PROCEDEMENTOS DE FORMACIÓN DE

PALABRAS:

A DERIVACIÓN (POR SUFIXACIÓN

E POR PREFIXACIÓN), A COMPOSICIÓN E A PARASÍNTESE.

Adaptación e tradución ao galego de “Los prefijos y los sufijos”, de MCA: http://www.slideshare.net/fugitiva/prefijos-sufijos-4508482 e complementos

engadidos ao traballo de Román Landín.

Escribe unha listaxe de palabras derivadas de:

zapato reloxo mar

Escribe una lista de palabras derivadas para:

zapato reloxo mar

zapatiño reloxos mareiro

zapateiro reloxería mariña

zapatería reloxeiro submarino

Contesta:

Que parte das palabras da familia de “zapato” non mudou ao transformala?

zapato reloxo mar

zapatiño reloxos mareiro

zapateiro reloxería mariña

zapatería reloxeiro submarino

O fragmento “zapat-” fai a función de lexema (raíz). Serve para formar outras palabras relacionadas ao termo: zapat- = zapatear,

etc.

Contesta:

Que parte das palabras da familia de “reloxo” non mudou ao transformala?

zapato reloxo mar

zapatiño reloxos mareiro

zapateiro reloxería mariña

zapatería reloxeiro submarino

“relox-” fai a función de lexema (raíz). Serve para formar outras palabras relacionadas ao termo: relox- = reloxiño, reloxeiro, etc.

Contesta:

Que parte das palabras da familia de “mar” non mudou ao transformala?

zapato reloxo mar

zapatiños reloxos mareiro

zapatería reloxería marina

zapateiro reloxeiro submarino

“mar-” fai a función de lexema (raíz). Serve para formar outras palabras relacionadas ao termo: mar- = marítimo, etc.

O lexema é a parte da palabra que non se altera na familia de palabras, chamada tamén familia léxica

zapato reloxo mar

zapatiño reloxos mareiro

zapateiro reloxería mariña

zapatería reloxeiro submarino

O lexema serve de base para a creación de familias de palabras a través de tres mecanismos: a derivación e a composición e a

parasíntese.

Observa:

Determina os sufixos empregados na familia de “mar”:

Os sufixos son: -eiro, -iña, -ino

Nesta familia sobrounos unha parte da palabra…. sub-,

¿soavos este tipo de partículas?

zapato reloxo mar

zapatiños reloxazo mareiro

zapatería reloxería mariña

zapateiro reloxeiro submarino

Mergullémonos…

Vexamos con detemento:

submarinoLexema (raíz)

Vexamos con detemento:

submarinoLexema (raíz) Sufixo

(derivativo)

Vexamos con detemento:

submarinolexema (raíz)

sufixoCal é a función desta parte?

Vexamos con detemento:

sub-A parte “sub-” é o PREFIXO na palabra “submarino” válenos para

derivar palabras, para crealas.

-

Van antes do lexema. Achegan un novo significado á palabra.

PREFIXO DE ORIXE GREGA EXEMPLO

PREFIXO DE ORIXE LATINA EXEMPLO

-a/ an- negación amorfo co- / con-

compañía coprotagonista

anti- en contra de antitaurino des- acción contraria

desfacer

endo- dentro de endoscopia extra- fóra de extraoficial

exo- fuera de exógeno in- / i- negación invisible

hiper- posición superior,

abundancia

hipermercado pre- anterioridade pretemporada

hipo- posición inferior,

escaseza

hipoacusia pos(t)- posterioridade postelectoral

macro- tamaño superior macroconcerto re- repetición reutilizar

micro- tamaño inferior microbús sub-, su-, so-

inferioridade subdesenvolvido

Procedemento 2:A COMPOSICIÓN

Procedemento 1A:

DERIVACIÓN POR PREFIXACIÓN

Ao empregar un prefixo formamos unha palabra con significado novo…Indica de que orixe é o prefixo que se

indica e o seu significado…

• preacordo

• subterráneo

• hiperactivo

• expolicia

• extraterrestre

• antimilitar

• amoral

• inmoral

Procedemento 1B:DERIVACIÓN POR SUFIXACIÓN

ALTERATIVO

- Modifican o significado da raíz:

- Seguen a ser substantivos.

DERIVATIVO- O significado cambia.

- Pode tamén cambiar a clase de palabra.

Práctica 1

Indica os sufixos nas seguintes palabras e de que tipo son:

patadón artista saboroso

cuartucho grandísima zapatería

patadón: patad+ón, sufixo alterativo

artista: art+ista, sufixo derivativo

saboroso: sabor+oso, sufixo derivativo

cuartucho: cuart + ucho, sufixo alterativo

grandísima: grand+ ísim+a, sufixo alterativo

zapatería: zapat + ería, sufixo derivativo

SUFIXO VERBAL SIGNIFICADO EXEMPLO EXEMPLO

-ear Acción rpetida durante certo tempo. gotear

-ecer Comezo ou desenvolvemento dun estado. envellecer

-iscar Acción repetida con pouca intensidade. uliscar

-ificar Acción que atribúe unha calidade ou modo de ser.

clarificar

-izar Acción que atribúe unha calidade ou modo de ser.

civilizar

SUFIXO A PARTIR DE SUBSTANTIVOS

SIGNIFICADO EXEMPLO EXEMPLO

colectivos Indica colectividade. alumnado

locativos Indica lugar barbería

de acción Indica acción ou proceso audición

abstractos Indican calidade abstracta elegancia

profesionais Indican emprego ou oficio. carpinteiro

SUFIXO A PARTIR DE ADXECTIVOS

SIGNIFICADO EXEMPLO EXEMPLO

xentilicos Indican procedencia ou orixe. catalán, -á

caracterizadores Resaltan algo da persoa amable, brután, -ana

TIPOS

DE

SUFIXOS

Procedemento 2:A COMPOSICIÓN

+

+ +

+

Práctica 2

LEXEMA 1 LEXEMA 2 PALABRA COMPOSTA

parabrisasIdentifica as palabras compostas:

- Busca o sacarrollas no moble bar do salón- O gardarríos asistiu ao cabodano do curmán.- Para xantar comeu porco bravo con coliflor.

Procedemento 3: A PARASÍNTESE

Parasíntese “por derivación e prefixación simultánea”.

alaranxado???

alaranxa?

laranxado?

alaranxado

Parasíntese “por composición e derivación”.

2

”.

1

R e p a s e m o s :• O lexema é a parte da palabra que permanece inalterable, achega o

sgdo. léxico e é a base da familia léxica (mareiro, marea, maremoto)

• O sufixo é o morfema que colocamos despois do lexema (mareiro, marea, maremoto. A sufixación é un procedemento de formación de palabras (1a)

• O prefixo é o morfema que vai antes do lexema (submarino). A prefixación é outro procedemento de formación de palabras (1b).

MÁIS PROCEDEMENTOS DE FORMACIÓN DE PALABRAS..

• A composición é un procedemento de formación de palabras que consiste en unir dous lexemas: vacaloura. (2)

• A parasíntese (3) crea novas palabras, (3a) ben prefixando e sufixando a un tempo (aterraxe) ben derivando por sufixación unha palabra composta (botafumeiro) (3b).