Download - 3 gaia ekonomiaren erabaki hartzaileak
EKONOMIAREN
ERABAKI HARTZAILEAK
3.1 EKONOMIA-ERAGILEAK
EKONOMIA JARDUERAK
KONTSUMOA EKOIZPENA BANAKETA
AUKERA KOSTUA
ERABAKIAK HARTU EKONOMIA
ERAGILEAK
FAMILIAK ENPRESAK SEKTORE
PUBLIKOA
3.1 EKONOMIA-ERAGILEAK
Eragile ekonomikoek hartzen dituzten erabakiak
SISTEMA EKONOMIKOAREN MENPE daude.
3.1 EKONOMIA-ERAGILEAK
EKONOMIA-
SISTEMA
ERABAKI-
HARTZEA
BALIABIDEEN
BANAKETA
Merkatu-
ekonomia(EEU
U, Gran)
-Familiak
-Enpresak
Merkatua
(eskaintza/eskaria)
Mistoa
-Familiak
-Enpresak
-Sektore Publikoa
Merkatua
(Eskaria/Eskaintza)
Plangintza
Zentralizatua
Sektore Publikoa Sektore Publikoa
Merkatu-ekonomiako Sistema (KAPITALISTA): gaur egun, EEUU, Gran
Bretaña
Bakarrik XVIII. Mendearen amaieran ezarri zen Inglaterran.
“Kapitalismo basatia”
Plangintza-zentralizatutako ekonomia-Sistema:
- Sobietar Batasunean sortu zen
- Marxen teorietan oinarrituta
- Sektore Publikoa da eragile garrantzitsu bakarra
Ekonomia-mistoko sistema:
3.1 EKONOMIA-ERAGILEAK
Munduko herrialde gehienetan sektore publikoak parte hartzen du ekonomian: Ekonomia Mistoa, ezaugarriak:
Kontsumitzaileak: Familiak. Zer kontsumituko duten erabaki beraien beharrak ahalik eta hoberen asetzeko.
Enpresak: zer ekoiztu eta nola banatu erabaki. Etekina lortzeko.
Sektore Publikoa: Administrazio publikoa. Gizartearen ongizate maila altua lortzeko.
3.1 EKONOMIA-ERAGILEAK
KONTSUMITU
ENPRESAK
EKOIZTU BANATU
FAMILIAK
3.1 EKONOMIA-ERAGILEAK
Nola hautatu? Erabakiak nola hartu?
Gizakiok portaera arrazionala, ekonomia-
eskasia arazoari aurre egiteko.
EKONOMIA-ARRAZIONALTASUNA:
aukeren artean erabilgarriena edota
ongizate altuen ematen duena aukeratuz.
3.2 KONTSUMITZAILEAK
KONTSUMITZAILEAK
Kontsumoari buruzko
erabakiak hartu.
ZEREN ARABERA?
Lehentasunak
Diru-sarrerak. Aurrekontua.
ERRENTA
ALOKAIRUA
SOLDATA
INTERESAK
Errentak: ekoizpen-faktore bat
denboraldi jakin batean erabiltzearen
truke ordaintzen den balioa edo prezioa.
EKOIZPEN FAKTOREAK
Lurra Lana Kapitala
E R R E N T A K
alokairua soldata interesa
3.2 KONTSUMITZAILEAK
Familiak
ENPRESABURUA
LANGILEAK
ERRENTADUNAK
KONTSUMITZAILE HUTSAK
1. ENPRESABURUA
Enpresaburua: ekoizpen-jarduera
antolatu eta koordinatu.
Figura aldatzen da, enpresaren
tamainaren arabera.
Erabaki guztiak hartzen baditu:
autonomo
2. LANGILEAK
Ekoizpen-prozesuan parte hatzen dute
Lana jartzen dute ->soldata baten truke
(errenta)
Enpresaren giza kapitala dira
Lana hitza:
• Pertsonala
• Borondatezkoa
• Mendekoa
• Ordaindua
3. ERRENTADUNAK
Lanaz aparte, kapitala eta natura-baliabideak
ere errenta sortzeko iturriak dira.
Pertsona horiei errentadun deitzen zaie.
Adibidez: zenbait etxebizitza dituen pertsona
batek, alokatzen baditu, alokairu horietatik bizi
da -> errentaduna da.
4. KONTSUMITZAILE
HUTSAK
Ekoizpen prozesuan inola ere parte
hartzen ez dutenak.
Nortzuk?
Etxean lan egiten dutenak
Ikasleak
Haurrak
Erretirodunak!!!
Kontsumitzailearen Subiranotasuna
Kontsumitzileak produktu batzuk hautatzean,
enpresei adierazten diete zer produktu
ekoitzi.
Publizitate Kanpaiak: enpresek.
• Kontsumitzaileen zaletasunak eta lehentasunak
nahierara egokitu.
Kontsumitzailearen eta Erabiltzailearen
Erakundea kontsumitzaileen defentsa
Elkarte pribatua, kontsumitzaileen interesak
defendatzen jarduten du.
3.3 ENPRESAK
Zerbitzuak eta ondasunak ekoiztu eta
banatu erabaki arrazionalekin.
Ekoizteko , familiek jarritako ekoizpen
faktoreak erabili:
Lana
Kapitala
Lurra edo natura baliabideak.
3.3 ENPRESAK
Enpresen helburuak:
Etekinak MAXIMIZATZEA
Etekinak = Diru Sarrerak - Gastuak
Egonkortzea eta haztea: Atzerriko merkatuan
sartu
Enplegua eta aberastasuna sortzea.
Ingurumena errespetatzea: gizarte-arazo sortzen
dituzte
• Ura edo airearen kutsadura, lurzoruaren espekulazioa…
3.4 SEKTORE PUBLIKOA
Administrazioak:
Tokikoa: Udalak eta Aldundiak • Ur-hornidura, zabor-bilketa, espaloien konponketa…
Autonomia erkideagoa: Eusko Jaurlaritza.
Estatua (adm. zentrala)
Europako administrazioa.
3.4 SEKTORE PUBLIKOA
Sektore Publikoak:
Zer egiten du?
Arauak ezarri
Aberastasuna hobeto banatu:
• Zergak: gastu publikorako ezarpenak
• Gastuak:
3.5 ERRENTAREN FLUXU
ZIRKULARRA
3.6 ESPEZIALIZAZIOA ETA
TRUKEA
TRUKEA
LANAREN BANAKETA
ESPEZIALIZAZIOA
EFIZIENTZIA HANDIAGOTU