Download - Iraultza Liberalak
HISTORIA DBH 4.MAILA 2. GAIA
HISTORIA DBH 4.MAILA 2. GAIA
IRAULTZA POLITIKOAK
EE.BB.ak
HISTORIA DBH 4.MAILA 2. GAIA
Hamahiru Koloniak
HISTORIA DBH 4.MAILA 2. GAIA
ZERGATIAK
Irakurri 30.orria:• Zergatik sortu ziren
kolonien eta metropoliaren arteko tentsioak?
• Zer garrantzia izan zuen Tearen matxinadak?
HISTORIA DBH 4.MAILA 2. GAIA
Testua: Independentzia Deklarazioa
Estatu Batuen independentzia-adierazpenaren hitzaurrea (1776)
Egia berez nabaritzat ditugu hauek: gizakiak jaiotzez berdinak direla; Sortzaileak berez-berezko eskubideak ematen dizkiela –esaterako, bizia, askatasuna eta zoriontsu izaten saiatzeko eskubidea–; eskubide horiek bermatzeko, gizakiek gobernuak eratzen dituztela eta gobernuen botere zilegia gobernatuen onarpenetik datorrela; gobernu batek, edonolakoa izanda ere, helburu horiek aintzat hartzen ez baditu, herriak gobernua aldatzeko edo abolitzeko eskubidea duela, edo beste bat eratzekoa, aipaturiko printzipioetan oinarritua. Gobernu horren botereak antolatu ahal izango ditu herriak, herriaren segurtasuna eta zoriona bermatzeko egokien usten duen eran […]Kolonia hauek sekulako pazientzia izan dute luzaroan, baina egun sekulako beharra dute beren gobernu-sistema zaharra aldatzeko.
1.- Non egiten da subiranotasun nazionalaren defentsa?
2.- Aurkitzen al duzu harremanik “Kontratu Soziala”ren teoriarekin?
3.- Zein da testuaren erakarpenik garrantzitsuena?
HISTORIA DBH 4.MAILA 2. GAIA
Amerikako politika-sistema
1. Zeintzuk ziren Ameriketako Estatu Batuen politika-sistemaren ezaugarri nagusienak?
2. Zergatik izan zuten horrenbeste eraginik historian?
HISTORIA DBH 4.MAILA 2. GAIA
IRAULTZA POLITIKOAK
FRANTZIAKO
IRAULTZA
HISTORIA DBH 4.MAILA 2. GAIAZERGATIAK
•Ekonomikoak:•Krisialdi ekonomikoa:
•Uzta txarrak•Inflazioa
•Sozialak•Gizarte estamentala•Burgeseriaren gorakada
•Politikoak•Absolutismoa•Pribilegioak•Erregearen ospea galtzea
•Ideologikoak:•Ilustrazioa•Despotismo Ilustratuaren porrota
•Fiskalak•Zerga-sistema•Ogasunaren defizita
•EE.Bbetako independentziaren gastuak•Gortearen gastuak
HISTORIA DBH 4.MAILA 2. GAIA
FRANTZIAKO IRAULTZA
HASIERAK
HISTORIA DBH 4.MAILA 2. GAIAEstatu Orokorrak
•Pribilegiodunen matxinada:•Ogasun-ministrarien (Turgot, Calonne, Necker eta Brienne) hausnarketa:
•Zerga sistema berrantolatu•Desamortizazioa
•Nobleziaren erantzuna•Estatu Orokorrak deitu (1788)
•Estatu Orokorrak•Kexa-koadernoak•Jarrerak:
•Erregeak Ogasunaren egoera konpondu nahi zuen soilik•Nobleziak eta kleroak beren pribilegioei eutsi nahi zieten.•Hirugarren estatuak zergen erreformatik haratago joan nahi zuen eta sakonagoak ziren erreformak ere eskatzen zituen.
.
HISTORIA DBH 4.MAILA 2. GAIA
Hirugarren estatuaren egoera
Hiru galdera geure buruarentzat:1.a Zer da estatu xehea? Dena.2.a Zer izan da orain arte politikan? Ezer ez.3.a Zer eskatzen du? Zerbait izatea. Nor ausartuko litzateke esatera estatu xeheak ez duela nazio oso bat eratzeko behar den guztia? Gizon indartsua eta sendoa da, oraindik besoa kateatuta badu ere. Ordena pribilegiatuak desagerrarazita ere, nazioa ez litzateke gutxiago izango, baizik eta gehiago. Eta zer da estatu xehea? Dena, baina kateatuta dago, eta zapalduta. Eta zer izango litzateke ordena pribilegiaturik gabe? Dena; aske eta oparoa, ordea. Estatu xeherik gabe, ezer ezin da behar bezala egin; besteak gabe, berriz, den-dena hobeto egingo da. […]
E.-J. SIEYÈS, Zer da hirugarren estatua?, 1789ko urtarrila
HISTORIA DBH 4.MAILA 2. GAIA
Testua: Valençay-ko kexa-koadernoa
Valençay-ko kexa-koadernoa
Valençay-ko (Berry) hiri parrokiako hirugarren estatuko biztanleek apaltasun handizeskatzen diote Berorren Maiestateari. […]
Taila, kapitazioa eta bi hogeirenak ezabatu beharko liratekeela. Ezabaturiko zerga horienordez, gobernuak eskubide (zerga) bakarra jarriko luke, probintzia bakoitzak askatasunaizango luke, zerga hori nola kobratu eta banatu erabakitzeko. Kleroak eta nobleek ere beharko lukete, hirugarren bezalaxe […]
Estatuaren zorrak ordaintzeko konponbide bakarra hau izango litzateke: Jainkoarenzerbitzurako erabili ezin fraideen eta monjeen ondasun guztiak eskuratzea(desamortizazioa)…
1.- Zergatik uste duzu direla hain inportanteak kexa-koadernoak?
2.- Zein arazo iger daiteke?
3.- Zein da konponbidea?
HISTORIA DBH 4.MAILA 2. GAIA
KRONOLOGIA• Estatu Orokorrak
• (Botuen afera)• Asanblada Nazionala• Asanblada Konstituziogilea• Bastilari eraso
FASE MODERATUA (1789-92)Eskubide feudalen deuseztapenaGiza-eskubideen aldarrikapena1791ko Konstituzioa
IRAULTZAREN KONTRAKO JARRERAKErregeaNobleziaSans CullottesEuropako Erregetzak
HISTORIA DBH 4.MAILA 2. GAIA
Le grand Peur
HISTORIA DBH 4.MAILA 2. GAIA
FRANTZIAKO IRAULTZA
BIGARREN FASEA
FASE ERRADIKALA
(1792-1794)
HISTORIA DBH 4.MAILA 2. GAIA
KONBENTZIOA 1792-93)
• Konbentzioa (Ganbara legegilea)– Bi alderdi nagusi:
• Girondinoak • Jakobinoak
– Gertakizunak:• Iraileko hilketak• Erregearen epaiketa eta heriotz-zigorra
– Ondorioak:• Frantziaren kontrako Lehen Koalizioa• La Vendée eskualdeko matxinada
HISTORIA DBH 4.MAILA 2. GAIA
IZUALDIA (1793-94)
• Jakobinoen estatu-golpea (93-VI)• Konstituzio Berria (Sufragio Unibertsala)• Herri Salbazioko Batzordea
– Zergatiak:• Marat-en hilketa• Gerraren norabide ezkorra
– Robespierre– Susmagarrien legea: Izualdia– Iraultzaren defentsa antolatu
• Errepresioa (Barne oposizioaren kontra)• Ejerzitoa (Napoleon eta kanpoko etsaia)
• Thermidorreko estatu-golpea:– Robesperren exekuzioa– Izualdiaren bukaera
HISTORIA DBH 4.MAILA 2. GAIA
Direktorio(1795-99)
HISTORIA DBH 4.MAILA 2. GAIA
• Konstituzio berria:– Sufragio zentsitarioa– Botere banaketa– Exekutiboa bost kideko Direktorio.
• Arazoak:– Barne matxinadek jarraitzen zuten– Gerra ( I. Koalizioak)
• Napoleonen igoera– Barne oposizioa baretu– Frantziaren kontrako Koalizioak garaitu (Italiako
kanpaina)– Brumarioren 18ko estatu golpea, eratu berria zen
II.koalizioari aurre egiteko
HISTORIA DBH 4.MAILA 2. GAIA
Napoleonen Inperioa
1800-1815
HISTORIA DBH 4.MAILA 2. GAIA
Barne-Politika• Botere osoa bereganatu
zuen.• Konstituzio Berria non
botere banaketa desagertu zen.
• Erreformak:– Napoleon-Kodea– Merkatal Kodea– Frantziako Bankua– Departamentuen bitartez
lurralde antolamendua– Hezkuntza publikoa
HISTORIA DBH 4.MAILA 2. GAIA
NAPOLEON ETA EUROPA
EUROPA 1815-48
HISTORIA DBH 4.MAILA 2. GAIAEuropa
HISTORIA DBH 4.MAILA 2. GAIA
BERREZARKUNTZA
VIENAKO KONGRESUA
HISTORIA DBH 4.MAILA 2. GAIA
HISTORIA DBH 4.MAILA 2. GAIAEUROPA 1815
HISTORIA DBH 4.MAILA 2. GAIA
VIENA ONDORENGO EUROPA
ARAZOAK
IRAULTZA LIBERALAK
HISTORIA DBH 4.MAILA 2. GAIAARAZOAK
• Burgeseriak ez zuen onartu Vienan ezarritako Absolutismoa.
• Liberalismoaren sendoketa ideologia politiko bezala– Moderatua:
• Sufragio zentsitarioa• Erregetza parlamentarioa
– Aurrerakoia:• Berdintasuna• Sufragio unibertsala• Errepublika
• Nazionalismoa– Vienan sorturiko Europako mapa aztertu– Estatu eta nazioak
HISTORIA DBH 4.MAILA 2. GAIAIraultzak (1820-30-48)
1820
Estatu-golpea Fernando VII.aren gobernu
absolutuaren kontra.
1823an Aliantza Santuak mugimenduak zapaldu zuen
Grezia 1821
Turkiar inperioaren kontra
Independentzia
1830
FRANTZIA
Karlos X.aren kontra.
Burgeseriak errege berria aukeratzen du, Luis
Orleansekoa
Erregimen liberala berrezartzen da.
BELGIKA
Herbehereetako erregearen kontra.
Independentzia eta Erregetza konstituzionala
Leopoldo I
1848
FRANTZIA
II Errepublika
Langileen matxinada
Luis Napoleonek hauteskundeak irabazi
Burgeseriaren onespenarekin Luis Napoleonek II Inperioa aldarrikatu
(1850-1870)
1848.eko mugimendu iraultzaleak Europan zehar zabaldu arren, ez zuen arrakastarik izan. Frantzian gobernu
autoritarioa osatu zen. Alemanian, Prusian, Hungariar inperioan eta Polonian mugimenduak Aliantza Santuko
kideek erreprimitu zituzten.
Hala ere, iraultza hauek hiru irakaspen utzi zituzten:
1. Langileen agerpena
2. Nazionalismoaren indarra
3. Demokrazian sakontzeko beharra.
Hiru puntu hauek XIX.mendeko bigarren erdialdearen bilakaera baldintzatu zuten.
HISTORIA DBH 4.MAILA 2. GAIA
Hispanoamerikako independentzia
prozesuaren mapa
HISTORIA DBH 4.MAILA 2. GAIA
NAZIOAK ETA
ESTATUAK
NazionalismoaAlemania
ItaliaTurkiar Inperioa
HISTORIA DBH 4.MAILA 2. GAIA
• Nazioa eta Estatua (Definizioak)• Europako egoera 1848an
– Estatu bat eta nazio asko• Errusiako Inperioa• Austriar-Hungariako inperioa• Turkiar Inperioa
– Nazio bat eta estatu asko• Alemania• Italia
• Estatu nazioak• Estaturik gabeko nazioak
HISTORIA DBH 4.MAILA 2. GAIA
HISTORIA DBH 4.MAILA 2. GAIA
HISTORIA DBH 4.MAILA 2. GAIA
HISTORIA DBH 4.MAILA 2. GAIA
Sintesia (I)
Iraultza Amerikarra liberalismoa praktikan jarri zuen lehena izan zen. Herrialde berri baten jatorria izan zen, Estatu Batuak, eta honen sistema politikoa hurrengo iraultzetarako eredu izan zen.
1789an, burgesia frantsesak krisi egoera baliatu zuen boterea eskuratzea ahalbidetu zion iraultzari ekiteko.
Biltzar Konstituziogilearen dekretuek eta 1791ko Konstituzioak Frantziako Antzinako Erregimenari eman zioten amaiera. Baina erregeak eta pribilegiatuek erreformak geldiarazi nahi izan zituzten. Azkenik, europar potentzien kontrako gerrateak monarkia desagertzea eta Errepublika aldarrikatzea eragin zuen.
Kanpoko mehatxuen ondorioz Iraultza erradikalizatu eta erabateko diktadura bilakatu zen. Azkenik, erregimen burges berri bat sortu zen, bukaeran boterea Napoleon Bonaparteri eman behar izan ziona, eta honek Iraultzaren amaiera ekarri zuen.
SINTESIA (II)
HISTORIA DBH 4.MAILA 2. GAIA
Sintesia (II)
Napoleonek hainbat erreforma abiarazi zituen Frantzian, baita azkenean erregimena desagerrarazi zuen hedapen militarreko politika ere.
Napoleonen porrotaren ostean, Errestaurazioa deitzen diogun liberalismoaren kontrako garaia ireki zen. Potentziak saiatu ziren Europan iraultza gehiago izatea ekidingo zuen sistema bat sortzen.
Errestaurazioaren ordenak gutxi iraun zuen. Liberalismoa burgesiaren ideologia gisa finkatuta zegoen eta saihestezina izan zen botere ekonomikoa zeukan gizarte talde honek botere politikoa ere eskuratzea. Hau gertatu zen 1820, 1830 eta 1848ko iraultzekin.
Liberalismoa espainiar Amerikan zehar ere zabaldu zen. Honen ondorioz, 1814 eta 1824 artean, Amerikako espainiar nagusitasuna ezabatu zuten independentzia prozesuak gertatu ziren, Kuban eta Puerto Ricon izan ezik.