Disponibilitat d’antídots a Catalunya. Resultats de l’enquesta del Departament
de Salut.
Manel Rabanal Tornero
2 de juny de 2016
Intoxicació aguda: aparició de manifestacionsclíniques posteriors a l’exposició recent a unasubstància tòxica.
- Mesures simptomàtiques i de suport general- Reduir l’absorció del tòxic- Incrementar la seva eliminació- Neutralitzar l’acció tòxica
INTRODUCCIÓ
Tot i que el tractament de la major part d’intoxicatsrequereix únicament mesures simptomàtiques, en undeterminat grup d’intoxicacions pot ser necessari lautilització d’un antídot específic.
INTRODUCCIÓ
DISPONIBILITAT DELS ANTÍDOTS
• La freqüència de la presentació d’una intoxicació en unazona geogràfica concreta.
• La urgència d’administració de l’antídot en funció deltemps d’exposició.
• L’accessibilitat al tractament (Medicaments ensituacions especials, estrangers, fórmules magistrals,...)
• El cost dels antídots i les dates de caducitat.
JUSTIFICACIÓ
- Atès que nombroses publicacions han posat de manifest l’heterogeneïtat i la manca de disponibilitat d’alguns antídots.
-
Estudi qualitatiu i quantitatiu sobre la disponibilitat d’antídots en els centres hospitalaris de Catalunya.
- Conèixer si els centres hospitalaris que atenen urgènciestoxicològiques disposen dels antídots necessaris, amb l’objectiu deplanificar actuacions futures d’optimització del seu ús.
OBJECTIU
Estudi de disponibilitat a Catalunya+
Guia d’antídots per als centres hospitalaris de
Catalunya
MATERIAL I MÈTODES
Estudi descriptiu i transversal realitzat en els centres hospitalaris públics iprivats de Catalunya que atenen urgències.
- Es va dissenyar una ENQUESTA que incloïa 47fàrmacs, més un camp obert a altres substàncies, percumplimentar el nombre d’unitats d’antídotsdisponibles en Farmàcia i/o Urgències.
- Es va enviar l’enquesta a través del canal d’ALERTESFARMACÈUTIQUES del Departament de Salut als Serveis deFarmàcia dels centres hospitalaris de Catalunya.
MATERIAL I MÈTODES
Es van seleccionar 70 centres hospitalaris públics i privats deCatalunya tenint en compte els següents criteris:
a) Que disposessin de servei de farmàcia. b) Que disposessin de servei d’urgències. c) Que formessin part del SISCAT o, de no formar-hi part, que fossin referents en
el seu territori.
ANÀLISI DELS RESULTATS
170 centres hospitalaris de Catalunya, amb servei defarmàcia o dipòsit de medicaments intrahospitalari.
Nivell A: hospitals comarcalsNivell B: hospitals de referència a nivell provincial o d’alta tecnologia
ANÀLISI DELS RESULTATS
La idoneïtat de la dotació d’antídots seleccionats es va avaluar segons lesrecomanacions del grup d’antídots de la SCFC:
DISPONIBILITAT QUALITATIVA
-21 antídots tenien que estar disponibles en els hospitals de nivell A.
- 32 antídots tenien que estar disponibles en els hospitals de nivell B.
Es va considerar una disponibilitat qualitativa global adequada quan l'antídotestigués present almenys en el 80% dels hospitals del seu nivell.
La idoneïtat de la dotació d’antídots seleccionats es va avaluar segons lesrecomanacions del grup d’antídots de la SCFC:
DISPONIBILITAT QUANTITATIVA
- Hospitals nivell A: quantitat màxima d’antídotnecessària per tractar un pacient de 70 Kg durant 24 h.
- Hospital nivell B: quantitat màxima d’antídot necessàriaper tractar tres pacients de 70 Kg durant 24 h.
Es va considerar una disponibilitat quantitativa global adequada quan esdisposava de la quantitat recomanada almenys en el 80% dels hospitals del seunivell.
ANÀLISI DELS RESULTATS
ANÀLISI DELS RESULTATS
SUBANÀLISI: Disponibilitat qualitativa i quantitativa d’antídots insubstituïbles i amb indicació terapèutica exclusivament com a antídot .
ü N-ACETILCISTEÏNAü ANTICOSSOS ANTIDIGOXINA
ü DANTROLÈü DEFEROXAMINA
ü HIDROXOCOBALAMINAü ETANOL
ü SÈRUM ANTIOFÍDICü SÈRUM ANTIBOTULÍNIC
ANÀLISI DELS RESULTATS
Disponibilitat qualitativa i quantitativa global dels antídots segons el tipus d’hospital
Hospitals de Nivell A Hospitals de Nivell B
66,70%
47,60%
0,00%
20,00%
40,00%
60,00%
80,00%
100,00%
Disponibilitat qualitativa Disponibilitat quantitativa
64,50%
54,80%
0,00%
20,00%
40,00%
60,00%
80,00%
100,00%
Disponibilitat qualitativa Disponibilitat quantitativa
21 ANTÍDOTS 32 ANTÍDOTS
ANÀLISI DELS RESULTATS
Disponibilitat qualitativa i quantitativa global dels antídots
ü La regió sanitària Alt Pirineu i Aran és la que presenta valors més baixos dedisponibilitat qualitativa i quantitativa.
ü La província de Lleida és la que presenta valors més baixos de disponibilitatqualitativa i quantitativa.
ü Els hospitals d’alta tecnologia i els de referència són els que tenen majordisponibilitat qualitativa i quantitativa.
ü No s’observen diferències significatives en relació a la disponibilitat delsantídots i la seva disponibilitat d’urgència.
ANÀLISI DELS RESULTATS
Llista d’antídots dels Hospitals de Nivell A segons disponibilitat qualitativaDisponibilitat qualitativa
≥ 80%
AcetilcisteïnaAtropina sulfatBlau de metilè
BicarbonatFitomenadiona
FlumazenilGlucagó
Gluconat càlcic IVGlucosa hipertònica
Magnesi sulfat IVNaloxona
Penicil·lina G sòdicaPiridoxina
Protamina sulfat
Disponibilitat qualitativa del 50-80%
Àcid folínicDantrolè
EtanolHidroxocobalamina
Disponibilitat qualitativa < 50%
Àcid ascòrbic Emulsió lipídica IV
Fisostigmina
ANÀLISI DELS RESULTATS
Llista d’antídots dels Hospitals de Nivell A segons disponibilitat quantitativa
Disponibilitat quantitativa≥ 80%
AcetilcisteïnaBlau de metilè
BicarbonatFitomenadiona
FlumazenilGluconat càlcic IV
Glucosa hipertònicaNaloxona
Protamina sulfat
Disponibilitat quantitativadel 50-80%
Atropina sulfatMagnesi sulfat IV
Penicil·lina G sòdicaPiridoxina
Disponibilitat quantitativa< 50%
Àcid ascòrbic Àcid folínic
DantrolèEmulsió lipídica IV
EtanolFisostigmina
GlucagóHidroxocobalamina
ANÀLISI DELS RESULTATS
Llista d’antídots dels Hospitals de Nivell A amb majors diferències entre disponibilitat qualitativa i quantitativa
Disponibilitat qualitativa (%)
Disponibilitat quantitativa (%)
Diferència ambdósdisponibilitats (%)
Glucagó 93 0 93
Etanol 66,7 8,8 57,9
Fisostigmina 42,1 1,8 40,3
Dantrolè 59,6 33,3 26,3
Hidroxocobalamina 52,6 28,1 24,5
Atropina sulfat 100 77,2 22,8
Àcid ascòrbic 45,6 24,6 21
Penicil·lina G sòdica 84,2 63,2 21
Piridoxina 91,2 71,9 19,3
ANÀLISI DELS RESULTATS
Llista d’antídots dels Hospitals de Nivell B segons disponibilitat qualitativa
Disponibilitat qualitativa del 50-80%
• Àcid ascòrbic • Carnitina• Dantrolè• Dimercaprol (BAL)• EDTA • Fisostigmina• d-Penicilamina• Silibinina
Disponibilitat qualitativa < 50%
• Anticossos antidigoxina• Sèrum antibotulínic• Sèrum antiofídic
• En 20 dels 31 antídots la disponibilitat qualitativa era superior al 80%*
ANÀLISI DELS RESULTATS
Llista d’antídots dels Hospitals de Nivell B segons disponibilitat quantitativa
Disponibilitat quantitativa≥ 80%
AcetilcisteïnaÀcid folínic
Atropina sulfatBlau de metilè
BicarbonatFitomenadiona
FlumazenilGluconat càlcic IV
Glucosa hipertònicaMagnesi sulfat IV
NaloxonaProtamina sulfat
Disponibilitat quantitativadel 50-80%
d-Penicil·laminaPenicil·lina G sòdica
PiridoxinaSilibinina
Disponibilitat quantitativa< 50%
Àcid ascòrbic Anticossos antidigoxina
CarnitinaDantrolè
DeferoxaminaDimercaprol (BAL)
EDTAEmulsió lipídica IV
EtanolFisostigmina
GlucagóHidroxocobalamina
PralidoximaSèrum antibotulínic
Sèrum antiofídic
ANÀLISI DELS RESULTATS
Llista d’antídots dels Hospitals de Nivell B amb majors diferències entre disponibilitat qualitativa i quantitativa
Disponibilitat qualitativa (%)
Disponibilitat quantitativa (%)
Diferència ambdósdisponibilitats (%)
Glucagó 100 0 100
Pralidoxima 84,6 0 84,6
Etanol 92,3 15,4 76,9
Dantrolè 76,9 7,7 69,2
Fisostigmina 76,9 7,7 69,2
Deferoxamina 84,6 23,1 61,5
Hidroxocobalamina 84,6 23,1 61,5
Piridoxina 100 54 46
Emulsió lipídica IV 84,6 46,2 38,4
Àcid ascòrbic 69,2 38,5 30,7
EDTA 69,2 38,5 30,7
Carnitina 61,5 30,8 30,7
ANÀLISI DELS RESULTATS
0,00%
20,00%
40,00%
60,00%
80,00%
100,00%
Hospitals Nivell A Hospitals Nivell B
Perc
enta
tge
Disp
onib
ilita
t Glo
bal
Disponibilitat qualitativa Disponibilitat quantitativa
Disponibilitat qualitativa i quantitativa global dels antídots insubstituïbles
ANÀLISI DELS RESULTATS
HOSPITALS DE NIVELL A HOSPITALS DE NIVELL B
Disponibilitat qualitativa (%)
Disponibilitat quantitativa (%)
Disponibilitat qualitativa (%)
Disponibilitat quantitativa (%)
N-Acetilcisteïna 100 96,5 100 100
Anticossos antidigoxina 0 0 38,5 15,4
Dantrolè 59,6 33,3 76,9 7,7
Deferoxamina 36,8 33,3 84,6 23,1
Etanol 66,7 8,8 92,3 15,4
Hidroxocobalamina 52,6 28,1 84,6 23,1
Sèrum antibotulínic 0 0 23,1 23,1
Sèrum antiofídic 7 7 46,1 23,1
Disponibilitat qualitativa i quantitativa dels antídots insubstituïbles
ü Agrair a tots els centres hospitalaris de Catalunya la participació en l’enquesta, laqual cosa ens ha pogut mostrar una fotografia del territori sobre la disponibilitatqualitatitva i quantitativa dels antídots.
ü Els antídots considerats necessaris segons les recomanacions de la SCFC no estandisponibles en la meitat dels hospitals de Catalunya.
ü A partir d’aquest estudi i de les recomanacions del Grup d’Antídots de la SCFC, elDepartament de Salut i la SCFC han elaborat una Guia d’antídots per als centreshospitalaris de Catalunya.
ü Esperem que aquesta Guia contribueixi a aportar informació rellevant per alsprofessionals sanitaris dels centres hospitalaris de Catalunya i contribueixi a unamillora de la qualitat en l’accés i l’ús d’aquests tipus de tractaments.
CONSIDERACIONS FINALS