escolma rosalía de castro
TRANSCRIPT
ROSALÍA DE CASTRO
IES de CurtisCurso 2012-13
Escolma Poética
2
ROSALÍA DE CASTRO
Escolma Poética
Cantares Gallegos
Edición Juan Compañel, Vigo, 1863
3
Escolma Poética
Cant
ares
Gall
egos
Nasín cando as plantas nasen,
no mes das flores nasín,
nunha alborada mainiña,
nunha alborada de abril.
Por iso me chaman Rosa,
mais a do triste sorrir,
con espiñas para todos,
sen ningunha para ti.
Desque te quixen, ingrato,
todo acabou para min,
que eras ti para min todo,
miña gloria e meu vivir.
¿De que, pois, te queixas, Mauro?
¿De que, pois, te queixas, di,
cando sabes que morrera
por te contemplar felís?
Duro cravo me encravaches
con ese teu maldesir,
con ese teu pedir tolo
que non sei que quer de min,
pois dinche canto dar puden
avariciosa de ti.
O meu corasón che mando
cunha chave para o abrir,
nin eu teño máis que darche,
nin ti máis que me pedir
ROSALÍA DE CASTRO
4
Escolma Poética
Campanas de Bastabales,
cando vos oio tocar,
mórrome de soidades.
I
Cando vos oio tocar,
campaniñas, campaniñas,
sen querer torno a chorar.
Cando de lonxe vos oio,
penso que por min chamades,
e das entrañas me doio.
Dóiome de dor ferida,
que antes tiña vida enteira,
i hoxe teño media vida.
Solo media me deixaron
os que de aló me trouxeron,
os que de aló me roubaron.
Non me roubaran, traidores,
¡ai!, uns amores toliños,
¡ai!, uns toliños amores.
Que os amores xa fuxiron,
as soidades viñeron...
de pena me consumiron.
II
Aló pola mañanciña
subo enriba dos outeiros,
lixeiriña, lixeiriña.
Como unha cabra lixeira,
para oír das campaniñas
a badalada primeira.
A primeira da alborada
que me traen os airiños
por me ver máis consolada.
Por me ver menos chorosa,
nas súas alas ma traen
rebuldeira e queixumbrosa.
Cant
ares
Gall
egos
ROSALÍA DE CASTRO
5
Escolma Poética
Queixumbrosa e retemblando
por entre a verde espesura,
por entre o verde arborado.
E pola verde pradeira,
por riba da veiga llana,
rebuldeira e rebuldeira.
III
Paseniño, paseniño,
vou pola tarde calada,
de Bastabales camiño.
Camiño do meu contento;
i en tanto o sol non se esconde,
nunha pedriña me sento.
E sentada estou mirando
como a lúa vai saíndo,
como o sol se vai deitando.
Cal se deita, cal se esconde,
mentras tanto corre a lúa
sen saberse para onde.
Para onde vai tan soia,
sen que aos tristes que a miramos
nin nos fale, nin nos oia.
Que si oíra e nos falara,
moitas cousas lle dixera,
moitas cousas lle contara.
IV
Cada estrela, o seu diamante;
cada nube, branca pluma;
triste a lúa marcha diante.
Diante marcha clarexando
veigas, prados, montes, ríos,
onde o día vai faltando.
Falta o día, e noite escura
baixa, baixa pouco a pouco,
por montañas de verdura.
Cant
ares
Gall
egos
ROSALÍA DE CASTRO
6
Escolma Poética
De verdura e de follaxe,
salpicada de fontiñas
baixo a sombra da ramaxe.
Da ramaxe onde cantan
paxariños piadores
que coa aurora se levantan.
Que coa noite se adormecen
para que canten os grilos
que coas sombras aparecen.
V
Corre o vento, o río pasa;
corren nubes, nubes corren
camiño da miña casa.
Miña casa, meu abrigo:
vanse todos, eu me quedo
sen compaña, nin amigo.
Eu me quedo contemplando
as laradas das casiñas
por quen vivo suspirando.
Vén a noite..., morre o día,
as campanas tocan lonxe
o tocar da Ave María.
Elas tocan pra que rece;
eu non rezo, que os saloucos,
afogándome parece
que por min ten que rezar.
Campanas de Bastabales,
cando vos oio tocar,
mórrome de soidades.
Cant
ares
Gall
egos
ROSALÍA DE CASTRO
7
Escolma Poética
— Meniña, ti a máis fermosa
que a luz do sol alumbrara;
ti a estrela da mañanciña
que en puras tintas se baña;
ti a flor das floridas cumbres,
ti a ninfa das frescas augas,
ti como folla do lirio
branca, pura e contristada
¿Quen es, fada sen nome
de tan dormentes miradas,
de tan dorida sonrisa
de feituriña tan cándida?
¿Quisais de muller naceches
sendo tan limpia e tan casta?
¿Quisais das brisas da tarde,
quisais das brétemas vagas
das burbulliñas dun río,
quisais dunha nube branca?
¿Ou as espumas do mare
a un raio de sol xuntadas
pousáronte ó ser de aurora
nunha cunchiña de nácar?
Mais, de onde queira que sexas,
tristísima pasionaria,
por ti sento un amor puro
que pouco a pouco me mata.
Por ti, de noite e de día,
cal vaga sombra encantada,
preto do teu vivir ximo,
ximo cos ventos que pasan
facendo vibrar sonoras
sentidas cordas dun harpa,
que con ecos tembladores
dos meus amores che falan.
Mais dime: ¿por que estás muda,
di por que estás solitaria,
di por que vives nos montes
cos paxariños que cantan,
mentras ti choras e choras
ó pé dun olmo sentada,
toda de loito cuberta,
toda cuberta de lágrimas.
Cant
ares
Gall
egos
ROSALÍA DE CASTRO
8
Escolma Poética
— Déixame vivir nos montes,
déixame estar solitaria,
déixame cos paxariños
que en derredor de min cantan.
Déixame vestir de loito,
cuberta por tristes bágoas,
i eco de homes non escoite
nin son de harmoniosas harpas,
que eses sons de amor á vida
rompen as miñas entrañas.
¿Si deles, galán, por sorte
doce consolo arrancaras
para un dor que non ten cura,
para un mal que non se acaba!
¡Si ó seu vibrar sonoroso
as tombas se levantaran
i o polvo que nelas mora
volto a vivir se axitara…!
Mais, cala, galán…, non toques
as suaves cordas dun harpa
que nin dá vida ós que morren
nin as tristes tombas levanta.
Cala, galán, cos cantares
que con paixón de amor cantas,
que os meus amores morreron
i aló antre as tombas me agardan.
Para min morreu a dicha,
morreu tamén a esperanza,
cubreuse o seu de tristura
i a terra de ásperas plantas.
Déixame vivir nos montes,
déixame estar solitaria,
déixame vestir de loito,
cuberta de amargas lágrimas.
Que a rula que viudou,
xurou de non ser casada,
nin pousar en ramo verde
nin beber da iauga clara.Cant
ares
Gall
egos
ROSALÍA DE CASTRO
9
Escolma Poética
Adiós, ríos; adios, fontes;
adios, regatos pequenos;
adios, vista dos meus ollos:
non sei cando nos veremos.
Miña terra, miña terra,
terra onde me eu criei,
hortiña que quero tanto,
figueiriñas que prantei,
prados, ríos, arboredas,
pinares que move o vento,
paxariños piadores,
casiña do meu contento,
muíño dos castañares,
noites claras de luar,
campaniñas trimbadoras,
da igrexiña do lugar,
amoriñas das silveiras
que eu lle daba ó meu amor,
camiñiños antre o millo,
¡adios, para sempre adios!
.
Cant
ares
Gall
egos
¡Adiós groria! ¡Adiós contento!
¡Deixo a casa onde nacín,
deixo a aldea que conozo
por un mundo que non vin!
Deixo amigos por estraños,
deixo a veiga polo mar,
deixo, en fin, canto ben quero...
¡Quen pudera non deixar!...
.........................................
Mais son pobre e, ¡mal pecado!,
a miña terra non é miña,
que ata lle dan de prestado
a beira por que camiña
ó que naceu desdichado.
Téñovos, pois, que deixar,
hortiña que tanto amei,
fogueiriña do meu lar,
arboriños que plantei,
fontiña do cabañar.
Adiós, adiós, que me vou,
herbiñas do camposanto,
onde meu pai se enterrou,
herbiñas que biquei tanto,
terriña que nos criou.
ROSALÍA DE CASTRO
10
Escolma Poética
.
Cant
ares
Gall
egos
Adiós Virxe da Asunción,
branca como un serafín;
lévovos no corazón:
Pedídelle a Dios por min,
miña Virxe da Asunción.
Xa se oien lonxe, moi lonxe,
as campanas do Pomar;
para min, ¡ai!, coitadiño,
nunca máis han de tocar.
Xa se oien lonxe, máis lonxe
Cada balada é un dolor;
voume soio, sen arrimo...
¡Miña terra, ¡adiós!, ¡adiós!
¡adiós tamén, queridiña!...
¡adiós por sempre quizais!...
Dígoche este adiós chorando
desde a beiriña do mar.
Non me olvides, queridiña,
si morro de soidás...
tantas légoas mar adentro...
¡Miña casiña!,¡meu lar!
ROSALÍA DE CASTRO
11
Escolma Poética
Follas Novas Madrid, A Habana, 1880
ROSALÍA DE CASTRO
12
Escolma Poética
Daquelas que cantan as pombas i as flores,
todos din que teñen alma de muller;
pois eu que non as canto, Virxe da Paloma,
¡ai! ¿de que a terei?
Folla
s N
ovas
ROSALÍA DE CASTRO
13
Escolma Poética
A XUSTICIA POLA MAN
Aqués que tén fama de honrados na vila
roubáronme tanta brancura que eu tiña:
botáronme estrume nas galas dun día,
a roupa de cote puñéronma en tiras.
Nin pedra deixaron en onde eu vivira;
sen lar, sen abrigo, morei nas curtiñas;
ó raso coas lebres dormín nas campías;
meus fillos… ¡meus anxos!… que tanto eu quería
¡morreron, morreron coa fame que tiñan!
Quedei deshonrada, mucháronme a vida,
fixéronme un leito de toxos e silvas,
i en tanto, os raposos de sangre maldita,
tranquilos nun leito de rosas durmían.
—Salvádeme ¡ouh, xueces!, berrei... ¡Tolería!
De min se mofaron, vendeume a xusticia.
—Bon Dios, axudaime, berrei, berrei inda…
tan alto que estaba, bon Dios non me oíra.
ROSALÍA DE CASTROFo
llas
Nova
s
14
Escolma Poética
A XUSTICIA POLA MAN
Aqués que tén fama de honrados na vila
roubáronme tanta brancura que eu tiña:
botáronme estrume nas galas dun día,
a roupa de cote puñéronma en tiras.
Nin pedra deixaron en onde eu vivira;
sen lar, sen abrigo, morei nas curtiñas;
ó raso coas lebres dormín nas campías;
meus fillos… ¡meus anxos!… que tanto eu quería
¡morreron, morreron coa fame que tiñan!
Quedei deshonrada, mucháronme a vida,
fixéronme un leito de toxos e silvas,
i en tanto, os raposos de sangre maldita,
tranquilos nun leito de rosas durmían.
—Salvádeme ¡ouh, xueces!, berrei... ¡Tolería!
De min se mofaron, vendeume a xusticia.
—Bon Dios, axudaime, berrei, berrei inda…
tan alto que estaba, bon Dios non me oíra.
ROSALÍA DE CASTROFo
llas
Nova
s
15
Escolma Poética
Estonces, cal loba doente ou ferida,
dun salto con rabia pillei a fouciña,
rondei pasenino (nin as herbas sentían)
I a lúa escondíase, i a fera dormía
cos seus compañeiros en cama mullida.
Mireinos con calma, i as mans estendidas,
dun golpe ¡dun soio! deixeinos sen vida.
I ó lado, contenta, senteime das vítimas,
tranquila, esperando pola alba do día.
I estonces… estonces cumpreuse a xusticia:
eu, neles; i as leises, na man que os ferira.
ROSALÍA DE CASTROFo
llas
Nova
s
16
Escolma Poética
XAN
Xan vai coller leña ó monte,
Xan vai a compoñer cestos,
Xan vai a podar as viñas,
Xan vai a apañar o esterco,
e leva o fol ó muíño,
e trai o estrume ó cortello,
e vai á fonte por auga,
e vai á misa cos nenos,
e fai o leito i o caldo.
Xan, en fin, é un Xan completo,
deses que a cada muller
lle conviña un polo menos,
pero cando un busca un Xan,
casi sempre atopa un Pedro.
Pepa, a afortunada Pepa,
muller do Xan que sabemos,
mentres seu home traballa,
ela lava os pés no rego,
cátalle as pulgas ó gato,
peitea os longos cabelos,
bótalle millo ás galiñas,
marmura co irmán do crego,
mira se hai ovos no niño,
bota un ollo ós mazanceiros
e lambe a nata do leite,
e se pode bota un neto
coa comadre, que agachado
traillo embaixo do mantelo.
ROSALÍA DE CASTROFo
llas
Nova
s
17
Escolma Poética
E cando Xan pola noite
chega cansado e famento,
ela xa o espera entre as mantas,
e ó velo entrar dille quedo:
—Por Dios non barulles moito,
que me estou mesmo morrendo.
—¿Pois que tes, ña mulleriña?
—¿Que hei de ter? Deita eses nenos,
que esta madre roe en min
cal roe un can nun codelo,
i ó cabo ha de dar comigo
nos terrós do simiterio…
—Pois, ña Pepa, toma un trago
de risolio que aquí teño,
e durme, ña mulleriña,
mentres os meniños deito.
De bágoas se enchen os ollos
de Xan ó ver tales feitos;
mas non temás, que antre mil
non hai máis que un anxo antre os demos;
non hai máis que un atormentado
antre mil que dan tormentos.
ROSALÍA DE CASTROFo
llas
Nova
s
18
Escolma Poética
¡PRA A HABANA!
I
Vendéronlle os bois,
vendéronlle as vacas,
o pote do caldo
i a manta da cama.
Vendéronlle o carro
i as leiras que tiña;
deixárono soio
coa roupa vestida.
—María, eu son mozo,
pedir non me é dado;
eu vou polo mundo
para ver de ganalo.
Galicia está probe,
i á Habana me vou…
¡adiós, adiós, prendas
do meu corazón!
ROSALÍA DE CASTROFo
llas
Nova
s
19
Escolma Poética
Unha vez tiven un cravo
cravado no corazón,
i eu non me acordo xa se era aquel cravo
de ouro, de ferro ou de amor.
Soio sei que me fixo un mal tan fondo,
que tanto me atormentou,
que día e noite sen cesar choraba
cal chorou Madanela na pasión.
«Señor, que todo o podedes,
-pedinlle unha vez a Dios-
daime valor para arrincar dun golpe
cravo de tal condición».
E doumo Dios e arrinqueino,
mais... ¿quen pensara...? Despois
xa non sentín máis tormentos
nin soupen que era delor;
soupen só que non sei que me faltaba
en onde o cravo faltou,
e seica, seica tiven soidades
daquela pena... ¡Bon Dios!
Este barro mortal que envolve o esprito
¡quen o entenderá, Señor...!
ROSALÍA DE CASTROFo
llas
Nova
s
20
Escolma Poética
Mais vé que o meu corazón
é unha rosa de cen follas,
i é cada folla unha pena
que vive apegada noutra.
Quitas unha, quitas dúas,
penas me quedan de sobra;
hoxe dez, mañán corenta,
desfolla que te desfolla...
¡O corazón me arrincaras
desque as arrincares todas!
ROSALÍA DE CASTROFo
llas
Nova
s
21
Escolma Poética
Tecín soia a miña tea,
sembrei soia o meu nabal,
soia vou por leña ó monte,
soia a vexo arder no lar.
Nin na fonte nin no prado,
así morra coa carrax,
el non ha de virme a erguer,
el xa non me pousará.
¡Que tristeza! O vento soa,
canta o grilo ó seu compás…
Ferve o pote… mais, meu caldo,
soíña te hei de cear.
Cala, rula, os teus arrulos
ganas de morrer me dan;
cala, grilo, que si cantas,
sento negras soïdás.
O meu homiño perdeuse,
ninguén sabe en onde vai…
Anduriña que pasache
con el as ondas do mar;
anduriña, voa, voa,
ven e dime en onde está.
ROSALÍA DE CASTROFo
llas
Nova
s
22
Escolma Poética
ROSALÍA DE CASTROFo
llas
Nova
s
Miña casiña, meu lar
Miña casiña, meu lar,
¡cántas onciñas
de ouro me vals!
Vin de Santiago a Padrón
cun chover que era arroiar,
descalciña de pé e perna,
sen comer nin almorzar.
Polo camiño atopaba
ricas cousas que mercar,
i anque ganas tiña delas,
non tiña para as pagar.
Nos mesóns arrecendía
a cousas de bon gustar,
mais o que non ten diñeiro
sen elas ten que pasar.
Fun chegando á miña casa
toda rendida de andar,
non tiña nela frangulla
con que poidera cear.
A vista se me barría,
que era aquel moito aunar.
Fun á porta dun veciño
que tiña todo a fartar;
pedinlle unha pouca broa
e non ma quixo emprestar.
As bagullas me caían,
que me fora a avergonzar.
Volvinme á miña casiña
alumada do luar;
rexistrei cada burato
para ver de algo atopar;
atopei fariña munda,
un puñiño a todo dar.
Vino no fondo da artesa.
Púxenme a Dios alabar.
23
Escolma Poética
ROSALÍA DE CASTROFo
llas
Nova
s
Quixen alcender o lume,
non tiña pau que queimar;
funllo pedir a unha vella,
tampouco mo quixo dar,
se non era un toxo verde
para me facer rabiar.
Volvín triste como a noite
a chorar que te chorar;
collín un feixe de palla,
do meu leito o fun pillar;
rexistrei polo cortello
mestres me puña a rezar
e vin uns garabulliños
e fieitos a Dios dar.
¡Meu San Antón milagroso,
xa tiven fogo no lar!
Arrimei o pote ó lume
con auga para quentar.
Mentras escaravellaba
na cinza, vin relumbrar
un ichavo da fertuna...
¡Miña Virxe do Pilar!
Correndiño, correndiño
o fun en sal a empregar,
máis contenta que unhas páscoas
volvín a porta pechar,
e na miña horta pequena
unhas coles fun catar.
Con un pouco de unto vello
que o ben soupen aforrar,
e coa fariñiña munda,
xa tiña para cear.
24
Escolma Poética
ROSALÍA DE CASTROFo
llas
Nova
s
Fixen un caldo de gloria
que me soubo que la mar;
fixen un bolo do pote
que era cousa de envidiar;
despóis que o tiven comido,
volvín de novo a rezar;
e despois que houben rezado,
puxen a roupa a secar,
que non tiña fío enxoito
de haber tanto me mollar.
Nantramentras me secaba,
púxenme logo a catar
para que me oíran
en todo o lugar:
Meu lar, meu fogar,
¡cántas onciñas
de ouro me vals!
25
ROSALÍA DE CASTRO
Casa - Museo Rosalía de CastroPadrón (A Coruña)