Download - ASTURIAS-LEONGO ETA GAZTELAKO ERRESUMAK
![Page 1: ASTURIAS-LEONGO ETA GAZTELAKO ERRESUMAK](https://reader036.vdocuments.co/reader036/viewer/2022081507/56814d75550346895dbad229/html5/thumbnails/1.jpg)
ASTURIAS-LEONGO ETA GAZTELAKO ERRESUMAK
10. GAIA DBH 2
![Page 2: ASTURIAS-LEONGO ETA GAZTELAKO ERRESUMAK](https://reader036.vdocuments.co/reader036/viewer/2022081507/56814d75550346895dbad229/html5/thumbnails/2.jpg)
LEHEN ERRESISTETZIA GUNEA
711an Musulmanek Iberiar
penintsula konkistatu
Bisigodoen Erresuma
desagertu
Bisigodoak Kantabriar
mendikatean babestu
Erresistentzia-gune garrantzitsua
![Page 3: ASTURIAS-LEONGO ETA GAZTELAKO ERRESUMAK](https://reader036.vdocuments.co/reader036/viewer/2022081507/56814d75550346895dbad229/html5/thumbnails/3.jpg)
ASTURIASKO ERRESUMA 722an Covadongako Gudua
Pelaio buruzagi, noble kristauak garaipena lortu Ondorioz hegoalderantz hedatzen hasi
VIII-IX mendeetan Alfontso I.a eta Alfontso II.ak helburuak: Duero ibaiaren harana birpopulatzea Razziak/musulmanen arpilatze-espedizioak
eragotzi Laborantza-lur gehiago eduki
Asturiasko monarkek mendebalderantz hedatu Galizia okupatu (X-XII arte independente)
![Page 4: ASTURIAS-LEONGO ETA GAZTELAKO ERRESUMAK](https://reader036.vdocuments.co/reader036/viewer/2022081507/56814d75550346895dbad229/html5/thumbnails/4.jpg)
LEONGO ERRESUMA
Alfontso IIIak hegoalderantz hedatzen jarraitu
Musulmanak ahul baitzeuden
854an Leon hiriburu bihurtu
Aurretik Oviedo
Ordundik aurrera (Asturias-)Leongo Erresuma
![Page 5: ASTURIAS-LEONGO ETA GAZTELAKO ERRESUMAK](https://reader036.vdocuments.co/reader036/viewer/2022081507/56814d75550346895dbad229/html5/thumbnails/5.jpg)
ARTE ERROMANIKOA Asturiar artea
IX. Mendean garatu Arte bisigodoaren eragin handia Eraikin erlijioso ugari Eskultura eta pinturak barrualdea dekoratu Eraikinen ezaugarriak:
Homarria (materiala) Horma-bularrak (eraikin garaiagoak ondorioz) Puntu-erdiko arkua eta kanoi-ganga gailendu
*Narancoko Andre Maria jauregia (Asturiasen) *Oviedoko katedraleko Ganbera Santua
![Page 6: ASTURIAS-LEONGO ETA GAZTELAKO ERRESUMAK](https://reader036.vdocuments.co/reader036/viewer/2022081507/56814d75550346895dbad229/html5/thumbnails/6.jpg)
ARTE ERROMANIKOA Mozarabiar artea
X. mendean Musulmanen lurreko kristauek garatua Ezaugarri nagusiak:
Eliza txikiak (egitura bisigodoaz) Barrualdeko dekorazio soila Harlandua, adreilua eta hormarria erabili Ferra-arkua (islamiar estilokoa) Beatoak erabili = Monje mozarabiarrek idatzitako
eskuizkribuak *Escaladako Done Mikel eliza (Leon) *Peñalbako Done Jakue Eliza (Leon)
![Page 7: ASTURIAS-LEONGO ETA GAZTELAKO ERRESUMAK](https://reader036.vdocuments.co/reader036/viewer/2022081507/56814d75550346895dbad229/html5/thumbnails/7.jpg)
ESCALDAKO DONE MIKEL ELIZA
![Page 8: ASTURIAS-LEONGO ETA GAZTELAKO ERRESUMAK](https://reader036.vdocuments.co/reader036/viewer/2022081507/56814d75550346895dbad229/html5/thumbnails/8.jpg)
PEÑALBAKO DONE JAKUE ELIZA
![Page 9: ASTURIAS-LEONGO ETA GAZTELAKO ERRESUMAK](https://reader036.vdocuments.co/reader036/viewer/2022081507/56814d75550346895dbad229/html5/thumbnails/9.jpg)
GAZTELA-LEONGO ERRESUMA
Leongo Erresuma konderritan banatua Konderririk garrantzitsuena = Gaztela (urruti, beraz nahiko
independentzia) Gaztela mugaldea zegoen, beraz musulmanen eraso asko jasan
Bizi baldintza latzak + Gotorleku ugari (defendatzeko) X. amaieran Fernán González kondeak Gaztelako erresuma
independente bihurtu (monarkia ahul zegoen) XI-XIII. Gaztelako eta Leongo erresumak hurbiltze eta urruntze
aldiak izan (oinordekotza eta ezkontzengatik) 1230ean, Fernando IIIak behin betiko batu GAZTELAKO
ERRESUMA bezala
![Page 10: ASTURIAS-LEONGO ETA GAZTELAKO ERRESUMAK](https://reader036.vdocuments.co/reader036/viewer/2022081507/56814d75550346895dbad229/html5/thumbnails/10.jpg)
Erregerik garrantzitsuenak garai honetan: Fernando III Alfonso Xa Jakintsua (Fernandoren semea)
Gaztelako antolakuntza politikoa: Monarkia: agintari gorena Gorteak: XII. Mendean sortu ziren erakunde politikoak.
Aholkuntza-funtzioak betetzen zituen soilik. Monarka zen batzarburua Kontzejuak: Udalerrietako administrazio- eta gobernu-
organoa Beste erakunde batzuk:
Audientzia: erresumako justizia-organo gorena (IX) Errege ogasuna: erresumako ondasunak eta
aberastasunak administratzea eta zergak kobratzeaz arduratzen zena. (XIV)
![Page 11: ASTURIAS-LEONGO ETA GAZTELAKO ERRESUMAK](https://reader036.vdocuments.co/reader036/viewer/2022081507/56814d75550346895dbad229/html5/thumbnails/11.jpg)
GAZTELAREN HEDAPENA 1031an kaliferria zatitu = taifak sortu (erresuma txiki
independenteak) = pariak ordaindu musulmanei Gaztelako Erresuma Iberiaren hegoaldera hedatu =
erresuma sendotu 1085an Toledoko Taifa konkistatu Hurrengo urteetan Guadalajara + Madril + Cuenca Laster gelditu:
XI.mende amaieran tropa almoravideak iritsi XII.mendean Almohadeak iritsi
![Page 12: ASTURIAS-LEONGO ETA GAZTELAKO ERRESUMAK](https://reader036.vdocuments.co/reader036/viewer/2022081507/56814d75550346895dbad229/html5/thumbnails/12.jpg)
![Page 13: ASTURIAS-LEONGO ETA GAZTELAKO ERRESUMAK](https://reader036.vdocuments.co/reader036/viewer/2022081507/56814d75550346895dbad229/html5/thumbnails/13.jpg)
1212an Kristauak garaitu Navas de Tolosan = Andalusia oso hartu (Granadako erresuma ezik)
Errekonkistan emankorrenak: Alfontso VI (1040-1109) Fernando III (1201-1252)
Hedapenaren arrazoiak: Monarkek lur gehiago nahi Laborantza-lur gehiago behar (biztanleria
hazkundea) Galdutako lurraldea berreskuratzeko gurutzada
*Konkista ondoren lurra birpopulatu behar = jabetza-eskubideak eman (latifundioak)
![Page 14: ASTURIAS-LEONGO ETA GAZTELAKO ERRESUMAK](https://reader036.vdocuments.co/reader036/viewer/2022081507/56814d75550346895dbad229/html5/thumbnails/14.jpg)
IX.mende ondoren, Portugal konderria sortu (Aturias-Leóngo Erresumaren menpe)
Portugalgo kondea = erregearen basailua baina independentziaz jokatu
XII. Mendean, Alfontso Henrikes kondeak musulmanan kontrako kanpaina (ongi atera) Errege izendatu bere burua
1143an independentzia lortu zuen (Zamorako Bakea) Gaztelako Erresuma berreskuratu nahi = Aljubarrotako Guduan
(1385) XIII.mendean gaur egungo mugak hartu Henrike Nabigatzailea erregeak garaipen politiko eta militarrik
handienak: Merkataritza hedatu Aurkikuntzak sustatu
![Page 15: ASTURIAS-LEONGO ETA GAZTELAKO ERRESUMAK](https://reader036.vdocuments.co/reader036/viewer/2022081507/56814d75550346895dbad229/html5/thumbnails/15.jpg)
EKONOMIA ETA GIZARTEAASTURIAS-LEONGO ERRESUMAK VIII-X. mendean Asturias-Leongo Erresumak
iraupeneko ekonomia (norberaren kontsumoa) Nekazaritzako produktuak Abeltzaintzako ekoizpena
Soberakinik ez = Merkataritza-trukerik ez Ekonomia nagusiki landatarra (Al Andaluskoa
hiritarra)
![Page 16: ASTURIAS-LEONGO ETA GAZTELAKO ERRESUMAK](https://reader036.vdocuments.co/reader036/viewer/2022081507/56814d75550346895dbad229/html5/thumbnails/16.jpg)
EKONOMIA ETA GIZARTEAGAZTELAKO ERRESUMAKO EKONOMIA XI-XIII. bitartean, ekonomia asko hazi =
nekazaritza errendimenduak gora (ardi merinoen abeltzaintza)
1273an Alfontso X.ak Mertaren Kontzeju Prestua sortu (abeltzain nobleak beren interesak babesteko)
Merkataritzaren goraldiaz = Kantabriako eta Bizkaiko portuak garatu
Salerosteko azoka handiak sortu
![Page 17: ASTURIAS-LEONGO ETA GAZTELAKO ERRESUMAK](https://reader036.vdocuments.co/reader036/viewer/2022081507/56814d75550346895dbad229/html5/thumbnails/17.jpg)
EKONOMIA ETA GIZARTEAGRANADAKO ERRESUMA NAZARIA Gaztelako erresumarekin harreman estuak VII-XII. Bitartean oparotasun handia Luxuzko produktuak: zetazko ehunak,
zeramika, beira, brontzea, zilarra eta urrea (kristau-erresumentan estimatuak)
![Page 18: ASTURIAS-LEONGO ETA GAZTELAKO ERRESUMAK](https://reader036.vdocuments.co/reader036/viewer/2022081507/56814d75550346895dbad229/html5/thumbnails/18.jpg)
EKONOMIA ETA GIZARTEAGAZTELAKO GIZARTEA Biztanleria urria (gaztazkengatik) Hiriak garatzen, baina gehienak landako
herrietan bizi Biztanleria etnia eta erlijio askotarikoa:
kristauak, juduak eta musulmanak
![Page 19: ASTURIAS-LEONGO ETA GAZTELAKO ERRESUMAK](https://reader036.vdocuments.co/reader036/viewer/2022081507/56814d75550346895dbad229/html5/thumbnails/19.jpg)
ERDI AROAREN AMAIERA XIV. Mendetik aurrera garrantzi handiko aldaketak Gaztelan
Krisialdi demografikoa Nekazaritzaren errendimendu apala Uzta txarrak Gosetea = herritarrak ahulduta Izurrite Beltza 1348an = Herri asko biztanlerik gabe
*Alfonso XI.a izurriteaz hil 1350an Gibraltar setiatzean Krisialdi politikoa
Nobleek galerak izan Zerga feudalak igo = erregearen kontra matxinatu lur berriak lortzeko Gatazka dinastikoak
Henrike Trastamarakoa vs Petri I (anaia) = Gerra zibila (1369an bukatu) Krisialdi soziala
Elikagaiak garestitu Jaun feudalek beren eskubide feudalak gogor aplikatu Monarkek zerga berriak Nekazarien matxinadak = Irmandiñoen matxinada (Galizian)
![Page 20: ASTURIAS-LEONGO ETA GAZTELAKO ERRESUMAK](https://reader036.vdocuments.co/reader036/viewer/2022081507/56814d75550346895dbad229/html5/thumbnails/20.jpg)
XV. Mendean susperraldia1. Demografia suspertu2. Nekazaritza espezializatu3. Abeltzaintza igo4. Eskulangitzako + ehungintzako jarduerak sustatu5. Larrungintza + burdinazko tresnak (armak)
Trastamara dinastia1. Gaztelako koroa mendearen erdialdera arte sendotu
= Errege Katolikoak ezkontzean Gaztelako Isabel I (1451-1504) + Aragoiko Fernando II
(1452-1516) Al Andalusen amaiera
1. 1492an Errege Katolikoek lurralde guztia hartu2. Granadako azken monarka Boabdil
![Page 21: ASTURIAS-LEONGO ETA GAZTELAKO ERRESUMAK](https://reader036.vdocuments.co/reader036/viewer/2022081507/56814d75550346895dbad229/html5/thumbnails/21.jpg)
DONE JAKUE BIDEA Leku santuetara erromesaldiak egiteko ohitura
zabaldu Jakue apostoluaren hilobia aurkitu (Konpostelan)
Katedrala egiten hasi Erromes-bide berri bat sortu
Erromes-bidea EHtik pasatu Merkataritza eta kultura-truke handia Populazio gune berriak sortu
Burgoak = erromesen premiak asetzeko Bi erromes-bide:
Itsasaldekoa: Bilbo (Begoñako Santiago katedrala) Ziortzako Kolejiata: erromesek gaua igarotzeko
Barrualdekoa
![Page 22: ASTURIAS-LEONGO ETA GAZTELAKO ERRESUMAK](https://reader036.vdocuments.co/reader036/viewer/2022081507/56814d75550346895dbad229/html5/thumbnails/22.jpg)
![Page 23: ASTURIAS-LEONGO ETA GAZTELAKO ERRESUMAK](https://reader036.vdocuments.co/reader036/viewer/2022081507/56814d75550346895dbad229/html5/thumbnails/23.jpg)
XI. Mende geroztik arte erromanikoa hedatzeko modu bilakatu: Jakan, Lizarran, Iruñean, Logroñon, Burgosen, Leonen,
Santiagon... Hainbat zubi, ostatu, ospitale eta eliza eraikin
erromesei bidaia errazteko Erromesak erlijio-arrazoiengatik egiten zuten
Donejakue Bidea Erromesen janzkera:
Bide-zorroa: limosna gisa jasotzen zituzten jakietarako Pordoia: ibiltzeko erabiltzen zuten makila Kapela eta kapa: eguraldi txarretik babesteko Maskorra: Santiagorako erromesaldiaren sinboloa
![Page 24: ASTURIAS-LEONGO ETA GAZTELAKO ERRESUMAK](https://reader036.vdocuments.co/reader036/viewer/2022081507/56814d75550346895dbad229/html5/thumbnails/24.jpg)
NAFARROAKO ETA ARAGOIKO ERRESUMAK
11. GAIA DBH 2
![Page 25: ASTURIAS-LEONGO ETA GAZTELAKO ERRESUMAK](https://reader036.vdocuments.co/reader036/viewer/2022081507/56814d75550346895dbad229/html5/thumbnails/25.jpg)
MARKA HISPANIKOA VIII. Mendean:
Karolingioek Marka hispanikoa ezarri
Iruñetik Bartzelonaraino (Konderritan zatitu)
IX. Mendearen hasieran
Karolingioetatik independentzia lortu
Lehenak: Iruñea eta Aragoi
Marka hispanikoa Konderri Katalanetara mugatu
830ean: Aritza familiak frankoak bidali
Iruñeko Erresuma sortuz
Nafarroako Erresuma bilakatu geroago
IX. mendean Arabako Konderria sortu
![Page 26: ASTURIAS-LEONGO ETA GAZTELAKO ERRESUMAK](https://reader036.vdocuments.co/reader036/viewer/2022081507/56814d75550346895dbad229/html5/thumbnails/26.jpg)
Antso III Gartzez Nagusia (1004-1035) lurralde-hedapenik handiena lortu
Nafarroa+Gaztela+Aragoi Erresumak batu Hiltzean lurrak banatu konderri edo erresumetan:
1. Nafarroa: Gartzia III Santxez Antso IV (anaiak hil 1076an) *XIX. Mendean galdu zuen erresuma izaera Frantzesengandik (Enrike III)
2. Gaztela: Fernando I Antso II (Gaztelako lehen erregea) Alfonso VI (Araba+Gipuzkoa+Bureba+Bizkaia+Durangaldea bereganatu)
XII-XIII. mendeetan
3. Aragoi: Ramiro I (Aragoiko lehen errege bilakatu) Aragoiko Antso Ramirez (lehengusua hiltzean Iruñeko Koroa bereganatu) Anfontso Ia Borrokalaria (XII. hedapenik handiena) *Alfontso I hiltzean erresuma berrezarri = Nafarroako Erresuma
4. Sobrarbe eta Ribagorza: Gonzalo (1045 hiltzean Ramirok hartu bere lurrak
![Page 27: ASTURIAS-LEONGO ETA GAZTELAKO ERRESUMAK](https://reader036.vdocuments.co/reader036/viewer/2022081507/56814d75550346895dbad229/html5/thumbnails/27.jpg)
Foruak: antzina-antzinatik ahoz transmititutako EH aratzen zuten usadio eta ohiturak ziren. XIV-XVI bitartean idatziz jaso ziren = lege balioa hartu. Lurraldeek estatus propioa izan zuten
Frantziako Iraultzara arte 1789 Karlistaldira arte 1876
XIII-XIVan Aragoiko Koroak oparotasun ekonomikoa: Aragoi: zerealen nekazaritza eta abeltzaintza Valentzia: nekazaritza ureztatua eta luxuzko artisau-
ekoizpena sustatu Katalunia+Mallorca: hirigune garrantzitsuak sortu +
manufaktura eta merkataritza burgesak sortu
![Page 28: ASTURIAS-LEONGO ETA GAZTELAKO ERRESUMAK](https://reader036.vdocuments.co/reader036/viewer/2022081507/56814d75550346895dbad229/html5/thumbnails/28.jpg)
Esportatu: ehunak, artisautza-produktuak (burdina, larrua…),
papera, kolara, azafraia
Inportatu: garia, zeta, urrea, arabiako goma, espezieak
*Kontsulatuak ezarri Mediterraneoko portuetan
XIV-XV mendeetan uzta txarra = 1348an Izurrite Beltza =
Krisialdi demografikoa + ekonomikoa = krisialdi ekonomikoa
(remençako nekazariak nobleen aurka)
Elizak aberatsak + boteretsuak = liskar garaian bakea bermatzen
zuten
Monasterioak kultura-guneak = Monasterioetako liburutegiak
batik bat
Bertan garatu hizkuntza erromanikoetan idatzitako lehen
dokumentuak