documento traballo educonvivesgal24!04!15

educonvives.galEstratexia Galega

Convivencia EscolarDocumento de traballo

24/04/15

2015-2020

ndiceNDICE 2PRESENTACIN 4CONSELLO PARA A CONVIVENCIA ESCOLAR DE GALICIA 6MARCO XURDICO E CONCEPTUAL 9Marco xurdico 9Marco conceptual 11

Acoso escolar e ciberacoso 11Identidade de xnero 12Identidade dixital 13Mediacin e conciliacin 13Procedemento para o exercicio da potestade sancionadora 14Redes sociais 14

A CONVIVENCIA ESCOLAR EN CIFRAS 15EIXES E OBXECTIVOS ESTRATXICOS 18Eixe 1 Diagnose e seguimento da convivencia escolar 20

Obxectivo 1.1 Elaborar un instrumento de diagnose inicial que permita identificar os puntos fortes e febles na xestin da convivencia ena resolucin de conflitos 20

Obxectivo 1.2 Establecer procesos e ferramentas de avaliacin continua que permitan a monitorizacin e a mellora permanente do climaescolar 22Eixe 2 Formacin, investigacin e mellora da calidade en materia de convivencia escolar 23

Obxectivo 2.1 Identificar centros e contornos escolares favorecedores da convivencia e analizar a sa realidade 23

Educonvives.gal - Estratexia Galega de Convivencia Escolar 2015-2020

- 3 -

Obxectivo 2.2 Difundir o coecemento e determinar puntos de encontro e reflexin de cara aos procesos de mellora da convivencia 24Obxectivo 2.3 Potenciar plans especficos en materia de convivencia 25

Eixe 3 Apoio aos centros e comunidade educativa 26Obxectivo 3.1 Formar en dinmicas e estratexias favorecedoras da convivencia harmnica 26Obxectivo 3.2 Crear e manter un fondo documental e de asistencia xurdica 29Obxectivo 3.3 Establecer protocolos tanto normativos como orientativos que, no marco da autonoma dos centros, favorezan a abordaxe

das diferentes situacins de conflito de modo propedutico 30Eixe 4 Vertebracin das iniciativas e accins comunitarias encamiadas mellora da convivencia escolar 32

Obxectivo 4.1 Potenciar o papel vertebrador na mellora da convivencia escolar do Consello para a Convivencia Escolar da ComunidadeAutnoma de Galicia 32

Obxectivo 4.2 Ofrecerlle comunidade educativa estratexias e recursos para garantir as relacins positivas e a colaboracin entre asfamilias e os centros educativos 33Eixe 5 Xestin e abordaxe de condutas contrarias s normas de convivencia 35

Obxectivo 5.1 Orientar e facilitar a xestin de expedientes, cando procedan, e de medidas correctoras tanto mediante o procedementoconciliado como mediante o comn 36

Obxectivo 5.2 Potenciar a mediacin escolar 37

AXENTES IMPLICADOS 38TEMPORIZACIN E GOBERNANZA DA ESTRATEXIA 39BIBLIOGRAFA 43


- 4 -

PresentacinSe a convivir se aprende, hai que conclur que se pode ensinar a convivir.

Se por convivencia escolar se entende a capacidade que teen as persoas de vivir con outras nunmarco de respecto mutuo e de solidariedade recproca, expresada na interrelacin harmoniosa e senviolencia entre os diferentes sectores da comunidade educativa, fcil entender os argumentos para aelaboracin desta Estratexia de convivencia escolar en Galicia 2015-2020.

A pesar de que a Estratexia nace cunha vocacin totalmente proactiva, isto non significa que nonincorpore estratexias reactivas, estratexias para tratar educativamente aquelas incidencias oucondutas contrarias a unha convivencia pacfica.

Se ben certo que en Galicia, falando en termos cuantitativos, as condutas contrarias convivencianon ofrecen uns valores alarmantes en comparacin con outras comunidades autnomas, non menos certo que unha soa incidencia contraria a unha convivencia pacfica representa unhasignificativa preocupacin para a Consellera de Cultura, Educacin e Ordenacin Universitaria.

Por todo iso, entendemos necesario trazar as lias xerais da convivencia escolar para todo un lustro,de xeito que, partindo dun coecemento real da convivencia no momento actual, 2015, se poan enmarcha diferentes accins que fagan posible a ensinanza da convivencia, para chegar ao final da etapa


- 5 -

para a que se desea a Estratexia, 2020, cun alumnado totalmente competente desde os puntos devista social e cvico.

A Lei 4/2011, do 30 de xuo, de convivencia e participacin da comunidade educativa, e o Decreto8/2015, do 8 de xaneiro, que a desenvolve, achegan os aspectos clave que deben considerarse naabordaxe da convivencia escolar, con especial referencia ao plan de convivencia que debe elaborarcada centro educativo.

Con eses marcos normativos como referencia, esta Estratexia de convivencia escolar en Galicia 2015-2020 pretende contribur, a travs dos obxectivos e das actuacins dos seus cinco eixes, a que oalumnado, en particular, e a sociedade, en xeral, saiba vivir e comportarse, de xeito pacfico ecomprometido, na sociedade tecnificada deste primeiro cuarto do sculo XXI.

Desde a Consellera de Cultura, Educacin e Ordenacin Universitaria estamos totalmentecomprometidos con eses obxectivos. E cnstame que tamn o est a totalidade do profesorado, asfamilias, o mundo asociativo e o conxunto da sociedade. A todas e a todos, nimo e gratitude pola sacolaboracin.

O conselleiro de Cultura, Educacin e Ordenacin Universitaria.


- 6 -

Consello para a Convivencia Escolar de GaliciaO Decreto 8/2015, do 8 de xaneiro, polo que se desenvolve a Lei 4/2011, do 30 de xuo, deconvivencia e participacin da comunidade educativa en materia de convivencia escolar, no artigo10.1, dispn a creacin do Consello para a Convivencia Escolar da Comunidade Autnoma de Galiciacomo rgano de carcter consultivo e de apoio a toda a comunidade educativa no que se refire convivencia escolar. Estar adscrito consellera con competencias en materia de educacin e contarco apoio dos servizos tcnicos da Administracin educativa, para fomentar a participacin dosmembros da comunidade educativa na mellora da convivencia.

De acordo co establecido no artigo 10.2 do citado decreto, funciona en Pleno e en ComisinPermanente, estando composto polos membros que determina o apartado 3 do mesmo artigo.

Presidente

Conselleiro de Cultura, Educacin e Ordenacin Universitaria - Romn Rodrguez Gonzlez

Vicepresidente

Director Xeral de Educacin, Formacin Profesional e Innovacin Educativa Manuel Corredoira Lpez


- 7 -

Director Xeral de Centros e Recursos Humanos Jos Manuel Pinal Rodrguez

Secretario Xeral de Universidades Jos Alberto Dez de Castro

Secretario Xeral Tcnico da Consellera de Cultura, Educacin e O.U. Jess Oitavn Barcala

Xefe Territorial da Corua Indalecio Cabana Leira

Xefa Territorial de Lugo Mara Carmen Gueimunde Gonzlez

Xefa Territorial de Ourense M Mercedes Gallego Esperanza

Xefe Territorial de Pontevedra Csar A. Prez Ares

Secretaria Xeral Tcnica da Consellera de Sanidade Josefina Monteagudo Romero

Secretaria Xeral de Igualdade Susana Lpez Abella

Directora Xeral de Relacins Institucionais e Parlamentarias Blanca Garca Seorns lvarez

Directora Xeral de Familia e Inclusin Amparo Gonzlez Mndez

Vicepresidente do Consello Escolar de Galicia Fernando del Pozo Andrs

FEGAMP (Alcalde de Ponte Caldelas) Perfecto Rodrguez Muos

Xunta Autonmica de Directores de Centros Educativos Adelino Jos Pose Reino

Confederacins de asociacins de pais e nais. Centros Pblicos. (CONFAPA) Lis Uxo Taboada Arribe

Confederacins de asociacins de pais e nais. Centros Privados Concertados. (CONGAPA) M Jos Mansilla Chao

Confederacins de asociacins de alumnado

ANPE Julio C. Trashorras de la Fuente

CCOO Agapito Muiz Llanos


- 8 -

CIG-Ensino Antonia Martnez Daz

FETE-UGT Jos Ral Gmez Farto

Patronal Centros de Ensino Privados Concertados Beln Costa Rodrguez

Das persoas de recoecido prestixio Francisco Ramn Durn Villa e Jose Antonio Gay Garca

Secretario

Ftima M Garca Doval


- 9 -

Marco xurdico e conceptual

Marco xurdicoO marco lexislativo de referencia para a elaboracin da Estratexia para a convivencia escolar en Galicia amplo. Desde o punto de vista competencial abrangue lexislacin internacional, nacional eautonmica. Desde o punta de vista dos aspectos que o conforman, aborda cuestins relativas aosdereitos fundamentais e ao procedemento administrativo, a nivel xeral, e aspectos relacionados coaconvivencia pacfica e o contorno educativo, en particular. Esta ampla perspectiva pretende situar aEstratexia nun enfoque multidisciplinar con vontade de garantir o respecto e exercicio dos dereitos edeberes fundamentais de toda a comunidade educativa, fomentar a tolerancia e a resolucin pacfica epositiva dos conflitos coa finalidade de garantir unha convivencia harmnica.

Desde o punto de vista das referencias normativas cmpre considerar:

Constitucin espaola e Estatuto de autonoma de Galicia

Lei 8/1985, do 3 de xullo, reguladora do dereito educacin

Lei 30/1992, do 26 de novembro, de rxime xurdico das administracins pblicas e do procedementoadministrativo comn


- 10 -

Real decreto 1398/1993, do 4 de agosto, polo que se aproba o regulamento do procedemento para o exercicioda potestade sancionadora.

Lei orgnica 15/1999, do 13 de decembro, de proteccin de datos de carcter persoal

Lei 27/2005, de 30 do novembro, de fomento da educacin e a cultura da paz

Lei orgnica 2/2006, do 3 de maio, de educacin coas modificacins introducidas pola Lei orgnica 8/2013, de 9de decembro, para a mellora da calidade educativa

Real decreto 1720/2007, do 21 de decembro, polo que se aproba o regulamento de desenvolvemento da Leiorgnica 15/1999, de 13 de decembro, de proteccin de datos de carcter persoal.

Convencin internacional sobre os dereitos das persoas con discapacidade (3 de maio de 2008)

Lei 4/2011, do 30 de xuo de convivencia e participacin da comunidade educativa

Lei orgnica 8/2013, do 9 de decembro, para a mellora da calidade educativa

Lei 2/2014, do 14 de abril, pola igualdade de trato e a non discriminacin de lesbianas, gays, transexuais,bisexuais e intersexuais en Galicia

Decreto 8/2015, do 8 de xaneiro, polo que se desenvolve a Lei 4/2011, do 30 de xuo, de convivencia eparticipacin da comunidade educativa en materia de convivencia escolar

Orde do 16 de abril de 2015 pola que se nomean os membros do Consello para a Convivencia Esoclar daComunidade Autnoma de Galicia.


- 11 -

Marco conceptualAo longo desta Estratexia se empregan diferentes conceptos de uso comn e significado amplo, algnsdos cales estn a ser empregados usados incluso na lexislacin de referencia. Para os efectos destePlan e dos protocolos, orientacins e accins que del se deriven, achgase a seguinte referenciaconceptual:

Acoso escolar e ciberacoso

No artigo 33.2 do Decreto 8/2015 recllese unha definicin de acoso escolar nos seguintes termos:

De acordo co establecido no artigo 28 da Lei 4/2011, do 30 de xuo, considrase acoso escolarcalquera forma de vexacin ou malos tratos continuados no tempo dun alumno ou alumna poroutro ou outra ou outros, xa sexa de carcter verbal, fsico ou psicolxico, includo o illamentoou baleiro social, con independencia do lugar onde se produza. Tern a mesma consideracinas condutas realizadas a travs de medios electrnicos, telemticos ou tecnolxicos que teancausa nunha relacin que xurda no mbito escolar. O acoso escolar ter a consideracin deconduta gravemente prexudicial para a convivencia [].

Respecto do ciberacoso, no Protocolo Xeral de Prevencin, Deteccin e Tratamento do Acoso Escolar eCiberacoso establcese:


- 12 -

O ciberacoso ou ciberbullying o uso das redes sociais, correo electrnico, blogs e outrosmbitos das tecnoloxas da informacin e da comunicacin (TIC) en prexuzo dunha ou mispersoas, ou da sa imaxe pblica [...].

O ciberacoso supn o uso e difusin de informacin lesiva ou difamatoria (insultos,difamacins, ameazas, intimidacin, seguimento persistente, envo reiterado de correos aalgun que non desexa recibilos, exclusin, boicot, humillacins, spam, distribucin de datos eimaxes persoais, roubo e suplantacin da identidade) en formato electrnico a travs demedios de comunicacin como o correo electrnico, a mensaxera instantnea, as redes sociais,a mensaxera de texto a travs de telfonos ou dispositivos mbiles, a publicacin de vdeos efotografas en plataformas electrnicas de difusin de contidos, e calquera outra que poidaxurdir con caractersticas similares.

Identidade de xnero

A iniciativa Equal, da Unin Europea, est dirixida a promover novas prcticas de loita contra todo tipode discriminacin e de desigualdade no mercado de traballo, nun contexto de cooperacin nacional, ea facilitar a insercin social e profesional. No marco desta accin comunitaria elaborouse un Glosariode Termos Relacionados coa Transversalidade de Xnero. Tomando como referente este glosario,entndese a identidade de xnero como a concepcin individual de xnero que ten unha persoa de si


- 13 -

mesma, e que non ten por que depender, necesariamente, do xnero que lle foi asignado ao nacer. Eesa concepcin ten que ver coa presentacin externa, co aspecto e co comportamento da persoa.

Identidade dixital

Seguindo a Gua para usuarios: identidade dixital e reputacin on line, do Instituto Nacional deTecnoloxas da Comunicacin (INTECO), a identidade dixital pode ser definida como o conxunto dainformacin sobre un individuo ou unha organizacin (datos persoais, imaxes, rexistros, noticias,comentarios, etc.) exposta en internet, que conforma unha descricin da dita persoa no plano dixital.

Mediacin e conciliacin

De acordo co previsto no artigo 26 do Decreto 8/2015, a mediacin unha estratexia de intervencinimparcial para a resolucin de conflitos, na que unha terceira persoa axuda s partes implicadas aalcanzar un acordo satisfactorio.

O marco procedemental no que se produce este achegamento de posturas e a resolucin medianteacordo formal constiten o procedemento conciliado ou o acto de conciliacin.


- 14 -

Procedemento para o exercicio da potestade sancionadora

Trtase do procedemento administrativo polo que a Administracin pblica exerce a sa potestadepara sancionar. Est regulado con carcter xeral na Lei 30/1992 e no RD 1398/1993 e, de xeito misparticular no caso especfico dos centros educativos, na Lei 4/2011 e no Decreto 8/2015. Oprocedemento est pensado desde unha ptica garantista dos dereitos dos administrados e oincumprimento dos aspectos expresamente regulamentados podera dar lugar nulidade dasactuacins e dos procedementos.

Redes sociais

De acordo co documento de Polticas de uso de servizos web 2.0, da Xunta de Galicia, as redes sociaisson servizos web que lles permiten s persoas usuarias construr un perfil pblico dentro do Portal earticular as sas relacins con outras e outros usuarios, de xeito que calquera que o desexe poidaacceder ao seu perfil e contactar e relacionarse con el ou ela. Deste xeito, habiltanse canles deinformacin interpersoal, onde o principal elemento a relacin entre visitantes de necesidades,demandas de informacin ou perfs semellantes.


- 15 -

A convivencia escolar en cifrasFalar de convivencia supn referirse vida en compaa doutras persoas. Esta natureza convivencialdo ser humano non impide que as relacins sociais poidan debilitarse, perturbarse considerablementee mesmo romper. Cando isto sucede estamos ante conflitos. E os centros escolares non son alleos aesa realidade.

hora de contextualizar en cifras os diferentes aspectos que abrangue a convivencia escolar podemospartir dalgns coecidos estudos:

Segundo unha enquisa realizada ao estudantado polo Instituto Nacional de Calidade e Avaliacinno curso 1996-19971, o 79% cualificaba o clima de convivencia como excelente ou bo, e s o 2%,como malo. E a grandes trazos pode dicirse que a conflitividade maior dse entre o alumnado de11 a 14 anos, e decrece no alumnado de idade superior. En canto aos escenarios onde seproducen as agresins, para o alumnado de primaria dse unha maior concentracin no recreo,

1 Citado en Proxecto Comenius 2.1. (2002) Dimensin europea dos problemas de convivencia escolar: prevencin, diagnstico e intervencin. Informe de

Situacin de Espaa.


- 16 -

mentres que nos centros de secundaria, a localizacin diversifcase de forma importante, enfuncin de diferentes tipos de agresin, sendo a aula o escenario mis frecuente.

No estudo levado a cabo en Galicia por Miguel . Zabalza2, no que participaron 836 profesores eprofesoras pertencentes a todo o espectro de centros e niveis escolares, anda que conpredominio dos centros de ESO e bacharelato, a valoracin xeral da convivencia nos centros foimoi positiva. O 70% do profesorado sinala que a convivencia boa ou moi boa. A valoracin mis alta incluso entre o profesorado de primaria (77,5%) que en secundaria e bacharelato (65-69%). O 24% sinala que normal e soamente o 4,3% di que regular ou mala. O alumnado, polasa banda considera que a convivencia est en valores normais nun 43,3%. Son poucos os que asitan como moi boa (12,4%) e menos anda os que a valoran como moi mala (2,2%). As familiasgalegas consideraron que as relacins interpersoais nos centros aos que asisten os seus fillos oufillas moi positiva. Tanto entre o alumnado como entre as familias, o descoecemento dasnormas de convivencia e a sa aplicacin unha constante.

No estudo elaborado conxuntamente entre a Consellera de Cultura, Educacin e OrdenacinUniversitaria, o Valedor do Pobo e a Universidade de Santiago de Compostela, no ano 2014,

2 Zabalza, M.. (Dir.) (1999) A convivencia nos centros escolares de Galicia. Santiago de Compostela: Consellera de Educacin e Ordenacin Universitaria.


- 17 -

dentro do proxecto Mocidade on line3, mis de 44.000 mozas e mozos que cursan os seusestudos en 255 centros escolares poen de relevo que tan s un 4% est a facer un usomanifestamente problemtico da rede.

Non obstante, faise necesario abordar, novamente e de xeito integral, a realidade da convivencia noscentros escolares galegos desde a ptica dos distintos sectores das comunidades educativas, coobxecto de planificar as accins que cumpran para unha convivencia educativa pacfica.

3 Valedor do Pobo (2011) Adolescentes e Internet en Galicia. Dispoible en http://www.valedordopobo.com/wp-

content/uploads/2015/01/AdolescentesInternetCastellano-1.pdf


- 18 -

Eixes e obxectivos estratxicosOs datos anteriores poen de manifesto que a mellora da convivencia debe abordarse desde tresniveis:

Nivel social: accins conxuntas con outras institucins e organismos, control do absentismoescolar, dinamizacin dos Consellos Escolares, e plans conxuntos coas familias para dar respostaa problemas graves de conduta, as como fomento da investigacin sobre a convivencia, ascausas e os factores do conflito.

Nivel institucional: proxectos institucionais e de centro, establecemento de normas deconvivencia e disciplina, accin titorial, organizacin escolar, adaptacin do currculo,diversificacin da oferta formativa, potenciacin do labor do tecido asociativo e formacin doprofesorado.

Nivel persoal: oferta de medidas de compensacin educativa, desenvolvemento de programasde apoio e atencin diversidade, adestramento en habilidades sociais, adaptacin individual depropostas curriculares e axuste das medidas sancionadoras normativa.


- 19 -

De acordo coa tese de S. Conde Vlez4, afrontar a mellora da convivencia escolar desde modelos comoo EFQM5 de mellora continua supn pivotar cara a modelos integrados de regulacin da convivencia encentros educativos a travs da actuacin en diversos planos, de xeito que se integren tres tipos demedidas:

Medidas de prevencin, intervindo antes de que os conflitos e os actos violentos se produzan.

Medidas de intervencin, cun enfoque global onde se acte, simultaneamente, sobre osaspectos disciplinarios, curriculares e metodolxicos, xunto coa mellora da cultura escolar e adimensin sociocomunitaria.

Protocolos que proporcionen pautas de accin e orientacins en situacins relativamentedescoecidas e nas que se require un procedemento sistemtico para a sa identificacin eresolucin.

En consecuencia con todo o expresado e desde unha perspectiva ecolxica e comprehensiva,estrutrase esta estratexia en cinco grandes eixes, cos seus obxectivos e accins concretas.

4 Conde Vlez, S. (2012) Estudio de la gestin de la convivencia escolar en centros de Educacin Secundaria de Andaluca: una propuesta de evaluacin basada en

el Modelo EFQM. Tese de doutoramento. Dispoible en

http://rabida.uhu.es/dspace/bitstream/handle/10272/6438/Estudio_de_la_gestion_de_la_convivencia.pdf?sequence=2

5 Modelo de Xestin de calidade da European Foundation for Quality Management (EFQM). Mis informacin en http://www.efqm.es/


- 20 -

Eixe 1 Diagnose e seguimento da convivenciaescolar

Unha revisin sistemtica e exhaustiva respecto da convivencia na educacin galega faise necesariapara planificar calquera tipo de medida. As, a recollida sistemtica de datos permitir adquirir emanter a informacin necesaria para a toma de decisins por parte da Administracin educativagalega, ao tempo que fornece a cada centro de informacin sobre a sa situacin particular, para queaborde o seu propio plan de convivencia desde os presupostos da mellora continua.

Obxectivo 1.1 Elaborar un instrumento de diagnose inicial que permitaidentificar os puntos fortes e febles na xestin da convivencia e na resolucinde conflitos

Accins prioritarias

Elaboracin dos documentos de recollida de datos dos distintos sectores da comunidadeeducativa (direccin, profesorado, alumnado, familias, persoal non docente). Validacin dosdocumentos anteriores mediante unha proba piloto nunha mostra representativa do conxuntode centros da comunidade.

Recollida censal de datos dos distintos centros e sectores.


- 21 -

Este instrumento de recollida de datos debe dar voz a todos os colectivos clave nesta cuestin:

As direccins dos centros, que teen informacin valiosa acerca dos aspectos administrativos relacionados coaconvivencia.

O profesorado.

O alumnado.

As familias.

O persoal non docente.

Entrega a cada centro dos seus datos particulares para facilitar o proceso de toma de decisins,a adecuacin dos plans e medidas en curso e, en definitiva, o proceso de elaboracin edesenvolvemento dos seus respectivos plans de convivencia.

Anlise e difusin dos resultados da diagnose no conxunto da Comunidade Autnoma. Revisinde metas e obxectivos e establecemento de novos fitos, se procede.


- 22 -

Obxectivo 1.2 Establecer procesos e ferramentas de avaliacin continua quepermitan a monitorizacin e a mellora permanente do clima escolar

Accins prioritarias

Inclusin nos Documentos de Recollida de Datos (DRD) dos centros dunha pestana de achegaregular de datos obxectivos e medibles por parte dos centros.

Considrase importante manter unha achega continua de datos que permita contar con un instrumento demedida constante da convivencia. A monitorizacin o procedemento que permite detectar os mis levesindicios tanto no sentido da mellora como, de ser o caso, do empeoramento, para ser inmediatamente reactivose responder con fiabilidad e axilidade realidade.

Enquisas mostrais regulares sobre convivencia escolar. Establecemento dos criterios,metodoloxa e temporizacin destas enquisas mostrais, tomando como base a diagnose inicial eo seu resultado.

Independentemente dunha toma de datos anual no marco da recollida ordinaria de informacin dos centros, luz dos resultados da proba piloto e da enquisa censal, haber que determinar a pertinencia e periodicidade deexploracins en profundidade de carcter mostral para un axuste mis fino das accins que se deben levar acabo.


- 23 -

Eixe 2 Formacin, investigacin e mellora dacalidade en materia de convivencia escolar

A toma de decisins baseada en evidencias, a prctica da investigacin-accin e o enfoque proactivo eecolxico na resolucin de conflitos son lias clave na abordaxe da convivencia, que unha realidadevariable, cambiante e complexa. Por iso, todos eses aspectos, xunto coa difusin de boas prcticas,supoen piares sobre os que construr o traballo a prol da convivencia escolar.

Obxectivo 2.1 Identificar centros e contornos escolares favorecedores daconvivencia e analizar a sa realidade

Accins prioritarias

Fomento das lias de investigacin, prevencin e inclusin baseadas no estudo de casos de xitoconvivencial na educacin galega.

Tanto a investigacin cuantitativa como a cualitativa, particularmente o enfoque etnogrfico e o estudo decasos, son provedores de ideas e enfoques de accin para toda a comunidade educativa, de a que sexaimportante o seu recoecemento e potenciacin.


- 24 -

Impulso difusin de iniciativas e boas prcticas a prol da mellora do clima escolar.

Aqueles centros que toman accins decididas para mellorar a sa convivencia son verdadeiros bancos de probassobre os que recompilar evidencias das fortalezas e debilidades dos enfoques propostos. O valor que estasiniciativas teen como recurso de mellora incalculable polo que deben ser favorecidos e promocionados.

Obxectivo 2.2 Difundir o coecemento e determinar puntos de encontro ereflexin de cara aos procesos de mellora da convivencia

Accins prioritarias

Promocin da elaboracin de materiais e recursos favorecedores duns valores de convivenciacompartida.

Os innumerables aspectos que cmpre tratar fan aconsellable a descentralizacin para favorecer a riqueza docoecemento compartido e da incorporacin de todas as perspectivas.

Fomento do intercambio de experiencias favorables ao desenvolvemento persoal e social doalumnado.

Na mesma lia de apoio ao coecemento compartido e ao ben comn, os intercambios de experiencias, bensexan presenciais ou virtuais, permiten, mis al de compartir coecemento, intercambiar vivencias. En tantoentes socias que somos, precisamos do contacto coas compaeiras e cos compaeiros cos que compartimosinquedanzas e accins para o noso crecemento persoal e a mellora do sistema.


- 25 -

Obxectivo 2.3 Potenciar plans especficos en materia de convivencia

Accins prioritarias

Profundizacin, no Plan Anual de Formacin do Profesorado, do tratamento da convivenciacomo un valor transversal e como eixe de accins especficas.

A lia de formacin sobre convivencia debe contribur a unha formacin integral dos profesionais galegos daeducacin, xa que eles son axentes de primeira orde na construcin e mantemento dun clima axeitado quepermita maiores oportunidades de xito escolar. Trtase de seguir proporcionando e actualizandocoecementos e ferramentas para o seu mellor desenvolvemento competencial.

Potenciacin da abordaxe desde os propios centros de programas de convivencia de carcterinstitucional vinculados calidade educativa.

O impulso de plans especficos de formacin en centros e plans de mellora deseados e implementados polospropios centros, en funcin das sas necesidades, son unha prioridade para abordar con xito a convivenciaescolar. Ademais permiten o pleno exercicio da autonoma do centro e a sa responsabilidade neste tema cunenfoque integral e integrador.


- 26 -

Eixe 3 Apoio aos centros e comunidade educativaOs centros educativos e as sas comunidades son o verdadeiro epicentro da convivencia. A estratexiade traballo, tanto a curto como a medio e longo prazo, debe garantir un apoio e acompaamentoconstante dos centros educativos e de todos os sectores que configuran a sa comunidade educativapor seren a primeira lia de actuacin social na convivencia educativa.

Obxectivo 3.1 Formar en dinmicas e estratexias favorecedoras da convivenciaharmnica

Accins prioritarias

Orientacins para a elaboracin do Plan de Convivencia dos centros.

Desde a publicacin do Decreto 8/2015 os centros educativos da nosa comunidade contan cun perodo mximode un ano para a elaboracin do Plan de Convivencia. Partindo dunha ptica de acompaamento e co obxectode facilitar esta tarefa, proveranse orientacins acerca dos procesos implicados e as dinmicas que se debendespregar na sa elaboracin.


- 27 -

Formacin en sade e convivencia escolar para toda a comunidade educativa.

A convivencia pacfica e a sade manteen vnculos en numerosos aspectos. A formacin da comunidadeeducativa en estilos de vida saudables e o benestar tanto fsico como psicosocial e emocional supn un apoio mellora do clima escolar.

Orientacins para garantir a igualdade de xnero, a non discriminacin e a liberdade deidentidade de xnero.

Co obxectivo de garantir a igualdade de trato e combater a discriminacin por razns de orientacin sexual eidentidade sexual publcase a Lei 2/2014, que incle a mencin expresa eliminacin de calquera indicio dediscriminacin que poidamos apreciar no sistema educativo. Ante situacins cada vez mis frecuentes narealidade coti dos centros e para facilitar unha resposta unnime de garanta aos dereitos do colectivo LTGBIque preserve a intimidade e o respecto s eleccins persoais, cmpre elaborar orientacins que guen a respostado sistema educativo.

Desenvolvemento e difusin de estratexias para a prevencin do racismo e a xenofobia.

Diversas institucins, organismos e centros escolares estn a desenvolver programas, orientacins e estratexiaspara a prevencin do racismo e da xenofobia, mesmo, indo un paso mis al, favorecendo a celebracin dadiversidade como signo de riqueza socio-cultural dos pobos. Nesta lia pretndese o desenvolvemento derecursos educativos de prevencin do racismo e da xenofobia con especial acento nas tecnoloxas dainformacin e da comunicacin.


- 28 -

Orientacin na xestin de grupos, de espazos de lecer e da aula de convivencia inclusiva para amellora do clima escolar.

A planificacin e xestin activa de espazos de trnsito e lecer (entradas e sadas, recreos, comedores escolares,transporte...) est asociada cunha mellora da convivencia e cunha mellor percepcin do clima de centro. Como sabido, todos os centros, en boa medida, encaran esta cuestin. Por iso Plan ten a vontade de facilitarorientacins baseadas en boas prcticas que fagan este labor mis sinxelo e con mis alternativas.

Abordaxe dos trastornos de conduta na escolarizacin ordinaria, inclundo a sade, a educacine a dimensin social-adaptativa.

No marco da atencin diversidade, o alumnado que presenta trastornos de conduta debe ser atendido,sempre que sexa posible, desde a escolaridade ordinaria. Os beneficios para a sa adaptacin, inclusin enormalizacin son obvios. Traballando conxuntamente coas familias, os servizos sociais e de sade, acomunidade educativa pode ser quen de enfrontar a situacin de xeito satisfactorio. Para isto precsanseorientacins claras e consensuadas que lles proporcionen unha sensacin de seguridade aos implicados epermitan crear un contorno estruturado e coherente.


- 29 -

Obxectivo 3.2 Crear e manter un fondo documental e de asistencia xurdica

Accins prioritarias

Confeccin dun fondo documental sobre convivencia.

Este fondo incluir a recompilacin de normativa, estudos, traballos de investigacin, datos e outradocumentacin de interese sobre a convivencia para a sa posta a disposicin dos obxectivos, particularmenteos recollidos neste Plan, supn sentar as bases para a toma de decisins informada. As mesmo, bscase darcarta de natureza ao numeroso material e recursos que desde os centros e o tecido asociativo se est a elaboraren favor de diferentes aspectos relacionados coa convivencia, a sa difusin e recoecemento.

Xestin e proteccin de datos persoais.

Os datos persoais atpanse protexidos por unha lei orgnica desde 1999 e polo regulamento que a desenvolveuen 2007. Pretndese con esta accin apoiar a mellora da xestin dos datos de carcter persoal por parte doscentros educativos. Paralelamente proporcinase a formacin integral da comunidade educativa nesta cuestin clave para previr situacins de risco de acoso e ciberacoso.

Asesoramento xurdico ao profesorado, ao alumnado e s familias.

preciso poer en valor os recursos de asesoramento cos que a comunidade educativa conta, e facer un laborsistemtico de pedagoxa e difusin das posibles interpretacins normativas relativas s cuestins deconvivencia e que redunde nunha maior seguridade e facilidade na xestin diaria.


- 30 -

Obxectivo 3.3 Establecer protocolos tanto normativos como orientativos que,no marco da autonoma dos centros, favorezan a abordaxe das diferentessituacins de conflito de modo propedutico

Accins prioritarias

Protocolo de acoso escolar e ciberacoso.

Desde o 17 de xuo de 2013 est disposicin da comunidade educativa o Protocolo Xeral de Prevencin,Deteccin e Tratamento do Acoso Escolar e Ciberacoso. preciso seguir no proceso de revisin e actualizacinconstante, para o cal necesario a sa adaptacin naqueles aspectos puntuais nos que sexa necesario, segundoo establecido no Decreto 8/2015.

Informacin e formacin sobre aspectos bsicos da identidade dixital.

A irrupcin na vida coti dos contornos 2.0, os servizos de mensaxera instantnea e as redes sociais,proporcionan numerosas vantaxes e comodidades na vida diaria. O seu potencial indiscutiblemente inmenso,pero tamn o son os riscos para a intimidade e a honra das persoas. A formacin nas normas bsicas de xestinda identidade dixital de todos os membros da comunidade educativa, en calidade de usuarios da comunidadeglobal de internet, facilitarn a creacin dun adecuado clima e hbito de uso e forneceraos de ferramentasaxeitadas.


- 31 -

Formacin e orientacin en asertividade e actuacin fronte s condutas pasivas e/ou agresivas.

Estamos ante situacins escasas pero que xeran un grao de estrs e incerteza con efectos non s inmediatos.Por iso importante pautar unhas actuacins bsicas tendentes a identificar a raz do problema e a facilitar asa abordaxe desde o apoio condutual positivo cun valor inmediato de control e reeducador ao longo do tempo.

Prevencin e abordaxe de condutas gravemente prexudiciais para a convivencia que requiran aintervencin de servizos de menores.

Os esforzos realizados conxuntamente entre os servizos educativos e outras administracins amosan que unha lia na que convn seguir afondando. Por iso favorecer a integracin destas accins na Estratexia, eampliar ou desenvolver aqueloutras que se estimen necesarias en funcin do diagnstico inicial, son accinsprioritarias.


- 32 -

Eixe 4 Vertebracin das iniciativas e accinscomunitarias encamiadas mellora daconvivencia escolar

A convivencia escolar un fenmeno social que se estende aln das fronteiras fsicas do centroeducativo. Unha Estratexia con vocacin social, como esta, non pode permanecer allea a estarealidade. Os centros educativos, mis al de seren escolas para a vida, son escolas de vida, escolasvivas.

Obxectivo 4.1 Potenciar o papel vertebrador na mellora da convivencia escolardo Consello para a Convivencia Escolar da Comunidade Autnoma de Galicia

Accin prioritaria

Posta en marcha daquelas iniciativas e lias de traballo propostas polo Consello para aConvivencia Escolar da Comunidade Autnoma de Galicia, no marco das sas funcins.

Consello para a Convivencia Escolar o foro de debate e a cadea de transmisin das inquedanzas da sociedadegalega ao respecto da convivencia escolar. Unha Estratexia debe beber desa fonte autorizada pero debe,ademais, poerse ao seu servizo para propiciar a posta en prctica nas mellores condicins posibles das sasrecomendacins.


- 33 -

Obxectivo 4.2 Ofrecerlle comunidade educativa estratexias e recursos paragarantir as relacins positivas e a colaboracin entre as familias e os centroseducativos

Accins prioritarias

Promocin e apoio s Escolas de Nais e Pais, fomentando a creacin dunha estrutura estable enrede para a formacin de familias.

Por unha parte, pretndese destacar a necesidade de fomentar a responsabilidade educativa compartida e, poroutra, facilitar o proceso de participacin efectiva e coordinada das familias mediante a axeitada formacin nosmbitos de interese desta Estratexia.

Achega de orientacins para a regulacin, nos documentos de centro, de estratexias e protocolosde actuacin coas familias, tanto na prevencin como na formacin continua e na accin titorial.

Co mximo respecto autonoma dos centros, proverase de orientacins para o establecemento de documentose modelos que permitan a coordinacin e participacin das familias na vida do centro e na educacin doalumnado. O obxectivo , dunha banda, garantir o exercicio dos dereitos e o cumprimento dos deberes dasfamilias e, doutra, facilitar unha maior coherencia administrativa nos modelos de xestin e nos procedementos.


- 34 -

Impulso coordinacin dos centros educativos coas institucins do contorno que desenvolvenaccins coas familias e cos centros escolares orientadas mellora de aspectos relacionados coaconvivencia escolar.

A formacin e o apoio s familias no seu labor educativo non competencia exclusiva dos centros. Neste laborinterveen diferentes axentes sociais e institucins. Para xuntar esforzos e establecer pontes necesario pautarcanles de comunicacin efectivas que permitan optimizar as accins e os seus resultados, favorecendo unhaabordaxe integral da educacin familiar.

Establecemento de marcos multisectoriais nos que os diferentes membros da comunidadeeducativa poidan compartir e formarse de xeito integrado.

Os diferentes sectores e axentes que actan sobre a formacin e a participacin das familias en materiasocioeducativa precisan compartir unha linguaxe e uns presupostos comns. Para lograr este obxectivobuscarase o establecemento de espazos de reflexin e formacin conxunta.


- 35 -

Eixe 5 Xestin e abordaxe de condutas contrariass normas de convivencia

A pesar de todos os esforzos que se poidan levar a cabo en materia de convivencia harmnica, tantona prevencin como na resolucin pacfica de conflitos, por veces xorden nos centros educativoscondutas contrarias s normas de convivencia que hai que abordar e xestionar.

Pola carga emocional que, a mido, leva asociada para todas as persoas implicadas, precsasefavorecer a abordaxe sistemtica, asptica e normalizada das condutas contrarias s normas deconvivencia, con actuacins seguras administrativa e xuridicamente.


- 36 -

Obxectivo 5.1 Orientar e facilitar a xestin de expedientes, cando procedan, ede medidas correctoras tanto mediante o procedemento conciliado comomediante o comn

Accins prioritarias

Orientacins para a toma de decisins e elaboracin de formularios para a xestin eficaz deexpedientes mediante o procedemento comn para garantir a igualdade de trato e os dereitosdas persoas presuntamente infractoras, as como a resolucin de dbidas e cuestins quedificulten o proceso.

Fornecemento de modelos de xestin e documentos orientativos para a resolucin conciliada deconflitos, que garantan o adecuado cumprimento das normas e dos protocolos legais e quefaciliten o proceso administrativo asociado accin formativa e reeducativa inherente a todoexpediente.

Normalizacin de modelos de coordinacin con outros servizos e institucins de familia emenores.

Posta a disposicin dos centros de modelos normalizados para a tramitacin dos procedementosde correccin de condutas contrarias convivencia ou, de ser o caso, para a tramitacin decalquera outro procedemento en materia de convivencia.


- 37 -

Obxectivo 5.2 Potenciar a mediacin escolar

Accin prioritaria

Establecemento dunha rede de mediacin, con formacin de alumnado e profesorado na teora eprctica da mediacin e na resolucin conciliada de conflitos.

Debemos ter en conta que a mediacin un valioso recurso de prevencin e abordaxe de conflitos no mbitoeducativo. Existe unha manifesta vontade tanto na Lei 4/2011 como no Decreto 8/2015, de potenciar o seu usocomo sistema de mellora do clima escolar e de desenvolvemento persoal de todos os implicados. Trtase duncampo no que necesaria a investigacin, a posta en prctica das recomendacins da literatura cientfica, aavaliacin das iniciativas postas en marcha e a reflexin conxunta sobre a sa mellora e xeneralizacin na nosacomunidade. Para favorecer este proceso estableceranse espazos de formacin e reflexin que dinamicen,desde o seu propio seo, a mediacin escolar.


- 38 -

Axentes implicadosA consecucin dunha estratexia integral e ambiciosa coma esta require a participacin e a implicacinde numerosos axentes, tanto daqueles que estn decote inmersos no clima escolar como doutros queinciden, de xeito mis ou menos permanente, tanxencial ou espordico, na convivencia.

A realidade socioeducativa complexa e non pode menosprezarse a importancia de ningn dosaxentes que interveen nela, porque a sa actuacin ou inaccin poden modificar o curso dunhasituacin potencialmente conflitiva.

Para os efectos desta estratexia, sen prexuzo da intervencin de cantos outros organismos e axentespoidan considerarse de utilidade ao longo da sa duracin, considranse especialmente relevantes osseguintes:

Alumnado

Profesorado

Persoal de Administracin e Servizos

Familias e ANPAS

Servizos sociais e de benestar

Servizos de sade

Forzas e corpos de seguridade de Estado exulgados de menores

Tecido asociativo

Outros servizos municipais e comunitariosdependentes doutras conselleras


- 39 -

Temporizacin e gobernanza da EstratexiaEsta Estratexia organzase para o seu comezo inmediato e cun horizonte de finalizacin situado en2020. Non obstante, a reparticin das accins e a sa incidencia ao longo do tempo non homoxnea.A efectos meramente estimativos establecese a seguinte tboa de temporizacin, que poder serobxecto de axustes derivados da planificacin e organizacin de cada accin concreta. Para cada unhadelas estableceranse indicadores de logro que permitan o seguimento e a avaliacin anual e final, deacordo cos obxectivos e coa temporizacin previstos na Estratexia.

ELElaboracin REVRevisin PLAPlanificacin 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Eixe 1 Diagnose e seguimento da convivencia escolarObxectivo 1.1 Elaborar un instrumento de diagnose inicial que permita identificar os puntos fortes e febles na xestin

da convivencia e na resolucin de conflitosElaboracin dos documentos de recollida de datos e validacin na proba piloto EL REV REV REV REV REVRecollida censal de datos dos distintos centros e sectores EL REV REV REV REV REVEntrega a cada centro dos seus datos como apoio ao proceso de toma de decisins EL REV REV REV REV REVAnlise e difusin de resultados no conxunto da comunidade. Revisin e propostas EL REV REV REV REV REV

Obxectivo 1.2 Establecer procesos e ferramentas de avaliacin continua que permitan a monitorizacin e a mellorapermanente do clima escolar

Inclusin nos DRD dos centros dunha pestana de achega de datos sobre convivencia EL REV REV REV REVEnquisas mostrais regulares sobre convivencia escolar EL REV REV REV REV


- 40 -


Eixe 2 Formacin, investigacin e mellora da calidade en materia de convivencia escolarObxectivo 2.1 Identificar centros e contornos escolares favorecedores da convivencia e analizar a sa realidade

Fomento da investigacin, prevencin e inclusin baseadas no estudo de casos de xito PLA REV PLA REV REVImpulso difusin de iniciativas e boas prcticas a prol da mellora do clima escolar PLA REV PLA REV REV

Obxectivo 2.2 Difundir o coecemento e determinar puntos de encontro e reflexin de cara aos procesos de mellora daconvivencia

Promocin da elaboracin de materiais e recursos de convivencia PLA PLA PLA PLA PLAFomento do intercambio de experiencias de desenvolvemento persoal e social PLA PLA PLA PLA PLA

Obxectivo 2.3 Potenciar plans especficos en materia de convivenciaPlan Anual de Formacin do Profesorado: a convivencia como valor transversal PLA PLA PLA PLA PLAPotenciacin de programas institucionais de convivencia vinculados calidade PLA PLA PLA PLA PLA

Eixe 3 Apoio aos centros e comunidade educativaObxectivo 3.1 Formar en dinmicas e estratexias favorecedoras da convivencia harmnica

Orientacins para a elaboracin do Plan de Convivencia dos centros EL REV REV REV REV REVFormacin en sade e convivencia escolar para toda a comunidade educativa PLA REV REV REV REV REVOrientacins para garantir a igualdade de xnero, a non discriminacin e a liberdadede identidade de xnero

EL REV REV REV REV REV

Desenvolvemento e difusin de estratexias para a prevencin do racismo e a xenofobia PLA REV REV REV REV REVOrientacin na xestin de grupos, de espazos de lecer e da aula de convivenciainclusiva

EL REV REV REV REV

Abordaxe dos trastornos de conduta na escolarizacin ordinaria EL REV REV REV REV


- 41 -


Obxectivo 3.2 Crear e manter un fondo documental e de asistencia xurdicaConfeccin dun fondo documental sobre convivencia EL REV REV REV REVXestin e proteccin de datos persoais EL REV REV REV REV REVAsesoramento xurdico ao profesorado, ao alumnado e s familias EL REV REV REV REV REV

Obxectivo 3.3 Establecer protocolos tanto normativos como orientativos que no marco da autonoma dos centros,favorezan a abordaxe das diferentes situacins de conflito de modo propedutico

Protocolo de acoso escolar e ciberacoso EL REV REV REV REV REVInformacin e formacin sobre aspectos bsicos da identidade dixital EL REV REV REV REV REVAsertividade e actuacin en condutas pasivas e/ou agresivas: Formacin e orientacin EL REV REV REV REV REVPrevencin e abordaxe de condutas gravemente prexudiciais para a convivencia querequiran a intervencin de servizos de menores


Eixe 4 Vertebracin das iniciativas e accins comunitarias encamiadas mellora da convivencia escolarObxectivo 4.1 Potenciar o papel vertebrador na mellora da convivencia escolar do Consello para a Convivencia Escolar

da Comunidade Autnoma de GaliciaPosta en marcha das iniciativas e lias de traballo propostas polo Consello REV REV REV REV REV REV

Obxectivo 4.2 Ofrecerlle comunidade educativa estratexias e recursos para garantir as relacins positivas e acolaboracin entre as familias e os centros educativos

Promocin e apoio s Escolas de Nais e Pais PLA REV REV REV REVOrientacins para a regulacin de estratexias e protocolos de actuacin coas familias EL REV REV REV REVImpulso coordinacin con institucins que desenvolven accins coas familias EL REV REV REV REVEstablecemento de marcos multisectoriais de formacin integrada EL REV REV REV REV


- 42 -


Eixe 5 Xestin e abordaxe de condutas contrarias s normas de convivenciaObxectivo 5.1 Orientar e facilitar a xestin de expedientes, cando procedan, e de medidas correctoras tanto mediante o

procedemento conciliado como mediante o comnOrientacins para a toma de decisins e elaboracin de formularios para a xestineficaz de expedientes mediante o procedemento comn


Fornecemento de modelos de xestin e documentos orientativos para a resolucinconciliada de conflitos


Normalizacin de modelos de coordinacin con outros servizos e institucins de familiae menores.


Posta a disposicin dos centros de modelos normalizados para a tramitacin dosprocedementos de correccin de condutas contrarias convivencia


Obxectivo 5.2 Potenciar a mediacin escolarEstablecemento dunha rede de mediacin, con formacin de alumnado e profesoradona teora e prctica da mediacin e na resolucin conciliada de conflitos

PLA REV REV REV REV


- 43 -

BibliografaConde Vlez, S. (2012) Estudio de la gestin de la convivencia escolar en centros de Educacin Secundaria de Andaluca:una propuesta de evaluacin basada en el Modelo EFQM. Tese de doutoramento. Dispoible enhttp://rabida.uhu.es/dspace/bitstream/handle/10272/6438/Estudio_de_la_gestion_de_la_convivencia.pdf?sequence=2

Consello Escolar de Galicia (2001) La convivencia en los centros escolares como factor de calidad . Santiago deCompostela: Consellera de Educacin.

INTECO (2012) Gua para usuarios: identidad digital y reputacin online. Dispoible enhttps://www.incibe.es/file/QeTWH8vXM1MtSH7Apl5n5Q

Organizacin Panamericana de la Salud para la Organizacin Mundial de la Salud (2002) Informe mundial sobre laviolencia y la salud. Resumen. Dispoible enhttp://www.who.int/violence_injury_prevention/violence/world_report/es/summary_es.pdf

Proxecto Comenius 2.1. (2002) Dimensin Europea dos problemas de convivencia escolar: prevencin, diagnsitco eintervencin. Informe de Situacin de Espaa.

Secretara Tcnica del Proyecto EQUAL En Clave de Culturas (2007) Glosario de Trminos Relacionados con laTransversalidad de Gnero. Dispoible en https://www.um.es/estructura/unidades/u-igualdad/recursos/2013/glosario-terminos.pdf


- 44 -

Valedor do Pobo (2011) Adolescentes e Internet en Galicia. Dispoible en http://www.valedordopobo.com/wp-content/uploads/2015/01/AdolescentesInternetCastellano-1.pdf

Valedor do Pobo, Consellera de Cultura, Educacin e O.U. e USC (2014) Screening do uso problemtico de internet entreos adolescentes da comunidade galega. Dispoible en http://www.valedordopobo.com/es/proyecto-mocidade-on-line/

Xunta de Galicia (2010) Politicas de uso de servizos web 2.0. Versin 20110518

Zabalza, M.A. (Dir.) (1999) A convivencia nos centros escolares de Galicia. Santiago de Compostela: Consellera deEducacin e Ordenacin Universitaria.


- 45 -

A paz non a ausencia de guerra, unha virtude, un estado da mente, unha disposicin benevolencia, confianza e xustiza.

B. B. Spinoza

documento traballo educonvivesgal24!04!15

Documents