Download - Unidade Didáctica 4
UNIDADE DIDÁCTICA 4: A PLANIFICACIÓN EDUCATIVA
ÍNDICE1 .Para non perder o norte: o currículo como expresión das intencións educativas
1 . 1 . Concepto de currículo
1 .2 . Elementos do currículo
1 .3 . Niveis de concreción curricular
2.O currículo da Educación Infantil
3.A proposta pedagóxica e outros documentos do centro
4.A planificación na educación non formal
O termo “currículo” provén do latín “currículum”, que significa “carreira”.
O termo “currículo” provén do latín “currículum”, que significa “carreira”.
1. O CURRÍCULO COMO EXPRESIÓN DAS INTENCIÓNS EDUCATIVAS
1.1. Concepto de currículo (I)Definición de currículo
A) Conxunto de decisións relativas ao proceso educativo sobre que, cando e como ensinar e que, cando e como avaliar.
B) Conxunto de obxectivos, competencias básicas, contidos, métodos pedagóxicos e criterios de avaliación (definición da LOE).*
OLLO: A LOMCE define o currículo como a regulación dos elementos que determinan os procesos de ensino e aprendizaxe, incluíndo os obxectivos, as competencias, os contidos, a metodoloxía didáctica, os estándares e resultados de aprendizaxe e os criterios de avaliación.*
Funcións do currículo
◦ Facer explícitas as intencións do sistema educativo.
◦ Servir como guía para orientar a práctica pedagóxica.
Fontes do currículo*
O currículo fundaméntase nas seguintes bases teóricas:
1.1. Concepto de currículo (II)1.1. Concepto de currículo (II)
Base sociolóxica: demandas sociais acerca do sistema educativo
CURRÍCULO
Base epistemolóxica: coñecementos sobre as distintas áreas ou materias curriculares
Base pedagóxica: factores favorecedores do ensino-aprendizaxe
Base psicolóxica: procesos de desenvolvemento e aprendizaxe do alumnado
Base filosófica: ideas sobre que é o mellor para o ser humano
1.2. Elementos do currículo (I)1.2. Elementos do currículo (I)
De acordo coa definición “A”
1. Que ensinar? Selección de obxectivos e contidos.
2. Cando ensinar? Secuencia de obxectivos e contidos.
3. Como ensinar? Metodoloxía.
4. Que, cando e como avaliar? Avaliación.
De acordo coa definición “B” (LOE)*
1. Obxectivos.
2. Competencias básicas.
3. Contidos.
4. Métodos pedagóxicos.
5. Criterios de avaliación.
1.2. Elementos do currículo (II)1.2. Elementos do currículo (II)
Imos centrarnos na definición “B”...
1. Obxectivos
◦ Son os fins que dirixen a intervención educativa.
◦ Describen as capacidades que se espera que adquira o alumnado como consecuencia do proceso educativo.
◦ Os currículos de Educación Infantil poden incluír tres tipos de obxectivos:
OBXECTIVOS XERAIS DE ETAPA (período 0-6).
OBXECTIVOS DO CICLO (0-3 ou 3-6).
OBXECTIVOS DE ÁREA (para cada área curricular).
1.2. Elementos do currículo (III)1.2. Elementos do currículo (III)
2. Competencias básicas*
◦ Son as aprendizaxes que se consideran imprescindibles para que unha persoa acade un adecuado desenvolvemento persoal, escolar e social.
◦ Están asociadas ao ensino básico (Primaria e Secundaria), aínda que a Educación Infantil tamén debe contribuír ao seu desenvolvemento.
◦ Non se desenvolven só a través da educación formal, senón tamén a través da educación non formal e informal.
◦ Son 8: competencia en comunicación lingüística, competencia matemática, competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico, tratamento da información e competencia dixital, competencia social e cidadá, competencia cultural e artística, competencia para aprender a aprender e autonomía persoal.
1.2. Elementos do currículo (IV)1.2. Elementos do currículo (IV)
3. Contidos
◦ Son as aprendizaxes que debe realizar o alumnado para acadar os obxectivos.
◦ Poden ser de 3 tipos:
CONTIDOS CONCEPTUAIS (saber cousas)
CONTIDOS PROCEDIMENTAIS (saber facer)
CONTIDOS ACTITUDINAIS (saber ser)
OLLO: Na LOE non aparecen definidos estes tres tipos de contidos, pero todos eles deben estar presentes no currículo.*
◦ Outros contidos que cómpre mencionar son os denominados “TEMAS TRANSVERSAIS”: contidos esencialmente actitudinais que pola súa relevancia social non se traballan como áreas específicas senón que impregnan toda a intervención educativa Educación cívica e moral, educación para a paz, educación para a igualdade de oportunidades de ambos sexos, educación para a saúde, educación ambiental, educación do consumidor/a, educación sexual, educación vial.
OLLO: Na LOE os temas transversais aparecen como “educación en valores”.*
1.2. Elementos do currículo (V)1.2. Elementos do currículo (V)
4. Métodos pedagóxicos*
◦ Son as estratexias utilizadas na intervención educativa para favorecer o proceso de ensino-aprendizaxe.
◦ Trátase dun elemento referido á práctica docente.
5. Criterios de avaliación*
◦ Son normas de referencia para valorar a consecución dos obxectivos por parte do alumnado.
1.3. Niveis de concreción curricular (I)Niveis de concreción curricular (I)
O currículo debe ser aberto e flexible, é dicir, debe permitir que os centros e os educadores/as adapten as decisións curriculares ás características do contexto educativo e do alumnado.
Desde esta perspectiva, pódense diferenciar dous momentos distintos no currículo:
◦ DESEÑO DO CURRÍCULO: plan xeral que guía as accións educativas.
◦ DESENVOLVEMENTO DO CURRÍCULO: posta en práctica dese proxecto, coas necesarias adecuacións á realidade.
1.3. Niveis de concreción curricular (II)Niveis de concreción curricular (II) Un currículo aberto vaise concretando do xeral ao particular,
dando lugar a tres niveis de concreción:
CURRÍCULO DA EDUCACIÓN
INFANTIL
2. O CURRÍCULO DA EDUCACIÓN INFANTIL
Existe certa asimetría no currículo LOE do 1º ciclo e do 2º ciclo de Educación Infantil:
◦ No 2º ciclo, o Goberno fixa as ensinanzas mínimas (Real Decreto 1630/2006, do 29 de decembro, polo que se establecen as ensinanzas mínimas do 2º ciclo de Educación Infantil) e as Comunidades Autónomas establecen os seus respectivos currículos respectando esas ensinanzas mínimas.
◦ No 1º ciclo, en cambio, o Goberno non dispón as ensinanzas mínimas e son as Comunidades Autónomas as que determinan os “contidos educativos”. Polo tanto, existe unha realidade plural nos distintos territorios do Estado español en canto aos “contidos educativos” ou currículo para o período 0-3.
O currículo da Educación Infantil na Comunidade Autónoma de Galicia vén establecido nun Decreto único que completa as ensinanzas mínimas fixadas a nivel estatal para o 2º ciclo e determina os principais elementos curriculares do 1º ciclo: Decreto 330/2009, do 4 de xuño, polo que se establece o currículo da educación infantil na Comunidade Autónoma de Galicia.*
DECRETO 330/2009, POLO QUE SE ESTABLECE O CURRÍCULO DA EDUCACIÓN INFANTIL NA COMUNIDADE AUTÓNOMA DE GALICIA (I)*
Constitúe o 1º nivel de concreción curricular da Educación Infantil en Galicia (Decreto do currículo ou “Deseño Curricular Base”, DCB).
Contén unha serie de disposicións xerais para o conxunto da etapa de Educación Infantil: principios xerais, fins, obxectivos, áreas de coñecemento, distribución horaria, avaliación, atención á diversidade, etc. (ver artigos 2 a 13).
Tanto o currículo do 1º ciclo como o do 2º ciclo estrutúranse arredor de tres áreas de coñecemento, entendidas como ámbitos propios da experiencia e do desenvolvemento infantil que deben abordarse de forma interrelacionada a través de actividades globalizadas que teñan interese e significado para as nenas e os nenos:
1. Coñecemento de si mesmo e autonomía persoal.
2. Coñecemento do contorno.
3. Linguaxes: comunicación e representación.
DECRETO 330/2009, POLO QUE SE ESTABLECE O CURRÍCULO DA EDUCACIÓN INFANTIL NA COMUNIDADE AUTÓNOMA DE GALICIA (II)*
O Decreto inclúe tanto elementos de carácter prescritivo como de carácter orientador:◦ Son elementos de carácter prescritivo: os obxectivos, os contidos e os criterios
de avaliación das áreas (ver Anexo I, currículo do 1º ciclo).Os contidos organízanse en bloques:
◦ Son elementos de carácter orientador: as orientacións metodolóxicas (ver Anexo I, currículo do 1º ciclo) e as contribucións ás competencias básicas (ver Anexo II).
Algunhas orientacións metodolóxicas: ambiente agradable, estimulante e flexible que lles permita ás crianzas sentirse cómodas e explorar; relación fluída coas familias e co contorno; globalización da aprendizaxe; individualización da atención educativa; desenvolvemento das potencialidades das nenas e nenos a través da axuda doutras persoas, o movemento e o xogo; creación de situacións de interacción social nun contexto afectuoso...
A PROPOSTA PEDAGÓXICA… E OUTROS DOCUMENTOS DO CENTRO
3. A PROPOSTA PEDAGÓXICA E OUTROS DOCUMENTOS DO CENTRO (I)
A proposta pedagóxica
◦ A proposta pedagóxica (anteriormente chamada “proxecto curricular”) constitúe o 2º nivel de concreción currricular (adaptación do Decreto do currículo ao contexto do centro).
◦ Debe ser un instrumento vivo e revisable que recolla as decisións de todo o equipo educativo. A LOE sinala que a elaboración e seguimento da proposta pedagóxica do 1º ciclo de Educación Infantil está baixo a responsabilidade dun profesional co título de mestre/a de Educación Infantil ou equivalente, pero o conxunto do equipo educativo de ciclo debe participar, facer achegas, establecer acordos e finalmente aprobar o documento co fin de dotar de coherencia e unidade á práctica educativa.*
◦ Tomando como referencia o que a Comunidade Autónoma de Galicia fixa para o 2º ciclo de Educación Infantil (Orde do 25 de xuño de 2009), pode incluír aspectos como os seguintes: adecuación dos obxectivos xerais da Educación Infantil ao contexto do centro; aspectos xerais para a elaboración das programacións (tendo en conta os obxectivos, contidos e criterios de avaliación das áreas dispostos no currículo); decisións sobre metodoloxía, agrupamento do alumnado e planificación dos espazos, materiais e tempo; educación en valores; atención á diversidade; decisións sobre a avaliación; accións para a colaboración coas familias; proxecto lingüístico; planificación do período de adaptación...*
◦ Forma parte do proxecto educativo do centro e debe basearse no establecido nel.
3. A PROPOSTA PEDAGÓXICA E OUTROS DOCUMENTOS DO CENTRO (II)
O proxecto educativo do centro (PEC)*
◦ O PEC é o documento que expresa as intencións da comunidade educativa con respecto aos principios rectores, as opcións educativas e as características esenciais do centro, dando coherencia a todas as accións que se desenvolven nel e reflectindo a súa singularidade.
◦ Dá resposta ás seguintes preguntas:
◦ Quen somos? Sinais de identidade.
◦ Que pretendemos? Obxectivos.
◦ Como nos organizamos? Estrutura organizativa.
◦ Na elaboración do PEC deben participar os distintos sectores da comunidade educativa, baixo a coordinación da dirección do centro. A aprobación do PEC correspóndelle ao Consello Escolar do centro.
OLLO: Na LOMCE, a aprobación do PEC correspóndelle ao director/a.
3. A PROPOSTA PEDAGÓXICA E OUTROS DOCUMENTOS DO CENTRO (III)
Outros documentos do centro*
◦ Regulamento de réxime interior: conxunto de normas de organización e funcionamento do centro.
◦ Proxecto de xestión: documento no que se plasma a xestión económica e a administración dos recursos do centro.
◦ Programación xeral anual: documento que concreta todos os plans de actuación acordados para un curso académico.
◦ Memoria anual: avaliación das actuacións previstas na programación xeral anual que se realiza ao finalizar o curso académico co fin de identificar e corrixir posibles incidencias.
- Poder ías dicir me, por f avor , que camiño debo t omar par a saír de aquí? - I so depende en gr an par t e do sit io ao que queir as chegar - dixo o gat o.- Non me impor t a moit o o sit io - dixo Alicia.- Daquela t ampouco impor t a moit o o camiño que t omes -r espondeu o gat o.
(“Alicia no país das mar abillas”, Lewis Car r oll)
A PLANIFICACIÓN NA EDUCACIÓN
NON FORMAL
4. A PLANIFICACIÓN NA EDUCACIÓN NON FORMAL (I) A educación non formal tamén precisa dunha planificación. O proceso de planificación na educación non formal prodúcese en
distintos niveis, dando lugar aos seguintes niveis de planificación:
NIVEIS DE PLANIFICACIÓN
Nivel 1 Nivel 2 Nivel 3
Planificación estratéxica
PLAN-Grandes liñas de actuación para un territorio ou sector da poboación a medio/longo prazo.
-Establece os obxectivos xerais, sinala as actuacións máis representativas e prevé o financiamento.
-Pode ser de ámbito euro-peo, nacional, autonómico...
Planificación táctica
PROGRAMA
-Aplicación do plan a unha realidade concreta nun prazo de tempo máis limitado.
-Concreta os obxectivos do plan, sinala prioridades e determina os recursos.
-Soe ser desenvolvido por administracións máis próxi-mas ao cidadán (autonómica ou local).
Planificación operativa
PROXECTO
-Intervención concreta que dá resposta ás intencións dun programa.
-Especifica o proceso que se vai levar a cabo con detalle.
-É responsabilidade do equipo de traballo que o vai poñer en práctica.
4. A PLANIFICACIÓN NA EDUCACIÓN NON FORMAL (II)
En liñas xerais, un proxecto debe conter os seguintes elementos:
OLLO: é preciso que os elementos do proxecto teñan coherencia e lóxica interna.
ELEMENTOS DUN PROXECTO
1. Que? NATUREZA DO PROXECTO Denominación e presentación.
2. Por que? XUSTIFICACIÓN Necesidades que resolve.
3. A quen? DESTINATARIOS Persoas ás que vai dirixido.
4. Para que? OBXECTIVOS Metas concretas que se perseguen.
5. Como? METODOLOXÍA E ACTIVIDADES
Como se vai levar a cabo.
6. Cando? TEMPORALIZACIÓN Duración e cronograma.
7. Onde? LOCALIZACIÓN Lugar e espazos que se van empregar.
8. Con quen? RECURSOS HUMANOS Persoal que o leva a cabo.
9. Con que? RECURSOS MATERIAIS E ECONÓMICOS
Materiais necesarios e orzamento.
10. Como valoralo?
AVALIACIÓN Valoración de todo o proceso.
MÁIS ALÁ!NORTE E
RUMBO AO