Download - La conjugación de los verbos latinos
Tema 3. LA CONJUGACIÓN DE LOS VERBOS LATINOS.
En latín los verbos nos dan con su enunciado las siguientes formas:
1ª y 2ª personas del singular del presente de indicativo activo. el infinitivo de presente activo. la 1ª persona del singular del pretérito perfecto de indicativo activo. el supino.
amo, amas, amare, amavi, amatum = 1,tr. amar habeo, habes, habere, habui, habitum = 2,tr. Tener, haber rego, regis, regere, rexi, rectum = 3,tr. reinar, gobernar audio, audis, audire, audivi, auditum = 4,tr. oir, escuchar
Con el enunciado podemos determinar los temas y la conjugación a la que pertenece un verbo. Existen cuatro conjugaciones regulares y una mixta que mezcla tiempos de la 3ª y 4ª. Normalmente en el diccionario se omite la 2ª per. del sing. del pres. y el infinitivo de presente, indicando con un número la conjugación (1,2,3,4). La conjugación mixta se engloba en la 3ª. Los verbos de la 1ª y 4ª que forman el tema de perfecto y supino como "amo y audio", se indican sólo con la 1ª persona del presente y el número de la conjugación. Las formas verbales latinas constan de : tema, morfema temporal y desinencia personal ( ama-ba-mus). Los temas son de presente, perfecto y de supino. El tema de presente se halla separando del infinitivo presente activo el morfema temporal -re, y termina de manera distinta en cada una de las cuatro conjugaciones regulares:
1ª conj.: ama-re ......... tema en "a" 2ª conj.: habe-re ........ tema en "e" 3ª conj.: reg(e)-re ........ tema en consonante. 4ª conj.: audi-re ........ tema en "i"
Además hay una conjugación mixta con formas semejantes a las de la 3ª y 4ª conjugación. El tema de perfecto se halla separando de la primera persona del singular del pretérito perfecto de indicativo activo, la desinencia "i": amav-i, habu-i, rex-i, audiv-i. El tema de supino se halla separando del supino el morfema temporal "um" y puede terminar en "t" o "s" amat-um, habit-um, rect-um, audit-um. Las Desinencias Personales, son:
ACTIVAS PASIVAS PRET. PERFECTO. Sing. 1ªper. - o/m -(o)r - i
2ªper - s - ris - isti 3ªper - t - tur - it
Plur. 1ªper - mus - mur - imus
2ªper - tis - mini - istis 3ªper - nt - ntur - erunt/ere
A. Ballester 2
MORFEMAS TEMPORALES
MODOS TEMAS TIEMPOS
INDICATIVO SUBJUNTIVO IMPERATIVO
Presente
sin morfema
-e (1ª) -a (2ª, 3ª y 4ª)
Cero
Pretérito Imperfecto
-ba
-re
Tema de presente
AMA- MONE- REG- AUDI-
Futuro Imperfecto
-bo/bi/bu (1ª y 2ª) -a/e (3ª y 4ª)
AC
TIV
A Y
PA
SIV
A
Pretérito Perfecto
sin morfema
-eri
Pretérito Pluscuamperfecto
-era
-isse
Tema de perfecto
AMAV- MONU-
REX AUDIV-
Futuro Perfecto -ero/eri
AC
TIV
A
Pretérito Perfecto
-us,-a,-um sum
-us,-a,-um sim
Pretérito Pluscuamperfecto
-us,-a,-um eram
-us,-a,-um essem
Tema de supino
AMAT- MONIT- RECT- AUDIV-
Futuro Perfecto -us,-a,-um ero
PASIV
A
FORMAS NO PERSONALES
Tiempos INFINITIVO PARTICIPIO Voces
-re AMA- MONE- REG-e AUDI-e
-nt Activa PRESENTE
AMA- MONE- REG-e AUDI-
-ri / -i Pasiva
AMAV- MONU-
REX AUDIV-
-isse
Activa
PERFECTO AMAT- MONIT- RECT-
AUDIT-
-um, -am, -um esse o fuisse
AMAT- MONIT- RECT- AUDIT-
-us, -a, -um
Pasiva
AMAT- MONIT- RECT- AUDIT-
-urum, -uram, -urum esse o fuisse
AMAT- MONIT- RECT- AUDIT-
-urus, -ura, -urum
Activa
FUTURO AMA- MONE- REG-e
AUDI-e
-ndum, -ndam, -ndum esse o fuisse
AMA- MONE- REG-e AUDI-e
-ndus, -nda, -ndum
(GERUNDIVO)
Pasiva
A. Ballester 3
VERBO AUXILIAR: SUM, ES, ESSE, FUI = SER O ESTAR
INFECTUM
PERFECTUM
ACTIVA
ACTIVA
Pres
ente
( yo soy o estoy) sum es est sumus estis sunt Pr
etér
ito
Perf
ecto
yo fui o estuve,he sido o estado,hube sido o estado fu-i fu-isti fu-it fu-imus fu-istis fu-erunt/ere
Pr
etér
ito
Impe
rfec
to
( yo era o estaba) eram eras erat eramus eratis erant
Pret
érito
Plus
cuam
perf
ecto
(yo había sido o estado) fu-eram fu-eras fu-erat fu-eramus fu-eratis fu-erant
IND
ICA
TIV
O
Fu
turo
Im
perf
ecto
( yo seré o estaré) ero eris erit erimus eritis erunt
Futu
ro P
erfe
cto
(yo habré sido o estado) fu-ero fu-eris fu-erit fu-erimus fu-eritis fu-erint
Pres
ente
( yo sea o esté) sim sis sit simus sitis sint Pr
etér
ito
Perf
ecto
(yo haya sido o estado) fu-erim fu-eris fu-erit fu-erimus fu-eritis fu-erint
SU
BJU
NTIV
O
Pr
etér
ito
Impe
rfec
to
(yo fuera o fuese / estuviera o estuviese) essem esses esset essemus essetis essent
Pret
érito
Plus
cuam
perf
ecto
(yo hubiera/se sido o estado) fu-issem fu-isses fu-isset fu-issemus fu-issetis fu-issent
Pres
ente
es (sé tú) este (sed vosotros)
IM
PERA
TIV
O
Futu
ro
esto (serás tú) esto (será él) estote (seréis vosotros) sunto (serán ellos)
A. Ballester 4
amo, amas, amare, amavi, amatum = 1ª conjugación de tema <a> ama- amav- amat-
INFECTUM
PERFECTUM
ACTIVA
PASIVA
ACTIVA
PASIVA
Pres
ente
( yo amo) am -o ama-s ama-t ama-mus ama-tis ama-nt
( yo soy amado) am -or ama-ris/re ama-tur ama-mur ama-mini ama-ntur Pr
etér
ito
Perf
ecto
yo amé,he amado,hube amado amav-i amav-isti amav-it amav-imus amav-istis amav-erunt/ere
(yo he sido amado)
sum amatus,-a,-um es
est sumus
amati,-ae,-a estis sunt
Pr
etér
ito
Impe
rfec
to
( yo amaba) ama-bam ama-bas ama-bat ama-bamus ama-batis ama-bant
( yo era amado) ama-bar ama-baris/re ama-batur ama-bamur ama-bamini ama-bantur
Pret
érito
Plus
cuam
perf
ecto
(yo había amado) amav-eram amav-eras amav-erat amav-eramus amav-eratis amav-erant
(yo había sido amado)
eram amatus,-a,-um eras
erat
eramus amati,-ae,-a eratis
erant IND
ICA
TIV
O
Fu
turo
Im
perf
ecto
( yo amaré) ama-bo ama-bis ama-bit ama-bimus ama-bitis ama-bunt
( yo seré amado) ama-bor ama-beris/re ama-bitur ama-bimur ama-bimini ama-buntur
Futu
ro P
erfe
cto
(yo habré amado) amav-ero amav-eris amav-erit amav-erimus amav-eritis amav-erint
(yo habré sido amado)
ero amatus,-a,-um eris
erit erimus
amati,-ae,-a eritis erunt
Pres
ente
( yo ame) am-em am-es am-et am-emus am-etis am-ent
( yo sea amado) am-er am-eris/re am-etur am-emur am-emini am-entur Pr
etér
ito
Perf
ecto
(yo haya amado) amav-erim amav-eris amav-erit amav-erimus amav-eritis amav-erint
(yo haya sido amado)
sim amatus,-a,-um sis
sit simus
amati,-ae,-a sitis sint
SU
BJU
NTIV
O
Pr
etér
ito
Impe
rfec
to
( yo amara/amase) ama-rem ama-res ama-ret ama-remus ama-retis ama-rent
( yo fuera/se amado) ama-rer ama-reris/re ama-retur ama-remur ama-remini ama-rentur
Pret
érito
Plus
cuam
perf
ecto
(yo hubiera/se amado) amav-issem amav-isses amav-isset amav-issemus amav-issetis amav-issent
(yo hubiera/se sido amado)
essem amatus,-a,-um esses
esset essemus
amati,-ae,-a essetis essent
Pres
ente
ama (ama tu) ama-te (amad vos.)
amare (sé tu amado) amamini (sed vos. amados)
IMPE
RA
TIV
O
Futu
ro
amato (amarás tú) amato (amará él) amatote (amareis vos.) amanto (amarán ellos)
amator (serás tu amado) amator (será él amado) amantor (serán ellos amado)
GERUNDIO
Acusativo amand-um (a amar) Genitivo amand-i ( de amar) Dativo amand-o ( a , para amar) Ablativo amand-o (con, por amar)
A. Ballester 5
habeo, habes, habere, habui, habitum = 2ª conjugación de tema <e>
habe- habu- habit-
INFECTUM
PERFECTUM
ACTIVA
PASIVA
ACTIVA
PASIVA
Pres
ente
( yo tengo) habe-o habe-s habe-t habe-mus habe-tis habe-nt
( yo soy tenido) habe -or habe-ris/re habe-tur habe-mur habe-mini habe-ntur Pr
etér
ito
Perf
ecto
yo tuve,he tenido,hube tenido habu-i habu-isti habu-it habu-imus habu-istis habu-erunt/ere
(yo he sido tenido)
sum habitus,-a,-um es
est sumus
habiti,-ae,-a estis sunt
Pr
etér
ito
Impe
rfec
to
( yo tenía) habe-bam habe-bas habe-bat habe-bamus habe-batis habe-bant
( yo era tenido) habe-bar habe-baris/re habe-batur habe-bamur habe-bamini habe-bantur
Pret
érito
Plus
cuam
perf
ecto
(yo había tenido) habu-eram habu-eras habu-erat habu-eramus habu-eratis habu-erant
(yo había sido tenido)
eram habitus,-a,-um eras
erat
eramus habiti,-ae,-a eratis
erant IND
ICA
TIV
O
Fu
turo
Im
perf
ecto
( yo tendré) habe-bo habe-bis habe-bit habe-bimus habe-bitis habe-bunt
( yo seré tenido) habe-bor habe-beris/re habe-bitur habe-bimur habe-bimini habe-buntur
Futu
ro P
erfe
cto
(yo habré tenido) habu-ero habu-eris habu-erit habu-erimus habu-eritis habu-erint
(yo habré sido tenido)
ero habitus,-a,-um eris
erit erimus
habiti,-ae,-a eritis erunt
Pres
ente
( yo tenga) habe-am habe-as habe-at habe-amus habe-atis habe-ant
( yo sea tenido) habe-ar habe-aris/re habe-atur habe-amur habe-amini habe-antur Pr
etér
ito
Perf
ecto
(yo haya tenido) habu-erim habu-eris habu-erit habu-erimus habu-eritis habu-erint
(yo haya sido tenido)
sim habitus,-a,-um sis
sit simus
habiti,-ae,-a sitis sint
SU
BJU
NTIV
O
Pr
etér
ito
Impe
rfec
to
( yo tuviera/se) habe-rem habe-res habe-ret habe-remus habe-retis habe-rent
( yo fuera/se tenido) habe-rer habe-reris/re habe-retur habe-remur habe-remini habe-rentur
Pret
érito
Plus
cuam
perf
ecto
(yo hubiera/se tenido) habu-issem habu-isses habu-isset habu-issemus habu-issetis habu-issent
(yo hubiera/se sido tenido)
essem habitus,-a,-um esses
esset essemus
habiti,-ae,-a essetis essent
Pres
ente
habe (ten tu) habe-te (tened vos.)
habere (sé tu tenido) habemini (sed vos. tenidos)
IMPE
RA
TIV
O
Futu
ro
habeto (tendrás tú) habeto (tendrá él) habetote (tendréis vos.) habento (tendrán ellos)
habetor (serás tu tenido) habetor (será él tenido) habentor (serán ellos tenidos)
GERUNDIO
Acusativo habend-um (a tener) Genitivo habend-i ( de tener) Dativo habend-o ( a , para tener)
Ablativo habend-o (con, por tener)
A. Ballester 6
rego, regis, regere, rexi, rectum = 3ª conjugación de tema <consonante>
reg- rex- rect-
INFECTUM
PERFECTUM
ACTIVA
PASIVA
ACTIVA
PASIVA
Pres
ente
( yo reino) reg-o reg-is reg-it reg-imus reg-itis reg-unt
( yo soy reinado) reg -or reg-eris/re reg-itur reg-imur reg-emini reg-untur Pr
etér
ito
Perf
ecto
yo reiné,he reinado,hube reinado rex-i rex-isti rex-it rex-imus rex-istis rex-erunt/ere
(yo he sido reinado)
sum rectus,-a,-um es
est sumus
recti,-ae,-a estis sunt
Pr
etér
ito
Impe
rfec
to
( yo reinaba) reg-ebam reg-ebas reg-ebat reg-ebamus reg-ebatis reg-ebant
( yo era reinado) reg-ebar reg-ebaris/re reg-ebatur reg-ebamur reg-ebamini reg-ebantur
Pret
érito
Plus
cuam
perf
ecto
(yo había reinado) rex-eram rex-eras rex-erat rex-eramus rex-eratis rex-erant
(yo había sido reinado)
eram rectus,-a,-um eras
erat
eramus recti,-ae,-a eratis
erant IND
ICA
TIV
O
Fu
turo
Im
perf
ecto
( yo reinaré) reg-am reg-es reg-et reg-emus reg-etis reg-ent
( yo seré reinado) reg-ar reg-eris/re reg-etur reg-emur reg-emini reg-entur
Futu
ro P
erfe
cto
(yo habré reinado) rex-ero rex-eris rex-erit rex-erimus rex-eritis rex-erint
(yo habré sido reinado)
ero rectus,-a,-um eris
erit erimus
recti,-ae,-a eritis erunt
Pres
ente
( yo reine) reg-am reg-as reg-at reg-amus reg-atis reg-ant
( yo sea reinado) reg-ar reg-aris/re reg-atur reg-amur reg-amini reg-antur Pr
etér
ito
Perf
ecto
(yo haya reinado) rex-erim rex-eris rex-erit rex-erimus rex-eritis rex-erint
(yo haya sido reinado)
sim rectus,-a,-um sis
sit simus
recti,-ae,-a sitis sint
SU
BJU
NTIV
O
Pr
etér
ito
Impe
rfec
to
( yo reinara/se) reg-erem reg-eres reg-eret reg-eremus reg-eretis reg-erent
( yo fuera/se reinado) reg-erer reg-ereris/re reg-eretur reg-eremur reg-eremini reg-erentur
Pret
érito
Plus
cuam
perf
ecto
(yo hubiera/se reinado) rex-issem rex-isses rex-isset rex-issemus rex-issetis rex-issent
(yo hubiera/se sido reinado)
essem rectus,-a,-um esses
esset essemus
recti,-ae,-a essetis essent
Pres
ente
reg(e) (reina tu) regi-te (reinad vos.)
regere (sé tu reinado) regemini (sed vos. reinados)
IMPE
RA
TIV
O
Futu
ro
regito (reinarás tú) regito (reinará él) regitote (reinaréis vos.) regunto (reinarán ellos)
regitor (serás tu reinado) regitor (será él reinado) reguntor (serán ellos reinados)
GERUNDIO
Acusativo regend-um (a reinar) Genitivo regend-i ( de reinar) Dativo regend-o ( a , para reinar) Ablativo regend-o (con, por reinar)
A. Ballester 7
audio, audis, audire, audivi, auditum = 4ª conjugación de tema <i>
audi- audiv- audit- INFECTUM
PERFECTUM
ACTIVA
PASIVA
ACTIVA
PASIVA
Pres
ente
( yo oigo) audi-o audi-s audi-t audi-mus audi-is audi-unt
( yo soy oido) audi-or audi-ris/re audi-tur audi-mur audi-mini audi-untur Pr
etér
ito
Perf
ecto
yo oí,he oido,hube oido audiv-i audiv-isti audiv-it audiv-imus audiv-istis audiv-erunt/ere
(yo he sido oido)
sum auditus,-a,-um es
est sumus
auditi,-ae,-a estis sunt
Pr
etér
ito
Impe
rfec
to
( yo oía) audi-ebam audi-ebas audi-ebat audi-ebamus audi-ebatis audi-ebant
( yo era oido) audi-ebar audi-ebaris/re audi-ebatur audi-ebamur audi-ebamini audi-ebantur
Pret
érito
Plus
cuam
perf
ecto
(yo había oido) audiv-eram audiv-eras audiv-erat audiv-eramus audiv-eratis audiv-erant
(yo había sido oido)
eram auditus,-a,-um eras
erat
eramus auditi,-ae,-a eratis
erant IND
ICA
TIV
O
Fu
turo
Im
perf
ecto
( yo oiré) audi-am audi-es audi-et audi-emus audi-etis audi-ent
( yo seré oido) audi-ar audi-eris/re audi-etur audi-emur audi-emini audi-entur
Futu
ro P
erfe
cto
(yo habré oido) audiv-ero audiv-eris audiv-erit audiv-erimus audiv-eritis audiv-erint
(yo habré sido oido)
ero auditus,-a,-um eris
erit erimus
auditi,-ae,-a eritis erunt
Pres
ente
( yo oiga) audi-am audi-as audi-at audi-amus audi-atis audi-ant
( yo sea oido) audi-ar audi-aris/re audi-atur audi-amur audi-amini audi-antur Pr
etér
ito
Perf
ecto
(yo haya oido) audiv-erim audiv-eris audiv-erit audiv-erimus audiv-eritis audiv-erint
(yo haya sido oido)
sim auditus,-a,-um sis
sit simus
auditi,-ae,-a sitis sint
SU
BJU
NTIV
O
Pr
etér
ito
Impe
rfec
to
( yo oyera/se) audi-rem audi-res audi-ret audi-remus audi-retis audi-rent
( yo fuera/se oido) audi-rer audi-reris/re audi-retur audi-remur audi-remini audi-rentur
Pret
érito
Plus
cuam
perf
ecto
(yo hubiera/se oido) audiv-issem audiv-isses audiv-isset audiv-issemus audiv-issetis audiv-issent
(yo hubiera/se sido oido)
essem auditus,-a,-um esses
esset essemus
auditi,-ae,-a essetis essent
Pres
ente
audi (oye tu) audi-te (oid vos.)
audire (sé tu oido) audiemini (sed vos. oidos)
IMPE
RA
TIV
O
Futu
ro
audito (oirás tú) audito (oirá él) auditote (oiréis vos.) audiunto (oirán ellos)
auditor (serás tu oido) auditor (será él oido) audiuntor (serán ellos oidos)
GERUNDIO
Acusativo audiend-um (a oir) Genitivo audiend-i ( de oir) Dativo audiend-o ( a , para oir) Ablativo audiend-o (con, por oir)
A. Ballester 8
capio, capis, capere, cepi, captum = conjugación mixta
capi- cep- capt- INFECTUM
PERFECTUM
ACTIVA
PASIVA
ACTIVA
PASIVA
Pres
ente
( yo tomo) capi-o capi-s capi-t capi-mus capi-tis capi-unt
( yo soy tomado) capi -or cap-eris/re capi-tur capi-mur capi-mini capi-untur Pr
etér
ito
Perf
ecto
yo tomé,he tomado,hube tomado cep-i cep-isti cep-it cep-imus cep-istis cep-erunt/ere
(yo he sido tomado)
sum captus,-a,-um es
est sumus
capti,-ae,-a estis sunt
Pr
etér
ito
Impe
rfec
to
( yo tomaba) capi-ebam capi-ebas capi-ebat capi-ebamus capi-ebatis capi-ebant
( yo era tomado) capi-ebar capi-ebaris/re capi-ebatur capi-ebamur capi-ebamini capi-ebantur
Pret
érito
Plus
cuam
perf
ecto
(yo había tomado) cep-eram cep-eras cep-erat cep-eramus cep-eratis cep-erant
(yo había sido tomado)
eram captus,-a,-um eras
erat
eramus capti,-ae,-a eratis
erant IND
ICA
TIV
O
Fu
turo
Im
perf
ecto
( yo tomaré) capi-am capi-es capi-et capi-emus capi-etis capi-ent
( yo seré tomado) capi-ar capi-eris/re capi-etur capi-emur capi-emini capi-entur
Futu
ro P
erfe
cto
(yo habré tomado) cep-ero cep-eris cep-erit cep-erimus cep-eritis cep-erint
(yo habré sido tomado)
ero captus,-a,-um eris
erit erimus
capti,-ae,-a eritis erunt
Pres
ente
( yo tome) capi-am capi-as capi-at capi-amus capi-atis capi-ant
( yo sea tomado) capi-ar capi-aris/re capi-atur capi-amur capi-amini capi-antur Pr
etér
ito
Perf
ecto
(yo haya tomado) cep-erim cep-eris cep-erit cep-erimus cep-eritis cep-erint
(yo haya sido tomado)
sim captus,-a,-um sis
sit simus
capti,-ae,-a sitis sint
SU
BJU
NTIV
O
Pr
etér
ito
Impe
rfec
to
( yo tomara/se) cap-erem cap-eres cap-eret cap-eremus cap-eretis cap-erent
( yo fuera/se tomado) cap-erer cap-ereris/re cap-eretur cap-eremur cap-eremini cap-erentur
Pret
érito
Plus
cuam
perf
ecto
(yo hubiera/se tomado) cep-issem cep-isses cep-isset cep-issemus cep-issetis cep-issent
(yo hubiera/se sido tomado)
essem captus,-a,-um esses
esset essemus
capti,-ae,-a essetis essent
Pres
ente
cap(e) (toma tu) capi-te (tomad vos.)
capere (sé tu tomado) capimini (sed vos. tomados)
IMPE
RA
TIV
O
Futu
ro
capito (tomarás tú) capito (tomará él) capitote (tomaréis vos.) capiunto (tomarán ellos)
capitor (serás tu tomado) capitor (será él tomado) capiuntor (serán ellos tomados)
GERUNDIO
Acusativo capiend-um (a tomar) Genitivo capiend-i ( de tomar) Dativo capiend-o ( a , para tomar) Ablativo capiend-o (con, por tomar)