ENERGIA

Zer da energía?

Energia gure inguruan gertatzen diran aldaketa guztien erauntzulea da.

Energia motak

Energia modu askotan agiri da: energia mekaniko, argi energia, bero energia, energia kimiko, energia nuklearra eta energia elektrikoa.

·Energia mekanikoa mogitzen dagoan objektuek daukien energia da.

· Argi energia hainbat gorputzek argi moduan igortzen dabena da.

· Bero energia gorputzek bero moduan igortzen dabena da.

· Energia kimikoa hainbat substantziatan batzen dan energia da.

· Energia nuklearra hainbat substantziatatik lortzen da.

· Energia elektrikoa etxeetan gehien erabilten dan energia da.

Energia aldatu egiten da

Energia ez da sortzen aldatu egiten da. Hainbat motatako energiak beste mota batzuetako energiak bihurtzen dira.

Energia iturriak

Energia iturriak energia emoten deuskuen materialak edo fenomenoak dira.

Energia iturri barriztagarriak

· Eguzki panelen bidez eguzki energia aprobetxatu eta bero energia edo energia elektriko bihurtu daikegu.

·Aerosorgailuen bidez haize energia edo energia eolikoa ustiatzen dogu, eta energia mekanikoa energia elektriko bihurtzen da.

·Presak eta urtegiak eraikiz, ura batzen da; eta, gero, garaiera jakin batetik isurten da, uraren mogimendua aprobetxatzeko. Energia hidraulikoa zentral hidroeloektrikoetan ustiatzen da, ur jauzien energia mekanikoa energia elektriko bihurtzeko.

· Instalazino mareomotrizen bidez, itsagorako eta itsasbeherako ur masen mogimendua eta itsasoko olatuena erabili daiteke.

·Materia organikoa errez edo tratatuz, energia lortzen da.

Energia iturri ez-barriztagarriak

· Petrolioa mundu osoan gehien erabilten dan energia iturri da.

· Ikatza erabiliz, zentral termikoek energia elektrikoa lortzen dabe.

· Gas naturala etxeetako sukaldeetan eta berokuntzan erabiltzen da.

·Zentral nuklearretan, substantzia erradioaktiboetatik abiatuta, energia nuklearra lortzen da eta, gero, energia elektriko bihurtzen da.

· Lurraren barrualdeko beroaren bidez, energia geotermikoa lortzen da, eta, gero, energia elektriko bihurtzeko erabili daiteke.

Energia iturriei lotutako arazoak

Energia oinarrizko elementua da gizarteen garapenean.

Gaur egungo mundua eta energia iturriak

Herrialde garatuek eta garapen bidean dagozan herrialdeek energia asko kontsumitsen dabe.

·Energia konbentzional deitutako energia iturri horreei, horreexek diralako gehien erabilten diranak.

·Energia alternatibo deitzen jake, energia konbentzionalak agortu baino lehen horreek ordezkatzea dabelako helburu.

Energiak ingurumenean sortzen dauzan ondorioak

· Gasa, petrolioa edo ikatza lortzeko, mehatzeak eta hobiak ondeatzen dira, eta behar horreek paisaia hondatu eta lurzorua eta landaradia suntzitzen dabez.

·Energia lortzeko instalazinoek arriskuan jarri daikiez inguru horretako animalia espezieak.

·Erregaiak erretean, substantzia kultzagarri asko eta asko igorten dira atmosferara:

>Atmosfera karbono dioxido asko igorten da.

>Karbono dioxidoaz aparte, erregaiak erretean atmosferako ura kutsatsen daben bestegaz batzuk askatzen dira. Kutsatutako ur horri euri azido deitzen jako.

·Zentral nuklearrek karbono dioxido oso gutxi igorten dabe, baina hondakin nuklear deitutako arrisku handiko beste hondakin batzuk sortzen dabez.

Energia arduraz erabiltea

Azkenengo hamarkadetan,ingurumeneko eta ekonomiako adituek ondorioztatu dabe beharrezkoa dala bizimodua aldatzea, batez ere herrialde garatuenetan,etagarapen iraunkorraren bideari heltzea.

Ekintza kolektiboak

· Energia garbia lortzeko energia alternatiboen erabilera bultzatzen dabe,diru laguntza publikoen bidez eguzki plakak eta aerosorgailuak instalatzea sustatuz.

· Energia eraginkortasuna hobetzen ahalegintzen dira: energia hobeto aprobetxatu neurriak hartzen dabez.

· Energia aurreztea sustatzen dabe, informazino kanpainen bidez, energia kontsumoa murrizten daben enpresak saritzen dabez.

Erakunde txigiagoak ere energia aurrezteko neurriak zabaltzen dabez.

Banakako ekintzak

·Kontsumo txikiko bonbillak erabiltea, ohiko bonbillek kontsumitzen daben energiaren laurena erabiten dabelako.

· Argiak eta makina, erabilten ez doguzanean, amatatzea.

· Berokuntza eta aire girotua beharrezkoa danean besterik ez erabiltea.

· Garbigailua beteta dagoanean bakarrik jartea.

·Bide laburrak egiteko autoa ez erabiltea.

· Gure udalak edo herriko alkarteek sustatutako energia aurrezteko kanpainetan parte hartzea.