ensino do galego como lingua estranxeira e como ... - usc...adquisición de l1), así como as...

Ensino do galego como lingua estranxeira e

como segunda lingua

María Álvarez de la Granja

GUÍA DOCENTE E MATERIAL DIDÁCTICO

2019/2020

FACULTADE DE FILOLOXÍA DEPARTAMENTO DE FILOLOXÍA GALEGA

FACULTADE DE FILOLOXÍA. DEPARTAMENTO DE FILOLOXÍA GALEGA AUTORES: María Álvarez de la Granja Edición electrónica. 2019 ADVERTENCIA LEGAL: Reservados todos os dereitos. Queda prohibida a duplicación total ou parcial desta obra, en calquera forma ou por calquera medio (electrónico, mecánico, gravación, fotocopia ou outros) sen consentimento expreso por escrito da autora.

1

DATOS DESCRITIVOS DA MATERIA

Denominación: Ensino do galego como lingua estranxeira e como segunda lingua

Tipo de materia: Optativa (Maior Plus)

Código: G5051345

Titulacións: Grao en lingua e literatura galegas

Curso: 3º curso

Semestre: 2º semestre

Créditos: 6 créditos ECTS

Lingua da docencia: Galego

Profesora responsable: María Álvarez de la Granja

Horario da materia: Mércores de 13:00 a 15:00 e xoves de 10:00 a 11:00

Aula de docencia: B05

Datas de exame: 19 de maio de 2020, 9:30, aula D12 / 23 de xuño, 9:30, aula D12

2

SENTIDO DA MATERIA NA TITULACIÓN

A materia Ensino do galego como lingua estranxeira e como segunda lingua (3º curso,

2º semestre) forma parte do Módulo Optativo de especialización en Lingua e

Literatura Galegas, conformado tamén polas materias Onomástica galega (3º curso, 1º

semestre), Lectura e análise lingüística de textos galegos antigos (3º curso, 2º

semestre), Planificación e normalización lingüística do galego (4º curso, 1º semestre),

Lexicografía e terminografía galegas (4º curso, 2º semestre), Literatura infantil e

xuvenil galega (3º curso, 1º semestre), Seminario de literatura galega 1 (4º curso, 1º

semestre) e Seminario de literatura galega 2 (4º curso, 2º semestre), todas elas cunha

carga de 6 créditos. Estas materias, que unicamente se ofertan para os estudantes que

cursan a modalidade Maior Plus do Grao en Lingua e Literatura Galegas (GLLG), son

optativas, de tal xeito que o alumno ou alumna debe escoller catro de entre elas para

conseguir 24 créditos de entre os 48 que se ofrecen.

Segundo se indica na memoria da titulación1, o obxectivo do módulo é aprofondar

nunha serie de aspectos puntuais, tanto de lingüística como de literatura galegas, que no

Maior non foi posible abordar (ou non de maneira completa), debido ás súas limitacións

temporais. Na memoria do Grao tamén se indica que neste módulo optativo se estudan

aspectos que poden ser sumamente interesantes para alumnas e alumnos que desexen

aprofondar no coñecemento da filoloxía galega, sobre todo no caso de estudantes que

pretendan dedicarse á investigación en filoloxía galega ou a determinadas actividades

profesionais.

No caso da materia obxecto desta Guía, analízase nun campo que non foi

abordado nas disciplinas previas da titulación: o do ensino e aprendizaxe do galego

como segunda lingua e lingua estranxeira. O crecente interese dos estudantes

estranxeiros pola aprendizaxe de galego2, as demandas das persoas de orixe foránea

residentes en Galicia, así como os propios requirimentos do alumnado do GLLG,

1 http://www.usc.es/export9/sites/webinstitucional/gl/servizos/sxopra/memorias_graos_USC/Lingua_e_Lit_Galegas.pdf 2 Unha boa mostra son os Cursos de lingua e cultura galegas para persoas de fóra de Galicia, que todos os anos organiza a Real Academia Galega, o Instituto da Lingua Galega e a Xunta de Galicia, os cursos que ofrecen as universidades para alumnado de intercambio ou os lectorados de galego que existen en diferentes cidades españolas e en varios países do mundo.

3

http://www.usc.es/export9/sites/webinstitucional/gl/servizos/sxopra/memorias_graos_USC/Lingua_e_Lit_Galegas.pdf

http://www.usc.es/export9/sites/webinstitucional/gl/servizos/sxopra/memorias_graos_USC/Lingua_e_Lit_Galegas.pdf

puxeron de relevo a necesidade de incluír na oferta da nosa titulación algunha materia

que contribuíse a formar os estudantes na docencia do galego como lingua estranxeira.

Por tal motivo, a partir do curso 2016-2017 incorporuse no Maior Plus do GLLG a

materia Ensino do galego como lingua estranxeira e como segunda lingua, que non

estaba incluída inicialmente no módulo optativo arriba sinalado.

4

COMPETENCIAS E OBXECTIVOS

A seguir amosamos as competencias específicas do Grao en Lingua e Literatura Galegas

adaptadas á contribución particular que fai esta materia á súa consecución. As

competencias son entendidas aquí como saberes (coñecementos, capacidades ou

actitudes) de carácter complexo que se desenvolven ao longo da formación integral do

individuo. Así, a achega da nosa materia debe lerse no marco do proceso formativo

global do estudante.

CE1 - Dominar as bases teóricas, enfoques e recursos elementais de análise do ámbito

do ensino de linguas estranxeiras e segundas linguas

CE4 - Identificar e comprender aqueles elementos (obxecto de estudo, metodoloxía,

linguaxe e terminoloxía crítica especializada, etc.) que definen e articulan os estudos

sobre ensino e aprendizaxe de linguas como disciplina científica no ámbito das

Humanidades.

CE5 - Recoñecer o carácter interdisciplinar dos estudos sobre ensino e aprendizaxe de

linguas.

CE6 - Aplicar a metodoloxía científica que permita abarcar os distintos tipos de estudos

sobre ensino e aprendizaxe de linguas

CE17 - Manexar con habilidade as novas tecnoloxías que faciliten os procesos de ensino

e aprendizaxe do galego como segunda lingua e lingua estranxeira.

CE18 - Empregar ferramentas de procura de recursos bibliográficos para o ensino e

aprendizaxe de segundas linguas e linguas estranxeiras

CE19 - Desenvolver a competencia comunicativa.

CE20 - Ser capaz de realizar posteriores estudos especializados no ámbito do ensino e

aprendizaxe do galego como segunda lingua e lingua estranxeira.

Os obxectivos da materia poden resumirse nos seguintes:

5

1. Identificar e valorar a importancia dos diversos factores incidentes no proceso de

ensino e aprendizaxe dunha L2.

2. Vincular unha actividade ou manual con determinado método ou enfoque de ensino

de linguas.

3. Seleccionar actividades de ensino de galego para non galegofalantes adecuadas aos

diferentes niveis / contidos / destrezas / competencias e situacións de aula.

4. Valorar criticamente actividades, manuais e métodos de ensino.

4. Deseñar actividades de ensino de galego para non galegofalantes adecuadas aos

diferentes niveis / contidos / destrezas / competencias e situacións de aula.

5. Planificar unha clase de galego como lingua estranxeira.

6. Empregar adecuadamente os conceptos e a terminoloxía específica do ensino e

aprendizaxe de L2.

7. Utilizar os recursos dispoñibles para o ensino e aprendizaxe do galego como L2.

6

CONTIDOS, BIBLIOGRAFÍA E LECTURAS CONTIDOS

1 O ensino e aprendizaxe de linguas como disciplina da lingüística aplicada

2. Os procesos de adquisición das L1 e de aprendizaxe das L2

3. Métodos e enfoques no ensino e aprendizaxe dunha L2

4. Ensino e aprendizaxe de competencias

5. Ensino e aprendizaxe das destrezas lingüísticas

6. Deseño e programación de unidades didácticas

O último contido que figura na ficha da memoria, "O galego como LE e como L2:

recursos, necesidades, dinámicas, actividades", será tratado transversalmente a través

dos diferentes temas da programación, e moi especialmente a través dos temas 4, 5 e 6,

pois os contidos expostos neles serán abordados e ilustrados esencialmente desde a

perspectiva do galego.

A partir da páxina 8 desta Guía pode atoparse un desenvolvemento maior de cada un

dos temas, así como bibliografía complementaria para cada un deles.

BIBLIOGRAFÍA XERAL

Obras de referencia

Castrillo, José M. / María Condor (2003): Enfoques y métodos en la enseñanza de

idiomas. Cambride: Cambridge University Press, 2ª ed. actualizada.

Consello de Europa / Xunta de Galicia (2005): Marco común europeo de referencia

para as linguas: aprendizaxe, ensino, avaliación. Santiago de Compostela / Xunta

de Galicia.

http://www.cirp.es/pub/docs/ava/MarcoEuropeoComun.pdf

Cook, V. / D. M. Singleton (2014): Key topics in second language acquisition. Bristol:

Multilingual Matters.

García Santa-Cecilia, A. (2000): Cómo se diseña un curso de lengua extranjera.

Madrid: Arco Libros.

Gass, S. M. / A. Mackey (eds.) (2014): The Routledge handbook of second language

acquisition. London: Routledge.

7

http://www.cirp.es/pub/docs/ava/MarcoEuropeoComun.pdf

González Piñeiro, M. / C. Guillén Díaz, / J. M. Vez (2010): Didáctica de las lenguas

modernas. Competencia plurilingüe e intercultural. Madrid: Síntesis.

Nussbaum, L. / M. Bernaus (eds.) (2001): Didáctica de las lenguas extranjeras en la

Educación Secundaria Obligatoria. Madrid: Síntesis.

Pastor Cesteros, S. (2004): Aprendizaje de segundas lenguas. Lingüística aplicada a la

enseñanza de idiomas. Alicante: Universidad.

Richards, J. C. / Th. S. Rodgers (1986): Approaches and Methods in Language

Teaching. Cambridge: Cambridge University Press. Trad. esp. de José M.

Castrillo / María Condor (2003): Enfoques y métodos en la enseñanza de idiomas.

Cambride: Cambridge University Press, 2ª ed. actualizada.

Ruiz Bikandi, U. (ed.) (2000): Didáctica de la segunda lengua en educación infantil y

primaria. Madrid: Síntesis.

Ruiz de Zarobe, L. / Y. Ruiz de Zarobe (eds.) (2013): Enseñar hoy una lengua

extranjera. Vitoria-Gasteiz: Portal Education.

Sánchez Lobato, J. / I. Santos Gargallo (dirs.) (2004): Vademécum para la formación de

profesores. Enseñar español como segunda lengua (L2) / lengua extranjera (LE).

Madrid: SGEL.

Xunta de Galicia (2006): Niveis de competencia en lingua galega. Descrición de

habilidades e de contidos adaptados ao Marco común europeo de referencia para

as linguas. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia.

http://www.lingua.gal/c/document_library/get_file?folderId=1647069&name=DL

FE-10648.pdf

Dicionarios

Instituto Cervantes. Diccionario de términos clave de español como lengua extranjera.

http://cvc.cervantes.es/ensenanza/biblioteca_ele/diccio_ele/default.htm

Palacios Martínez, I. M. (dir.) (2009): Dicionario de ensino e aprendizaxe de linguas.

Santiago de Compostela: Universidade, A Coruña: Universidade, Vigo:

Universidade.

Robinson P. (ed.) (2015): The Routledge encyclopedia of second language acquisition.

New York: Routledge.

Recursos na Rede

Aulaintercultural. Portal de la educación intercultural. http://www.aulaintercultural.org

8

http://www.lingua.gal/c/document_library/get_file?folderId=1647069&name=DLFE-10648.pdf

http://www.lingua.gal/c/document_library/get_file?folderId=1647069&name=DLFE-10648.pdf

http://cvc.cervantes.es/ensenanza/biblioteca_ele/diccio_ele/default.htm

http://www.aulaintercultural.org/

DidactiRed: actividades de ensino do español e de reflexión.

http://cvc.cervantes.es/aula/didactired/

Portfolio Europeo das linguas (PEL). http://www.edu.xunta.gal/portal/portfolio

Materiais para a aprendizaxe do galego

Labraña Barreiro, S. (2008): Vencello: lingua e cultura galegas para estudantes de fóra

de Galicia. Cabrera del Mar: Galerada.

Curso é-galego

http://e-galego.cesga.es/inicio.htm

Loia. Guía aberta á lingua galega.

http://consellodacultura.gal/cdsg/loia/

En http://www.lingua.gal/recursos/para-aprender-o-galego pódese atopar:

• Manuais CELGA. Aula de galego (libro do alumno, do profesor e outros

materiais)

• Dicionario visual interactivo

• Curso de galego en Wikibooks

• Falamos! (guía de aprendizaxe a través da conversa)

• Aula de galego (actividades)

• Manuais proxecto Artello

• Curso de galego práctico

DESENVOLVEMENTO DO TEMARIO

Tema 1

Trátase dunha breve presentación que serve para dotar dun marco teórico os estudos

sobre o ensino e aprendizaxe das linguas, considerándoos no ámbito da lingüística

aplicada.

1 O ensino e aprendizaxe de linguas como disciplina da lingüística aplicada

Bibliografía complementaria

Marcos Marín, Francisco Adolfo (2004): "Aportaciones de la lingüística aplicada", en

Jesús Sánchez Lobato / Isabel Santos Gargallo (dirs.), Vademécum para la

formación de profesores. Enseñar español como segunda lengua (L2) / lengua

extranjera (LE). Madrid: SGEL, 25-41.

9

http://cvc.cervantes.es/aula/didactired/

http://www.edu.xunta.gal/portal/portfolio

http://e-galego.cesga.es/inicio.htm

http://consellodacultura.gal/cdsg/loia/

http://www.lingua.gal/recursos/para-aprender-o-galego

Tema 2

Con este tema preténdese que o alumnado coñeza os procesos, factores incidentes e

estratexias vinculados coa aprendizaxe de segundas linguas e linguas estranxeiras (vs. a

adquisición de L1), así como as principais teorías desenvolvidas ao redor desta cuestión.

O tema servirá tamén para introducir algúns conceptos clave no ámbito do ensino e

aprendizaxe de linguas.

2. Os procesos de adquisición das L1 e de aprendizaxe das L2

2.1 A adquisición das L1

2.1.1 L1, lingua materna e outros termos

2.1.2 Input, intake e output

2.1.3 Principais teorías sobre a adquisición das L1

2.2. A aprendizaxe das L2

2.2.1 L2, segunda lingua, lingua estranxeira e outros termos

2.2.2 Adquisición e aprendizaxe

2.2.3 Diferenzas entre o proceso de adquisición dunha L1 e o proceso de

aprendizaxe dunha L2

2.2.4 Principais teorías e modelos sobre a aprendizaxe dunha L2.

Relación coas teorías sobre a adquisición dunha L1

2.2.5 Interlingua e fosilización

2.2.6 Factores incidentes no proceso de aprendizaxe dunha L2

2.2.7 Estratexias de aprendizaxe

2.2.8 Tipos de ensino e de aprendizaxe. O papel do docente na

aprendizaxe dunha L2


Arnold, J. (ed.) (1999): Affect in Language Learning. Cambridge: Cambridge

University Press. Trad. esp. de A. Valero, La dimensión afectiva en el aprendizaje

de idiomas. Cambridge: Cambridge University Press, 2000.

Atkinson, D. (ed.) (2011): Alternative Approaches to Second Language Acquisition.

London-New York: Routledge.

Balbino de Amorím Barbieri Durão, A. (2007): La interlengua. Madrid: Arco/Libros.

10

Baralo, M. (1999): La adquisición del español como lengua extranjera. Madrid:

Arco/Libros.

Herschensohn, J. / M. Young-Scholten (2013): The Cambridge Handbook of Second

Language Acquisition. Cambridge: Cambridge University Press.

Lorenzo, F. (2006): Motivación y segundas lenguas. Madrid: Arco/Libros.

Muñoz Liceras, J. (comp.) (1992): La adquisición de las lenguas extranjeras: hacia un

modelo de análisis de la interlengua. Madrid: Visor.

Muñoz, C. (ed.) (2000): Segundas lenguas. Adquisición en el aula. Barcelona: Ariel.

Palacios Martínez. I. M. (2006): “Aprendiendo a aprender en el aula de lenguas

extranjeras. Las estrategias de aprendizaje y su tratamiento en el aula”, en D.

Cassany (ed.), El Portfolio Europeo de las Lenguas y sus aplicaciones en el aula.

Madrid: Ministerio de Educación, Cultura y Deporte, 129-170.

Palacios Martínez. I. M. (2002): "A adquisición da primeira e da segunda lingua.

¿Procesos similares ou diferentes?", en Ramón Lorenzo (ed.), Homenaxe a

Fernando R. Tato Plaza. Santiago de Compostela: Universidade, 637-645.

Pujol Berché, M., L. Nussbaum y M. Llobera (dirs.) (1998): Adquisición de lenguas

extranjeras: perspectivas actuales en Europa. Madrid: Edelsa.

Sánchez Lobato, J. / I. Santos Gargallo (dirs.) (2004), Vademécum para la formación de


Madrid: SGEL, Segunda parte: El proceso de aprendizaje.

Tema 3

Preténdese presentar e analizar de maneira crítica os principais métodos e enfoques de

ensino e aprendizaxe de segundas linguas e linguas estranxeiras. Así mesmo, neste tema

o alumnado achegarase mediante unha lectura ao Marco común europeo de referencia

para as linguas e ao Portfolio europeo das linguas.

3. Métodos e enfoques no ensino e aprendizaxe dunha L2

3.1 Que son método e enfoque?

3.2 O método tradicional ou de gramática e tradución

3.3 O método directo

3.4 O método audiolingual, audiolingüístico ou audio-oral

3.5 O ensino comunicativo

11

3.5.1 Características fundamentais do ensino comunicativo

3.5.2 O ensino comunicativo mediante tarefas

3.5.3 Interculturalidade


Cassany, D. (2002) "Usando el Portfolio europeo de las lenguas (PEL) en el aula", en

Mosaico 9, 18-24.

file:///C:/Documents%20and%20Settings/Usuario/Mis%20documentos/Downloads/1

3143_19.pdf

Cassany, D. (2006): El Portfolio Europeo de las Lenguas y sus aplicaciones en el aula,

Madrid: Ministerio de Educación, Cultura y Deporte.

Estaire, S. (2009): El aprendizaje de lenguas mediante tareas: de la programación al

aula. Madrid: Edinumen.

Estaire, S. (comp.): El enfoque por tareas: de la fundamentación teórica a la

organización de materiales didácticos. Centro Virtual Cervantes.

http://cvc.cervantes.es/ensenanza/biblioteca_ele/antologia_didactica/enfoque01/defa

ult.htm.

Estaire, S. (comp.): El enfoque por tareas: aspectos metodológicos y

ejemplos de unidades didácticas. Centro Virtual Cervantes.

http://cvc.cervantes.es/ensenanza/biblioteca_ele/antologia_didactica/enfoque02/defa

ult.htm

Fernández, S. (2003): Propuesta curricular y Marco común europeo de referencia.

Desarrollo por tareas. Madrid: Edinumen.

Fernández, S. (coord.) (2001): Tareas y proyectos en clase. Madrid: Edinumen.

Littlewood, W. (1981): Communicative Language Teaching. Cambridge: Cambridge

University Press. Trad. esp. de Fernando García Clemente, La enseñanza

comunicativa de idiomas. Introducción al enfoque comunicativo.Cambridge:

Cambridge University Press, 1996.

Llorián, S. (2007): Entender y utilizar el Marco común europeo de referencia desde el

punto de vista del profesor de lenguas. Madrid: Santillana Educación.

Melero Abadía, P. (2000): Métodos y enfoques en la enseñanza/aprendizaje del español

como lengua extranjera. Madrid: Edelsa.

12

http://cvc.cervantes.es/ensenanza/biblioteca_ele/antologia_didactica/enfoque01/default.htm




Melero Abadía, P. (comp.): El enfoque comunicativo. Centro Virtual Cervantes.

http://cvc.cervantes.es/ensenanza/biblioteca_ele/antologia_didactica/enfoque_comun

icativo/default.htm

Nunan, D. (2004): Task-Based Language Teaching. Cambridge: Cambridge University

Press. Trad. esp. de Rocío Blasco García, La enseñanza de la lengua basada en

tareas. Madrid: Edinumen, 2011.

Palacios Martínez. I. M. (2008): “O Portfolio europeo das linguas. Reflexións e ideas

para a súa posta en práctica na aula”, en Mª T. Díaz / I. Mas / L. Zas (coords.),

Integración lingüística e inmigración. Santiago de Compostela: Universidade, 117-

136.

Rosen E. / R.Varela (2009): Claves para comprender el Marco común Europeo.

Madrid: enClave/ELE.

Sánchez Pérez, A. (1993): Hacia un método integral en la enseñanza de idiomas.

Estudio analítico. Madrid: SGEL, 1999.

VV. AA. (2005): Marco común europeo de referencia para las lenguas: enseñanza,

aprendizaje y evaluación (Carabela 57). Madrid: SGEL.

VV. AA. (2007): El portfolio Europeo de la Lenguas (o PEL) y la enseñanza de lenguas

extranjeras/segundas lenguas (Carabela 60). Madrid: SGEL.

Tema 4

Neste tema abórdase a maneira de ensinar as diferentes competencias lingüísticas na

aula, con especial detemento no ensino da gramática de do léxico.

4. Ensino e aprendizaxe de competencias

4.1 Introdución

4.2 O modelo de lingua e a variación lingüística

4.3 Decálogo para o ensino de competencias

4.4 O ensino e aprendizaxe da gramática

4.4.1 Ensino centrado na forma e ensino centrado no significado

4.4.2 Actividades de aprendizaxe

4.4.3 Os sistemas de introdución da gramática na aula: modelo indutivo e

modelo dedutivo

4.4.4 As gramáticas pedagóxicas

13

4.5 O ensino e aprendizaxe do léxico

4.5.1 Algunhas características do léxico e a súa incidencia no proceso de

ensino / aprendizaxe

4.5.2 A selección do léxico

4.5.3 Actividades de aprendizaxe

4.5.4 Os dicionarios

4.6 O ensino e aprendizaxe dos contidos fonético-fonolóxicos

4.7 O ensino e aprendizaxe dos contidos socioculturais e sociolingüísticos

4.8 O ensino e aprendizaxe da competencia discursiva

4.9 O ensino e aprendizaxe dos contidos estratéxicos


Alcón, E. / A. Martínez (eds.) (2008): Investigating Pragmatics in Foreign Language

Learning, Teaching and Testing. Bristol: Multilingual Matters.

Cervero, Mª J. / F. Pichardo Castro (2000): Aprender y enseñar vocabulario. Madrid:

Edelsa.

Gómez del Estal Villarino, M. (comp.): El aprendizaje y la enseñanza de la gramática

en el aula de ELE. Centro Virtual Cervantes.

http://cvc.cervantes.es/ENSENANZA/biblioteca_ele/antologia_didactica/gramatica/d

efault.htm

Gómez del Estal Villarino, M. (comp.): La descripción comunicativa de la lengua en el

aula de ELE. Centro Virtual Cervantes.

http://cvc.cervantes.es/ENSENANZA/biblioteca_ele/antologia_didactica/descripcion

_comunicativa/default.htm

Hinkel, E. / S. Fotos (eds.) (2002): New Perspectives on Grammar Teaching in Second

Language Classrooms. Mahwah, Nueva Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.

Hirsh, D. (2012): Current perspectives in second language vocabulary research. Bern,

New York: Peter Lang.

Jasone, C. / J. Valencia (eds.) (1996): La competencia pragmática, elementos

lingüísticos y psicosociales. Bilbao: Universidad del País Vasco.

Pavičić Takač, V. (2008): Vocabulary learning strategies and foreign language

acquisition. Clevedon: Multilingual Matters.

14

http://cvc.cervantes.es/ENSENANZA/biblioteca_ele/antologia_didactica/gramatica/default.htm

http://cvc.cervantes.es/ENSENANZA/biblioteca_ele/antologia_didactica/gramatica/default.htm

http://cvc.cervantes.es/ENSENANZA/biblioteca_ele/antologia_didactica/descripcion_comunicativa/default.htm

http://cvc.cervantes.es/ENSENANZA/biblioteca_ele/antologia_didactica/descripcion_comunicativa/default.htm



Madrid: SGEL, Terceira parte: La competencia comunicativa; Quinta parte: Los

contenidos.

Tema 5

O tema 5 aborda as catro destrezas lingüísticas clásicas: expresión oral, expresión

escrita, comprensión oral e comprensión escrita. Para cada unha delas preséntase unha

tipoloxía de actividades e as características máis importantes que cómpre ter en conta no

proceso de ensino e aprendizaxe.

5. Ensino e aprendizaxe das destrezas lingüísticas

5.1 As destrezas lingüísticas e a súa integración

5.2 Algunhas características xerais das actividades comunicativas

5.3 A expresión escrita

5.3.1 Características

5.3.2 Tipoloxía de actividades

5.3.3 Aspectos que deben ser tidos en conta na avaliación

5.4 A expresión oral




5.5 A comprensión escrita ou lectora




5.6 A comprensión oral





Bordón Martínez, T. (2004)"La evaluación de la expresión oral y de la competencia

auditiva", en J. Sánchez Lobato / I. Santos Gargallo (dirs.), Vademécum para la

15



Cassany, D. (2005): Expresión escrita en L2 / ELE. Madrid: Arco/Libros.

Cestero Mancera, A. M. (2005): Conversación y enseñanza de lenguas extranjeras.

Madrid: Arco/Libros.

Díaz, L. / M. Aymerich (2003): La destreza escrita. Madrid: Edelsa.

Dosil López, B. (2015): Escrita doada. Consellos para redactar ben. Vigo: Xerais

Eguiluz Pacheco, J. / Á. Eguiluz Pacheco (2004): "La evaluación de la expresión

escrita", en J. Sánchez Lobato / I. Santos Gargallo (dirs.), Vademécum para la



Eguiluz Pacheco, J. / Á. Eguiluz Pacheco (2004): "La evaluación de la comprensión

lectora", en J. Sánchez Lobato / I. Santos Gargallo (dirs.), Vademécum para la



Hillocks, G. (1995): Teaching Writing as Reflective Practice. New York: Teachers

College Press.

Moreno Fernández, F. (2002): Producción, expresión e interacción oral. Madrid:

Arco/Libros.

Muñoz Saá, B. / M. X. Sarmiento Macías / S. Alonso Pintos (2004): Comprensión

escrita. Vigo: Xerais (Colección Claro e seguido 3).

Muñoz Saá, B. / M. X. Sarmiento Macías / S. Alonso Pintos (2004): Comprensión oral.

Vigo: Xerais (Colección Claro e seguido 1).

Muñoz Saá, B. / M. X. Sarmiento Macías / S. Alonso Pintos (2004): Expresión escrita.


Muñoz Saá, B. / M. X. Sarmiento Macías / S. Alonso Pintos (2004): Expresión oral.


Nuttall, C. (20002): Teaching Reading Skills in a Foreign Language. Oxford:

Macmillan Heinemann.



Madrid: SGEL, Sexta parte: Las habilidades lingüísticas y comunicativas.

16

http://www.xerais.es/autores.php?tipo=autores&id=100053187

Vázquez, G. (2000): La destreza oral. Madrid: Edelsa.

Tema 6

O tema 6 está pensado para que o alumnado se achegue á planificación da docencia.

Desde o marco xeral do currículum, pasando pola programación, o obxectivo é que os

estudantes se familiaricen coas características das unidades didácticas que se

implementan na aula.

6. Deseño e programación de unidades didácticas

6.1 Do currículo á aula

6.2 Deseño dun curso de lingua estranxeira: procesos implicados

6.2.1 Análise das necesidades e características do alumnado

6.2.2 Definición de obxectivos

6.2.3 Selección de contidos. Tipos de programa

6.2.4 Deseño / selección de actividades

6.2.5 Selección de materiais

6.2.6 Determinación dos procedementos de avaliación

6.3 Deseño dunha unidade didáctica (no marco do ensino e aprendizaxe

mediante tarefas)

6.3.1 Selección da tarefa final

6.3.2 Obxectivos

6.3.3 Contidos

6.3.4 Tarefas posibilitadoras

6.3.5 Avaliación


Aguirre Beltrán B. (2004): “Análisis de necesidades y diseño curricular”, en J. Sánchez

Lobato e I. Santos Gargallo (dirs.), Vademécum para la formación de profesores.

Enseñar español como segunda lengua (L2) / lengua extranjera (LE). Madrid: SGEL

643-664.

Burns, A (2009): Doing Action Research in English language teaching. A Guide for

Practitioners. New York: Routledge.

Cerrolaza, M. / O. Cerrolaza (1999): Cómo trabajar con libros de texto. La

planificación de la clase. Madrid: Edelsa.

17

Estaire, S. (2009): El aprendizaje de lenguas mediante tareas: de la programación al

aula. Madrid: Edinumen.

Estaire, S. / S. Fernández (2012): Competencia docente en lenguas extranjeras y

formación de profesores. Un enfoque de acción. Madrid: Edinumen.

Farrell, Thomas S. C. (2015): Promoting Teacher Reflection in Second Language

Education. A Framework for TESOL Professionals. New York, London: Routledge.

Fernández, S. (2003): Propuesta curricular y Marco común europeo de referencia.

Desarrollo por tareas. Madrid: Edinumen.

Regueiro Rodríguez, M. L. (2014): La programación didáctica ELE. Pautas para el

diseño de la programación de un curso ELE. Madrid: Arco Libros.

Sánchez Pérez, A. (2004): Enseñanza y aprendizaje en la clase de idiomas. Madrid:

SGEL.

Woodward, T. (2001): Planning Lessons and Courses. Cambridge: Cambridge

University Press. Trad. esp. de Cristina Iborra, Planificación de clases y cursos.

Cambridge: Cambridge University Press, 2002.

LECTURAS OBRIGATORIAS

Gutiérrez Rivilla, R. (2004): "Directrices del Consejo de Europa: el Marco Común

Europeo de referencia para las lenguas: aprendizaje, enseñanza, evaluación

(2002)", en J. Sánchez Lobato / I. Santos Gargallo (dirs.), Vademécum para la



Miquel López, L. (2004): "La subcompetencia sociocultural", en J. Sánchez Lobato / I.

Santos Gargallo (dirs.), Vademécum para la formación de profesores. Enseñar

español como segunda lengua (L2) / lengua extranjera (LE). Madrid: SGEL, 511-

530.

Eventualmente, en función da marcha do curso, a profesora poderá encargar outras

lecturas obrigatorias, amais da lectura doutros textos ou fragmentos de textos necesarios

para a realización dalgunhas actividades.

18

http://www.routledge.com/books/search/author/thomas_s._c._farrell/

METODOLOXÍA DO ENSINO

O proceso de ensino / aprendizaxe vehicularase a través das seguintes vías:

o Clases expositivas e interactivas: a profesora traballará de forma aplicada contidos

previamente expostos e introducirá a través dun método indutivo algúns conceptos do

programa. Así mesmo, as actividades desenvolvidas servirán para fixar coñecementos e

verificar a correcta comprensión dos contidos expostos. Na realización das actividades

empregaranse técnicas grupais, individuais e cooperativas.

o Actividades de curso: trátase de exposicións que se realizarán na clase ou ben de

exercicios, traballos ou comentarios que serán recollidos pola profesora. Algunhas

destas actividades terán carácter non presencial e deberán ser entregadas nas datas que

no seu momento se indique, mentres que outras se desenvolverán exclusivamente na

clase.

o Lecturas: ao longo do curso a profesora encargará unha serie de lecturas obrigatorias,

que se deberán preparar en horas non-presenciais. Estas lecturas poderán ser precisas

para a realización de traballos ou simplemente para a adquisición de contidos incluídos

no programa da materia.

Algúns dos materiais de traballo atoparanse dispoñibles nas aulas virtuais.

19

AVALIACIÓN DA APRENDIZAXE

A avaliación da consecución das competencias realizarase a partir dos seguintes ítems:

SISTEMA PRESENCIAL

PRIMEIRA OPORTUNIDADE

Asistencia e participación (10% da cualificación global): Farase unha valoración

cuantitativa e cualitativa da asistencia e da participación e intervencións dos alumnos e

alumnas nas clases (comentarios, dúbidas, preguntas, respostas...). Para optar a obter

puntuación neste apartado, o número de faltas sen xustificar non pode ser superior a

cinco.

Actividades de curso (50% da cualificación global): ao longo do curso, a profesora

cualificará diversos traballos, exposicións e exercicios, tanto de elaboración presencial

como non-presencial e ben individuais, ben feitos en grupo. Valorarase a calidade dos

contidos presentados e, no seu caso, a orixinalidade, así como o deseño, a corrección

lingüística e a presentación (formato, redacción ou claridade expositiva...). Os alumnos

e alumnas que non presenten ou realicen estas actividades no día ou prazo indicado pola

profesora serán cualificados cun 0, agás que documenten unha causa xustificada. Nesta

última circunstancia, indicarase no seu caso un novo prazo. Cómpre obter unha

cualificación igual ou superior a 4 (sobre 10) na media destas actividades para optar a

superar a materia. Se o número de alumnos/as e as circunstancias así o permiten, e con

carácter opcional, os/as estudantes que o desexen poderán realizar unha práctica nas

aulas da materia Lingua, literatura e cultura galegas I ou II, que se imparten na

Facultade durante o segundo cuadrimestre.

Probas escritas dos contidos da materia (40% da cualificación global): realizaranse

dúas probas escritas ao longo do curso sobre os contidos da materia. Valorarase o

dominio dos contidos teórico-prácticos, pero tamén do código normativo e da

coherencia e cohesión textual. Cómpre obter unha cualificación igual ou superior a 4

(sobre 10) na media destas probas para optar a superar a materia. Estas probas teñen

carácter opcional. Quen non se presente a elas ou quen as suspenda poderá relizar o

exame final que se menciona a seguir.

20

Exame final (40% da cualificación global): Realizarase na data oficial establecida.

Deberá presentarse a este exame o alumno ou alumna que obtivo unha cualificación

inferior a 4 na media das probas escritas da materia ou que optou por non realizalas (ou

por realizar só a primeira). Valorarase o dominio dos contidos teórico-prácticos, pero

tamén do código normativo e da coherencia e cohesión textual. Cómpre obter unha

cualificación igual ou superior a 4 (sobre 10) neste exame para optar a superar a

materia. Tamén se poderán presentar a este exame aqueles alumnos ou alumnas que

obtiveron máis dun 4 na media das probas escritas parciais, pero que desexen subir nota.

Neste caso, a nota que se computará será sempre a do exame final, independentemente

de que sexa inferior á media obtida nas probas escritas. O exame final versará sobre os

contidos de toda a materia (non se contempla a posibilidade de recuperacións parciais).

Os/as estudantes que realicen a práctica nas aulas de Lingua, literatura e cultura

galegas I ou II poderán beneficiarse dun incremento de como máximo o 10% da nota

obtida entre probas, actividades de curso e asistencia e participación.

Para poder superar a materia é imprescindible que a suma de Actividades +

Probas/Exame + Asistencia e participación (+ incremento por realización de

prácticas) sexa igual ou superior a 5. Non obstante, como xa se indicou, é

imprescindible obter un mínimo de 4 nas actividades e no exame (ou na media

das probas) para superar a materia.

SEGUNDA OPORTUNIDADE

Asistencia e participación (10%): é aplicable o indicado para a primeira oportunidade.

Actividades de curso (50% da cualificación global): o alumno/ alumna poderá decidir

que actividades vai repetir (ou realizar de novo, no caso de que non o fixera

previamente) de entre aquelas nas que obtivo unha cualificación inferior a 5 (ou non

obtivo cualificación ningunha). Todas as actividades terán que ser realizadas por escrito

e deberán ser entregadas, como moi tarde, o día do exame oficial. As actividades que

non se entreguen este día serán valoradas coa mesma nota obtida na primeira

oportunidade. Cómpre obter unha cualificación igual ou superior a 4 (sobre 10) na

media destas actividades para optar a superar a materia.

21

Exame escrito dos contidos da materia (40% da cualificación global): deberán

presentarse aqueles alumnos ou alumnas que non obtiveron un 4 (sobre 10) no exame

final e/ou na media das probas escritas da primeira oportunidade. De novo, é preciso

obter un mínimo de 4 (sobre 10) para poder alcanzar o aprobado global. Os/as

estudantes suspensos na materia que non se presenten a este exame serán cualificados

neste ítem coa mesma nota que alcanzaron na primeira oportunidade (no exame final ou

na media das probas escritas se non se presentaron a aquel). O exame versará sobre os

contidos de toda a materia (non se contemplan recuperacións parciais) e terá lugar na

data oficial establecida. Opcionalmente, tamén se poden presentar a este exame aqueles

alumnos ou alumnas que, alcanzando a nota mínima de 4 no exame ou na media das

probas escritas na primeira oportunidade, non superaron a materia por razón das baixas

cualificacións nas actividades de curso. Neste caso, a nota que se computará será

sempre a do exame da segunda oportunidade, independentemente de que sexa inferior á

obtida na primeira. Estes/estas estudantes poden optar tamén por entregar só os

traballos, conservándoselles a nota media das probas ou, no seu caso, do exame, obtida

na primeira oportunidade.

Mantense tamén o indicado con respecto á avaliación dos alumnos e alumnas que

realizan prácticas nas aulas de Lingua, literatura e cultura galegas I ou II.

Para poder superar a materia é imprescindible que a suma de Actividades +

Probas/Exame + Asistencia e participación (+ incremento por realización de prácticas)

sexa igual ou superior a 5. Non obstante, como xa se indicou, é imprescindible obter un

mínimo de 4 nas actividades e no exame ou na media das probas para superar a materia.

SISTEMA NON-PRESENCIAL

Os alumnos e alumnas que obteñan a dispensa de asistencia a clase por parte da xunta

do centro e a acrediten debidamente (tamén os alumnos e alumnas repetidores que así o

desexen ou aqueles que non poidan asistir a clase por razóns debidamente xustificadas

sobrevidas ao longo do curso) rexeranse polo seguinte sistema de avaliación, tanto na

primeira como na segunda oportunidade:

Exame escrito dos contidos da materia (70% da cualificación global): no exame escrito

os parámetros de valoración coinciden cos indicados para os alumnos e alumnas que

22

asisten ás clases. É imprescindible obter unha cualificación igual ou superior a 5 (sobre

10) para optar a superar a materia.

Actividades (30% da cualificación global): os estudantes que opten por este sistema

extraordinario deberán concertar unha cita coa profesora antes do comezo das clases

para que esta lles indique os traballos que deben realizar, así como os prazos de entrega.

Os parámetros xerais de valoración das actividades coinciden cos indicados para os

alumnos e alumnas que asisten ás clases. Cómpre obter unha cualificación igual ou

superior a 5 (sobre 10) na media destas actividades para optar a superar a materia.

Os alumnos e alumnas do sistema non-presencial que, tendo aprobado o exame na

primeira oportunidade, non superaron a materia por razón das baixas cualificacións nas

actividades de curso poderán optar na segunda oportunidade por repetir o exame ou por

entregar só os traballos en que obtiveron unha cualificación inferior a 5 (ou non

obtiveron cualificación ningunha), conservándoselles entón a nota do exame obtida na

primeira oportunidade. Os alumnos que aprobaron a parte de actividades na primeira

oportunidade só realizarán o exame na segunda, conservándoselles a nota daquelas para

a obtención da cualificación final.

OBSERVACIÓNS

1. Dado que se segue un sistema de avaliación continua, os alumnos e alumnas que

conten con dúas ou máis cualificacións non serán avaliados como Non-Presentados,

independentemente de que non asistan ao exame final. Isto tamén é aplicable aos

alumnos e alumnas que seguen un sistema nonpresencial e teñan entregados dous ou

máis traballos dos requiridos.

2. Para superar a materia é requisito imprescindible o dominio do galego, tanto no nivel

oral como no escrito, e moi particularmente, o dominio do código normativo. Daquela,

na cualificación tanto dos exames como dos traballos e exposicións repercutirán

negativamente as faltas cometidas (no nivel léxico, ortográfico, sintáctico...) (-0'2 por

falta).

3. No caso de que os alumnos que seguen un sistema presencial superen unha das partes

avaliables (actividades de curso ou exame/probas escritas) pero non outra, é posible que

o resultado numérico que se obteña ao sumar a cualificación das dúas partes sexa igual

23

ou superior a 5. Non obstante, dado que para superar a materia é requisito

imprescindible obter un mínimo de 4 en cada parte, o alumno estará suspenso. En tales

casos, a nota que se asignará na acta correspondente será 4,9.

CALENDARIO XERAL DE ACTIVIDADES (SESIÓNS

EXPOSITIVAS E INTERACTIVAS)

29 de xan.

2 horas

Presentación

Tema 1

30 de xan.

1 hora

Tema 2

5 de feb.

2 horas

Tema 2

6 de feb.

1 hora

Tema 2

12 de feb.

2 horas

Tema 2

13 de feb.

1 hora

Tema 2

19 de feb.

2 horas

Tema 2

20 de feb.

1 hora

Tema 2

26de febreiro

2 horas

Tema 3

27 de febreiro

1 hora

Tema 3

4 de marzo

2 horas

Tema 3

5 de marzo

1 hora

Tema 3

11 de marzo

2 horas

Tema 3

12 de marzo

1 hora

Tema 4

18 de marzo

2 horas

Tema 4

25 de marzo

2 horas

Tema 4

26 de marzo

1 hora

Tema 4

1 de abril

2 horas

Tema 4

2 de abril

1 hora

Tema 4

15 de abril

2 horas

Tema 4

16 de abril

1 hora

Tema 5

22 de abril

2 horas

Tema 5

23 de abril

1 hora

Tema 5

29 de abril

2 horas

Tema 5

30 de abril

1 hora

Tema 5

6 de maio

2 horas

Tema 6

7 de maio

1 hora

Tema 6

13 de maio

2 horas

Tema 6

14 de maio

1 hora

Tema 6

24

DISTRIBUCIÓN DO TEMPO DE ESTUDO E TRABALLO

PERSOAL

HORAS PRESENCIAIS

Sesións expositivas: 32

Sesións interactivas: 16

Titorías programadas: 3

Sesións de avaliación: 3

TOTAL HORAS PRESENCIAIS: 54

HORAS NON PRESENCIAIS

Estudo e preparación de actividades programadas na clase: 50

Realización de traballos de diverso tipo: 20

Lecturas: 16

Preparación de probas: 10

TOTAL HORAS: 150

25