egokitzapena xvi.m.espainiako inperioaren goren aldea

ESPAINIAKO INPERIOAREN GOREN ALDEA GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 11. GAIA

XVI. mendea: Espainiako inperioaren goren aldia

GAIAGAIA

11

Felipe II.aren inperioa

1556an Carlos V.ak

Felipe bere semeari Espainiako, Italiako eta Flandesko lurraldeak utzi zizkion.


7.- Ameriketako konkista

XVI. mendean espainiarrek Ameriketako lurralde asko esploratu eta konkistatu zituzten.

Espedizioak(itsasontziak,pertsonak, janariak...) pertsona partikularrek zuzendu zituzten.

Erregeak permisoa edo kapitulazioa ematen zien. Partikularrak ordaintzen zituen gastuak. Konkistatu ondoren, jabetza erregearena eta konkistatzailea lurraren gobernadore zen. Konkista azkarra izan zen, arma gehiago zutelako, Amerikako indigenen arteko

enfrentamenduak zirela eta.


Mexikoko konkista

• 1518an, Hernan Cortés-ek Mexiko aldera heldu zen, eta Veracruz hiria sortu zuen.

Amerikar inperioaren konkista eta antolaketa

Peruko konkista

1531ean, Francisco Pizarro izan zen inken inperioa konkistatu zuena. Gaur egungo Perú, Ecuador eta Bolivia zati

bat.

•Bruno Maurizio Zabala durangarrak

Montevideo sortzen du.


Pizarroren engainua

PIZARROREN ENGAINUAPizarro Atahualpa enperadore inka erakartzen saiatu zen espainiarrak bisitatzera joan zenean. Bi ejertzitoak borrokan hasi ziren eta Atahualpa gatibu hartu zuten. Askatasunaren ordainetan, Atahualpak gatibu zegoen gela urrez eta zilarrez betetzea proposatu zuen eta Pizarrok onartu egin zuen. Ituna egin ondoren Pizarrok hitza jan zuen eta enperadore inka epaitu eta hil egin zuen.


• Erregeorderriak (virreinato) bi sortu ziren: Nueva España eta Peru.

• Erreinu bakoitzean erregeorde (virrey) bat zegoen..Bere azpian gobernadoreak zeuden.

Amerika

Antolaketa

8.- Amerikar inperioaren konkista eta antolaketa


• Lurralde konkistatuak, Gaztelarentzat eta erregearentzat.diru-sarrera handia izan ziren

• Metal preziatu asko (zilarra, urrea..) aurkitu zituzten. Zacatecas-Mexiko eta Potosi-Bolivian meatze handienak ziren. Erregeak, honela, konkista ordaintzen zuen

9.- Kolonien ustiaketa

• Amerikarekin egiten zen merkataritza, erregearen monopolioa zen.• Sevillako portuan Kontratazio Etxea sortu zen. Sevillatik irten eta heldu behar zuten itsasontziak.


Testua: Indiar flotak

Indiar flotakFlota eta galeoien sistema ezarri zen.

1542etik, metal bitxiak eta beste produktu amerikar batzuk Espainiara garraiatzen ziren merkataritza itsasontzietako konboietan eta piraten eta korsarioen erasoetatik babestu beharra zuten.

Itsasontzi multzo batek urtean bi aldiz joan-etorria egiten zuen armadako galeoien babesarekin.

Batez ere Veracruz eta Portobelorekin trukatzen zituzten Amerikako urre eta zilarra eta Espainiatik eramaten zituzten produktuak.


• Lurrak kolonizatzaileen artean banatu ziren

• Abeltzaintza eta nekazaritza lantzeko, etxalde handiak sortu ziren. Lan egiteko Afrikatik esklaboak ekarri zituzten.

Amerika: espainiarren kolonizazioa – Baliabideen ustiapena

Amerikara eraman zuten: garia, garagarra,

mahatsondoa,olibondoa eta azukrea-kainabera.

Amerikatik ekarri zuten : tomatea, artoa, patata, indabak, kakaoa.


Ameriketako gizartea arraza irizpideen arabera antolatu zen.

Gerrak,emandako tratoa gaixotasunak… …biztanleria asko murriztu zen

10.- Amerikako gizartea,

ESPAINIARRAK – Agintariak, gobernadoreak, funtzionarioak, merkatari handiak, gotzainak, elizgizonak, fraide eta mojak...

KRIOILOAK – Enkomenderoak, lurraren jabeak, karguak zituztenak. Elizako ordenetan parte haz zezaketen.

MESTIZOAK – Nekazari peoiak, artisauak, hirietako harotzak, igeltseroak... Elizako ordenetak parte haz zezaketen.

INDIOAK – Espainiarren eta krioiloen menpe, enkomendetan eta meategietan lan egiten zuten.

BELTZAK – Esklabuak, meategietan eta nekazaritzako lan gogorretan aritu arzaten zieten.


Testua: herritar indigenen beherakada

Herritar indigenen beherakada

Orain 40 urte baino gehiago espainiarrak han daude. Indiarrak hil besterik ez dute egin, beldurtu eta suntsitu. Horrela, Kubako irla ia hutsik dago dagoeneko.

Hispaniola uhartean hirurehun mila biztanle baino gehiago bazeuden ere, gaur egun ez dira berrehunera iristen.

Hainbeste pertsona hiltzeko eta suntsitzeko arrazoi bakarra egun gutxitan urrea eta aberastasunak izan nahi izatea da.

BARTOLOMÉ DE LAS CASAS, Brevísima relación de la destrucción de las Indias.

egokitzapena xvi.m.espainiako inperioaren goren aldea

Documents