Geneak eta manipulazio genetikoa

ADN geneen materiala

• Kromosamak proteinez eta ADNez osatuta daude.

• ADN-a herentziazko materiala da.

• Prozezua horrela da:– Interfasean filamentu

fin eta luzeak– Mitosian Kromosomak

bikoiztuta

ADN molekularen egitura• ADN-aren helize

bikoitzaren eredua (Francis Crick eta James Watson)

• Molekula luzea bi kate eta helize forma biribildua du.

• Nukleotidoak monosakarido batez (pentosa), nitrogenatuko basez (A, C, G, T) eta talde fosforiko batez osatuta daude.

• A T-rekin juntatu behar da, eta C G-rekin

ADN-aren funtzioak

• Genetika informazioa eramatea.• Karaktere agerpena kontrolatzea• Zelulaz zelula transmititzea.

ADN-a informazio dauka bere barruan

• Nukleotido segidaren ordena desberdina da.

• Mezu kodeatua eramaten du

• Kromosoma bakoitzak ADN molekula bat eta gene asko ditu.

Geneen informazioa

• Herentziazko karaktere bat izateko, dagokion genea izan behar du.

• Proteina egokia sintetizatzea.

Kode geneteikoa• Proteina desberdin

sortzeko beharrezkoa den informazioa du ADN-a.

• ADN-a ``Itzultzeko´´ kode genetikoa erabiltzen da.

• Nukleotido bakoitza nitrogenodun oinarriarekin irudikatzen da.

• Hiru nukleotido hirukode bat osatzen dute.

• Hirukote bat material genetikoa eramaten duen unitate txikiena da.

Mezu genetikoaren itzulpena

• Proteinak zitoplasman sortzen dira eta funtzioa nukleoan.

• Itzulpena:– Lehenengo etapa: ADN zatiaren kopia.– Bigarren etapa: Dagokion proteina

ekoitzi.

Erreplikazioa

• Nukleotidoren baturak hauts eta kate bakoitza kremaiera baten antzera bereizi.

• Kate bat bestearen moldea da.

• Bi ADN molekula berdin berdinak informazio genetiko berarekin.

• Kopia eraginkorra baina ez perfektua.

Mutazioak• Bat- bateko aldaketa.• Era naturalean.• Eragileak eragile

mutagenetikoak.• Ugalkorra ez den zelulan

heriotzarekin desagertuko da. Tumoreak eragin ditzateke.

• Ugalkorrean belaunaldiz-belaunaldi transmititzen da.

• Aniztazun genetikoa bi gene batean bi alelo edo gehiago izatean datza eta hori mutazioz gertatzen da.

Ingeniaritza genetikoa• Hainbat teknika komplexu

saila hartzen ditu.• Prozezua honela gertatzen

da:– Lekuz aldatu nahi den

genea aurkitzea– Genea isolatzea. ADN leku

zeatzetik mozten da.– Genea beste ADN

segmentu batean txertatzea. ADN errekonbinaketa.

– Zelula ostalarian sartzea– Dagokion proteina

(intsulina) ekoizteko gai dela egiaztatzea.

– Genea klonatzea

Organismo transgenikoak• Organismo batzuk

ingeniaritza genetikoaren bitartez eraldatuta daude: Genetikoki eraldatutako organismoak (GEO).

• Prokariotikoak edo eukariotipoak.

• Eraldatutako eukariotipoak organismo transgenikoak.

• Ekoizpena:– Eraldaketa: eraldatutako

zelula txertatu.– Birsokuntza:

eraldatutako zelulatik abiatuta landare edo animali bat lortzea.

Giza Genoma Proiektua

• Organismo baten genomaren ADN-a sekuentziatzeko, laborategi batzuen elkarlana behar da. Zientzialariek lankidetza proiektuak jartzen dituzte abian: Genoma Proiektua.

Giza genoma Proiektua

• 1990ean hasi zen James Watson-ek zuzendari zela.

• Proposatu zituzten helburuak:– Existitzen ziren geneen

mapa egitea, zein kromosoman eta non.

– Gene bakoitzaren nukleotido segida zehazte

– 2003ko apirilan giza ADN sekuentzazio osatu. GGP-a jarraitzen du oraindik.

Giza Genomaren ezaugarriak

• Hauek dira:– 3200000000 oinarri pare ditu ( 3,2

·109 ).– Genomaren %2 bakarrik geneak ditu.– Pertsona guztientzat ia bera da, %0,1

baino ez gaitu bereizten.– 25000 gene ditu.– Giza proteinen erdia, beste ezpeziekin

zerikusia dute.

GGP-aren aplikazioak

• Giza genomaren ezagutzatik, osasunaren alorrean urratz handiak eman dira.

• Etorkizunerako itxaropen terapia genetikoa da.

Ingeniaritza genetikoaren erbilerak

• Izaki bizidunak loborategietan erabiltzea bioteknologia da.

• Bioteknologiaren erabilerak:– Giza osasuna:

Farmazia produktuak Ezaugarri bereziak dituzten elikagaiak Transplanteak egiteko organoak

• Nekararitza eta abeltzaintza:– Erresistentzia jartzeko– Landareek edo animaliek azkarrago azteko

Giza Genomaren arriskuak

• Arriskuak hauek dira:– Aniztasun genetikoaren galera– Lekuz aldatutako geneak propagatzea– Osasunerako kaltegarriak

Guillermo PradoPablo Sanz

Santiago PozaPablo Arruebarrena

ESKERRIK ASKO ENTZUTEAGATIK