energia irati
TRANSCRIPT
ZER DA ENERGIA? Energia, gure inguruan gertatzendiran aldaketa guztien erantzulea da. Ezin
dogu energia ikusi, baina gorputzetan zer eragin daukan igarri daikegu.
Energia leku guztietan dago eta hainbat modutara agertu daiteke.
ENERGIA MOTAK
ENERGIA MOTAK
ENERGIA MEKANIKOA
ARGI ENERGIA
BERO ENERGIA
ENERGIA KIMIKOA
ENERGIA NUKLEARRA
ENERGIA ELEKTRIKOA
*ENERGIA MEKANIKOA:
Mogitzendogunobjektuekdaukien energia da.
Adibidez: olatuak.
*ARGI ENERGIA: Hainbat gorputzek argi moduan
igortzendabena da. Adibidez: naturala, eguzkia eta
artifiziala, bonbilla.
*BERO ENERGIA: Gorputzek bero moduan
igortzendabe. Adibidez: eguzkiak edo suak
igortzendauana.
*ENERGIA KIMIKOA: Hainbat substantziatan
batzen dauan energia da, adibidez: petrolioa.
*ENERGI NUKLEARRA: Hainbat substantzietatik
sortzen da, adibidez: poloniotik.
*ENERGIA ELEKTRIKOA: Etxeetan gehien erabiltzen den
energia da. Adibidez, ur jausietatik lortzen da.
ENERGIA ALDATU EGITEN DA
Energia ez da sortzen, ezta suntsitzen ere; aldatu egiten da. Hau da,
hainbat motatako energiek beste mota batzuetako energiak sortzen dira.
Adibidez esku biak igurtzi ezkero, energi mekanikoa, bero energia
bihurtzen da.
*Eguzki panelen bidez eguzki energia aprobetxatu eta bero energia edo
energia elektrikoa bihurtu daikegu
*Aerosorgailuenbidez haize energia edo energia eolikoa ustiatzen dugu.
Energia mekanikoa energia elektrikoa bihurtzen da.
*Presak eta urtegiak eraikiz, ura batzen da eta
garaiera jakin batetik isurtzen da energia
hidraulikoa zentral hidroelektrikoetan ustiatzen da.
Ur jausietako energia mekanikoa, energia
elektrikoa bihurtzen da.
*Instalaziomaremotrizen bidez, itsasgorako eta
itsasbeherako ur masen mogimendua eta
itsasoko olatuena erabili daiteke. Energia
mareomotriza energia elektrikoa lortzeko
usiatzen da.
*Materia organikoa landara hondakinak edo
zaborrak errez edo tratatuz, energia lortzen da.
Energia iturri horri biomasa deitzen jako.
ENERGIA ITURRI BARRIZTAGARRIAK
EGUZKI ENERGIA
HAIZE ENRGIA EDO ENERGIA EOLIKOA
ENERGIA HIDRAULIKOA
BIOMASA
*Petrolioa mundu osoan gehien erabiltzen den energia iturria da. Jendeak
esaten dau, 50 urte barru agortu egingo dela. Petroliotik hainbat erregai
ateratzen dira adibidez gasolina edo gasolioa, hortik aparte ere, plastikoak
fabrikatzen dira.
*Ikatza erabiliz, zentral termikoek energia elektrikoa
lortzen dabe.
*Gas naturala etxeetako sukaldeetan eta berokuntzan
erabiltzen da.
*Zentral nuklearretan, substantzia erradioaktiboetatik
abiatuta, energia nuklearra lortzen da eta gero energia
elektriko bihurtzen da.
*Lurraren barrualdeko beroaren bidez, energia
geotermikoa lortzen da, eta, gero, energia elektriko
bihurtzeko erabili daiteke.
ENERGIA ITURRI EZ BARRIZTAGARRIAK
PETROLIOA
IKATZA
GAS NATURALA
SUBSTANTZIA ERRADIOAKTIBOAK
ENERGIA GEOTERMIKOA
ENERGIA ITURRIEI LOTUTAKO
ARAZOAK
Energia oinarrizko elementua da gizarteen
garapenean. Gizartea zenbat eta garatuago egon,
orduan eta makina gehiago. Horrek hainbat arazo
eragiten dauz, adibidez, energia iturri ez-
barriztagarriak agortzea eta ingurumena hondatzea.
GAUR EGUNGO MUNDUA ETA ENERGIA
ITURRIAK
ENERGIA KONBENTZIONALA
Herrialde garatuen eta garapen bidean dagozan
herrialdeek energia asko kontsumitzen dabe. Energia hori
iturri ez-barriztagarrietatik lortua izaten da. Hori dala-
eta gehien erabiltendiran energiak diralez, energia
konbentzional deitzen jake.
ENERGIA ALTERNATIBOA
Energia barriztagarrien kontsumoa sustatzeko neurriak
hartzen dabilz , adibidez, eguzki eta haize energien
kontsumoa sustatzeko. Mota horretako energiei energia
alternatibo deitzen jake. Energia barriztagarriak ez
dira agortzen.
*PAISAIA HONDATU:Gasa,petrolioa edo ikatza
lortzeko, meatzeak edo hobiak hondeatzen dira. Paisaia
hondatu eta lurzoruak eta landaradiak suntsitzen dabez.
*ENERGIA LORTZEKO INSTALAZINOAK
ARRISKUAN JARRI:Energia lortzeko instalazinoek
arriskuan jarri daikiez inguru horretako animalia
espezieak. Adibidez, aerosorgailuak arrisku handia
dira hegaztientzat.
*ERREGAIAK ERRETEAN SUBSTANTZIA KUTSAGARRI ASKO
IGORTU:Erregaiak erretzean,
substantzia asko eta asko igorten dira
atmosferara.
>atmosferara karbono dioxido asko
igorten da, eta, horren
ondorioaz, berotegi efektu naturala
handitu egiten da.
>erregaiak erretzean atmosferako ura
kutsatzen daben beste gas batzuk askatzen dira.
*HONDAKIN NUKLEARREN
ARRISKUA:Zentral nuklearrek, hondakin
nuklear deitutako arrisku handiko beste
hondakin batzuk sortzen dabez. Hondakin
horreek lurperatzean, inguruko lurzorua, ura
eta airea kutsatu daikiez.
OZONO GERUZEAREN SUNTSIKETA
Ozono geruzea estratosferan dago, eta izaki
bizidunentzat kaltegarriak diran eguzki izpiak
iragazteko eginkizuna betetendau. Hozte aparatuak
eta aerosolak erabiltearen eraginez, ozonogeruza
suntsitzen doa.
ENERGIA ARDURAZ ERABILTEA
Garapen iraunkorra baliabide naturalen eta, batez ere, energiaren erabilera
arduratsuan oinarritzen da, etorkizuneko belaunaldien beharrizanak ere
asetzeari begira.
ENERGIA GARBIA LORTZEKO
• Energia garbia lortzeko energia alternatiboen erabilera bultzatzen dabe, diru laguntza publikoen bidez eguzki plakak eta aerosorgailuak instalatzea sustatuz.
ENERGIA ERAGINKORTASUNA
• Energia eraginkortasuna hobetzen ahalegintzen dira: energia hobeto aprobetxatzeko neurriak hartzen dabez.
ENERGIA AURREZTEA
• Energia aurreztea sustatzen dabe, informazino kanpaonen bidez. erakunde txikiek adibidez udalek eta alkarteek energia aurrezteko neurriak zabaltzen dabez, adibidez garraio publikoa.
BANAKAKO EKINTZAK
KONTSUMO TXIKIAGOKO
BONBILAK ERABILTEA
ARGIAK ETA MAKINAK
ERABILTEAN AMATATU
BEROKUNTZA ETA AIRE GIROTUA BEHARREZKOA
DANEAN ERABILI
GARBIGAILUA BETETA
DAGOANEAN BAKARRIK ETABILI
GURE HERRIKO ENERGIA
AURREZTEKO KANPAINETAN PARTE HARTU