita labar-artearenkatedral handitzat. Eta jatorrizkoespazioaren zimur eta zirrikituak ereimitatu egin ziren eta errepika erabatleiala eta ingurunearekin errespetuz-koa sortu zuten. Ekainberrin, gaine-ra, Euskal Herriko historiaurrearenaztarnak aztertzerakoan Jose MielBarandiaranek izan zuen garrantzia-ri buruzko erakusketa areto bat erebadago; eta baita Ekaingo kobazu-loaren aurkikuntzaren gorabeheraketa Euskadiko arte paleolitikokobeste harribitxi batzuei buruzkoinformazioa ere.

>Arrikrutz, piztien kobaOñati eta Arantzazuko Santutegia-ren artean kokatua, Aizkorri mendilerroaren oinetan, lurpeko unibertsobat da Arrikrutz, dozena bat kilome-troko galeriaz osatua. 2007an koba-

ren 500 metroren egokitze-lanakamaitu ziren, plataforma baten bidezeta argiztapen sistema konplexu batiesker, bertako sekretuak ezagutze-ra emateko bisitariei. Ibilbideko ikus-entzunezkoaren merituak gorabehe-ra, mendeetan zehar forma bikainezeta estalaktita lirainez Naturak landuduen lurpeko katedral barroko izu-garria da Arrikrutz. Aldaola izenekolurpeko ibaiak zeharkatzen du espa-zioa eta historiaurrean zehar anima-lia basatien babesleku izan zen: hartzak, panterak edo lehoiak esa-terako. Horien guztien arrastoakgeratu ziren Arrikrutzen. Lurrarenerrainetan zehar ordubeteko bisitaegin daiteke kobazulo honetan.

Gipuzkoako haitzuloak.Mendeetako historiaurrea, zilarra eta artea

Arrikrutz

Arantzazura igoera Araotz auzora desbideratzea.Oñati. Tel: 943 08 20 00www.oinati.org/es/natura-kirola/arrikrutz

Ekainberri

Portale Kalea, 9. ZestoaTel.: 943 86 88 11. www.ekainberri.com

INFORMAZIOA

Arditurri. MeagintzaEsperientzia

www.arditurri.comTel.: 943 49 45 21

Hogei mendetan baino gehiagotan, Aiako Harriek zilarra eta beruna, besteak beste, eskai-ni zizkien ustiatzera ausartu zirenei. Duela bi hamarkada, bertan behera geratu ziren jar-

duera guztiak, eta merezitako atsedena hartu zuen Harriak. Gaur egun, Arditurriko meatzeaketa barruko sekretuak ikusgai daude jendearentzat. Ekaingo kobazuloaren erreplikak,Ekainberrik, eta Arrikrutzeko ibilaldi zoragarriak osatzen dute Gipuzkoako lurpeko erraietanbarrena odisea.

XI.menderako, apostoluaren hilobirako errome-saldien goreneko aldia iritsi aurretik, bide

hori, Errege Bidea izenarekin ere ezaguna dena,lurraldearen bizkarrezurra zen. Erromatarren garai-tik erabiltzen zen bide hori, Oria ibaiko ibarretik ba-rrena Gipuzkoa Berdean barneratzen dena,Gaztelako goi-lautadako norabidean Arabako lau-tadara iritsi arte.

Bidasoaren bokalera iristen ziren Europako erro-mesek komunikazio ardatz hori erabiltzen jarraituzuten.

Alfontso X. Jakitunak ardatz horretan gotortutakohiribilduak eraiki zituen eta ondorioz, ardatzarengarran-tzia areagotu egin zen.

52

Gipuzkoatik Santiago aldera

3. etapa:

Beasain - Zalduondo,(Araba) (34,3 km.)

Beasaindik bidea Olaberriko gai-nera igotzen da, Goierri guztiaikusteko parada eskainiz, etaKurutzeta ermitaren inguruetaragerturatzen da, Idiazabalen.Hurrengo puntua Segura izangoda; bertako gune historikoak, mo-numentu multzo izendatua dago-enak, Erdi Aroko egitura mantent-zen du. Santa Barbara ermitarenondotik pasatuko gara igoera etajaitsiera ugariren ondorenZegamara iritsi aurretik; bertakoerromesen erietxea zena egungo"Las Nieves" ermitan zegoen.

Baso artean, erreferentzia gisaIruetxea eta Sancti-Spiritus ermi-tak hartuta, gora joko dugu, SanAdrian tunelarekin amaitzen denhegalera iritsi arte, antzina har-kaitzean zulatutako pasabidea.Aurrerago Araba dago.

Barnealdekobidea

2. etapa:

Andoain - Beasain (36,6 km.)

Andoaindik, Barne aldeko bideakOria ibaiaren ibilbidea jarraitzendu, errepide eta baserri zonaldee-tatik Billabonatik, Anoetatik etaHernialde herri txikitik barrenaTolosara arte.

Tolosa Alfontso X. Jakitunak erai-kitako hiribilduetako bat izan zen,ondoren Gipuzkoako hiriburu iza-tera iritsiko zena. Ospital-Zaharra(erromesei aterpea ematen ziena),Idiakez jauregia eta Santa Mariaparrokia dira geratzeko modukolekuetako batzuk.

Bertatik, bidea zonalde mendi-tsuagoan barneratzen da, Albiz-turreko Santa Marina auzotik etaMurumendi mendiaren magaletikbarrena, Gipuzkoako geografia-zentroa. Beasainera jaisterakoan,Igartzako monumentu multzoatopatuko dugu.

Irun

Oiartzun

Astigarraga

Hernani

Urnieta

Villabona

Anoeta

Tolosa

Legorreta

Ordizia

Beasain

Segura

Zegama

FRANCIA

ALAVA-ARABA

Andoain

DonostiaSan Sebastián

N-1

N-1

[ ]

Tunel deSan Adrián

1.

2.

3.

Santiagomendi gainean dagoen ermita (Astigarraga), Aizkorri mendikatea gu-rutzatzen duen San Adrian tunela edo Guadalupeko eta Itziarko amabirjinei

egindako bisitak Gipuzkoako Donejakue bidean mugarriak dira. SantiagokoDone Jakue bidean gure lurraldera iritsitako erromesek bi bideren arteko aukera-keta egin behar izaten zuten; Kostaldekoa edo Barnealdekoa. Oraindik ere,Gipuzkoa ezagutzeko bi modu dira.

Donostiako Elizbarru-tiko Museoan begiztadaitekeen apostolua-ren harzurizkoeskultura.

1. Tourseko San Martinparrokia-eliza, Andoainen.

2. Santiago Matamoros,Segurako parrokian.

3. San Adriango Tunela, Arabaeta Gipuzkoaren artekotopagunea.

www.caminosnorte.org

1. etapa:

Irun - Andoain (30,9 km.)

Santiago zubitik Bidasoa guru-tzatu eta Gipuzkoan sartuko ga-ra, Irunen. Bertan mantentzendute Junkal Andre Mariaren pa-rrokian Junkal amabirjina beltza-ren taila erromanikoa.

Gurutze auzora igarota, ibilbideakOiartzungo hainbat herri-bideerabiltzen ditu Astigarragaraino,hain ezagunak diren sagardote-giak tartean direlarik. Bertatik,XIII. mendeko Santiagomendi er-mita txikiraino igoko gara, lurral-deak duen Donejakue bidekoerreferentzia nabarmenetakoabaita.

Ibilbidea Hernani bazterrean utzi-ta pasatzen da, Urumea ibaiarenbazterret ik Urnietan sartuz.Antzinako trenbideak eramangogaitu Andoainera.

Done Jakue Bidearen Interpretazio Zentroa (Orio). www.oriodonejakue.net

53

HondarribiaFRANCIA

BIZKAIA

DonostiaSan Sebastián

Pasaia

OrioZarautz

GetariaZumaiaDebaMutriku

A-8 E

-70

1. etapa:

Irun – Donostia(25 km.)

Santiago zubitik, errepidez joan-go gara Hondarribiraino; harre-situtako antzinako gunea du, mo-numentu historiko eta artistikonazionala. Karlos V.aren gaztelua(gaur egun paradore nazionala)dago Arma Plazaren buruan.Jaizkibel mendirako igoeran dagoGuadalupe gotorleku eta santute-gia (XV. mendekoa).

Pista batean zehar Jaizkibelkostako mendia zeharkatukodugu Lezora jaitsi, Santo KristoBasilikaren ondotik pasatuz, berebizar gabeko Kristoarengatikezaguna. Bideak Pasai Doniba-nerantz jarraitzen du, Pasaiakobadian dauden barrutietat ikharr igarr iena, t ipikoak direnSantiago plazako arrantzale etxetipikoekin. Txalupa batekin PasaiSan Pedrora joango gara, etabertatik Pasai San Pedro hiriburu-tik bereizten duen Ulia mendiraigoko gara. La Plata itsasargiaikusi ondoren, ibiltariak itsas ikus-pegia duen ibilaldi polita izangodu, Donostiara jaitsi arte.

4. etapa:

Deba –Markina-Xemein (Bizkaia)(29 km.)

Debatik abiatuta, itsasadarrengaineko zubi bakarra zeharkatubehar da bideari ekiteko.Mutrikuko lurretan dagoenLaranga auzora eramango gaitubideak. Hortik, Arno mendian ba-rrena (interes natural berezia du-ten eremuak biltzen dituen Natura2000 sarearen barruan dago) sar-tuko gara Bizkaian. EtapaMarkina-Xemeinen amaitzen da.

3. etapa:

Zarautz – Deba(erromesentzako aterpetxea dago bertan) (22 km.)

Meagas gainetik Zarautz Geta-riarekin lotzen zuen antzinakogaltzada dago. Vista Alegre par-keko zuhaitzek eta Santa Barbaraermitak zehazten dute bidea.Zumaia aldera jaisterakoan, SanMartin de Tours-i gomendatutakobeste tenplu batean geratu ohi

ziren erromesak, Askizukoan, alegia.Zumaian, KostaldekoBideak barne aldera egiten duUrola ibaitik eta baserri arteko bi-dexka batean zehar, erromesa-rentzat beste mugarri batera iris-teko, Itziarko elizara hain zuzen,XIII. mendeko Amabirjinaren iru-dia duenera.

San Roke ermitatik pasatzen denpista batetik Debaraino iritsikogara, eta Santa Maria la Realieskainitako parrokia elizarekinegingo dugu topo.

1.

2.

3.

Kostaldeko Bidea, Bizkaiko Lea-Artibai eskualdean sartuaurretik Gipuzkoako itsasertza jarraitzen duena, Santiagoko

Donejakuerako erromes bide zaharrenetakoa dela dirudi, Barnealdekoa eta beste ezagunagoak baino lehenagokoa. IX eta X.mendeetan, Gipuzkoa eta Gaztelaren artean oraindik bide ho-

bekuntzarik izan gabe, erromesen biderik gustukoena zen.

Hala ere, bazen "edonon topa zitekeen Ozeanoaren besohantuen haserreaz" (Portoko Hugo, Portugalgo apezpikua,1120an). Izan ere, kostaldeko ibilbideetan itsasertzeko gorabehe-rak egin eta Gipuzkoako ibaien bokaleek eragindako mozketakgainditu behar izaten zituzten erromesek; Oiartzun, Urumea, Oria,Urola eta Deba.

Askizu elizan, Getariaeta Zumaia artean,Erdi Aroko hainbatirudi interesgarritopatuko ditugu.

Kostaldekobidea

1. Santiagotxo ermita, Jaizkibelmendiaren hegaletankokatuta.

2. Santo Kristo elizan, Lezon,egurrezko Kristo gurtzen da,oso ohikoa den gotikoestilokoa, aurpegian ez dubizarrik.

3. Zarauzko galtzada.

2. etapa:

Donostia – Zarautz(25 km.)

Kontxako badiaren beste aldean,ibilbideari jarraituz, Igeldo mendialdera eta Igeldoren jarraipenaden Mendizorrotz aldera joangogara. Orion, San Martin de Tourseta San Juan ermitak daude,hondartzatik gora. Oria ibaiarenbokalea gurutzatu eta Talaimendimendia pasatu ondoren, ibiltariaZarautzera iritsiko da. Bertakohondartza luzeaz gain, SantaMaria la Real eliza ezagutu beha-rra dago, "Erromesaren Hilobia-rekin".

Gipuzkoa, urratsez urrats eta bizikletaz

Mapa batean, Gipuzkoa berde koloreko gainazal handia da. Eremu honetan, lurrak bizirikdaude, erliebeak sortzen dituzte eta basoz, haranez, goragune leunez eta mendigune sen-

doz beterik daude. Beste alderdi hau ezagutzeko, autoa utzi, oinetako erosoenak jantzi eta bizi-kletako katea koipezta ezazu. Hori da lurraldean hobe kontserbatutako altxorrarekin, alegia, bereondasun naturalarekin bat egiteko bide bakarra. Bai urratsez urrats, bai bi gurpilen gainean,Gipuzkoa bide hauetatik ezagutzeak gure arbasoengandik jarauntsitako paisaia iraunaraztenlaguntzeaz gain, gure ingurunearekin era lasai eta errespetuzko batean harremanetan jartzekoaukera ere ematen du. Hona hemen naturaren lagun egiteko eta bere merituekin txundituta gera-tzeko gonbidapena. Ahaleginak mereziko du.

Etorkizuna bi gurpilena da. Gipuzko-an asmo handiko proiektua jarri dutemartxan, lurralde osoan bizikletarien-tzako bideen sare segurua, erosoa etaerabilgarria ezar-tzeko, aisialdirakobalioko duena, eta baita mugikorta-sunerako ere. Alde batetik, Donostiakbidegorri sare zabala dauka –horreladeritze bide hauei, ezaugarritzat gorrikolorea baitute– hiriko auzo ezberdi-nak lotzen dituztenak.

Bestalde, lurralde historikoko gai-nontzeko herriak ere ekimen honi ba-tzen ari zaizkio, eta, bien bitartean,hiriarteko bideak eratzen ari dira,Gipuzkoa oinezkoek eta bizikletariekelkarrekin erabiliko dituzten bideekinegituratzeko. Honi guztiari bidegorriakgehitu behar zaizkio –era komenigarribatean balizatuak eta egokituak– etabaita ingurunea hondatu gabe natu-rarekin harremanetan jartzeko aukeraematen diguten bide berdeak ere.

Debabarrenean dago GipuzkoakoBTT zentro bakarra. Elgoibarrendago, Mintxetako harrera gunean ibil-bideei buruzko informazioa eskain-tzen du eta GPSak alokatzeko zerbi-tzu berritzailea jartzen du txirrindula-rien eskura.

Debabarreneko BTT zentroa: Mintxeta harrera guneaTel.: 943 74 73 56www.euskadibttzentroak.comdebabarrena@euskadibttzentroak.com

Lau bide berde

UrolaHamaika zubi, ia hogei bat tunel, erre-pidearen eta Urola ibai emaritsuarengainetik doan bidexka… Oraingo bide-gorriak, lehen, Zumaia eta Zumarragalotzen zituen bidaiarien trenak egitenzuen ibilbidearen zati bat berreskuratudu, Gipuzkoako bihotz berdean. Tren-bidea desagertu zenean, Azkoitia etaZumarraga arteko hamahiru kilometro-ak egokitu ziren, lur trinkoz eginiko bide

berdea eratuz, ia maldarik gabea etapaisaia ederrekoa, mendien arteankokatua eta Urolaren ertzeko baserrienikuspegi apartekin. Duela gutxi, ibilbi-dea seinaleztatu da, tarte batzuk asfal-tatu dira eta Legazpira heltzeko aukeraematen duen bidegorri batekin lotu da.Bidea bizikletari eta oinezkoei zabalikdago.

Mutiloa-OrmaiztegiMutiloa-Ormaiztegi bide berdea2008ko abenduan inauguratu zuten.Goierriko iragan meatzari interesgarriaezagutzeko aukera eskaintzen dio bisi-tariari, Zeraingo eta Mutiloako meatze-barrutiak eta Ormaiztegiko iparraldekotren-geltokia lotzen zituen trenaren ibil-bide berbera eginez. Ormaiztegikotrenbidetik, Pasaiako portura eramatenzituzten mineralak, eta handik Europa-ko hainbat txokotara esportatzen ziren.

Aipatutako trenbidea XX. mendearenhasieran eraiki zuten: 4,5 kilometrokoluzera eta 0,75 metroko zabalera zi-tuen. Erabiltzeari utzi zitzaionean,1930an, erakunde publikoen esku ge-ratu zen, eta orain txirrindularientzateta oinezkoentzat berreskuratu dute.Etorkizunean ekinean hasiko denGoierriko meatze-barrutien interpreta-zio-bidearen ardatz egituratzaileetakobat izango da hizpide dugun ibilbidea.

LeitzaranGipuzkoako geografiako ibilbide era-kargarrienetariko bat da, ez bakarrikbere inguruengatik, baizik eta haritzez,pagoz eta pinuz beteriko mantu trinkohorrek ezkutatzen duen historiarenga-tik ere. XX. mende hasieran, Leitzaranibaiko harana Plazaolako meatzeetatikateratako burdina Andoainera zera-man trenbideak zeharkatzen zuen.Urte batzuk geroago, meatzeetako jar-duera bertan behera utzi, eta trenabidaiariak garraiatzen hasi zen Iruña

eta Donostia artean mendearen erdial-dera arte. Ondoren, Plazaola ahaztuageratu zen, harik eta malda pixka batduen bide hau berreskuratu, bere tunelanitzei argia jarri eta oinezkoak eta bizi-kletariak erabiltzen hasi ziren arte.Guztira, ia 25 kilometroko bidea Gipuz-koan zehar, eta basoen, harrizkozubien eta zoko bukolikoen bildumazoragarria, hori guztia Leitzaran ibaia-ren marmar iraunkorraren soinuarekinbatera.

ArditurriArditurriko bidegorria itsasertzean has-ten da eta Aiako Harriaren ezaugarridiren erliebe malkartsuetara garamat-za. Ibilbidea, hasiera batean, Arditurri-ko meatzeetan lortutako fluor espatoaPasaiako portura zeraman trenak sortuzuen, merkantziari itsaso-irteera batematearren. Guztira, dozena bat kilo-metro dira, laguntzat Oiartzun ibaia etaezaugarritzat paisaiaren kontraste han-diak dituztenak: ibilbidean zehar,herrietako estanpak, nekazalguneeta-

koak baino gehiago topatzen ditugu–Pasaia edo Oreretaren kasuak, esa-terako– eta, ondoren, Altzibar edoErgoienen ezaugarri den landa-inguru-nean murgiltzen gara, azkenik, ibilbi-deari izena ematen dioten meatzetaraheltzeko, erromatarren garaietan ereustiatzen zirenak. Aiako Harria mendi-gunea, Nafarroa eta Gipuzkoa artekomuga naturalak eta granitozko gailurhandiak, gure bidaiaren amaiera bikai-na dira.

54

www.gipuzkoabizikletaz.net

MIKEL ALBISU

Bi gurpileta bide anitz

Gustu guztientzakomendiak

eta bideak

1

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

15

14

16

Zegama

Ordizia

Mutiloa

Astigarraga

Zizurkil

Asteasu

Antzuola

Mutriku

Gipuzkoako orografia malkartsueta ezberdina dela eta, lurraldeamendi-ibiliak egiteko leku apartada. Mendizorrotz edo Jaizkibelmoduko kostaldeko goraguneek,barnealdeko mendizerrek, Aralaredo Aizkorri bezala, edo Izarritzedo Irimo moduko gailur ertainekGipuzkoa osatzen duten mendienfede ematen dute. Horri guztiari,lekuari izaera handia ematen dio-ten eta lurraldea urratsez urratseta motxila bizkarrean dutela eza-gutu nahi duten horiei bizigarriakematen dizkieten haran anitzakgehitu behar zaizkio -tamainadesberdinetakoak hauek ere-.

Alde batetik, maila guztietarakoegokiak diren mendi-ibili anitz egi-teko aukera daukagu. Ohikoenaasteburuetan kirol jarduera ohiko-ren bat egitea da: Ernio -Tolosaondoan dagoena eta gailurreanhilerri kezkagarri bat duena-, Ada-rra -Leitzarango bailararen ingu-ruan dagoena eta ezaugarritzathainbat monumentu megalitikodituena-, Txindoki -ibilbide zorro-tzagoak eta gailur harritsuak

dituena- edo Aizkorri, Gipuzkoa-ko sabaietariko bat, bezalakomendietara igotzea. Goiz batnahikoa izango da hauetarikobatera igotzeko eta lehen eskutikEuskadiko bazter honetako pai-saien bikaintasuna ziurtatzeko.

Bestalde, ibilbide handiko bideensare konplexu batek Gipuzkoakolurraldea iparraldetik hegoalderaeta ekialdetik mendebalderazeharkatzen du. Dagoeneko eza-gunak diren GRak dira -bi koskekseinaleztatzen dituzte, bata zuriaeta bestea gorria- asmo handiko-ak eta konplexuak diren ibilbide-ak balizatzen dituztenak, izan ere,osoak egingo balira, hainbat egu-neko ahalegina eskatuko lukete.Hala eta guztiz ere, tarteka edomotzagoak diren txangoetan egindaitezke.

Horrela, nabarmentzekoa da GR-121, Gipuzkoa erabat inguratzenduena, Nafarroarekin, Bizkaiare-kin, Arabarekin eta Kantauri Itsa-soarekin dituen mugetan barrena;GR-20a, Aralarreko mendizerranzehar doana edo GR-120, barne-aldeko ikuspegi bikaina eskain-tzen diguna, hiru gune arkitekto-niko eta erlijiosoen bidez: Loiola-ko Santutegia, Antiguako ermitaZumarragan eta ArantzazukoSantutegia. Gipuzkoako patroia-ren pausuak ere jarrai ditzakeguibilbide ignaziarreko GR-21etik,Loiolako san Ignaziok Iruñan zau-ritua izan ostean egin beharrekoibilbide neketsua gogoraraztendiguna; Arantzazura erromes joangaitezke, Donostiatik abiatuta,lurralde osoa zeharkatuz (GR-34)edo transhumantziaren bideagogoratu dezakegu (GR-35)abeltzainek hilabete hotz etaberoetan bazkalekuetara iristekoerabiltzen zutena.

Leitzaran

Arditurri

Legazpi - Azkoitia(Urola)

Ormaiztegi - Mutiloa

Hiriartekobide ziklistak

Ibilbide luzekobideak:

Bideberdeak

1

2

3

1

2

3

44

5

6

7

8

9

Aralar mendizerrako ibilbideezberdinen seinaleztapena

55

www.gipuzkoaoinez.net

GR 121 Gipuzkoara Txangoa

GR 120 Hiru tenpluen ibilbidea

GR 34 Donostia - Arantzazu

GR 35 Transhumantziaren bidea

GR 20 Aralarrera Txangoa

GR 21 Inazio bidea

GR 9 Probintzietako Abelbide Erreala

GR 11 Pirinioetako ibilbidea

GR 12 Euskadiko ur-banalerroaren ibilbidea

Irun-Endarlatsa

Lezo-Errenteria

Errenteria-Oiartzun

Astigarraga-Martutene

Hernani-Urnieta

Zizurkil-Asteasu

Tolosa-Alegia

Alegia-Itsasondo

Ormaiztegi-Beasain

Idiazabal-Segura

Segura-Zegama

Azpeitia-Azkoitia

Urretxu-Legazpi

Arrasate-Aretxabaleta-Eskoriatza

Soraluze-Bergara-Antzuola

Elgoibar-Maltzaga

110

1111

1122

1133

1144

1155

1166

56

Hotelak eta ostatuak

N O N L O E G I N ?

MARIA CRISTINARepública Argentina, 4

943 43 76 00 943 43 76 76www.mariacristina.eshmc@luxurycollection.com

H*****

> Donostia

ABBA LONDRES Y DE INGLATERRAZubieta, 2

943 44 07 70 943 44 04 91www.hlondres.comreservas@hlondres.com

H****

BARCELÓ COSTA VASCA Avda. Pío Baroja, 15

943 31 79 50 943 21 24 28www.barcelocostavasca.comcostavasca@barcelo.com

H****

HESPERIA DONOSTI Avda. Zarautz, 120

943 31 91 00 943 31 91 10www.hesperia-donosti.comhotel@hesperia-donosti.com

H****

N.H. ARANZAZU Vitoria-Gasteiz, 1

943 21 90 77 943 21 90 50www.nh-hotels.comnharanzazu@nh-hotels.com

H****

ASTORIA 7 Sagrada Familia, 1 (Esquina Sancho El Sabio)

943 44 50 00 943 44 54 54www.astoria7hotel.cominfo@astoria7hotel.com

H****

MONTE IGUELDOPaseo del Faro 134

943 21 02 11 943 21 50 28www.mercure.comwww.monteigueldo.com

H****

GUDAMENDIPº Gudamendi - Monte Igeldo

943 21 40 00 943 21 51 08www.hotelgudamendi.comreservas@hotelgudamendi.com

H****

BASIC CONFORTSan Lorenzo 12-2º

943 43 01 32/ 943 42 25 81943 42 25 81

www.basicconfort.combasicconfort@hotmail.com

P**

BASIC CONFORT IIPuerto 17- 2º

943 42 25 81 943 42 25 81www.basicconfort.combasicconfort1@hotmail.com

P**

BELLAS ARTESUrbieta, 64-1ºD

943 47 49 05 943 46 31 11www.pension-bellasartes.cominfo@pension-bellasartes.com

P**

BIKAINTriunfo, 8 - Entresuelo

943 45 43 33 943 46 80 74www.pensionbikain.comreservas@pensionbikain.com

P**

SAN SEBASTIANAvda. Zumalacárregui, 20

943 31 66 60 943 21 72 99 www.aranzazu-hoteles.comwww.hotelsansebastian.netsansebastian@aranzazu-hoteles.com

PALACIO DE AIETEGoiko Galtzara Berri, 27

943 21 00 71 943 21 43 21www.hotelpalaciodeaiete.cominfo@hotelpalaciodeaiete.com

H****

SILKEN AMARA PLAZAPlaza Pío XII, 7

943 46 46 00 943 47 25 48www.amaraplaza.comamaraplaza@hoteles-silken.com

H****

TRYP ORLYPza. Zaragoza, 4

943 46 32 00 943 45 61 01www.tryporly.solmelia.comtryp.orly@solmelia.com

H****

ANOETA Pº de Anoeta, 30

943 45 14 99 943 45 20 36www.hotelanoeta.comhotel@hotelanoeta.com

H***

AVENIDAPº de Igueldo, 55

943 21 20 22 943 21 28 87www.hotelavenida.netavenida@hotelavenida.net

H***

HUSA EUROPASan Martín, 52.

943 47 08 80 943 47 17 30www.hotelhusaeuropa.comhoteleuropa@husa.es

H***

CODINAAvda. Zumalacárregui, 21

943 21 22 00 943 21 25 23www.hotelcodina.esinfo@hotelcodina.es

H***

VILLA SORO Avda. de Ategorrieta, 61

943 29 79 70 943 29 79 71www.villasoro.cominfo@villasoro.com

H****

H****

EZEIZAAvda. Satrústegui, 13

943 21 43 11 943 21 47 68www.hotelezeiza.comhotelezeiza@adegi.es

H**

IRENAZ RESORT Pº Oriamendi, 94

902 73 39 17 / 943 30 81 49 /607 85 33 14 943 30 92 65www.irenaz.comresort@irenaz.com

HA**

LA GALERIAInfanta Cristina, 3-1

943 21 60 77/31 75 59943 21 12 98

www.hotellagaleria.comhotel@hotellagaleria.com

H**

LEKU EDERBº Igueldo, s/n

943 21 09 64 / 21 01 07943 21 97 91

www.lekueder.cominfo@lekueder.com

H**

NICOL’SPº de Gudamendi, 21Bº Igeldo

943 21 57 99 943 21 17 24www.hotelnicols.comhotel@hotelnicols.com

H**

PARMAGeneral Jauregui, 11

943 42 88 93 943 42 40 82www.hotelparma.comhotelparma@hotelparma.com

H**

TERMINUSAvda. de Francia, 21

943 29 19 00 943 29 19 99www.hotelterminus.esinfo@hotelterminus.es

H**

MONTE ULÍAAlcalde José Elosegi, 21

943 32 67 67 943 32 64 00www.hotelmonteulia.comcontacto@hotelmonteulia.com

H*

RECORDCalzada Vieja, 35

943 27 12 55 943 27 85 21www.hotelrecord.comhotelrecord@hotelrecord.com

H*

NIZAZubieta, 56

943 42 66 63 943 44 12 51www.hotelniza.comniza@hotelniza.com

H***

AIDAIztueta, 9-1º

943 32 78 00 943 32 67 07www.pensionesconencanto.comaida@pensionesconencanto.com

P**

ALAMEDABoulevard, 16 – 2º

943 42 64 49 943 43 30 15www.pensionalameda.comalamedapension@yahoo.es

P**

ALDAMARAldamar, 2-1º

943 43 01 43 943 42 36 95www.pensionaldamar.compension@pensionaldamar.com

P**

ALEMANASan Martín, 53

943 46 25 44 943 46 17 71www.hostalalemana.comreservas@hostalalemana.com

P**

AMETZAGAÑACamino de Uba, 61

943 45 63 99 / 45 90 92 943 47 27 78

www.ametzagana.comametzagana@terra.es

P**

ANOETAAvda. de Madrid, 13 – 1º

943 24 52 88/676 47 81 97943 24 52 88

reservas@pensionanoeta.com

ARTEA San Bartolomé, 33

943 45 51 00www.pensionartea.com

P**

BAHIASan Martín, 54 bis

943 46 92 11 943 46 39 14www.hostalbahia.combahia@hostalbahia.com

P**

ALTAIRPadre Larroca, 3.

943 29 31 33www.pension-altair.com pensionaltair@orange.es

P**

P**

ZARAGOZA PLAZA Plaza Zaragoza, 3

943 45 21 03 943 44 65 02www.hotelzaragozaplaza.com contacto@hotelzaragozaplaza.com

H*

ARRIZULPeña y Goñi, 1.

943 32 28 04 943 32 67 01www.arrizulhotel.cominfo@arrizulhotel.com

H*

BERRIA

BERRIA

ZALDUAPº Hipódromo, 8 (Zubieta)

943 36 66 20 943 36 12 67www.hotelzaldua.comhotel@hotelzaldua.com

H*

57N O N L O E G I N ?

> Astigarraga

> Azpeitia

> Beasain

> Bergara

ARRASATEBiteri Etorbidea, 1

943 79 73 22 943 79 14 16www.hotelarrasate.comhotel@hotelarrasate.com

H**

UXARTEBº Udala

943 79 12 50943 77 15 62

P**

BEIZAMABº Ergobia, s/n

943 55 00 42 / 33 29 77

P**

LOIOLALoiolako Inazio hiribidea, 47

/ 943 15 16 16 / 18www.hotelloiola.com

H**

LARRAÑAGA Elosiaga, 392

943 81 11 80 943 15 15 17www.hotel-larranaga.cominfo@hotel-larranaga.com

H*

GUREGASCarretera Nacional Km 1

943 00 08 05 943 31 03 63beasain.guregas@est.grupogureak.com

H**

SALBATORE Bº Salbatore, s/n

/ 943 88 83 07/62

H*

ORMAZABAL Barrenkalea, 11

943 76 36 50

H**

> Arrasate-Mondragón

KAIA Puerto, 12

/ 943 43 13 42www.pensionkaia.comreservas@pensionkaia.com

P**

KURSAALPeña y Goñi, 2 - 1ºD

943 29 26 66 943 29 75 36www.pensionesconencanto.comkursaal@pensionesconencanto.com

P**

LA CONCHASan Martín, 51

943 45 03 89 943 46 08 93www.pensionlaconcha.netreservas@pensionlaconcha.net

P**

LA PERLALoyola, 10

943 42 81 23www.pensionlaperla.com

P**

LOREAAlameda del Boulevard, 16

943 42 72 58943 42 72 58

www.pensionlorea.com

P**

MAITEAvda. Madrid, 19-1ºB

943 47 07 15 943 45 48 26www.pensionmaite.cominfo@pensionmaite.com

P**

REGILEaso, 9-1º

/ 943 42 71 43www.pensionregil.com

P**

URKIAUrbieta, 12

943 42 44 36www.pensionurkia.com

P**

URUMEAGetaria, 14 - 1º

943 42 46 05 943 42 46 05www.hostalurumea.comhostalurumea@mixmail.com

MONDRAGONBiteri Etorbidea, 16

943 71 24 33 943 71 23 43www.hotelmondragon.comhotelmondragon@hotelmondragon.com

H***

> Anoeta

BENTA ALDEA Ctra. Anoeta-Tolosa, s/n

943 65 40 79

P**

BUENA VISTA Cristobal Balenciaga, 42

943 21 06 00 943 21 06 01

P**

CHOMINAvda. Infanta Beatriz, 16

943 31 73 12

P**

GRAN BAHÍA BERNARDOEmbeltran, 16-1º dcha.

943 42 02 16 943 42 82 76www.pensiongranbahiabernardo.comgranbahia@mixmail.com

P**

ITXASOASan Juan, 14 - 2ºE-F

943 42 01 32 / 43 00 86 943 42 01 32

www.pensionesconencanto.comitxasoa@pensionesconencanto.com

P**

DONOSTIARRASan Martín, 6-1º

943 42 61 67 943 43 00 71www.pensiondonostiarra.cominformacion@pensiondonostiarra.com

P**

> Eibar

ARRATEEgo Gain, 5

943 20 72 42 943 70 00 74www.hotelarrate.es arrate@hotelarrate.es

H***

KRABELIN Bº Arrate, s/n

943 20 27 27 943 20 89 91www.hotelkrabelin.comcontacto@hotelkrabelin.com

H**

ZUMARDIMarinel, 12

/ 943 19 23 68zumardi001@terra.es

P**

> Deba

KANALA ITZIARItziar

943 19 90 35 943 19 93 64www.hotelkanala.com

H**

> Eskoriatza

AZKOAGA ENEA Gastañadui, 4

943 71 45 66 943 71 45 69www.hotelazkoagaenea.cominfo@hotelazkoagaenea.com

H***

AISIA DEBAMarkiegi, 6

943 60 80 52 943 19 24 00www.aisiahoteles.comkresala@aisiahoteles.com

H***

> Bidegoian

IRIARTE JAUREGIA Eliz-Bailara, 8

943 68 12 34 943 68 12 35www.iriartejauregia.cominfo@iriartejauregia.com

H****URIZAR

Ferrerías, 15943 79 12 93

P**

P**

> Azkoitia

LARRAMENDI TORREA San Juan, 6

/ 943 85 76 66/ 65www.larramenditorrea.comhotel@larramenditorrea.com

H*

IGARTZAOriamendi, 41

943 08 52 40 943 08 52 41www.goierri.com/h-igartzah-igartza@goierri.com

H*

> Elgoibar

TXARRIDUNAErmuaran bide, 3

943 74 87 78 943 74 87 79www.hoteltxarriduna.comreservas@hoteltxarriduna.com

H**

> Errenteria

BERRI-VERSALLES Alto de Capuchinos, 9

943 51 20 45 943 51 66 16www.hotelversalles.esreservas@hotelberriversalles.com

H**

> Errezil

TRINTXERALetea, 14

943 68 12 06 943 68 12 16www.trintxera.cominformazioa@trintxera.com

H**

MENDIGOIA Polígono ind. Torrebaso, 4

943 71 57 00 943 71 54 10www.hotelmendigoia.commendigoia@hotelmendigoia.com

H***

BERRIA

BERRIA

BERRIA

AZKUEAlto de Meagas, 2

943 83 05 54 943 13 05 00www.hotelazkue.cominfo@hotelazkue.com

H*

ITXAS GAINSan Roke, 1

943 14 10 35 943 14 10 33www.hotelitxasgain.cominfo@hotelitxasgain.com

H*

> Getaria

SAIAZ –GETARIASan Roke kalea 25-27

943 14 01 43 943 14 03 45www.saiazgetaria.cominfo@saiazgetaria.com

H**

ITURREGIBarrio Azkizu

943 89 61 34www.hoteliturregi.cominfo@hoteliturregi.com

H****

58 N O N L O E G I N ?

AISIA ORIO Hondartza Bidea, 1

943 89 44 40 943 83 17 44www.aisiahoteles.comorio@aisiahoteles.com

H***

ETXE AUNDIBº Torre Auzo, 9

943 78 19 56 943 78 32 90www.etxeaundi.cometxeaundi@etxeaundi.com

H*

ONGI ETORRI Kale Zaharra, 19 bajo

943 71 82 85 943 71 82 84

H*

SINDIKABº Aránzazu, 30

943 78 13 03

H*

> Orio

MAULEONNafarroa, 16

943 73 08 70 / 943 73 09 48943 73 18 45

www.hotelmauleon.com

H**

SANTUARIO DE ARANZAZUBº Aranzazu, 8

943 78 13 13 943 78 13 14www.hotelsantuariodearantzazu.comkoldo@hotelsantuariodearantzazu.com

H***

SORALUZE Bº Uribarri

943 71 61 79 943 71 60 70

H**

> Oñati

> Legazpi

LINTZIRINCtra. N-1, Madrid-Irún PK. 469

943 49 20 00 943 49 25 04www.hotellintzirin.comlintziri@adegi.es

H***

ELIZALDEIparralde Etorbidea, 1

943 49 25 86http://hotelelizalde.cominfo@hotelelizalde.com

H*

USATEGIETAMaldaburu bidea, 15

943 26 05 30 943 26 06 75www.hotelusategieta.comreservas@hotelusategieta.com

H****

> Oiartzun

GURUTZE BERRIBizardia Plaza, 7

943 49 06 25 943 49 37 23www.gurutzeberri.comgurutzeberri@gurutzeberri.com

H*

SORAN ETXEA Santiago, 3

943 71 53 98 943 71 44 20www.soranetxea.cominfo@soranetxea.com

H**

> Leintz-Gatzaga

> Mutriku

GURE AMETZAAlto de Arlabán

943 71 49 52

P**

PAMPINOT Kale Nagusia, 5

943 64 06 00 943 64 51 28www.hotelpampinot.cominfo@hotelpampinot.com

H***

OBISPOPza. del Obispo, 1

943 64 54 00 943 64 23 86www.hotelobispo.comrecepcion@hotelobispo.com

H***

ARBELaranga, s/n

943 60 47 49www.hotelarbe.cominfo@hotelarbe.com

H***

JAIZKIBELBaserritar Etorbidea, 1

943 64 60 40 943 64 08 42www.hoteljaizkibel.cominfo@hoteljaizkibel.com

> Hondarribia

H****

PARADOR EL EMPERADORPlaza de Armas, 14

943 64 55 00 943 64 21 53www.parador.es hondarribia@parador.es

H****

JAUREGUI Zuloaga, 5

943 64 14 00 943 64 44 04www.hoteljauregui.comjauregui@hoteljauregui.com

HA***

ATALAIAAritz Ondo, 69

943 62 94 33 943 63 17 23www.hotelatalaia.cominfo@hotelatalaia.com

H**

ETH IRUN Komete Sarea, 5 (Zaisa 2)

943 63 41 00 943 62 19 98www.hoteleth.comhotel@hoteleth.com

H***

TRYP URDANIBIA Jaizubia Hiribidea s/n

943 63 04 40 943 63 04 10www.solmelia.comtryp.urdanibia@solmelia.com

H***

PALACETEPza. Guipúzcoa nº5

943 64 08 13 943 64 62 69www.hotelpalacete.netinfo@hotelpalacete.net

H*

ALCÁZARAvda. Iparralde, 11

943 62 09 00 943 62 27 97www.hotelalcanzar.netinfo@hotelalcazar.net

H***

> Irun

ALAIAlto de Etxegarate, s/n

943 18 70 58 / 76 55943 18 71 17

etxegarate2@terra.es

H*

> Idiazabal

ZEPAICº Etxeberri, s/n

943 18 71 98 / 676 07 18 43943 18 71 72

www.hotelzepai.cominfo@hotelzepai.com

H*

RIO BIDASOANafarroa Behera, 1

943 64 54 08 943 64 51 70www.hotelriobidasoa.comreservas@hotelriobidasoa.com

H****

SAN NIKOLASPlaza Armas, 6

943 64 42 78 943 64 62 17www.hotelsannikolas.com

H**

IBIS IRUNLetxunborro, 77

943 63 62 32 943 62 58 16www.ibishotel.comH3220@accor-hotels.com

H*

EUROPAAvda. Iparralde, 59

943 62 21 44 943 63 24 24www.pensioneuropa.com

P**

LOS FRONTERIZOSEstación, 7

943 61 92 05

P**

TXARTELPº del Circuito, 1

943 36 23 40 943 36 48 04www.hoteltxartel.com info@hoteltxartel.com

H**

IBILTZE Antxota, 3-4

943 36 56 44 943 36 67 46www.hotelibiltze.comcontacto@hotelibiltze.com

H*

IZASKUNNagusia, 10

943 88 00 12

P**

> Itsasondo

> Lasarte-Oria

ZUMALABEMuelle Bajada, 2

943 60 46 17www.hotelzumalabe.comzumalabe@hotelzumalabe.com

H**

AITANAIparralde, 51

943 63 57 00 943 63 24 24www.hotelaitana.comhotelaitana@hotelaitana.com

H*

CASTILLO Ctra. N-1, km. 419

943 88 19 58 943 88 34 60www.hotelcastillo.info

H***

> Olaberria

NUEVONUEVONUEVONUEVONUEVOBERRIA

BERRIA

GETARIANOHerrerieta kalea, 3

943 14 05 67

P**

IRIBARAldamar, 23

943 14 04 51

P**

KATRAPONAKatrapona, 4

943 14 14 09 www.katrapona.com info@katrapona.com

P**

> Hernani

TXINTXUAZikuñaga, 76

943 33 36 80 943 33 18 35www.hotel-txintxua.comhtrecepcion@hotel-txintxua.com

H*

ZINKOENEAMayor, 57 - 1º

670 39 08 97 943 55 20 80

P**

59N O N L O E G I N ?

GAZTAINUZKETALEINTZ-GATZAGAAlto de Arlaban s/n

943 71 51 64

A

IRENAZ RESORT SAN SEBASTIÁNPº Oriamendi, 94

902 73 39 17 / 943 30 81 49 /607 85 33 14

943 30 92 65www.irenaz.comresort@irenaz.com

ITXASPEDEBA. Barrio Itxaspe-Itziar

/ 943 19 93 77www.campingitxaspe.com

A

TOMÁSZUMAIAPza. Eusebio Gurrutxaga, 12

943 86 19 16 / 615 72 13 33

A

USASKU-BERRIUSURBIL. Kale Zahar, 58

/ 943 36 11 95

A

JÁUREGUIHONDARRIBIA. Zuloaga, 5

943 64 14 00 943 64 44 04

www.hoteljauregui.comjauregui@hoteljauregui.com

HA***

HA**

Apartamentuak

TXIKI POLITMusika Plaza, s/n.

943 83 53 57 943 83 37 31www.txikipolit.com info@txikipolit.com

P**

BALENTIÑA Urola, 8

943 72 50 41

P**

AROCENAPº San Juan, 16

943 14 70 40 943 14 79 78www.hotelarocena.com reservas@hotelarocena.com

H***

GRAN HOTEL BALNEARIO DE CESTONA Pº San Juan, 30

943 14 71 40 943 14 70 64www.relaistermal.com reservas@relaistermal.com

H***

ITXUNEGabirialde, 14

639 23 88 89 943 16 11 46www.itxune.com itxune@itxune.com

P**

ORIA Oria, 2

943 65 46 88 943 65 36 12www.hoteloria.comhoteloria@hoteloria.com

H*

ROCA MOLLARRI Avda. Zumalakarregi, 11

943 89 07 67 943 89 49 10info@hotel-rocamollarri.comwww.hotel-rocamollarri.com

H*

IPARAmezti, Km. 1

943 83 23 13

P**

LAGUNAK San Francisco, 10

943 83 37 01 943 13 46 56lagunakerretegia@hispavista.com

P**

ORIA II San Francisco, 20

943 65 46 88 943 65 36 12www.hoteloria.comhoteloria@hoteloria.com

H*

TALASOTERAPIA ZELAILarretxo, 16. Playa Itzurun

943 86 51 00 943 86 51 78www.talasozelai.com info@talasozelai.com

H*

ZUMAIA Alai, 13

943 14 34 41 943 86 07 64zumaiahotela@euskalnet.net

H*

ETXE-BERRISan Cristóbal-Etxeberri

943 72 12 11 943 72 44 94www.etxeberri.com

H**

> Zumaia

> Ormaiztegi

> Tolosa

> Zestoa

> Zumarraga

ZEGAMASan Martín, 3

943 80 10 51

P**

> Zegama

ZELAILegazpi, 5 1º

670 26 49 22 943 72 92 37www.zelai.org

P**

ALAMEDAGipuzkoa s/n

943 83 01 43 943 13 24 74www.hotelalameda.nethalameda@euskalnet.net

H**

NORTEAmezti kalea, 1

/ 943 83 23 13www.galeon.com/hotelnorte

H*

OLATU Ipar kalea, 10

943 00 55 22 943 50 41 67www.olatuhotela.com

H*

KARLOS ARGUIÑANOMendilauta, 13

943 13 00 00 943 13 34 50www.hotelka.comkahotel@karlosnet.com

H****

ZARAUZAvda. Navarra, 26

943 83 02 00 943 83 01 93www.hotelzarauz.comhzarauz@hotelzarauz.com

H***

LER ARGIOtzaran, 15

943 33 13 34 943 33 19 88www.lerargi.netler-argi@telefonica.net

H**

VILLA DE URNIETA Dendategi, 4

943 33 38 66

P**

> Urnieta

> Zarautz

EKIAElizaurrea, 3

943 01 06 64 943 01 06 68www.ekiapentsioa.com info@ekiapentsioa.com

P**

XALOAEstropalari, 24

943 13 18 83 943 89 04 17www.xaloa.com xaloa@xaloa.com

P**

GURIAIdiazabal 46 bajo

943 00 56 50/ 688 63 84 71943 00 56 46

www.pensionguria.comreservas@pensionguria.com

P**

SANTAKUTZSanta Bárbara s/n

943 72 59 59 943 75 98 84 www.hotelsantakutz.com santakutz@hotelsantakutz.com

H*

> Urretxu

ATXEGA JAUREGIA

Aitzerra, 1 Pol. Ind. Zumartegi943 37 66 66 943 37 67 71

H*

OIANUME Ergoyen, 18

943 55 66 83 / 943 33 25 05943 55 63 14

www.oianume.comoianume@oianume.com

P**

> Usurbil

UROLAAntonio Oraa

943 53 30 08 943 53 30 46www.pensionurola.com reservas@pensionurola.com

P**

TALAI- MENDI ZARAUTZ. Talai Mendi, 708

943 13 00 02 943 89 02 72

www.talaimendi.cominfo@talaimendi.com

A

BERRIA

BERRIA

BERRIA

MIRACONCHA 24 SAN SEBASTIÁNMiraconcha, 24

943 44 41 30

ABERRIA

60

Landa-inguruneko ostatuak

> Abaltzisketa

> Aduna

> Aia

> Aizarnazabal

> Albiztur

> Astigarraga

> Azkoitia

> Antzuola

> Aretxabaleta

> Arrasate-Mondragón

> Alkiza

> Amezketa

> Asteasu

> Andoain

N O N L O E G I N ?

IZARRAUrdaneta, s/n

943 13 18 67 / 634 45 89 19

LANDARBIDE ZAHARLaurgain, 26

/ 943 83 10 95 www.landarbide.comlandar@wanadoo.es

EKOIGOABehekoetxezaharra Baserria

/ 943 14 83 86 www.nekatur.net/ekoigoaekoigoa@euskalnet.net

SAGARMANETAUrdaneta

943 13 30 94 / 630 90 00 50aitorirureta1@terra.es www.nekatur.net/sagarmaneta

PAGOEDERRAGASantio Erreka, s/n

943 13 10 96 / 686 45 00 04www.nekatur.net/pagoederragapagoederraga@hotmail.com

ORORTEGIArrutiegia, s/n

943 83 08 04 / 656 77 33 68www.nekatur.net/orortegi

OLASKOAGA GOIKOAOlaskoegia, s/n (Acceso por Orio)(Gi-3171)

943 58 08 14 / 607 23 38 24www.nekatur.net/olaskoagaolaskoagagoikoa@terra.es

LEKU EDERBº Urdaneta (Acceso por Zarautz PK.5,5)

943 13 23 73 943 83 49 08

NAERA HAUNDINaera Haundi Baserria, s/n (Gi-3670 PK. 2,300) Bº Sasiain

943 65 40 33www.naerahaundi.comnaerahaundi@euskalnet.net

BEGOÑABº Urdaneta, 21 (A 5 km. de Zarautz-Ctra. Abedaño)

943 83 18 29 / 659 62 05 79

AZKUEArrutiegia,1 (Gi-3710, PK 9,000)

943 13 10 28www.nekatur.net/azkue

AGOTE TXIKIBº Elkano. Acc. Zarautz

/ 943 13 37 49www.agotetxiki.com gemanasen@hotmail.com

AGERRESORO HAUNDIAndatza, 21

943 83 50 53www.nekatur.net/agerresoro

ZABALEBº Goiburu(Gi-3610 PK. 2) (NI-PK.443)

943 69 08 25 / 657 73 01 08

SARASOLA ZAHARRA Sarasola Zaharra Baserria

943 14 77 74 sarasolagro@yahoo.es

SEGORE ETXEBERRISanta Marina Bailara

943 58 09 76/ 610 46 07 51www.nekatur.net/segore

LETEAlkiza (Gi-3630 PK. 4,800)

/ 943 69 12 64 www.nekatur.net/lete

MITARTE GARAIAreantza Elizaurrea

943 79 17 51www.nekatur.net/mitartemitartegarai@euskalnet.net

IBARREIrimo Goena

943 76 63 10www.ibarre.comibarrenekazal@terra.es

TXERTOTAGoiburu

/ 943 59 07 21www.txertota.com

URRUZOLAAldapa Bailara s/n (Gi-3630. P.K. 6,100)

943 69 27 71www.urruzola.com

ARTEAGAGaragartza, 37

943 71 18 81 943 71 18 82www.arteagalandetxea.comarteaga@arteagalandetxea.com

SASKARATEBº Upazan (Gi-2631 PK. 9-10)

/ 943 69 04 46 www.nekatur.net/saskaratesaskarate@hotmail.com

UGARTEBº Beballara (Gi-2631 PK. 3)

943 69 27 22www.nekatur.net/ugartelegarrayolan@yahoo.es

ARTOLABº Santiagomendi

637 03 56 79 / 943 55 72 96www.nekatur.net/artola

CC

CC

CC

CC

ARRASPIÑESantio Zeharra, s/n

943 33 13 19www.nekatur.net/arraspine

HAUNDIKOALarraitz bidea, 2

/ 943 65 48 64 www.haundikoa.comhaundikoa@haundikoa.com

CC

LARRAXKO Etxabe, s/n

943 14 78 29

CC

CC

LOKATEOlaskoegia, 12

/ 943 89 07 15www.nekatur.net/lokatelokatera@begira.com

MAÑARINEGISantio Erreka

943 13 50 65 / 650 82 51 90 / 626 49 49 47www.manarinegi.comsaioezkurra@hotmail.com

CC

INDATE BERRIUrdaneta, 12

/ 943 13 30 58 / 667 86 30 23www.nekatur.net/indateagrogema@hotmail.com

LANDARBIDE ZAHAR 2 Laurgain Auzoa, 26

/ 943 83 10 95www.landarbide.com landar@wanadoo.es

CC

ERROTAOlazkoegia, s/n

943 83 54 65

CC

TXANGILUENEA ETXEAGozategi plaza, 20

606 10 24 23 943 13 41 04www.toprural.com/txangilueneagarbineaia@terra.es

CC

MAILAN Arratola, 18

943 89 03 45 943 89 03 45www.casaruralmailan.com

CC

TOLARELaurgain, 7

943 83 43 13/659 57 92 05www.toprural.com/casaruraltolare

CC

> Ataun

LAJA Santa Cruz, s/n

943 85 30 75 943 85 25 14www.nekatur.net/laja

ALDARRETA San Martin • Ota-mots s/n

943 18 03 66www.nekatur.net/aldarreta

LANDAGARRE Cº Agarre-Basarte, s/n

943 85 33 30 / 609 42 40 13www.landagarre.cominfo@landagarre.com

> Beasain

ARGIÑENEA Eldua. Cº Argiñenea, 21

637 18 29 98 / 943 68 33 71www.nekatur.net/argineneaarginene@euskalnet.net

PAGORRIAGA Ctra. Tolosa-Azpeitia, 22(GI-3720 KP 8,500)

943 58 20 71www.pagorriaga.com pagorriaga@euskalnet.net

BAZTARRETXE Aiztunalde, s/n

/ 943 68 33 86luisazpiroz@euskalnet.net

ZULUETA Bº Izarraitz, 77

943 85 35 49 943 85 35 49www.nekatur.net/zuluetaagrozulueta@yahoo.es

ZABALDOZubialde, s/n

677 40 59 11

BUENABISTA Ermaña Berri,2

943 33 02 05

CC

> Berastegi

BERRIA

BERRIA

61

> Elgeta

> Deba

N O N L O E G I N ?

ARRIOLA TXIKIArriola, s/n

943 19 20 00www.nekatur.net/arriolatxikiarriola_txiki@hotmail.com

GOIKOLA Lastur beia, s/n • Lastur(Gi-3292 PK.5) / 943 19 90 82 www.nekatur.net/goikola goikola@terra.es

ELEIZONDO San Nicolás, s/n. Lastur-Itziar

943 19 90 33 / 636 00 68 23www.nekatur.net/eleizondobzulaika@euskalnet.net

ARRUAN HAUNDILastur Beia • Lastur

/ 943 60 37 04www.lastur.netmezuak@lastur.net

ARRASKETA Lastur Beia, s/n • Lastur

943 60 40 71www.nekatur.net/arraketa

DONIBANE Itziar • Egia . (N-634 PK. 39,900)

/ 943 19 15 54 www.nekatur.net/donibanedonibane13@hotmail.com

ERROTA BERRIItziar • Bª Itxaspe (N-634 PK.35,200)

943 19 94 23 www.nekatur.net/errotaberrierrotarural@telefonica.net

PERLAKUA SAKA Bº Arriola, s/n

943 19 11 37/615 73 94 32www.sakabaserria.cominfo@sakabaserria.es

SANTUARAN BEKOABº Mardari, s/n (N-634 PK. 36)

943 19 90 56 943 19 94 73www.nekatur.net/santuaran

ELGETA San Roke, 26

943 78 91 07 943 78 91 06hotelrosena@terra.es

BARRENENGUA Barrenegua, 22

/ 943 76 82 21barrenengua@euskalnet.net

CC

EGUZKITZA ETXEABºLarragibel, 83

943 78 90 84www.nekatur.net/eguzkitza

CC

CC

CC

> Eibar

> Donostia

IRIGOYEN Petritza Bidea, 4 D. Zubieta

943 36 67 99www.nekatur.net/irigoyenarantxazurmendi@hotmail.com

ARISTONDO Pillotegi, 70 • Igeldo

/ 943 21 55 58 www.nekatur.net/aristondoaristondo1@euskalnet.net

LASKIN-ENEA Camino de Uba, 50

943 45 72 87 / 659 47 16 46943 46 32 96

MADDIOLA Padre Orkolaga, 161

652 70 31 28www.agroturismomaddiola.commaddiola@euskalnet.net

SOSOLA Mandiola Balle, s/n

943 20 81 76 www.sosola.com

CC

ITURRITXO Padre Orkolaga, 66

943 21 44 61 / 696 78 22 25www.iturritxolandetxea.comrosa@iturritxolandetxea.com

CC

IZEN EDER GOIKOABº Landarbaso (GI-2132, PK. 10)

943 51 08 34 943 52 84 78www.izeneder.com

CC

KANPOEDER Aingeru zaindaria, 58

943 31 07 54 www.kanpoeder.com info@kanpoeder.com

ZELAI EDERPillotegi Bidea, 41 • Igueldo

/ 943 31 47 08 www.nekatur.net/zelaiederzelaieder@mixmail.com

MAR Y MARAgiti bidea, 44

943 31 74 01

TXINDURRI-ITURRIMardari, 12 (N-634 PK. 34)

943 19 93 89 / 699 68 44 90www.txindurri.comtxindurri@txindurri.com

> ErrenteriaAÑARRE ZARRAZamalbide auzoa, 108

/ 943 52 37 51 www.nekatur.net

LARRE AUNDIAldura gunea, 6

943 51 57 63

> ErrezilETXEBERRI Etxeberri, 1. (Gi-2634 PK.15)

943 81 29 92 / 649 00 12 54943 83 51 13

www.nekatur.net/etxeberri

CC

> Ezkio-Itsaso

MANDUBIKO BENTAMandubia, s/n

943 88 26 73www.nekatur.net/mandubiko

AREANO Mendiola Elizatea,10(GI-3345 PK. 2,200)

/ 943 71 44 70www.nekatur.net/areano areano@euskalnet.net

LETEA Letea, s/n. Ctra. Tolosa-Azpeitia GI-2634 PK: 13

943 81 28 87 / 695 77 90 92www.nekatur.net/letea

CC

CC

CC

> Eskoriatza

> Getaria

ABETA Alto de Meagas

943 13 24 96www.nekatur.net/abeta

CC

ZUBELTZU-TORRE Zubeltzu-Torre

943 19 90 21zubeltzutorre@euskalnet.net

ABETA BERRIAbeta Berri baserria s/n

943 13 39 60www.aberricasarural.coma.berri@telefonica.net

CC

> Bergara

ANDURI Ubera, 13. (GI- 2632 km, 29)

943 77 70 50www.nekatur.net/anduriandurilandaetxea@yahoo.es

LAMAINO ETXEBERRIBº San Martzial

/ 943 76 35 06 www.nekatur.net/lamainomaristegi@wanadoo.es

CC

IZARREErrezilgo s/n

943 81 35 24 / 629 34 95 26943 15 18 98

www.izarre.biz

TXERTURI GOIKOABº Itxaspe (A-8 salida nº13 N-634 PK.38)

/ 943 19 91 76 www.nekatur.net/txerturitxerturigoikoa@terra.es

AGOTE AUNDIBº Askizu, s/n

/ 943 14 04 55 www.nekatur.net/agoteaundiesnalerkizia@terra.es

ITSAS LORE ETXEAEitzaga, 14

943 14 06 19 / 665 73 89 44www.itsaslore.com xeri@itsaslore.com

GURE AMETSAOrrua, s/n. N-634 Pk: 26,5

943 14 00 77ainhoa799@msn.comwww.nekatur.net/gureametsa

CC

URKI Bº Askizu

943 14 00 49 / 660 03 49 80www.urkitxakolina.cominfo@urkitxakolina.com

ZELAIETA BERRI Itxaspe, s/n

653 06 96 71

CC

ABETA-ZAHARRA Meagas. 943 83 30 41 www.nekatur.net/abetazaharra

PARDIOLA Osiñaga Bailara, 29

943 33 36 79 / 656 73 41 39943 33 60 41

www.euskalnet.net/euskotelpardiola@euskalnet.net

PAGOAGACaserío Pagoaga, 1

943 33 20 73

CC

CC

XABIN ETXEASan Prudentzio, 2

943 14 00 67 943 14 05 44www.nekatur.net/xabinetxeaxabinetxea@wanadoo.es

CC

> Hernani

BELAZARTEPagoaga Bailara, 10

943 33 15 69 belazarte@euskalnet.net

CC

> Hondarribia

AROTZENEA Bº Jaitzubia, s/n

/ 943 64 23 19/679 49 25 43reservas@arotzenea.net www.arotzenea.net

ARROBI-GAIN Arkoll-Santiago s/n

943 64 21 31www.nekatur.net/arrobigain

CC

ART AND RELAX Jaizubia, 17

943 64 05 55www.artandrelax.com info@artandrelax.com

CC

BERRIA

BERRIA

62

> Urnieta

N O N L O E G I N ?

> Tolosa

NAGUSI ETXEABedaio, 26 B

/ 943 65 20 03www.nekatur.net/nagusietxea

ALTZIBAR BERRI Goiburu, 33

/ 943 55 70 97/626 55 14 29www.nekatur.net/altzibaraltzibarberri@yahoo.es

ENBUTEGI Enbutegi Goikoa, 2

/ 943 55 37 97www.nekatur.net/enbutegi www.enbutegi.comenbutegi@hotmail.com

KOSTEGI Oztaran, 30 D.

943 36 56 88 www.kostegi.net

ARTZU Montaña, s/n. (Gi-3440 PK. 14)

943 64 05 30www.euskalnet.net/casartzu

ARTIZARRA Zimizarga, 46

655 72 18 34 • 943 64 23 37www.nekatur.net/artizarraxetxepare@euskalnet.net

CC

CC

> Oiartzun

ARKALE ZAHARArkaleko bidea, 21. BºGurutze

943 49 00 65www.oarsoaldea-turismo.net

> Olaberria

> Oñati

> Orio

ERRETEGI HAUNDI Erretegi bidea, 2. Bº Iturriotz

645 71 05 25 / 943 49 46 29www.oarsoaldea-turismo.neterretegi@erretegihaundi.net

AROXKENE Aroxkene, 7 (Ctra. Artikutza PK.3,5)

943 49 46 92www.aroxkene.es.vg aroxkene@yahoo.es

PELUAGA Arkale bidea, 31. (N-I Madrid-Irun)

/ 943 49 25 09www.peluaga.compeluaga@ole.com

AIZPERRO Sección, 1. Km. 13 N-634

/ 943 83 54 19www.nekatur.net/aizperro

ARREGI Garagaltza, 19.

/ 943 78 08 24www.nekatur.net/arregi

BORDA Errekalde (N-I PK. 1-2)

/ 943 16 06 81bordaolaberria@terra.eswww.nekatur.net/borda

CC

> Lazkao

> IrunANTXOTEGIMeaka, (Crta. Ibarla), 118. Ctra. Parque de Peñas de Aia por Irun km. 13

943 62 21 39www.adimedia.net/antxotegi antxotegi@adimedia.net

TXENDUNEABEAZPI Semisarga, 47

618 75 95 34www.txenduneabe-azpi.comtxenduneabe-azpi@hotmail.com

POSTIGU Zimizarga, s/n

/ 943 64 32 70www.nekatur/postigu

MAIDANEA Arkoll. Caserío Maidanea, s/n

/ 943 64 08 55www.nekatur.net/maidanea

IKETXE Arkolla-Santiago, s/n

/ 943 64 43 91www.nekatur.net/iketxeiketxes@tiscali.es

MENDIOLA Ventas-Landetxe, 33

943 62 97 63 / 637 94 08 83www.nekatur.net/mendiolaagroturismomendiola@gmail.com

PALACIO SAN NARCISOOlaberria San Narciso, 88

943 63 53 79 / 629 49 03 15943 63 53 79

www.nekatur.net/sannarcisopalaciosannarciso@yahoo.es

LIZARGARATE Lazkaomendi, 8 (GI-3491, km 1.1)

943 88 19 74info@lizargarate.comwww.lizargarate.comwww.nekatur.net/lizargarate

CC

CC

CC

MONTAÑENEABº Akartegi, 28

943 64 38 12alicia.gortari@terra.es

CC

HARITZPEZimizarga, 49

943 64 11 28 / 635 72 71 28haritzpe@telefonica.net

CC

> Mendaro

> Mutiloa

> Mutriku

> Leintz-Gatzaga

> Lezo

ATXURI Bº Garagarza.

943 85 04 41 atxuribastida@terra.es

LIERNI GARAKOALierni auzoa, s/n

943 80 16 99 943 80 15 07

HAITZALDE Galdona. Casa Elorreta, s/n (Paraje Eskimera)

943 60 48 65 / 626 91 39 00www.haitzalde.cominfo@haitzalde.com

ZURGIARRE-ETXEAGaintxurizketa. (Gi-2638 PK. 4)

943 34 14 85www.oarsoaldea-turismo.netzurgiarre@euskalnet.net

JUANMARTINDEGISagasti Bailara, 15

943 52 65 41www.oarsoaldea-turismo.net

ENDARA Sagasti Bailara, 13 (GI-2638 PK. 3,8)

609 17 94 70www.endara-lezo.comendara_lezo@hotmail.com

ATERBE Caserío Zelaikoa, s/n

/ 943 71 50 37www.aterbe-rural.com

CC

CC

CC

KILIMON Arana Erreka, 9

943 75 51 05 / 655 70 05 51943 75 51 05

www.kilimonetxea.cominfo@kilimonetxea.com

CC

KOOSTEI Artzain Erreka, s/n

943 58 30 08 / 659 78 04 44www.nekatur.es/koosteikoostei@telefonica.net

CC

ORUEErgoena, 28

943 80 19 00www.casaruralorue.comcasaruralorue@hotmail.com

CC

> LegazpiPASTAIN Telleriarte, 1.

943 73 06 72www.nekatur.net/pastain

HIGERALDEAkartegi, 37

943 64 39 16 /679 84 77 27943 64 39 16

www.higeralde.comcasaruralhigeralde@yahoo.es

CC

MATZURIBº Galdonamendi

/ 943 60 30 01

PIKUA Laranga, 26

943 60 30 12 / 629 10 57 33www.pikua.esluis@pikua.es

CC

IRAGORRISorondo bidea, 2

943 49 26 38 www.oarsoaldea-turismo.net

CC

> SeguraONDARRE Caserío Ondarre.

943 80 16 64www.acvmultimedia.com/ondarreondarre@hispavista.com

EIZAGUIRRE C/ Olaberria, 12

646 15 63 98/629 26 42 84www.caserioeizaguirre.comreservas@caserioeizaguirre.cominfo@caserioeizaguirre.com

CC

> LegorretaBARTZELONAEsnaola, 7.

943 80 62 06www.nekatur.net/bartzelona

> LizartzaILLARRAZU Caserío Illarrazu, 130

943 58 05 78 www.illarrazu.com

CC

AITZARRIKarrika auz. Errotaurre Etxadia, 11

655 73 89 10 943 49 17 10 www.aitzarri.esaitzarri@hotmail.com

CC

AMALUR BºOrtzaika, s/n

/ 943 83 28 88www.nekatur.net/amalur

IGELDOErdiko Borda, 68

645 72 25 37www.igeldoturismo.comjose@igeldoturismo.com

ERRETZABAL TXIKI Ortzaika, s/n.

679 62 72 63erretzabal.txiki@hotmail.comwww.nekatur.net/erretzabal

CC

KORTETA San Esteban, 70

639 46 96 33 943 24 02 43info@korteta.com

BERRIA

BERRIA

BERRIA

63

> Villabona

> Zaldibia

> Usurbil

> Zarautz

N O N L O E G I N ?

AKULEBI Legarreta, s/n

/ 943 69 30 34 / 11 84www.nekatur.net/akulebi

ZABALEA San Esteban, s/n • (N-634 PK.4)

630 56 25 88 943 36 12 61 www.nekatur.net/zabaleazabalea@arrakis.es

KAROBI Camino de Petritza s/n

/ 943 36 06 35

IBARROLA Kale-zahar (N-634. PK. 2,200)

943 36 30 07ibarrolaweb@hispavista.com

BARAZAR Berridi, 10 • Zubieta

/ 943 36 33 58www.nekatur.net/barazar

MONTEFRIO Goiburu, 46 (Gi-131 PK. 3)

943 55 71 58 www.nekatur.net/montefrio

ALUSTIZA Amasa s/n

/ 943 69 03 61 alustiza2001@terra.es

GAIKOETXEBº Urteta, s/n

943 13 29 00 / 686 26 51 22 www.nekatur.net/gaikoetxe begotorrega@terra.es

AGERRE GOIKOAAgerre Goikoa Baserria(N-634-17,5).

943 83 32 48www.nekatur.net/agerregoikoa

CC

URRESTI Bº Amasa, s/n

943 69 04 44www.urrestiamasa.neturrestiamasa@telefonica.net

LAZKAOETXE Aiestaran Erreka, s/n

/ 943 88 00 44 www.nekatur.net/lazkaoetxelazkaoetxe@terra.es

AITZETA 3ªMUTRIKU. Ctra. Deba-Gernika, Km. 3,5

943 60 33 56

FARO DE HIGUER 3ªHONDARRIBIA, Paseo de Faro, 58

943 64 10 08 943 64 01 50

GALDONA 3ªMUTRIKU. Ctra. Deba-Gernika, Km. 57,8

943 60 35 09

JAIZKIBEL 3ªHONDARRIBIACtra. Guadalupe, Km. 22

943 64 16 79 943 64 26 53www.campingjaizkibel.comrecepcion@campingjaizkibel.com

SANTA ELENA 3ª MUTRIKUCtra. Deba-Gernika, Km. 5

943 60 39 82

SATURRARAN 3ªMUTRIKUSaturraran

943 60 38 47

GRAN CAMPING ZARAUZ 2ªZARAUTZ. Monte Talai-Mendi

943 83 12 38 943 13 24 86www.grancampingzarautz.cominfo@grancampingzarautz.com

PLAYA DE ORIO 1ªORIO. N. 634, Km. 13

943 83 48 01 943 13 34 33kanpina@terra.es www.oriora.com

ITXASPE 2ªDEBA- Autop.A8, Sal.13 - ItziarN-634 Bilbao- S.S., Km. 38,5.

943 19 93 77 943 19 93 77www.campingitxaspe.com

LAKIOLA (CAMPING RURAL) 3ªLEGAZPI. Urtatza-Egialde, 18

649 57 74 42TALAI-MENDI 2ªZARAUTZ. N-634, km. 17,5

943 83 00 42talaimendi@campingseuskadi.com

ZINGIRA 2ªAIA. Olaskoegia, s/n (N-634 km 13)

943 13 20 79zingira@telefonica.net

IGUELDO 1ªDONOSTIA-SAN SEBASTIÁNPº Padre Orkolaga, 69. Bº Igeldo

943 21 45 02 943 28 04 11www.campingigueldo.cominfo@campingigueldo.com

ITULAZABALAitze, 2 (buzón 321)

943 13 30 53 / 619 97 17 12www.itulazabal.com

OLIDEN 2ªOIARTZUNCtra. Gral. Madrid-Irun N-1, Km. 470

943 49 07 28

BERAZADI-BERRITalai mendi, s/n

943 83 34 94www.nekatur.net/berazadi

> Zizurkil

> Zumaia

ZELAIKOASansinenea, s/n (Gi-631 PK.1,5)

/ 943 14 74 92 • 679 25 71 96www.nekatur.net/zelaikoazelaikoa@telefonica.net

ZIASOROBuztin Bailara

943 69 31 43www.nekatur.net/ziasoro

NEKOLA Camino Urbano.

943 69 20 51www.nekola.comnekola@terra.es

GOIZALDI Mendibailara, 59

943 69 27 82 / 943 36 37 73www.nekatur.net/goizaldi

LANDARTE Ctra. De Artadi, 1

/ 943 86 53 58www.landarte.net reservas@landarte.net

KARAKAS ZAHARArtadi, 26

/ 943 86 17 36www.nekatur.net/karakas

JESUSKOA Oikia, 45

/ 943 14 32 09635 75 88 49

www.jesuskoa.netjesuskoa@jesuskoa.net

CC

CC

SANTA KLARAArritokieta. Santa Klara, 2

/ 943 86 05 31 639 87 96 11www.santaklara.euinfo@santaklara.eu

ARRATZAINArratzain bide, 21.

943 36 66 63www.agroturismoarratzain.cominfo@agroturismoarratzain.com

> Zegama

> Zestoa

TELLERINEAizpea s/n.

943 58 20 31www.nekatur.net/tellerine

OIHARTE Irukarate-Gain, s/n.

680 17 12 91www.nekatur.net/oiharte oiharte@euskalnet.net

ARRIETA HAUNDIBº Arrietaldea, s/n

/ 943 80 18 90www.euskalnet.net/arrietahaundiarrietahaundi@telefonica.net

TOLARE BERRI943 14 82 63 / 649 51 89 71

www.nekatur.net/tolare

AGIÑAAizarna s/n.

943 14 79 09 www.nekatur.net/aginaagina.turismo@euskalerria.org

ARANBURUAizarna, 4.

/ 943 14 80 05www.nekatur.net/aranburutxondei@hotmail.com

CC

AZKETA ERROTACaserío Azketa-Errota, 38.

617 19 37 28www.nekatur.net/azketaerrota

CC

> Zerain

CC

ILLUMBETxoko Alde, 20.

666 88 49 01www.nekatur.net/illumbe

IRIZAR AZPIKOA Urreta 17

943 88 77 18www.nekatur.net/irizar

CC

Kanpinak

KORTAZARXiriboga Auzoa 14, bajo

606 97 02 65www.kortazar.com info@kortazar.com

HAIN TXIKIA, HAIN HANDIATAN PEQUEÑA, TAN GRANDE

Argibideakwww.gipuzkoaturismo.net

On Line Turismo ErreserbakTel.: 902 443 442 // 0034 943 21 77 17www.reservasguipuzcoa.com

GIPUZKOA

Bizkaia

Álava-Araba

DonostiaSan Sebastián