euskara planak: nondik gatoz, non gaude eta nora goaz · euskara planak: nondik gatoz, non gaude...

EUSKARA PLANAK:NONDIK GATOZ,

NON GAUDE ETA NORA GOAZ

ELHUYAR_df:Maqueta 22/6/07 12:07 Página 3

© Elhuyar Aholkularitza© Argitalpen honena: Gipuzkoako Foru Diputazioaren

Giza Eskubideetarako, Enplegurakoeta Gizarteratzeko Departamendua

Alberdania, S.L.-k prestaturiko argitalpena.Inprimatzailea: Itxaropena S.A. Araba k. 45 –Zarautz–.

ISBN: 978-84-96643-46-8Lege Gordailua: S.S.



NON GAUDEETA NORA GOAZ

GIZA ESKUBIDEAK IV


SARRERA

Hamar liburuko serie batekoa da argitalpen hau. Sis-tematización de experiencias de participación ciudadana enel Norte y en el Sur proiektuko esperientziak biltzen dituserieak.

Alboan eta Hegoa erakundeek eta Pedro Arrupe GizaEskubideen Institutuak bultzatu dute proiektua, bi urtekoa.Bi helburu hauek ditu: Hegoaldean eta Iparraldean gizon--emakumeen garapenaren alde lan egiten duten eragileenjardunbideetan sakontzea eta horien lana hobetzen eta in-dartzen laguntzea, eta ohartaraztea beren orientazio eta jar-dueretan herritarren parte-hartzeak duen garrantziaz.

Horretarako, zenbait jarduera egin dira; besteak beste,Kolonbiako eta Costa Ricako (Latinoamerika) hainbat era-kundek eta Euskadiko eta Valentziako (Espainia) beste zen-baitek izandako parte-hartzearen hamar esperientzien siste-matizazioa. Hauek dira hamar erakunde horiek:

• Kolonbia: COPEVISA kooperatiba, Escuela PopularClaretiana eta AMOR Asociación de Mujeres delOriente Antioqueño elkartea.

• Costa Rica: Centro de Estudios y PublicacionesAlforja.

• Euskadi: Bilboko Elizbarrutiko Cáritas, Bidegintza,Elhuyar Aholkularitza eta Munduko Emakumeak-Mujeres del Mundo “Babel”.

• Valentzia: El Parke kolektiboa.


Sistematizazio-prozesuan, nazioarteko tailerrak egindira, eta erakundeek aukera izan dute esperientziak parteka-tzeko, elkarrekin harremanetan jartzeko eta beren egoerasoziala eta antolamendua azaltzeko. Espero dugu lagungarriaizango zitzaizuela zuen jardunbideei buruz hausnartzeko etahoriek hobetzeko, batez ere, parte-hartzeari dagokionez.

Azkenik, proiektu hau bultzatu duten hiru erakundee-naz gain, Costa Ricako CEP-Alforja, Kolonbiako DimensiónEducativa eta Euskadiko Iniciativas de Cooperación y Desa-rrollo erakundearen laguntza ere izan dute sistematizazioek.



NON GAUDE ETA NORA GOAZ


ELHUYAR AHOLKULARITZA

Euskara Euskal Herriko hizkuntza da: Araba, Bizkaia,Gipuzkoa, Lapurdi, Nafarroa Garaia eta Behea eta Zuberoa-ko hizkuntza. Beraz, gaztelania eta frantsesarekin konparti-tzen du lurraldea eta, hizkuntza gutxitua izanik, bizirautekoetengabe borrokan ari da.

Euskararen biziraupena erabilera normalizatutik etorri-ko da eta, horretarako, gizarteko sektore eta alor guztietanbermatu behar dugu bere estatus eta erabilera normalizatua.

Azken urte hauetan, irakaskuntzan hainbat aurrerapau-so eman dira eta, badirudi, euskal gazte asko euskaldundutaateratzen direla ikastetxeetatik. Baina lan-mundura sartzendirenean, erdal mundua aurkitzen dute. Eskolak hasitakolanak ez du jarraipenik lan-munduan eta gizartean sektoregarrantzitsurik bada, hori sektore ekonomikoa eta produkti-boa da. Hona hemen, lan-munduan euskararen normaliza-zioaren garrantziaren gakoa.

Elhuyar Kultur Elkartea 1972. urtean jaio zen, zientziaeta euskara uztartzeko.

2002an, garai berrietara egokitzeko egitura juridikoaaldatu eta Fundazio bihurtu zen. Aldi berean, ordura artekultur elkarteko sail izandako Lan-mundua, Fundaziokoenpresa bihurtu zen eta Elhuyar Aholkularitza izena hartuzuen.

Elhuyar Fundazioak gizartean duen egitekoetako bathonako hau da:

“Euskararen gizarte-normalizazioa bultzatzea; horretara-ko beharrezkoak diren ikerketa-eta garapen-jarduerak susta-tu eta aplikatzen ditu.”


Eginkizun honi erantzunez ekin zion Elhuyarrek 1991neuskara lan-munduan txertatzeko langintzari.

Urte hartan, Eusko Jaurlaritzarekin sinatutako hitzar-men baten ondorioz, Elhuyarrek Euskal Autonomi Erkide-goan, enpresetako lehenengo euskara-plana diseinatu zuen;Antzuolako Elay, S.A.-ko Euskara Plana, hain zuzen ere. Eus-kara Plan hau modu pilotuan diseinatu eta garatu zen etaElhuyarrena izan zen prozesuaren ardura tekniko-metodolo-gikoa. Lehenengo esperientzia honen ondoren, modu pilo-tuan lantzen jarraitu ziren beste hainbat Euskara Plan disei-natu eta garatu zituen Elhuyarrek.

1996an bukatu zen Eusko Jaurlaritzarekiko hitzarmena.Orduan, fase pilotua amaitutzat eman eta, handik aurrera,ugaltzen hasi ziren enpresetako Euskara Planak.

Urte hauetan guztietan, Euskara Planetan garatu etaaplikatu beharreko metodologia izan da Elhuyarren kezkanagusienetakoa eta ordura arte egindakoa aztertu eta aurrerabegira hobetu zitekeena landuz egin dugu aurrera. Betiere,praktikatik abiatuta eta praktika horretan oinarrituta teori-zatuz.

1991. urteaz geroztik, 50 enpresa baino gehiagotandiseinatu edo/eta garatu ditugu Euskara Planak.

1998az geroztik berebiziko garrantzia hartu du enpre-setako eragile eta kide guztien parte-hartzeak EuskaraPlanetan. Ordura arte, bultzatzen zen Euskara Planetanlangileen parte-hartzea eta bagenuen hizkuntza-aldaketanpertsonen parte-hartzeak zuen garrantziaren kontzientzia,baina sasoi honetatik aurrera hasi ginen partizipazioazhausnartzen eta gure metodologia alderdi honetatik eten-gabe hobetzen.

12 E U S K A R A P L A N A K


1998. urtean, udaletan hasi ginen udal barruko funtzio-namendua aldatuko zuten Euskara Planak diseinatu eta gara-tzen, enpresetan metatutako esperientzia baliatuta.

Bestalde, 2000. urtean egin genuen modu partizipati-boan udalerri bateko lehenengo Euskararen Plan Estrategi-koa; herrian euskarak epe ertainera behar duen tokia disei-natu eta garatzeko plana, hain zuzen ere. Gerora, EuskararenGizarte Erakundeen Kontseiluak “Herrietako Plan Estrategi-koak” ekimena abiatu zuen eta Eusko Jaurlaritzak landutakoEuskara Biziberritzeko Plan Nagusia (EBPN) herrietan gara-tzen hasi ziren. Gaur egun, bi ekimen hauekin uztartutabideratzen ditugu gure proiektuak.

Euskararen Gizarte Erakundeen Kontseilua Euskarakgarapen osoa izatea helburu duten gizarte erakunde ugarirenbilgunea da. Batera aritzeko urrats historikoa egin dute euska-raren gizarte erakundeek, jatorri, iritzi eta lan-eremu desberdi-netakoak diren arren, eta horretan datza kontseiluaren indarra.

Bestalde, EBPN Eusko Jaurlaritzak bultzatutako planada. Helburu nagusia, berriz, euskara gizarteko esparru guz-tietara zabaltzea du.

EBPN euskararen zabalkunderako neurriak hartzekotresna da. Eta neurri horiek guztiak helburu bakar batekin:euskaldunek euskaraz bizitzeko aukera izateko (maila pertso-nalean, sozialean eta ofizialean).

Egun, Elhuyar Aholkularitza diziplina anitzeko 25 per-tsonek osatzen dugu: 7 gizonezkok eta 18 emakumek.

Euskal Herri osoa dugu lan-eremu eta enpresak, era-kunde publikoak, hezkuntzako eragileak eta egungo erreali-tatea, linguistikoa nahiz bestelakoa, aldatu nahi duten era-kundeak dira gure bezero nagusiak.

E U S K A R A P L A N A K 13


Parte-hartzea da gure funtzionamenduaren ardatza etabaita guk bideratzen ditugun proiektuetako oinarri metodo-logikoa ere. Euskararen Normalizazioan landutako metodo-logian oinarrituta, 2000. urtean Herritarren parte- hartzeasustatzeko lehenengo proiektua landu genuen Lezon. Hiri-gintza Plana lantzea izan zen herritarren parte-hartzea susta-tzeko proiektu honen ardatza.

Mundu-mailan lanean ari den Reflect Ekintza Sarekokide gara1.

SISTEMATIZAZIORAKO JARDUNBIDEA

Lehenik, sistematizatzeko ideia nondik sortu zaigunazalduko dugu.

2003an, Deustuko Unibertsitatean, sistematizazioareninguruko ikastaro bat izan zen, “Giza Garapena-Compar-tiendo Experiencias” izeneko programaren barruan. Gu erehan izan ginen eta hura izan genuen gaiarekiko lehenengoharremana.

Bi urtebete inguru iraun zuen programa horretakoproiektuak eta, egindako lan haren emaitza izan zen Siste-matizazioa, gure praktiken gaineko begirada berria2 izene-ko argitalpena; sistematizazioa zer den eta sistematizatzekourratsak zein diren biltzen dituen eskuliburua.


1 www.reflect-action.org2 ALBOAN, Hegoa, Pedro Arrupe Giza Eskubideen Institutoa: Sistematiza-zioa, gure praktiken gaineko begirada berria. Giza transformazioko esperien-tziak sistematizatzeko gidaliburua. Bilbao, 2004 maiatzean. www.alboan.org/sistematizacion


Gaia oso interesgarria iruditu zitzaigun eta gure lan egi-teko erarekin eta printzipioekin bat zetorrena bete-betean.Hala, proiektuan parte hartzeko proposamena egin zigute-nean, baietz erantzutea erabaki genuen. Izan ere, aberasgarriaizango zen sistematizazioaren metodologia aplikatzea gu-rean, praktiketatik ikasten jarraitzeko.

Bestalde, aipatu eta eskertu egin behar dugu proiektuhonetarako jaso dugun kanpo-aholkularien laguntza. Bi lagunizan ditugu aholkulari: Pilar Diez Arregi (Giza EskubideenPedro Arrupe Institutua. Deustuko Unibertsitatea), eta EstherCanarias (Incyde: Iniciativas de Cooperación y Desarrollo).

Horrelako esperientzia batean parte hartu nahi dutenerakundeentzat interesgarria izan daitekeelakoan, hona zen-bait datu:

Lehen esanda bezala, sistematizazio-ikastaroa 2003anizan zen. Gure esperientzia bat sistematizatzen, berriz,2004ko urrian hasi ginen eta 2006ko martxoan amaitugenuen. Alegia, gutxi gorabehera urtebete eta sei hilabetekoepean egin dugu lan hori eta 460 ordu inguru eman ditugutaldekide guztien artean.

Proiektua egiteko izan dugun zailtasunik handiena, bataipatzekotan, denbora izan da.

Horrenbestez, hona urratsez urrats, egindako lanenberri:!! LEHENENGO URRATSA izan da hainbat kontzeptu zehaztea:

1. Sistematizazioaren objektua (zer sistematizatu nahidugu)

Hasiera batean lau enpresatako euskara-planak aukeratugenituen sistematizatzeko: JMA, S.A., IZFE, S.A., EKIN,S. Koop., eta ELKARGI, E.G.E.



Berehala konturatu ginen lan handiegia zela laurak sis-tematizatzea eta ezin izango geniola erantzun behar bezalalan horri guztiari.

Hori dela eta, azkenean ELKARGIko esperientzia siste-matizatzea erabaki genuen, baina, gainerako planetako his-toriak ere berreskuratu genituenez galdera kritikoak erantzu-teko edota ondorioak ateratzeko 4 planak kontuan hartzeaadostu genuen.

2. Sistematizazioaren helburua (zergatik, zertarako sis-tematizatu nahi dugu)

Enpresetan euskararen erabilera handitzeko euskara--planen eraginkortasuna hobetzea izan da gure helburua.

3. Sistematizazioaren ardatzak (zein ikuspegitatikaztertuko dugun esperientzia hori )

Euskara-planak eraldatze-prozesuak dira. Prozesu kon-plexu horiek hainbat ikuspegitatik deskriba daitezke. Behekohauek dira gaia aztertzeko kontuan izan ditugun ikuspegiedo ardatzak:

• Komunikazioa• Subjektibitatea• Erabilera• Egituraketa• Parte-hartzea• Botere-harremanakArdatz horiek 2004ko urrian egindako lehen mintegian

zehaztu ziren. Horiek zehazteaz gain, gure esperientzien his-toria berreskuratzeko erabil daitezkeen tresnen eta abarrenberri ere eman ziguten. !! BIGARREN URRATSA esperientzia berreskuratzea izan da,alegia, esperientzia horren historia biltzea.



Berreskuratze-lan hori esperientzian parte hartutakoeuskara-teknikari guztiek egin dugu, ezinezkoa izan da espe-rientzia horretan parte hartu duten langile/bezero guztiekinegitea.

Bestalde, informazio zehatza eskuratzeko, aktak, txoste-nak, balorazioak... erabili ditugu.

Historia horiek ibai banatan marraztu ditugu. Ibai horidiagrama bat da, proiektuaren historia jasotzen duena, etaibaiaren barruan hainbat datu jaso ditugu (euskararen erabi-lera, prozesuaren epealdi bakoitzean parte hartu duen jende--kopurua...).

Ibaia marrazten hasi aurretik, gida bat sortu dugu, ibaianola egin erakusten diguna. Gida horren laguntzaz, gure lanabideratu genuen ardatz-gisa identifikatu ditugun 6 elemen-tuak aztertzera.

Gidan, beraz, ibaia egiteko urratsak jaso ditugu moduordenatuan eta baita lan hori erraztu duten hainbat jarraibi-de eta sinbolo adostu ere. Sinbolo berriren bat erabili dugu-nean, orriaren azpialdean sinboloa eta bere esanahia apunta-tu ditugu. Bestalde, ibaia egin ahala sortu zaizkigun kezka,zalantza edo ideiak aparteko orri batean jaso ditugu. Atalhonen amaieran, ibaiaren gida jaso dugu labur-labur, etabaita argazkia ere, eskura izan ditzazuen.

Bigarren urratsa 2005eko urtarrilean hasi eta otsailarenhasieran amaitu genuen. Ibai bakoitza marrazteko 20 orduinguru behar izan genituen.!! HIRUGARREN URRATSA ibaiak lantaldean sozializatu etainterpretatzea izan da.

Lehenik, ekintza edo une garrantzitsuenak identifika -tzeko ordenamendu-gida sortu dugu. Horrek, gerora, galde-



ra kritikoak egitea erraztu digu (alegia, zergatik gertatu zengertatutako hura). Beraz, ordenamendu-gidan honako zuta-be hauek jaso ditugu:

o Ekintza-gakoak: ibaian begiratuta, prozesuko ekintzagakoak identifikatu ditugu.

o Epea: ekintza bakoitza denboran kokatu dugu. o Sistematizazioaren ardatzak: ekintza bakoitzak zer

ardatz ukitu d(it)uen aztertu dugu, edota zer nolakoeragina izan duen ardatz horietan (parte-hartzea,botere harremanak, komunikazioa, subjektibitateaeta egituraketa).

o Erabilera: euskararen erabileran eraginik izan duenbegiratu dugu.

o Zailtasun edo indarguneak: ekintza horrek izan edoekarri dituen zailtasun edo indarguneak jaso ditugu.

o Testuingurua eta oharrak: testuinguruak zer nolakoeragina izan duen jaso dugu edota nabarmendu nahigenituen bestelako oharrak.

Ibaia gure lantaldean sozializatzeaz gain, 2005eko otsai -lean bigarren mintegia izan genuen eta gainerako erakundee-kin ordura arteko esperientziak elkar trukatu genituen.Horrez gain, parte hartzearen inguruko hainbat hausnarketaere egin genuen. Otsailetik apirilaren erdira arte ez genionheldu berriro gaiari. Apirilaren erdialdera ordenamendu-gidaerabaki eta betetzen hasi ginen kanpo-aholkularien laguntzaz.!! LAUGARREN URRATSA galdera kritikoak egitea izan da.Galderen formulazioa zaindu egin dugu. Fluxugramaren tek-nika erabili dugu, hau da, “bai” edo “ez” erantzuteko modu-ko galderak sortu ditugu lehenengo eta horietatik beste gal-dera batzuk sortu dira gero.



Hasieran galdera asko sortu zaizkigu: berrogeita lau.Galdera horiek 10 ataletan sailkatu ditugu:

– egituraketa eta lanen banaketa– botere-harremanak– kronograma– komunikazioa– motibazioa– parte-hartzea– helburuen definizioa– euskalduntzea– testuingurua– Elhuyar aholkularitzaren antolamendua.44 galdera gehiegitxo direla ikusirik, sailkatu ostean,

kopurua murriztea erabaki dugu. Garrantzitsuenak edogakoak aukeratu ditugu. Batzuk zehatzegiak ziren eta oroko-rrago baten barruan sartu ditugu, antzekoak kendu eginditugu... Azkenik, galderak hogeita seira ekarri ditugu.

Laugarren urrats honen berri emateko, hirugarren min-tegia egin zen, uztailean. Bertara, Euskal Herriko, Espainia-ko Estatuko eta Costa Rica eta Colombiako erakundeetakokideak ere etorri ziren. Ordurako galdera kritikoak egindaizan behar genituen. Ordenamendu-gida betetzen hasitageunden, eta galdera kritikoen zerrenda guztiz osatu gabebagenuen ere, mintegia oso baliagarria izan zitzaigun gerogurean aplikatzeko. Horrela bada, galdera kritikoak abuztua-ren amaieran egin genituen. Bi egun oso hartu genituenhorretarako.!! BOSGARREN URRATSA galdera kritikoak erantzutea izanda. Oraindik ere galdera asko zirenez, banatu egin ditugu etabinaka erantzun. Ondoren, hasierako erantzun horiek abia-



puntutzat hartuta, lantaldean adostu eta sakondu ditugu.Galderak erantzuten urriaren erdi aldean hasi ginen eta aza-roaren erdi aldera amaitu genuen.

Hori egin ostean, azaro amaieran, Elhuyar Aholkulari -tzako lan-talde osoaren bilera batean kontrastatu eta osatugenuen sistematizazioko taldean adostutakoa.!! SEIGARREN URRATSA Galdera kritikoak erantzun ostean,ondorioak atera eta ondorio horietatik ikastea izan da. Lanhori 2006ko urtarrila-otsailean egin dugu. !! ZAZPIGARREN URRATSA egindako lan guztiak txostenbatera ekartzea izan da. Horretarako txostenaren atalakdenon artean banatu ditugu eta ondoren atal guztiak doku-mentu bakarrera ekarri.

Azken urratsak, sistematizazioaren jardunbidea amaitu-ko dutenak, hauexek izango dira:

o Proiektua aurkeztea Aholkularitza osoan.o Esperientzia horretatik ateratako ondorioak aurreran-

tzean gure proiektuetan nola aplikatu lantzea.o Azken mintegi bat egitea gainerako erakundeekin,

esperientzia honetatik ikasitakoaren berri ematekoelkarri.

ZER DA ELKARGI, E.G.E.?

Elkargi, E.G.E. (Elkarrekiko Garantia Elkartea) 1980ansortu zuten hainbat enpresabururen artean, helburu nagusiahauxe izanik: enpresei bankuen finantzazioa lehentasunezkokondizioetan lortzea, alegia, enpresek, batez ere txikiek,beren kabuz lortuko lituzketen baldintzak hobetzea, Elkar-gi, E.G.E.k banku eta enpresen artean bitartekaritza eginez.



25 urte hauetan, asko hazi da Elkargi. Horrela, gauregun 8.700 enpresa bazkide ditu, batez ere ertainak eta txi-kiak. Enpresa hauek Araba, Bizkaia, Gipuzkoa, Nafarroa etaErrioxan daude, batik bat.

Gaur egun bi dira Elkargik enpresei eskaintzen dizkienzerbitzuak. Batetik, abalak daude. Bestetik, finantza -arlokoaholkularitza eta trebakuntza eskaintzen die enpresei: ikasta-roak antolatzen ditu (gai zehatzez eta iraupen laburrekoakzein graduatu ondokoak) eta finantzak kudeatzeko software--produktuak sortu, enpresetan ezarri eta kudeatzen irakastendu (kostuen kudeaketa, Altxortegia kudeatzeko Sistema Inte-grala...), besteak beste.

70 langile baino gehiago ditu Elkargik bere 5 bulegoe-tan. Bulego nagusia Donostiakoa da, eta bertan 40 langilekegiten dute lan. Donostiako bulegoan daude kokatuta Elkar-giren zerbitzu nagusiak, bai Zuzendaritzari dagozkionak,zein Administrazioa, Informatika edota sail bakoitzekozuzendariei dagozkienak.

Elkargiren Euskara Plana: abiapuntua

Elkargik 2003ko maiatzean diseinatu zuen bere Euska-ra Plana (erakunde batean euskararen erabilera eta presen -tzia normalizatzera bideratutako prozesua), Elhuyar Ahol -kulari tzaren laguntza tekniko-metodologikoarekin, eta urtebereko irailean jarri zuen martxan. Euskararen erabilerabultzatzeko plan hau hasiera batean Donostiako bulegoanjarri zen abian, aurrerago beste delegazioetara zabaltzekoasmoarekin.

Diseinu-fasea maiatzean bukatu zen. Elkarrizketetanparte hartu zuten zuzendariek eta zenbait langile euskaldu-



nek. Diseinuan eratu zen Euskera Batzordea (hau da, plana-ren kudeaketa- eta erabaki-organoa) oso motibatuta zegoeneta erakundea oso ondo ezagutzen zuen. Ahulezia bezala,ordea, EBn zuzendaritzako kiderik ez egotea da.

Proiektu-fasearen hasieran komunikazio-lan handiaegin zen, batez ere euskaldunei begirakoa, eta oso eraginhandia izan zuen taldean. Komunikazioa Elhuyar Aholku-laritzarengandik langileenganakoa izan zen (feed-backgutxi). Komunikazioaz gain, subjektibitatean eragin zuenbeste bide bat diseinu-prozesuaren beraren lanketa izanzen.

Plana abiatzean, euskararen jakite-mailari dagokionez,egoera ona zen, gehienek ulertu eta hitz egiten baitzuten.Horrela, Donostiako delegazioko langileen % 70 gai zen eus-karaz hitz egiteko, eta horietatik erdia baino gehiago euskal-dun alfabetatuak ziren. Erdaldunei dagokienez, berriz, 3erdaldunetatik 2k nolabaiteko ulermen-maila bazuten. Sailezsail, ordea, egoera oso desberdinak zeuden. Horrela, bezero-ekin harreman zuzena duen sailetako batean, erdiek baino ezzuten euskaraz hitz egiten.

Erabilerari dagokionez, irudi korporatiboan eta kan po--komunikazioan, euskara kasu zehatz batzuetan erabil tzenzen (Elkartearen aldizkarian, urteko memorian...), baina ezera sistematizatuan. Barrura begira, berriz, idatzizko euska-rri gehienak (inprimakiak, dokumentazioa...) gaztelaniahutsean zeuden eta beraz, ia idatzizko harreman guztiakgaztelania hutsean ziren. Ahozkoan, baziren zenbait pertso-na beren presentzia hutsarekin euskara zerbait erabilaraztenzutenak, baina normalean gaztelaniaz ziren harremangehienak.



Helburu Nagusia

Elkargik honako helburua finkatu zion bere buruari:“ELKARGI, E.G.E.ren Gipuzkoako egoitzan euskararen erabileraareagotu egin da lan-hizkuntza gisa hiru urteren buruan, etazerbitzu-hizkuntzarako euskara aukera gisa bermatu da”.

Helburuan argi ikus daitekeenez, bezeroari nahi duenhizkuntzan (euskaraz edo gaztelaniaz) zerbitzua emateak dupisu nabarmenena helburuan. Ez da harritzekoa, izan ere,Elkargiren bezero asko dira euskaldunak, eta bezero horien -tzat gertutasuna eta konfiantza eragiten duen faktorea daeuskara.

Baina bezeroei begirako helburu hauek lortzeko, ezin-bestekoa ikusi du Elkargik euskaldunek barruko lanetan eus-kara erabil dezaten eragitea eta langileen euskararen ezagutzahobetzea eta, batez ere, langileen motibazioa bultzatzea.

Egituraketa

Garapen-faserako, ondoko egitura iraunkorra izan duorain artean Elkargiko Euskara Planak:

• Batetik helburukako lantaldeak osatu dira, gai bakoi -tzeko pertsona inplikatuekin. Lantalde hauetan 14langilek hartu dute parte. Lantalde hauen iraupenamugatua da: helburua landu eta prozedura sortu etasegimendua antolatu bitartekoa. Lantalde bakarrariaurreikusten zaio 3 urteko iraupena, motibazioa lan -tzeko taldeari, hain zuzen. Lan-taldeak 3 urteko irau-pena izango badu ere, bertan parte hartuko dutenlangileak txandakatuz joango dira.

• Bestetik, Euskara Batzordea Zuzendaritzako kideekosatzen dute, helburuen arduradun nagusi eta entita-



tearen norabidearen arduradun diren heinean. Plana-ren lehen bi urteetan Euskara Batzordeak taldeen lanaaztertzea, onartzea eta koherentzia ematea zuen egite-ko nagusi. Gaur egun, batez ere HPE (Hizkuntza Poli-tikarako Eskuliburua) kudeatzea da bere eginkizuna.

• Horrez gain, ikastaldeak antolatu dira Elkargin ber-tan, bai euskalduntzeko, bai alfabetatzeko, baita lane-ko euskara teknikoa lantzeko ere. Ikastalde hauetan,lehen urtean 22 langilek hartu zuten parte eta biga-rren urtean 15ek jarraitzen zuten.

Euskararen erabilera eta presentzia instituzionala: Hizkuntza Politikarako Eskuliburua

Elkargik instituzionalki euskara hainbat esparrutan era-biltzea jarri du helburu; esaterako, bezeroei iristen zaizkienkomunikazioetan, ekitaldi publikoetan, langileek erabiltzendituzten dokumentu eta tresna informatikoetan, langileen -tzako barne-komunikazio orokorretan... Helburu horiekguztiak berariazko lantaldeetan landu dira eta irizpide zeha -tzak finkatu dira. Irizpide horiek enpresaren jardun institu-zionalean txerta daitezen Hizkuntza Politikarako Eskulibu-ruan integratu dira. Eskuliburu horretan, hizkuntzari dagoz-kion irizpide guztiak biltzen dira.

Eskuliburu horren komunikazioa eta zabalkundea bere-ziki zaindu da. Sail bakoitzean eskuliburuaren ale bat dagoeta intranetean beste bat. Horrez gain, langileengan eraginhandiena duten prozedurak azaltzeko batzarrak egin dira, bailangile guztiekin, bai langile-multzo zehatz batzuekin.

Eskuliburua kudeatzea Planaren Koordinatzailearen etaEuskara Batzordearen ardura da, Elhuyar Aholkularitzaren



laguntzaz. Prozedura guztien betetze-maila urtero-urteroneurtzen da. Hala ere, zenbait prozedura bereziki behatzendira, Elkargirentzat duten garrantziagatik. Horrela, bezeroeibidaltzen zaizkien komunikazio guztiak kanpo-ikuskatzailebatek jasotzen ditu, eta araua betetzen duten aztertzen duikuskatzaileak, araua betetzen ez duten komunikazioak erre-gistratzen ditu eta neurri zuzentzaileak proposatzen ditu.

Ahalegin berezia egin da Hizkuntza Politikarako Esku-liburua ere Elkargiko jardueraren iparra zehazten dutendoku mentuekin koherentzian jartzeko. Horrela, irudiarekineta kanpo-komunikazioko elementuekin zerikusia dutenpro zedurak Elkargiren Irudi Korporatiboko Eskuliburuanintegratu dira, eta Elkargiren Plan Estrategikoan EuskaraPlaneko helburuari egiten zaio erreferentzia.

Bi urteren buruan helburu batzuetan besteetan bainogehiago aurreratu da, helburuaren egingarritasuna eta lehen-tasunaren arabera, batez ere. Horrela, bezero eta gizarteare-kiko kanpo-komunikazioko helburuak ia bere osotasuneanbete dira, Elkargirentzat lehentasunezkoa delako kanpo--komunikazioa. Hurrengo taulan jasotzen dira helburuz hel-buru izandako lorpen nagusiak:




IRUDI KORPORATIBOA

BARNE-HARREMANAK

ErrotulazioaPaper-osagaiak (txarte-lak, etab.)Lehen hitza telefonozeta aurrez aurrekoharreran

Barneko inprimakiak

Barne dokumentazioa

Langileek darabiltensoftwarea

Idatzizko barne --komunikazioak

Ahozko komunikazioa

% 100 ele bietan eta euskarak lehentasuna du.% 100 ele bietan eta euskarak lehentasuna du.

Landu gabe. Hala ere, harrera nagusia behin -tzat, gaur egun, euskaraz egiten da

% 100 ele bietan eta euskarak lehentasuna du(80 inprimaki bildu eta itzuli ziren)% 10 ele bietan eta gainerakoak euskarara itzul -tzeko edo euskaraz sortzeko prozedura finkatuta(Iturria: enpresako 20 dokumentu erabilienak)Langileek darabilten software garrantzitsuenaele bietan jarri da. Gainerako softwarea euska-raz izan dadin irizpideak finkatuta daude. Eus-karazko software estandarra aukeran dute lan-gile guztiek.Intraneteko pantaila eta berrien % 100 ele bie-tan eta eguneratuta.Posta elektronikoko mezu orokorren % 77 elebietan.Laneko bileretarako irizpideak finkatuta. Bile-ren % 20 euskaraz egiten da.

KANPO-HARREMANAK Ekitaldi publikoak

Kanpo-agerkariak

Bezeroei idatzizkokomunikazioakZerbitzuak

Ekitaldi garrantzitsuenetan (Batzar Nagusiak,Enpresaburuen Topaketak…) euskararen pre-sentzia ziurtatuta ahoz. Idatzizko euskarrietanele bietan eta euskarak lehentasuna du.Web gunea eta Elkarbide aldizkariak ele bie-tan. Memoriak, katalogo korporatiboak... elebietan, eta euskarak lehentasuna du.% 100 ele bietan egiten dira EAEn.

Landu gabe

GIZA BALIABIDEAKKontratazioakEuskara-eskolakEuskara ohiko treba-kuntzan

Landu gabeIkasteko aukerak eta baldintzak finkatuta.Trebakuntza Plana landu gabeLandu gabe


Euskararen erabilera pertsonala eta motibazioa

Elkargiko Zuzendaritzak behin eta berriro azpimarratuduenez, instituzionalki Elkargik euskara bere jardunean inte-gratzeko egindako apustuak, ezinbestean langileen babesabehar du; alegia, enpresak argi izan arren beharrezkoa delaeuskara bere jardunean integratzea eta, beraz, zenbait laneuskaraz ere egitea, hori ez dela nahikoa, eta ezinbestekoadela erabaki horrekin langileek bat egitea. Langile guztienplanarekiko atxikimendua lortzeko aldaketa-prozesuakdakartzan zailtasunak eta beldurrak esplizitu egitea eta argi -tzea beharrezkoa da, langileen artean dauden sentsibilitateakaintzat hartuz, komunikazioa eta parte-hartzea bultzatuz,langileentzat Zuzendaritza erreferentzia eta eredu bihurtuzeta, aldi berean, urratsak astiro eta sendo eginez. Euskararenmotibazioa bultzatzeko, ondoko ekimenak eta praktikak diraaipagarrienak:

• Zuzendaritzaren parte-hartzea eta lidergoa: EuskaraBatzordea Elkarteko zuzendariek osatzen dute(Zuzendari Nagusiak eta sail bakoitzeko zuzendariek)eta zuzenean parte hartzen dute lantalde guztietan.Zuzendaritzako ia kide guztiek euskara-eskoletan ereparte hartzen dute.

• Komunikazioa: Euskara Planaren komunikazioa bere-ziki zaindu da. Intranetaren bidezko komunikazioazgainera, zuzeneko komunikazioak erabili dira. Elkar-tearen tamainak ahalbidetzen duenez, banakakokomunikazioak zein langile guztien batzar orokorrakegin dira Euskara Planaren martxa komunikatzekoedo gai zehatzetan beraien ekarpenak biltzeko. Batzarorokor hauetan Zuzendariak dira planaren berri ema-



ten dutenak, planak erakundean duen integrazioa etagarrantziaren erakusgarri.

• Langileen parte-hartzea: planeko egituretan langileehuneko handi batek hartu du parte, bai klaseen bailantalde eta Euskara Batzordearen bidez. Horrez gain,gainerako langileak planean inplikatzeko ekimenakabiatu dira:

o Sailez saileko mintzagramak (erabilera-matrizeak):saileko langile guztiekin bilerak egiten dira ur-tean bitan, koloreen bitartez ahozko harremanenegoera baloratu eta konpromisoak hartzeko.

o Hizkuntz jarrerak lantzeko saioak: sail bakoitzekolangile guztiekin hizkuntz jarrerak eta jokabideaklantzeko saioak egiten ari gara. Saio hauen bitar-tez norberaren jarrerak kontziente bihurtu, elkarezagutu eta talderako hizkuntz arau berriak ados-ten dituzte.

o Euskaraz komunikatzeko identifikazioa: bai mahaigaineko potoen bidez, bai posta elektronikoan etatelefono-zerrendan, euskaraz komunikatu nahiduten pertsonek beren burua identifikatu dute.

o Terminologi zerrendak, euskaraz lan egiteko orrilagungarriak, lehiaketak…

Motibaziora eta erabilerara bideratutako lan honekeman ditu epe laburrean bere lehen emaitzak. Ikus erabilera-ri buruz ditugun adierazleen bilakaera:



Arrakastarako gakoak

Euskararen erabilera “instituzionalean” eta langileenerabilera “pertsonalean” oso emaitza onak eskuratu dituElkargik. Hori horrela izateko, hainbat gako daude, gureustez:

– Euskararen erabilera areagotzea enpresarentzat apus-tu estrategikoa izatea; alegia, enpresaren estrategian,berez, txertatua egotea. Euskara, Elkargiren kasuan,balio erantsi argia da. Elkargik enpresa gisa duenestrategiaren norabide berean doa, alegia, euskaralanean integratzeak Elkargik enpresa gisa dituen haz-kunde-helburuak lortzen laguntzen dio.

– Helburu eta praktiken arteko koherentzia. Planakenpresari zer ematen dion argi edukitzeak erraztu egi-ten du planaren helburuak argi izatea, eta horren ara-berako praktika sortzea; alegia, finkatutako helburuakenpresaren interesaren araberakoak dira eta planeanhartzen diren neurriak, berriz, helburu horien arabe-rakoak.

– Zuzendaritzaren inplikazioa. Planak enpresarentzatduen garrantziaz jabetzen dira eta, beraz, zuzendarigisa dagokien neurrian inplikatzen dira. Horrez gain,jakitun dira beren inplikazioak langileengan duen era-gin motibatzaileaz.

– Planak bere helburuak lor ditzan behar beste baliabi-de jarri dira, bai ekonomikoak bai pertsonalak.

– Motibazioa handitzeko lan intentsiboa egin da.Lan gile guztiengana iristeko ahalegina egin da. En -presaren tamainak (langile aldetik), lan-dinamikak(txandaka ez lan egiteak) eta jarritako baliabideek



posible egiten dute motibazio-lana langile guztienga-na iristea eta lan horren eraginkortasuna handiagoaizatea.

SISTEMATIZAZIOAREN ONDORIOAK

Azaldu bezala, hausnarketaren abiapuntuan gure lana-ren inguruko zenbait galdera kritiko izan ziren. Horiei eran -tzuteko ahaleginetan egindako saioen emaitzek osatzen dutelan honen ondorioen atala. Kasu batzuetan, ideia batzuk tokibaten baino gehiagotan errepikatuta agertzen direla ikusikoduzue. Hori saihesteko ahaleginak egin ditugun arren, jorra-tutako ardatz guztiek lotura estua dute elkarrekin, eta ideiabera, beste ikuspuntu batetik ikusteko lagungarri izatea nahigenuke.

HELBURUEN DEFINIZIOA

Sarreran esan dugun bezala, Enpresetako euskara-planetanlantzen ditugu helburu objektiboak (euskararen presen tziahanditzearekin lotuta daudenak) eta subjektiboak (norbana-koen erabilera eta jarrerari dagozkionak). Helburuen defini-zioan, hala ere, ez dugu lortu oraindik gai objektiboei etasubjektiboei eskaintzen diegun denbora orekatzea. Hasiera-ko planetan parte-hartzea borondatezkoa zen eta langile eus-kaldunekin aritzen ginen lanean gehienbat. Euskaltzaleenakbiltzen ziren heinean, taldeak euren kexak entzuteko eta gukhaiei erantzuna emateko erabiltzen ziren, baina ez genuenmotibazioa lantzeko ez bitartekorik ez hutsune horren kon-tzientzia argirik.



Sasoi hartan antzeman genuen hutsunerik nabarmenenahelburu objektiboek aurrera egiteko zuten zailtasuna zen, etaarazo horri buelta emateko, arduradun naturalen bidea jorra-tzen hasi ginen, hau da, helburu bakoitza lantzeko, enpresabarruan gai horren ardura zuzena duen pertsona edo eki -poarekin lan egitea. Bide horretatik, planak enpresetan txer-tatzen aurrerapausoak egin ditugu (prozeduretan, paisaian,dokumentazioan, enpresaren politika orokorretan...), bainahorrekin batera, jabetu gara, langileen motibazioa landugabe ezinezkoa dela aurrera egitea.

Orain mutur bien arteko oreka jorratu beharko genuke,lehen esan bezala, motibazioari hasiera-hasieratik helduta,planaren hastapenetan egoten den tirakada aprobetxatzeko.Ahal den eta jende gehienarengana hurbildu ahal izateko,erdibideko formulak aurkitu beharko ditugu, hala nola fo -roak, banakako moduluak, lanpostuko laguntzak.

Bestalde, enpresak euskararekiko izan dezakeen politikaorokorra definitzean, jomuga era askotakoa izan daiteke, era-kundearen ezaugarri eta nahiaren arabera. Horrela, euskarakenpresan zein estatus izan behar duen hasieratik defini tzeakomeni da (euskara hizkuntza nagusia zein bakarra izateaedo elebitasuna lortu nahi den; eragina enpresaren esparruguztietara zabaldu nahi den ala bakarrik harreman-esparrubatzuetara, barruko zein kanpokoak).

Gaur egungo errealitatean, gehienetan planen helburuaelebitasuna eskuratzea da eta elebitasuna ulertzeko era askodaudela ikusten dugu: dokumentu bat hizkuntza bietan,dokumentu horren bi bertsio, hizkuntza bakarrean jartzekoegokitasuna eta hainbat egoera eta erabaki desberdin hartzendugu.



Hizkuntz politikaren hausnarketa honetan, beraz, bialderdi bereiz genitzake: gorago aipatutako euskararen esta-tusaren definizioa, eta beste maila baten, elebitasuna egune-roko erabakietan. Argi dago bata bestearen ondorio izangodela, eta horregatik komeni da goiko maila ondo definitzea.Kontraesanak saihesteko, Euskara Batzordeak, hau da, Pla-naren kudeaketa- eta erabaki-organoak, marko sinple batdefinitu beharko luke helburuak finkatzean, eta gero lantal-deei mugak zeintzuk diren jakinarazi, ondoren, plana buka-tutakoan, irizpideok esperientzia eta errealitatearen araberaegokitzeko.

AURRERA BEGIRAKO LANAK

– Gai objektiboei eta subjektiboei eskaintzen diegundenbora gehiago orekatzea.

– Parte-hartzeko erdibideko formulak aurkitzea, halanola, foroak, banakako moduluak, lanpostuko lagun -tzak.

– Elebitasunaren definizioa egitea helburuetan.

PARTE-HARTZEA

Enpresa baten euskara-plana abiatzen denean, helbu-ruak garatzeko lantaldeak sortzen ditugu. Talde horietakoparte-hartzea egituratua dela esango dugu, planaren berariaz-ko egituretan gertatzen dena, alegia. Baina planak garapenegokia badu, enpresaren gainontzeko kideengana ere iritsibeharko luke, taldeetan egindako lanaren hartzaile bezala,zein propio landutako motibazio-ekintzen bidez. Bigarren



parte-hartze honi zeharkakoa edo ez egituratua deitukodiogu.

Esan bezala, zenbait taldek osatzen dute enpresetakoeuskara-planetako egitura. Horien ezaugarriak eta biziraupe-na aldatu egingo dira enpresa-mota edo planaren faseen ara-bera, baina, oro har, honela deskriba genitzake:

• Diseinu-fasean bi dira planak dituen euskarriak:batetik, planaren koordinatzailea, enpresak aholkula-ritzarekin aritzeko izendatutako solaskidea dena, etabestetik, Euskara Batzordea, enpresan esanguratsuakdiren arloen ordezkariek osatua (giza baliabideak,kalitatea, organo sozialak, eta ahal dela, zuzendaritza-ko kideren bat).

• Garapen-fasean bi figura horiei lan-taldeak gehitzenzaizkie. Taldeen osaera eta dinamika era askotakoaizan daiteke berriz ere, baina euren oinarrizko fun -tzioak izango dira, batetik, planaren helburuak lan -tzea, eta bestetik, motibazioa eta erabilera areagotzea.Une bakoitzean dagoen talde-kopurua aldatu egindaiteke, planaren premien arabera. Garapen-fasehonetan, nahiz eta zuzenean gure ardurapean egon ez,ohikoa da planetan euskarazko eskoletan parte hartzenduten hainbat langile egotea.

• Jarraipen-fasean, berriz, diseinu-faseko eragileak ditu-gu berriro, baina oraingoan protagonismo eta pisuhandiagoarekin, autonomia irabaztearen helburua be -te tzen doan heinean. Gerta daiteke, zenbait helburuespezifiko garatzeko (aldizkaria, motibazio-kanpainak,ikastaldeak, etab.), lan-talderen batek lanean jarrai-tzea ere.



Jarraian zehaztuko dugu noren eta nolako parte hartzeabehar dugun fase bakoitzean.

Diseinu-fasean, enpresaren ikuspegia duen jendeabehar dugu, enpresak euskara-plana zertarako behar duenerabaki dezaketenak eta aurrera begira baliabideak jarrikodituztenak: “enpresa-plana” izan behar du, eta horretarakozuzendaritzaren ikuspegia behar dugu. Bestalde, langileennahia ere jasotzea komeni da, eta plana “enpresarena” baka-rrik baino, guztiena izatea. Beraz, langileen ordezkariak erebehar ditugu fase honetan: sindikatu zein organo sozialeta-koak.

Parte-hartzea definitzean, enpresaren kultura (hierarki-koa, parte-hartzailea, estankoa, prozesukakoa...) eta euskarakizan duen ibilbidea ere kontuan hartu beharko genituzke.

Hala ere, ezin dugu ahaztu beti ez dugula lortuko gukeskatzen dugun solaskidetza, beraz, gutxieneko kualitatiboeta kuantitatiboak ondo definituta izan behar ditugu. Aldiberean, goitik topea zein izan daitekeen ere argi izan behardugu, jende askoren parte-hartzeak gastuetan eragin zuzenabaitu eta ahalegin eta errentagarritasunaren arteko orekazaindu behar dugu.

Zeharkako parte-hartzeari dagokionean, garrantzitsuada fase honetan langile guztiak planaren nondik norakoezinformatzea, planaren aurrean egon daitezkeen espektatibazein beldurrak argitzeko.

Garapen-fasean, parte-hartzea helburu-motarekin lotu-ta ikusten dugu: helburu objektiboak lantzeko, arduradunnaturalen bidetik jo beharko genuke, planaren arlo bakoitzadagokion sail edo pertsonarekin lantzera, alegia. Helburusubjektiboak lantzeko, sare soziala ukitzea komeni zaigu,



ordea. Horrek esan nahi du, ahalik eta langile gehien inpli-katzea (beti borondatez), gune naturaletan eraginez zeintalde bereziak osotuz. Edozein kasutan ere, talde horietanmotibazioa eta erabilera landu beharko lirateke, eta ahal denneurrian, helburu objektiboekin uztartu (inprimaki itzuliberriak euskaraz erabiltzeko zer egin, euskaratu diren progra-mak zelan zabaldu...).

Garapeneko kronogramari begira, argi dago, batetik,plana abiatzen denean motibazioa piztu egiten dela, eta bes-tetik, pertsonen interesak “iraungitze-data” duela, hil ba -tzuen ondoren jendea erre egiten dela. Beraz, eta lehenagoere esan dugun bezala, hasierako tirakada hori aprobetxatubeharko genuke motibazio- eta erabilera-talde horiek abia -tzeko.

Bestalde, taldeek funtzioen araberako biziraupena be har -ko dute, edo talde bera mantenduz gero, parte-hartzaileakaldatzen joan beharko genuke, gai bakoitzarekin lotura zuze-na duen jendea ekarriz. Horrela, zuzeneko inplikazioa ezdutenak ez erretzea lortuko dugu, eta baita parte-hartzeazabaltzea ere. Badira planaren motorea izaten diren langileaketa horien lana konstantea izan ohi da, baina tarteka bestejende bat epe laburrerako inplikatzean, plana indarberritzealortuko genuke.

Parte-hartzea definitzean, halaber, oso kontuan izanbehar dugu enpresak berak duen gestio-eredua, zenbaitenpresatan lantaldeak edukitzea berrikuntza delako. Ahalden neurrian, euren sistemara egokitzen ahaleginduko gara,eta berezko egiturak aprobetxatzen. Dena dela ere, guretzatezinbesteko diren kasuetan egitura berriak proposatukoditugu.



Jarraipen-fasean, enpresaren autonomia bera helburuden heinean, beharrezkoa da Euskara Batzordeko kideek pla-naren barruan landutako gaiak ondo ezagutzea, jarraipenaera egokian egin ahal izateko. Horretarako baldintza nagusialanerako gogoa izatea da eta planarekin jabetzeak eskatzenduen dedikazio hori eskaintzeko prest egotea. Beharrezkoada Euskara Batzordeak berak enpresaren onespen aitortuaizatea ere, jarraipenak, definizioz, ikuskatzaile-lanak egiteaeskatzen baitu, eta hori zilegitasun osoz egin ezean, lan desa-tsegina izan baitaiteke.

Goian laburbildutako egituraren arlo bakoitza defini -tzean badira kontuan hartzeko bi faktore: funtzionaltasunaeta egonkortasuna.

Horien arabera, ondorio hauek atera genitzake:– Funtzionaltasuna bermatzeko, esan bezala, erabaki

ahalmena duen jendea behar dugu planetan (eraba-kiak erraz hartu ahal izateko eta prozesua ez astuntze-ko, baita gaia bere egiteko ere).

– Egonkortasunari begira, ordea, beharrezkoa da hel-buru orokorrari segimendua egiteko eta prozesu osoa -ren ikuspegia izateko osaera finkoa izango duen lan-taldea. Funtzio hori euskara-batzordeak bete dezake.Hala ere, batzordekideak txandaka aldatuz joan dai-tezke, edo fase batetik hurrengora aldaketaren bategitea onuragarria izan daiteke, baina komeni datalde bezala egonkorra izatea. Bestalde, koordinatzai-lea prozesu osoan pertsona bera izatea hobestendugu.

Horrez gain, badakigu prozesuaren fase bakoitzak dina-mika desberdina duela. Gai horren inguruan hausnarketa



hasi dugun arren, ez gara kronograma antolatzeko ondoriozehatz eta bateratuetara iritsi. Nolanahi ere, hauek dira ate-ratako zenbait ondorio:

• Oso garrantzitsua da plana bezeroen nahietara egoki -tzea, enpresak berak ezarritako lehentasunak kontuanhartuta.

• Badakigu hasieran motibazioa oso altu egoten dela,eta hori erabileran eragiteko aprobetxatu beharkogenukeela. Motibazio horri eusteko, planaren hasie-ran helburu egingarri eta inpaktu handienekoetatikhasi beharko genuke eta epe luzeagoan landu beha-rreko helburuak jendea inplikatuago dagoeneanlandu.

• Ondorioz, lehen fasean oreka lortu behar dugu, beze-roak lehenetsitako helburuak landuz, ikusgarriak etaerrazak (eta beraz motibatzaileak) diren helburuekinhasita eta motibazioa jorratuz.

Gorabehera horiek ez dira euskara-planen bereizgarribakarrik, prozesu guztietan gertatzen baitira. Gure kasuan,lantzeko geratzen zaigu, makalaldi horiek nola baliatu geni -tzakeen planaren indargarri izan daitezen, frustrazio eta krisibezala bizi beharrean. Badira krisialdi horien aurrean aplika-tzeko zenbait neurri, hala nola, egindako lanaren perspekti-ba ez galtzea (hasierako egoerarekin eta gainerako lantokieta-koarekin alderatuta), aldiro teknikaria aldatzea komeni denaztertzea eta, behin faseak identifikatutakoan, faseen amaie-ran guk aurrea hartzea.

Egitura eta lanen banaketarekin bukatzeko, badirudihelburukako taldeei (Irudi korporatiboa, kontratazioak...)egitekoak esleitzean orokorrean asmatzen dugula, edo beste-



la, egokitu egiten ditugula (taldeari dagokion helburua bir-formulatuz edo helburu jakin horretarako talde berri batsortuz).

Bestelakoa da guri dagozkigun lanak eta enpresaridagozkion lanak banatzean daukagun egoera, batetik, agianenpresako elementu bakoitzari dagozkion funtzioak zeindiren ez ditugulako ondo zehazten (zer koordinatzaileari, zerlantaldeari, zer Euskara Batzordeari...), eta bestetik, teknika-riak mugak non jarri behar dituen ez dugulako beti argi iza-ten. Badira kanpo-faktore asko guk kontrolatzen ez ditugu-nak orokorrean (bezeroaren exijentzia-maila, koordinatzaileegokia izatea, enpresaren erritmoa...), baina, badakigu enpre-sak eskatzen digunera egokitzen eta bai izaten dugu ideia batzein lan geratzen den gure eginbeharren barruan eta zeinkanpo.

PARTE-HARTZE EZ EGITURATUA

Garrantzitsua da Plana zuzenean planaren egituretanparte hartzen dutenengana ez ezik, enpresako gainerakoen-gana ere zabaltzea. Horretarako, langile guztien gutxienekoparte hartzea bermatu beharra daukagu. Horretan toki bere-zia dauka komunikazioa lantzeak, planaren gaineko infor-mazioa era garden eta ulergarrian zabaltzeko bideak zeineuren iritzi eta espektatibak jasotzeko tresnak garatuz. Ba -dugu, horretarako zenbait bide: lehiaketak, bilera informa-tzaileak, plana abiatzean edo aldizkarietan egiten dituguninkestak...

Inkesta horietan, ordea, erantzun-maila nahiko baxuaizaten da. Erantzun zabalagoa jasotzeko aukera bezala, pla-



nari buruzko galderak enpresetan gero eta gehiago erabiltzendiren gogobetetze -inkestetan sartzera jo genezake, hori baitaia guztien iritzia jasotzeko bidea. Euskara-planaren balora-zioa enpresaren galdetegian integratuz, gainera, enpresakozuzendaritzak datuak jaso eta tratatu behar ditu, beraz,zuzendariek plana presente izatea lortzen dugu. Hala ere,ekimen horrek enpresaren kulturarekin bat etorri behar du,ohiturarik ez badute ez baitu funtzionatuko.

Horrez gain, beste bide batzuk jorratzen hasiak gara:adibidez, enpresako dokumentazioarekin euskara-mailarenaraberako prestakuntza-modulu txikiak, jendearekin bana-kako lana egin ahal izateko. Horrela, subjektibitatea ereukitu genezake, euskararen gaia bisualizatzen lagundu etapraktikotasunera bideratu.

AURRERA BEGIRAKO ILDOAK

• Landu beharko genuke motibazioaren gaia helburu-kako lantaldeetan txertatzeko bidea.

• Ona genuke identifikatzea Euskara Planaren garape-nean gertatzen diren krisialdiak.

• Planari buruzko galderak enpresetan gero eta gehiagoerabiltzen diren gogobetetze -inkestetan sartzera jogenezake.

• Euskara-mailaren araberako modulu txiki bat presta-tu, eta banakako lana egin jendearekin.

• Lantaldeetan ez daudenekin motibazioa lantzea zaila-goa da: gauza berriak bilatu behar ditugu.

• Aztertzeko ideia: Plan guztiek izaten dituzten maka-laldi hauek nola baliatu behar ditugu planaren indar-



garri izan daitezen. Bigarren urratsa egitea falta zaigu,hain zuzen ere, detektatu ditugun frustrazioetatik planifikaziora pasatzea eta praktikan irtenbideak bila -tzea.

• Talde horietan motibazioa eta erabilera landu behar-ko lirateke, eta ahal den neurrian, helburu objekti -boekin uztartu.

MOTIBAZIOA

Motibazioaren gaia nola landu dugun ulertzeko, kontuan hartu behar da euskara-planetan egin dugun ibil-bidea. Hasieran lan-taldeak euskaldun boluntarioek osatzenzituzten, berez motibazio altua zutenak, baina antolamenduhorrek zuen hutsunea honako hau zen: jendea euskaltzaleazen baina ez zeukan enpresan erabaki-ahalmenik, etaproiektuak zuzendaritzaren erabakiaren zain gelditzen ziren,askotan betiko. Horrek taldekideak desmotibatu eta atzerabota tzen zituen. Ondorioz, buelta eman genion plantea-menduari eta enpresan erabaki-ahalmena dutenekin hasiginen la nean, eta helburu objektiboak garatzean aurrera-pausoa egin genuen, baina orain daukagun kezka motiba-zioa eta parte-hartzea dira.

Horrekin konturatuta, azken urtean enpresako langi -leak motibatzeko Talde Naturalak izeneko prozesu bat disei-natuta daukagu. Izenak dioen bezala, talde naturalean elka-rren ondoan eta berezko talde bat osatzen duten langileekhartzen dute parte, euskaraz jakin zein ez. Prozesu honenhelburua, gaur egun, hizkuntzek duten erabileraz eta bizipe-naz taldean hausnartu, gainerako taldekideen subjektibitatea



ezagutu eta denon artean euskararen aldeko jarrera positi -boak lantzea da.

Prozesu hau Reflect Ekintza ikuspuntuan oinarritutadago. Reflect Ekintzaren eskema oinarri hartu genuen eta 9-12orduko eskemadun prozesu batera ekarri genuen. Esperientziaberria da, eta hainbat erakundetan jarri dugu martxan. Tokibakoitzean emaitza desberdinak izan ditu, beraz, aurrera begi-ra, esperientzia sakonago baloratu beharko genuke.

Hainbat dira prozesu honen aurrean ditugun zalantzak:planaren subjektu nagusiak euskaldunak izanik, lortzen aldugu prozesu honen bidez euskaldunen kontzientzia piztea?Horretarako, lana elkarrekin hasieratik egin behar dugu, edotarte batean euskaldunen kontzientzia piztu eta ondorenerdaldunekin lanean hasi behar dugu?

Kontuan hartzekoa da ere, euskararekin derrigortasunaaplikatzeko beldurra dagoela. Beste politika batzuetan egitenez den bezala, euskararekin prozedurak ez dira ezinbesteanbete beharrekoak. Horren jatorria “konplexuetan” dago, ale-gia, euskararekin behartzen baldin baditugu, erdaldunakbaztertzen ari garen beldurra sortzen da.

Zalantzarik ez dugu, baina, euskararen erabilera helbu-rua izanda, horretarako motorea euskaldunak direla, “kon-plexurik” gabeko euskaldun euskaltzaleak, eta horretarakoeuskaldunak beraien eskubideetaz eta eskubide horienmugaz kontziente egin behar ditugula. Bide honetan, esate-rako Katalunian lantzen ari diren bideak (unitate didakti -koak…) aztertu beharko genituzke.

Kontzientziazio alderdi hau lantzea ezinbestekoa da,planaren alderdi objektiboak bakarrik landuz gero, euskaraerabiltzea ahalbidetuko dituen bitartekoak eskuratuko ditue-



lako enpresak, eta neurri baten, erabilera formal eta institu-zionala bermatuko delako, baina erabilera informala etanaturalean ez dugu eragingo. Ondorioz, talde guztietan eginbeharko genuke ahalegina Talde Naturaletan egiten dugunlana egiteko, hots, helburuak lantzeko orduan jarrerak lan -tzeko prozesuak ere aplikatu beharko genituzke, bai helbu-rukako lan-taldeetan, euskalduntzean eta zeharka parte har -tzen duten langileentzako ekimenetan.

Subjektibitatearen lanketa honetan, ordea, enpresarenjarrerarekin arazoak izan genitzake, hainbat kasutan, enpre-sak helburu objektiboetara oso bideratuta daudelako, etajarrera subjektiboak lantzea denbora-galtze bezala ikus deza-ketelako, batetik, eta bestetik, gerta daitekeelako.

Oro har, enpresak zer kultura duen, horren araberajarriko dizkigute planean egiten ditugun proposamenetanmugak. Kontuan izan behar dugu motibazioa lantzeko ekin-tza bat proposatu eta erantzuna oso desberdina izango delaenpresa batetik bestera, duen kulturaren arabera. Beraz,komeni da proposamenak kultura horri egokitutakoak iza-tea, edo elementu berritzaileak sartu nahi badira, kontzienteizan ezetzak frustraziorik ekar ez diezagun.

Bada, bestalde, motibazioaren inguruan zenbait enpre-satan ikusten dugun beste arazo bat, hain zuzen ere, belau-naldi berrietan euskararekiko motibazio falta antzematendela. Euskaraz egiteko aukera badute baina ez daukate gogo-rik, gaztelaniaz egiteko joera dute gehienbat. Horrelakokasuetan talde naturalak oso erabilgarriak izan daitezke, teo-rian berdintasun egoera bat saltzen diguten arren, euskal-dun izateko jarrera aktiboak behar direlako, bestela erdaranagusitu egiten da.



Landu beharreko beste gai bat da egindako lana sarituedo errekonozitzeko bideena da. Normalean ez dugu egitennahikoa ahalegin. Prozesu barruan perspektiba galdu egiten daeta prozesuan parte hartzen ari direnei eta erakunde osoari lortutako emaitzak gogorarazi egin behar zaizkie.

Ahalegina eta hutsuneei begiratzeko joera dago enprese-tan eta ez lorpenei begiratzeko. Aurrera egitea zailtzen dizkientopeak agerian jarri behar zaizkie, ikus dezaten noraino aurre-ratu duten. Horretarako, tarteka-tarteka ibaiak berreskuratugenitzake, parte-hartzaileak zoriondu, bai lantaldeetakoak baiikastaldeetakoak, ahalegin indibidual eta kolektiboak erreko-nozitu, alegia. Bestalde, ingurura begiratzeko proposamenaegin ahal diegu: gainerako enpresen egoera zein den eta pla-netan dabiltzan beste enpresa batzuen berri eman, berrieibidea urratu dutenen eredua erakutsi…adibidez.

Ahalegin horrek nabarmenagoa izan behar du errekono-zimenduak jasotzeko erresistentziak izaten dituzten enpresenkasuan, falta zaienari begiratzeko joera daukatenetan.

Badira oso jarrera baikorra eta militantea duten langi -leak eta horientzako ez dugu motibazio ekintzarik aurreikus-ten, baina kontuan hartu behar dugu hauek desgaste handiaizaten dutela planean zehar. Beraz, hauek motibatzeko ekin -tzak ere aurreikusi beharko genituzke.

Euskararekiko eta planarekiko motibazioan eragitenduen beste elementu bat, garrantzi berebizikoa duena, hiz-kuntzaren ezagutza eta konpetentzia da. Hizkuntzarekinondo moldatzeak komunikazioa eraginkorragoa eta, ondo-rioz, atseginagoa egiten du.

Gaitasun hori eskuratzeko, premien araberako eskaintzalandu dugu. Horren barruan, euskaldunentzat euskara tek-



nikoko moduluak prestatu izan ditugu. Modulu horiek, orohar, oso harrera ona izan dute.

Erabilerarako ezagutza ezinbestekoa denez, euskaraz ezdakitenek ikas dezaten bideak jartzea izango da planarenbeste ardatz bat.

EuskalduntzeaEuskara ikasleen kopurua asko aldatzen da enpresa

batetik bestera, edota, enpresa berean, sail batetik bestera.Langileek izena emateko faktoreak zeintzuk diren aztertuditugu:

• Batetik, langileek euskara ikasteko zenbat eta beharhandiagoa sentitu, orduan eta ikasle-kopuru handia-goa izango da. Enpresetan behar hori sentitzeko fak-toreak izaten dira:

– Enpresan dagoen euskararen ezagutza-maila altuabada, ez dakiena desabantailan sentitzen da.

– Zuzendaritza eta arduradunen euskararekikoinplikazioak ere eragina izaten du. Langileentzaterreferenteak izaten dira eta hartzen duten jarrera-ren arabera, langileek behar handiagoa edo txikia-goa sentitzen dute.

– Enpresarentzat zerbitzua edo produktua euskarazeskaintzeak balio erantsia badu, langileek euskarazjakiteko beharra sentituko dute.

• Bestetik, enpresak langileek euskara ikasteko jartzendituen baldintzek eragin handia dute (lan-or du e -tan/lan-orduetatik kanpo, enpresan bertan/euskaltegibatera joan beharra...).

Aipatutako faktore horiek ez dira gure esku izaten, zuze-nean ez behintzat. Hala ere, euskalduntzeak planak aurrera



egiteko duen garrantzia dela eta, euskalduntzea suspertzekoditugun aukerak aztertu beharko genituzke, esaterako, guneeuskaldunenetan erabilera handitzeko bertako erdalduneieragiteko egitasmoak martxan jartzea edo Zuzendariekin lanberezia egitea, beraien motibazioan handitzeko.

Bestalde, ikasleek erabilerarako jauzia egiteko faktoreakzeintzuk diren ez ditugu nahikoa ondo identifikatuta. Badaki-gu ikasleak bere buruarengan gutxieneko segurtasuna sentituarte ez duela salto hori egingo. Eta segurtasun hori senti tzeko,hizkuntza-gaitasunaz gain, badela beste faktore garran tzitsubat, inguruan dituen euskal hiztunena, alegia. Lankide euskalhiztun eta ikaslearen artean konfiantzazko harremana izatea,lankide euskal hiztunak ikasleari ahalegin horretan laguntzea(ikasleari euskaraz hitz egiteko ohitura hartzea, poliki hitz egi-tea...) eta egiten duten hizkuntza aka tsak direla eta barrerik ezegitea, ahalegina baloratzea ezinbestekoa da...

Amaitzeko, kezka dugu euskara-planak ez ote daudenurrunegi euskalduntze-prozesutik. Elkarlana estuagoa beharkoluke eta ekintza osagarriak landu beharko genituzke ikasle, ira-kasle, teknikari eta lan-talde zein koordinatzaileen artean.


– Talde Naturalak: aurrera begira, esperientzia sakonagobaloratu beharko litzateke.

– Zalantzarik ez daukaguna zera da, euskararen erabilerahelburua izanda, horretarako motorea euskaldunakdirela, konplexurik gabeko euskaldun euskaltzaleak etahorretarako euskaldunak beraien eskubideetaz eta esku-bide horien mugaz kontziente egin behar ditugu. Bide



honetan, esaterako Katalunian lantzen ari diren bideak(unitate didaktikoak…) aztertu beharko genuke.

– Talde guztietan egin beharko genuke ahalegina TaldeNaturaletan egiten dugun lana egiteko, hots, helbu-ruak lantzeko orduan jarrerak lantzeko prozesuak ereaplikatu beharko genituzke, bai helburukako lan--taldeetan, euskalduntzean eta zeharka parte hartzenduten langileentzat.

– Dauden jarrera eta motibazio desberdinak (militan -teak, motibazio instrumentalak...) aztertu eta landubeharko genituzke, hauei zuzendutako motibazioekintzak diseinatzeko.

– Belaunaldi berrietan jarrera militanteak nola eragin,balore horiek ez dauzkaten gazteengan.

– Euskalduntzea suspertzeko ditugun aukerak aztertubeharko genituzke.

– Euskara-planak euskalduntze-prozesutik ez ote dau-den urrunegi bata bestearengandik. Elkarlana estua-goa beharko luke eta ekintza osagarriak

– Euskara-ikasleek ikastetik erabiltzera jauzia egiteko fak-toreak zeintzuk diren ondo identifikatu behar ditugu.

– Landu beharreko beste gai bat da egindako lana sari-tu edo errekonozitzeko bideena da

KOMUNIKAZIOA

Plana enpresarekin identifikatzea gure helburu nagusie-tako bat izanik, eraginkorragoa da planaren inguruko infor-mazioa eta komunikazioa enpresako guneetatik bertatikbideratzea, aholkularitzatik egin beharrean. Horrela, infor-



mazio-emailea den enpresako gune horrek plana bere egitealortuko genuke, eta hartzaileek ere enpresaren plana delaikusiko lukete. Aholkularitzak bideratu egin behar luke etaez sortu.

Hasieratik argiago eduki beharko genituzke gure gaindelegatzen ez uzteko hainbat jokamolde: adibidez, beharbadute, gidoia edo informazioaren klabeak identifikatzenlaguntzea eskaini, testua lasai zuzenduko diegula eskaini...

Hala ere, batzuetan enpresak ez du komunikazioa lan -tzeko berezko biderik edo ez da eraginkorra, eta kasu horie-tan, bertako kultura kontuan hartuta, gure ekarpena eginbehar dugu eta komunikazioa enpresan hobetzea planarenbalio erantsia izango da.

Komunikazioa, ordea, ez da soilik informazioa zabal -tzea. Komunikazioa alde bikoa izan behar da, feedback-abehar da. Horretarako, gaur egun baditugu planetan zenbaitmekanismo, esaterako, lan-taldeak eta Euskara Batzordeak,inkestak, aurkezpenak… guzti horiek komunikazio bide for-malak dira, baina sarritan bide informalak ere erabili beharditugu, bestelako informazioa eskura baitezakegu horienbidez.

Bestalde komunikazioari dagokionean, eta plana ondogaratu dadin, garrantzi berezia dauka prozeduren edo hiz-kuntza politikaren komunikazioak. Oinarrizko hizkuntza--irizpideak (hizkuntzaren erabilera arautzen dutenak, esate-rako, telefonoa hartzeko irizpidea edo barnean dokumenta-zioa sortzeko irizpidea, e.a.) era ulergarrian iristaraztea lortubeharko genukeen arren, askotan ez dugu lortzen arau--izaera hori zabaltzea enpresa barruan. Batzuetan abstraktue-giak dira, eta beste batzuetan, salbuespena egiteko “arrazoi”



gehiegi agertzen dira (zailtasun teknikoak, erabiltzaile--kopuruak). Horrez gain, ulertu arren, ez dugu arau bezalazabal tzea lortzen.


Bide honetan, euskara-planaren arauak komunikatzekoeta betearazteko asko ikas dezakegu kalitateko politikenkomunikazioan erabiltzen diren estrategietatik, panelenbitartez komunikatuz, prozeduren ideia-gako nagusiak ateraeta zabalduz…

BOTERE HARREMANAK

Euskara Planak aurrera egiteko, ezinbestekoa da enpre-sako botere harremanak kontuan hartzea. Hala ere, botereharremanez ari garenean, ez gara soilik egiturek daukatenbotere formalaz ari. Pertsonek duten botere informala ereoso garrantzitsua da eta neurri batean planaren garapena bal-dintza dezake.

Enpresaren unean uneko testuingurua edo egoera eza-gutzea garrantzitsua da guretzat. Zentzu horretan aldea dagoteknikariak bere lan-tokia enpresa duen ala ez. Teknikariakenpresa lan-leku duenetan enpresa hobeto ezagutzen du,duen harreman-sarea askoz ere zabalagoa da eta beraz, infor-mazio-iturri gehiago ditu. Harreman informalak informazioiturri handiak izaten dira eta harreman informal gehiago iza-ten dira enpresan bertan. Horrez gain, langileentzat eta bere-ziki euskaltzaleentzat teknikaria erreferente bat izaten da etaasko jotzen dute teknikariarengana.



Gaur egun lan-lekua aholkularitzaren bulegoa denkasuetan gure informazio-iturriak koordinatzaile eta lantal-deak dira eta horiek aprobetxatu behar ditugu, gune infor-maletan parte hartzeko aukera txikiagoa dugu-eta.

Botere-harremanen inguruan egin dugun hausnarketanikusi dugunez, harreman horiek ezagutzea oso garrantzitsuada. Baina enpresetako “benetako” botere-harremanak ezagu-tzeko denbora, jendea ezagutzea eta konfiantzazko harrema-nak sortzea beharrezkoa da eta beraz, zaila izango da diseinugaraian informazio hori eskuratzea. Hala ere, garrantzitsuaizango litzateke, diseinu garaian, planarekiko enpresarenbotere-diagrama bat egitea eta gero garapenean kontuanhartu eta osatzen joatea, ondoren bertatik estrategiak lan -tzeko.

Goian aipatu dugun bezala, botere guneak bat bainogehiago izaten dira enpresetan (Zuzendaritza, Sindikatuak,organo sozialak, sekzioak, norbanakoak…) eta kasu bakoi -tzean gune bakoitzak euskara planarekiko duen distantzia etaharremana desberdina izango da. Planak aurrera egiteko,ahalik eta botere gehien eta zabalena bere alde izan beharkoluke eta hori dela-eta, zuzendaritzaren aldekotasuna lortzeaezinbestekoa da.

Kasu batzuetan berez aldekotasun hori badaukagu,enpresaren zuzendaritza euskaltzalea delako, edo euskaraenpresaren estrategiarekin bat datorrelako, baina beste kasubatzuetan landu egin behar dugu aldekotasun hori nolaeskuratu. Hala ere, zuzendaritzaren aldekotasuna dugunkasuetan aldekotasun beste botereak (sindikatuak, langileak,giltzarriak diren pertsona eta sailak...) planaren aldera era-kartzea ezinbestekoa izango da.




– Enpresaren unean uneko testuingurua edo egoera eza-gutzea garrantzitsua da guretzat. Zentzu horretanaldea dago teknikariak lan-lekua enpresan izatea edoaholkularitzaren bulegoan lan egitea.

– Diseinu garaian, planarekiko enpresaren botere--diagrama bat egitea eta gero garapenean kontuanhartu eta osatzen joatea, ondoren bertatik estrategiaklan tzeko.



euskara planak: nondik gatoz, non gaude eta nora goaz · euskara planak: nondik gatoz, non gaude...

Documents