Download - 47 Chula Zero WasteChula Zero Waste แผนปฏ บ ต การจ ดการขยะอย างย งย น ในจ ฬาลงกรณ มหาว ทยาล
47
ป ท 2 1 ฉ บ บ ท 4 ต ล า ค ม - ธ น ว า ค ม 2 5 6 0
Chula Zero Waste
แผนปฏบตการจดการขยะอยางยงยน
ในจฬาลงกรณมหาวทยาลย
ดร.สจตรา วาสนาดำารงด1
1สถาบนวจยสภาวะแวดลอม จฬาลงกรณมหาวทยาลย
ว า ร ส า ร ส ง แ ว ด ล อ ม E N V I R O N M E N T A L J O U R N A L
48
จฬาลงกรณมหาวทยาลยเปนสถาบนการศกษาทใหความสำาคญกบการจดการสงแวดลอม
โดยในปพ.ศ. 2547 ไดรเรมนโยบาย “มห�วทย�ลยสเขยว” ดำาเนนโครงการและกจกรรมตางๆ เพอ
บรหารจดการทรพยากรธรรมชาต สงแวดลอมและพลงงานภายในมหาวทยาลย ทำาใหจฬาลงกรณ
มหาวทยาลยไดรบการจดอนดบใหเปนมหาวทยาลยสเขยวอนดบ 1 ของมหาวทยาลยในประเทศไทย
ตดตอกนสองป (ประจำาปค.ศ. 2014 – 2015) ตอมา มหาวทยาลยไดยกระดบการดำาเนนงานจาก
มหาวทยาลยสเขยวสมหาวทยาลยแหงความยงยน โดยเขารวมเปนสมาชกเครอขายมหาวทยาลยแหง
ความยงยน (International Sustainable Campus Network: ISCN) และไดจดทำาประกาศจฬาลงกรณ
มหาวทยาลย เรอง นโยบายมหาวทยาลยแหงความยงยน พ.ศ. 2560 ประกาศเมอวนท 30 มกราคม
2560 เพอใหคณาจารย บคลากรและนสตตระหนกและมสวนรวมในการดำาเนนงานตามมาตรการ
ตางๆ ของมหาวทยาลย
ดวยความตระหนกถงปญหาขยะมลฝอยทเปนปญหาสำาคญทงในระดบประเทศและใน
ระดบพนท จฬาลงกรณมหาวทยาลยเลงเหนถงพนธกจและบทบาทของมหาวทยาลยทจะเปนเสา
หลกของแผนดนจงไดจดทำาแผนปฏบตการการจดการขยะมลฝอยและขยะอนตรายอยางยงยนใน
จฬาลงกรณมหาวทยาลย เรยกสนๆ วา “จฬาฯ Zero Waste” ซงเปนแผนปฏบตการ 5 ป ตงแต
ปงบประมาณ 2560 – 2564
วตถประสงคของจฬาฯ Zero Waste
แผนปฏบตการฯ จฬาฯ Zero Waste มวตถประสงคหลก 3 ประการ คอ
1) เพอพฒนาระบบการจดการขยะมลฝอยและขยะอนตรายในจฬาลงกรณมหาวทยาลย
ใหเปนตนแบบการจดการขยะของมหาวทยาลยในเมอง
2) เพอพฒนาและบรณาการความรเรองการลด คดแยกและการจดการขยะมลฝอยและ
ขยะอนตรายไวในหลกสตรการเรยนการสอนและกจกรรมภาคปฏบตทกระดบตงแตระดบประถม
ศกษาจนถงมหาวทยาลย
3) เพอสรางคานยม “จฬาฯ ปลอดขยะ” หรอ จฬาฯ Zero Waste และความตระหนก
ของบคลากรในจฬาฯ (คณาจารย เจาหนาท นสต) ใหเหนความสำาคญของการลดและคดแยกขยะ
ทตนทาง จนกลายเปนวฒนธรรมขององคกรและเปนแบบอยางใหกบชมชนและสงคม
จฬาลงกรณมหาวทยาลยตงเปาลดปรมาณขยะเหลอทงไมนอยกวารอยละ 30 ณ สนปท
5 ของแผนปฏบตการฯ (เทยบกบป 2559)
49
ป ท 2 1 ฉ บ บ ท 4 ต ล า ค ม - ธ น ว า ค ม 2 5 6 0
6 แผนงาน 17 โครงการ จดการขยะตงแตตนทางถงปลายทาง
แผนปฏบตการฯ จฬาฯ Zero Waste ประกอบดวย 6 แผนงาน 17 โครงการ บรณาการ
การทำางานทกภาคสวนตงแตตนทางถงปลายทาง (ตารางท 1 และรปท 1) โดยภาคหลก ไดแก
สำานกบรหารระบบกายภาพ คณาจารยจากภาควชาวทยาศาสตรสงแวดลอม คณะวทยาศาสตร
ภาควชาวศวกรรมศาสตรสงแวดลอม คณะวศวกรรมศาสตร ภาควชาการประชาสมพนธ คณะ
นเทศศาสตร ตลอดจนคณาจารยจากคณะครศาสตรและโรงเรยนสาธตจฬาฯ ฝายประถมและฝาย
มธยม นอกจากน ยงไดรบความรวมมอจากนสตทตระหนกถงปญหาขยะ ไดแก นสตจากชมรม
อนรกษสภาพแวดลอม นสตฝายพฒนาสงคมจากองคการบรหารสโมสรนสตจฬาฯ (อบจ.) นสตจาก
คณะตางๆ ทสนใจรวมจดกจกรรมรณรงคประชาสมพนธตามสถานทหลกในจฬาฯ เชน โรงอาหาร
ตลาดสามยาน สยามสแควร
ต�ร�งท 1 แผนงานและโครงการ
แผนง�น โครงก�ร
แผนงานท 1 พฒนากลไกการทำางานและจดทำาขอมลพนฐาน
1. โครงการพฒนากลไกขบเคลอนแผนปฏบตฯ2. โครงการสำารวจและจดทำาขอมลพนฐานดานขยะมลฝอยและขยะอนตรายและ
ปรบปรงฐานขอมลและเวบไซต3. โครงการศกษาวจยพฤตกรรม ความร ทศนคตเรองขยะของนสตและบคลากรในจฬาฯ
แผนงานท 2 ลดการเกดขยะ ณ แหลงกำาเนด
1. โครงการลด ละ เลกใชโฟมบรรจอาหารและถงพลาสตก (ทกพนทของจฬาฯ ) 2. โครงการ My Cup (ใชแกวนำาสวนตวซอเครองดมจากรานคา เพอลดขยะจากแกวพลาสตก)3. โครงการ My Bottle (ใชแกว/ขวดนำาสวนตว เพอลดขยะจากขวดพลาสตก)4. โครงการรณรงคลดขยะเศษอาหารและลดการเกดขยะทตนทาง
แผนงานท 3 พฒนาและปรบปรงระบบการคดแยกขยะ ณ แหลงกำาเนด
1. โครงการปรบปรงระบบการคดแยกขยะทเหมาะสมกบพนท (โรงอาหาร, ในอาคาร, ทางเดน)
2. โครงการรณรงคการแยกขยะอยางถกตอง 3. โครงการรณรงคแยกขยะในสำานกงาน (Green Office) (คณาจารยและเจาหนาท)4. โครงการตลาดนดขยะอนตรายและตลาดนดสเขยว
แผนงานท 4 ปรบปรงระบบเกบรวบรวมขยะภายในมหาวทยาลย
1. โครงการปรบปรงสถานเกบกกขยะมลฝอย จดพกขยะมลฝอยและสถานเกบกกขยะอนตราย
2. โครงการปรบปรงรถเกบขนขยะใหถกสขลกษณะและปลอดภย
แผนงานท 5 ปรบปรงและพฒนารปแบบการจดการขยะอนทรย
1. โครงการปรบปรงระบบการเกบรวบรวมขยะเศษอาหารเพอสงเขาระบบการผลตกาซชวภาพ (biogas) และจดทำาเปนแหลงเรยนร
2. โครงการเพมการใชประโยชนจากขยะอนทรยและจดทำาเปนแหลงเรยนร รวมถงการผลตไบโอดเซลจากนำามนใชแลว
แผนงานท 6 พฒนาเนอหาและสอการเรยนการสอนดานการจดการขยะอยางยงยน
1. โครงการจดทำาเนอหาและสอการเรยนการสอนดานการจดการขยะอยางยงยน สำาหรบเดกและเยาวขนระดบประถมศกษาและมธยมศกษา
2. โครงการจดทำาเนอหาและสอการเรยนการสอนดานการจดการขยะอยางยงยนสำาหรบนสต
ว า ร ส า ร ส ง แ ว ด ล อ ม E N V I R O N M E N T A L J O U R N A L
50
กลไกการทำางานของแผนปฏบตการฯ แบงเปน 2 ระดบ คอ 1) ระดบนโยบายและแผน
มการแตงตงคณะกรรมการจดการขยะอยางยงยนทมรองอธการบดดานบรหารเปนประธานคณะ
กรรมการ โดยมตวแทนนสต (อบจ.) รวมเปนกรรมการ และ 2) ระดบปฏบตการ มการแตงตงคณะ
ทำางานประจำาแผนงานทง 6 แผนงานซงสวนใหญเปนคณาจารย นกวชาการและเจาหนาทจากสวน
งานตาง ๆ ทผานมา โครงการฯ ไดจดทำารางนโยบายดานการบรหารจดการขยะและขยะอนตราย
และรางแนวปฏบตในการบรหารจดการขยะมลฝอยและขยะอนตรายในมหาวทยาลย (อยในระหวาง
การประกาศใช) เพอเปนกรอบในการทำางานของทกภาคสวนในมหาวทยาลย
ผลการดำาเนนงานมาตรการลดใชถงพลาสตก
มาตรการลดใชถงพลาสตกเปนสวนหนงของโครงการ “ลด ละ เลกใชโฟมบรรจอาหาร
และถงพลาสตก” ภายใตแผนงานท 2 ลดการเกดขยะ ณ แหลงกำาเนด เรมจากการเชญบรษทซพ
ออลลซงดแลรานสะดวกซอเซเวนอเลฟเวนมารวมหารอ โดยบรษทฯ ไดแลกเปลยนประสบการณ
การดำาเนนการงดแจกถงพลาสตกในมหาวทยาลยธรรมศาสตร ศนยรงสตและมหาวทยาลยมหดล
ซงไดงดแจกถงพลาสตก เปลยนเปนคดเงนคาถง 1-2 บาท สามารถลดปรมาณการใชถงพลาสตก
ในมหาวทยาลยไดอยางมาก เชนเดยวกบทศทางของประเทศตางๆ ทไดนำามาตรการเกบเงนคาถง
พลาสตกมาใชเพอแกปญหาขยะจากถงพลาสตก เชน ไอรแลนด เวลส สกอตแลนด สหราชอาณาจกร
จน ฮองกง สงคโปร รวมทงหลายเมองในสหรฐอเมรกาและญปน
จากนน โครงการฯ ไดจดประชมรวมกบรานคาทมการใชถงพลาสตกในจฬาฯ ไดแก ราน
สหกรณจฬาฯ ศนยหนงสอจฬาฯ สโมสรอาจารยทดแลตลาดนดวนองคารและวนศกร รวมทง
โรงพยาบาลจฬาลงกรณมหาวทยาลย ไดขอสรปวา การดำาเนนงานจะแบงเปน 2 ระยะ ระยะท 1
รปท 1 การเชอมโยงแผนงาน 6 แผนงานภายใตแผนปฏบตการฯ
51
ป ท 2 1 ฉ บ บ ท 4 ต ล า ค ม - ธ น ว า ค ม 2 5 6 0
รณรงคลดใชถงพลาสตกเชงสมครใจ ทกภาคจะรวมรณรงคลดแจกถงพลาสตก โดยหากลกคาซอ
ของนอยชน (1-2 ชน) จะถามความตองการถงพลาสตกกอน เรมมาตรการรณรงคลดใชถงพลาสตก
ตงแตวนท 1 พฤศจกายน 2559 เปนตนมา ระยะท 2 ตงแตเดอนกมภาพนธ 2560 เปนตนมา เฉพาะ
บรษทซพออลลและรานสหกรณจฬาฯ ดำาเนนมาตรการงดแจกถงพลาสตกฟรในบธเซเวนอเลฟเวน
6 บธและรานสหกรณฯ 5 สาขา (สวนภาคอนยงคงดำาเนนมาตรการลดใชถงพลาสตกเชงสมครใจ)
หากตองการถง รานคาจะคดคาถง 2 บาทซงเปนถงชนดยอยสลายไดตามธรรมชาตของโครงการฯ
และโครงการฯ (สถาบนวจยสภาวะแวดลอม) เปนผดแลการจดเกบเงนทไดจากการขายถงพลาสตก
เพอนำาสงเปนเงนทนสนบสนนกจกรรมดานสงแวดลอมของนสตและบคลากรตอไป
กอนเขาสมาตรการงดแจกถงพลาสตก โครงการฯ ไดจดประชมพนกงานรานของทงสอง
ภาคซงมบทบาทสำาคญตอความสำาเรจของโครงการ โดยไดสอสารใหพนกงานทราบถงวตถประสงค
ของโครงการและบทบาทของพนกงานทมสวนชวยรกษาสงแวดลอม เพอใหพนกงานดำาเนน
มาตรการนดวยความเขาใจและไมออนไหวตอเสยงออนวอนหรอเสยงตอวาจากลกคา นอกจากน
โครงการฯ ไดทำาการประชาสมพนธอยางเขมขนในชวงเดอนมกราคม ผานการจดทำาปาย cut-out
ทวมหาวทยาลยและจอ LED ทหนาประตทางเขาของมหาวทยาลยและทสยามสแควรวน เพอแจง
ใหนสตและบคลากรทราบถงปญหาผลกระทบสงแวดลอมจากการใชถงพลาสตกและกำาหนดวน
(ดเดย) ทรานคาจะงดแจกถงพลาสตก มการทำาหนงสอเวยนทกสวนงาน รวมทงเปดรบบรจาคถง
พลาสตกและถงผาทไมใชแลวทสะอาด เพอสงตอใหรานคาภาคแจกใหกบลกคาทไมตองการซอถง
ใหม
เพอลดแรงตานจากนสตและบคลากร โครงการฯ ยงไดดำาเนนมาตรการสนบสนนอน ๆ ดงน
1) แจกถงสปนบอนดฟรชวง 2 วนแรกชวงออกบธรณรงคทคณะทนตแพทยศาสตร โรงอาหารหอพก
นสตและบรเวณศาลาพระเกยว เพอใหนสตและบคลากรมถงใชซำา 2) จดโปรโมชน ซอครบ 150 บาท
ไดรบถงสปนบอนด ฟร ในรานสหกรณฯ และบธเซเวนอเลฟเวน 3) ใหบรการถงพลาสตกทสะอาดฟรท
โครงการขอรบบรจาคจากนสตและบคลากร 4) ใหบรการถงยม มดจำา 10 บาท สรางทางเลอกใหกบผ
ทลมนำาถงผามาใสของและไมตองการจายเงนคาถง 2 บาท นอกจากน โครงการฯ ยงมขอผอนผนกรณ
ซอของรอน ใหรานคาใหบรการถงหวอย และใหรานคาแจกถงผาทไดรบบรจาคใหกบผพการและ
ผทพพลภาพ
ผลการดำาเนนงานในระยะท 1 ชวงรณรงคใหลกคาลดรบถงพลาสตก ชวง 3 เดอนแรก สามารถ
ลดการใชถงพลาสตกไปไดเฉลยรอยละ 30 (เฉพาะขอมลการใชถงพลาสตกของรานสหกรณจฬาฯ และ
บธเซเวนอเลฟเวน) หลงจากใชมาตรการงดแจกถงพลาสตก ในระยะท 2 พบวา ยอดการใชถง
พลาสตกลดลงอยางมาก ในชวงเดอนกมภาพนธถงเดอนมถนายน ทงสองภาคสามารถลดการใช
ถงพลาสตกไปไดเฉลยรอยละ 89
ว า ร ส า ร ส ง แ ว ด ล อ ม E N V I R O N M E N T A L J O U R N A L
52
หากพจารณาประโยชนของมาตรการลดใชถงพลาสตกแลว อาจประเมนไดวา
โครงการฯ สามารถปองกนไมใหเกดขยะจากถงพลาสตกไดม�กกว� 700,000 ใบตลอด
ระยะเวลา 8 เดอน (พฤศจกายน 2559 – มถนายน 2560) (สมมตปรมาณถงพลาสตกใน
แตละเดอนทคาดวาจะเกดขนหากไมมมาตรการใดๆ เทากบปรมาณถงพลาสตกในเดอนตลาคม
2559) เทากบวา ชาวจฬาฯ (และประชาชนทมาใชบรการและไมรบถง) ไดชวยลดความ
เสยงของเตาทะเลและสตวอนๆ ทอาจตองตายจากการกลนกนถงพลาสตกและชวยลด
ผลกระทบของถงพลาสตกทจะไปอดตนทอระบายนำา ทำาใหนำาทวมกรงเทพฯ รวมทงลดปรมาณ
ขยะมลฝอยในสถานฝงกลบหรอบอขยะททำาใหเกดกาซมเทนทเปนกาซเรอนกระจก ทำาใหเกด
ภาวะโลกรอนไดอกดวย
อยางไรกด การดำาเนนมาตรการงดแจกถงพลาสตกยงคงพบปญหาอปสรรคบางประการ
ทสำาคญคอ ลกคาขาจรทเปนบคคลภายนอกทเขามาใชบรการในจฬาฯ ไมเขาใจวตถประสงคของ
โครงการและไดตอวาพนกงานของรานคาอยางมาก โดยยกเหตผลวา รานเซเวนอเลฟเวนภายนอก
ยงแจกถงพลาสตกอย ทำาไมจงมการเลอกปฏบต นอกจากน ยงพบวา นสตและบคลากรบางสวน
ยงไมไดรบทราบวตถประสงคของโครงการเทาทควร ดวยเหตน โครงการฯ จงไดเพมมาตรการ
ประชาสมพนธมากขนโดยปรบปรงปายแจงเรองงดแจกถงพลาสตกใหชดเจนรวมทงเพมการ
ประชาสมพนธผานชองทางตางๆ ใหมากขน
เพอใหมาตรการงดใชถงพลาสตกประสบความสำาเรจในระยะยาว โครงก�รฯ เสนอใหภ�ค
รฐและภ�คเอกชนพจ�รณ�ม�ตรก�รงดแจกถงพล�สตกในร�นสะดวกซอและห�งค�ปลกทก
ร�นทวประเทศเพอใหสอดคลองกบมาตรการงดแจกถงในจฬาฯ ทงน ภาครฐและภาคเอกชนจะ
ตองมการประชาสมพนธใหความรกบประชาชนอยางทวถงเกยวกบผลกระทบของถงพลาสตก และ
นำาเงนรายไดจากการขายถงไปดำาเนนกจกรรมสาธารณประโยชนอยางโปรงใส เพอลดแรงตานจาก
ประชาชน และกระตนใหประชาชนปรบเปลยนพฤตกรรม ใหหนมาพกถงผาหรอถงใชซำาไปซอของ
มากขน
53
ป ท 2 1 ฉ บ บ ท 4 ต ล า ค ม - ธ น ว า ค ม 2 5 6 0
รปท 3 ประชาสมพนธมาตรการงดแจกถงพลาสตกในชนเรยน
รปท 4 นสตรวมรณรงคประชาสมพนธมาตรการงดแจกถงพลาสตกและแจกถงสปนบอนด
รปท 2 ผลการดาเนนมาตรการลดและงดแจกถงพลาสตกในรานสหกรณจฬาฯ และบธ 7-11