defender el derecho al acceso a la ciudad a través del...

105
Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del reordenamiento urbano participativo y al acceso al título de DUAT en los barrios informales de Maputo. María Nidia Balbuena Xavier Palacín Dominguez Madrid, España 2019 1

Upload: others

Post on 28-Jul-2020

12 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

Defender el derecho al acceso a la ciudad a

través del reordenamiento urbano

participativo y al acceso al título de DUAT en los

barrios informales de Maputo.

María Nidia Balbuena

Xavier Palacín Dominguez

Madrid, España

2019

1

Page 2: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

XXII CURSO DE COOPERACIÓN PARA EL DESARROLLO DE ASENTAMIENTOS HUMANOS PRECARIOS. INSTRUMENTOS DE HABITABILIDAD BÁSICA

ÍNDICE

CONTEXTO………………………………………………………………………Pág 3

SITUACIÓN EXISTENTE……………………………………………………….Pág 5

DESCRIPCIÓN BREVE DEL PROYECTO…………………………..……….Pág 8

NUESTROS OBJETIVOS……………………………………………..………Pág 15

NUESTROS APORTES Y APRENDIZAJES………………………………..Pág 16

CONCLUSIONES……………………………………………………..…….….Pág 23

BIBLIOGRAFÍA……………………………………………………...…………Pág 25

ANEXO I………………………………………………………………..……….Pág 26

ANEXO II………………………………………………………….…………….Pág 28

ANEXO III……………………………………………………………………….Pág 30

ANEXO IV……………………………………………………………………….Pág 36

ANEXO V…………………………………………………………….………….Pág 49

ANEXO VI……………………………………………………………………….Pág 55

ANEXO VII…………………………………………………………......……….Pág 57

ANEXO VIII……………………………………………………….…..……….Pág 102

2

Page 3: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

XXII CURSO DE COOPERACIÓN PARA EL DESARROLLO DE ASENTAMIENTOS HUMANOS PRECARIOS. INSTRUMENTOS DE HABITABILIDAD BÁSICA

CONTEXTO

La configuración urbana de Maputo es heredera de una dinámica colonial en la

que la ciudad se diferenciaba entre un área central dotada de infraestructuras y

barrios informales en la periferia. Estos barrios informales aparecieron en la

época colonial pero durante la guerra y en los años posteriores, cuando se

acentuó el éxodo rural, fueron colmatándose.

El barrio de Chamanculo C se encuentra en el Distrito Urbano N° 2,

Nlhamankulu, en la primera corona de asentamientos informales de Maputo,

que corresponde a aquellos barrios de creación más antigua.

El Distrito Urbano de Nlhamankulu tiene una población de 158,723 habitantes

(INE 2013) lo que representa un 13.3% de la población de Maputo. De acuerdo

con los datos de Censo de la Población de 2007, Chamanculo C, con una

extensión de 140 hectáreas, tiene una población de alrededor de 25.300

personas distribuidas en 74 quarteirões. (El quarteirão es la división

administrativa más pequeña del territorio en las ciudades y correspondía en

origen a un grupo de 50 familias equivalente más o menos a una manzana. En

la actualidad debido a los aumentos de población hay quarteirões que pueden

tener muchas más familias).

El barrio tiene una estructura urbana no planificada con áreas residenciales con

alta densidad y escasos espacios públicos y equipamientos urbanos.

El origen informal de estos barrios que acogieron y aún acogen, a inmigrantes

del mundo rural, implica que el modelo habitacional predominante es

unifamiliar. Sin embargo, las altas densidades que se han alcanzado debido a

la posición privilegiada de estos barrios han desencadenado una situación

crítica con unas condiciones de insalubridad e inseguridad (inundaciones por

suelos saturados, saneamiento precario, incendios, etc.) incentivadas por la

falta de infraestructuras y precariedad de lo construido.

Los espacios públicos son prácticamente inexistentes y las calles se han

estrechado a medida que han ido llegando nuevas familias o que los vecinos

han ido ampliando sus casas y patios creando una condiciones de accesibilidad

muy precarias que inciden y agravan muchos de los problemas del barrio.

3

Page 4: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

XXII CURSO DE COOPERACIÓN PARA EL DESARROLLO DE ASENTAMIENTOS HUMANOS PRECARIOS. INSTRUMENTOS DE HABITABILIDAD BÁSICA

El alto uso de suelo y la diversidad socio-económica son valores característicos

de estos barrios periféricos. Además, Chamanculo C tiene una población

predominantemente joven (80% de la población tiene menos de 40 años) que

representa una importante fuerza de trabajo. Esta combinación de factores

permite que los barrios suburbanos más céntricos sean un polo de actividad

económica -mayoritariamente informal- muy dinámica. La mayoría de los

habitantes desarrollan sus actividades generadoras de rendimientos en el

barrio y una gran parte de ellos (76%) se beneficia de la cercanía del barrio con

el centro de ciudad para realizar sus actividades económicas.

En el plano social, una clase media incipiente convive con familias sin recursos

y coexisten en estos barrios diferentes tipos habitacionales que van desde

viviendas muy precarias a urbanizaciones cerradas o viviendas unifamiliares de

clase media.

El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

de Barrio y los jefes de “quarteirao”.

Un Municipio es generalmente una división administrativa urbana con estatuto

corporativo y que generalmente posee gobierno y/o jurisdicción propia. Tiene la

función de gestión y de garantizar algunos de los derechos básicos de la

ciudadanía. Están representados en un primer nivel distrital por las Vereações

o regidurías distritales y estos a nivel de barrio por la figura del secretario de

barrio “figura representativa de la autoridad municipal en el barrio” siendo este

acompañado en su labor por los chefes de quarteirão, que tienen un cargo de

confianza y son designados por la comunidad o por el mismo secretario de

barrio. Es papel o deber del Municipio proveer de educación, salud, seguridad y

de garantizar el acceso a la tierra y a una vivienda de calidad.

4

Page 5: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

XXII CURSO DE COOPERACIÓN PARA EL DESARROLLO DE ASENTAMIENTOS HUMANOS PRECARIOS. INSTRUMENTOS DE HABITABILIDAD BÁSICA

SITUACIÓN EXISTENTE

El marco de situación existente apenas ha cambiado en el contexto general de

Maputo desde que inició la intervención de ASF.

Durante el proceso de intervención que viene desarrollando ASF se han

identificado nuevas problemáticas.

A escala de Maputo:

Cerca de 75% de la población vive en barrios sin servicios o con servicios

limitados, en casas poco adecuadas y la gran mayoría no tiene ningún título

que acredite su derecho de uso de la tierra.

El centro urbano, dotado de infraestructuras, está colmatado y existe un déficit

de viviendas accesibles para una población de clase baja incluso media que se

ve sistemáticamente expulsada a la periferia de la ciudad.

El Conselho Municipal de Maputo (CMM) tiene todavía unos recursos escasos

frente a la magnitud del problema y aunque ya se están aprobando Planos

Parciales de Urbanización (PPU) para algunos de estos barrios informales la

realidad es su implementación. Esto crea una situación de parálisis en los

barrios en los que existe un planeamiento urbano que anuncia cambios pero es

más lenta que la velocidad con la que se agravan las problemáticas. Con ello la

población no llega a beneficiarse de los planos de urbanización por lo que no

sabe además si invertir en mejoras de sus viviendas o no.

Esta falta de parcelación y el tejido urbano actual sumamente desordenado y

denso sin una red de espacios libres públicos y equipamientos adecuados

dificultan un desarrollo futuro de los asentamientos informales si no es a través

del "proyectos tabula rasa". La normativa urbana se adecua, de hecho, sólo al

urbanismo de nueva planta, y no contempla las especificidades de los barrios

informales.

El CMM está sobrecargado con el número de solicitudes de DUAT.

5

Page 6: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

XXII CURSO DE COOPERACIÓN PARA EL DESARROLLO DE ASENTAMIENTOS HUMANOS PRECARIOS. INSTRUMENTOS DE HABITABILIDAD BÁSICA

Áreas periurbanas y asentamientos informales- en el caso del proyecto

Distrito de Nlhamankulo:

El modelo habitacional de la ciudad sigue estando muy inspirado en las lógicas

rurales (grandes parcelas con espacio para la agricultura) mientras que en

algunas áreas de los barrios informales cercanos al centro ya se han alcanzado

densidades de población considerablemente altas (70-80 viviendas/Ha) pero

sin una estructura urbana adecuada y con altos niveles de precariedad del

hábitat.

Los pocos espacios libres públicos que quedan, como lugares de reunión o

áreas donde practicar deportes, van desapareciendo para acoger a familias

que mayoritariamente buscan una vivienda más cercana a sus lugares de

trabajo en el centro de la ciudad.

Muchas de estas construcciones y estos acaparamientos de tierra se producen

de forma clandestina, de noche cuando los demás vecinos duermen, lo que

muchas veces impide que puedan detenerlas.

Esto dificulta la labor de fiscalización de los líderes comunitarios que son los

responsables de velar por el cumplimiento de las normativas municipales y de

los derechos y deberes de los ciudadanos en los barrios. Las calles se van

consumiendo para dar lugar a callejones mínimos y los vecinos construyen los

muros altos para delimitar sus parcelas y así protegerse de la inseguridad de

esos callejones, generando a su vez más inseguridad.

El crecimiento económico del país y de Maputo, unido a la falta regularización

del uso de la tierra y la precariedad del hábitat facilitan la llegada de inversores

privados, promotores que negocian la transmisión de la tierra para sustituir el

tejido urbano informal por condominios residenciales para clase alta con

densidades muy bajas creando una lógica de expansión urbana sumamente

desigual y poco sostenible. Estas negociaciones entre privados

(inversores/pobladores) son claramente desiguales y la población se encuentra

desprotegida y vulnerable frente a este nuevo agente del mercado informal de

6

Page 7: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

XXII CURSO DE COOPERACIÓN PARA EL DESARROLLO DE ASENTAMIENTOS HUMANOS PRECARIOS. INSTRUMENTOS DE HABITABILIDAD BÁSICA

la tierra. Se genera un proceso de expulsión de la población quien recibe

compensaciones económicas (en general bajas) y sin alternativas de realojo.

La inexistencia de títulos de tierras formales (más allá del registro manuscrito

que realizan los líderes comunitarios) unido a la falta de espacio provoca

conflictos entre vecinos a la hora de establecer los límites entre parcelas

colindantes.

Otros conflictos debidos a la falta de DUAT (Derecho de Uso y

Aprovechamiento de la Tierra) son aquellos que ocurren en las transmisiones

de terrenos (en herencias y compraventas informales) en las que la falta de

documentos perjudica siempre al más débil.

En el tema de los derechos sobre la tierra las mujeres están en inferioridad de

condiciones ya que se considera que la casa pertenece al hombre lo que hace

más vulnerable su posición en caso de transmisión del terreno.

Barrio de Chamanculo C - problemáticas identificadas durante la

ejecución:

Existen casas que pertenecen al estado (APIE), que han dejado de pagar el

alquiler a APIE y que son varias veces subarrendadas con lo que localizar a

propietarios en ocasiones resulta difícil.

Existen parcelas donde viven varias familias y otras que tienen menos de

100m2 (mínimo para recibir DUAT).

La necesidad del derecho a la ciudad no forma parte del imaginario colectivo.

La precariedad de empleos y la inseguridad de ingresos dificulta la activación

de la sociedad civil.

La conciencia de los ciudadanos como sujetos de derechos es escasa. Falta

una imagen de lo que supone el derecho a la ciudad.

Las familias han sido beneficiarias de diferentes proyectos, en algunos la

promesas no se han cumplido lo que conlleva a un escepticismo frente a

nuevas iniciativas.

7

Page 8: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

La inseguridad de ingresos y el estado de supervivencia de los habitantes del

barrio dificulta la consolidación de la sociedad civil.

DESCRIPCIÓN BREVE DEL PROYECTO

Arquitectura sin Fronteras (ASF) es una Organización no Gubernamental

centrada en el hábitat, asentamientos humanos y el derecho a la ciudad.

ASF viene desarrollando proyectos en Mozambique desde 2007. En Maputo,

trabajan en un equipo multidisciplinario donde tanto los mozambicanos como

profesionales y voluntarios de otras nacionalidades

con las comunidades locales.

Desde 2015 se ha estado trabajando en el Barrio Chamanculo C (Ver ANEXO

I), un asentamiento informal altamente densificado y no estructurado, muy

cerca del centro de Maputo. El proyecto es llevado ade

con los equipos técnicos de la Municipalidad de Maputo.

El proyecto es financiado por diversos actores: Ayuntamiento de Barcelona y

Pamplona, ONGs como SELAVIP y WSUPP. El presupuesto ejecutado se

puede observar en el ANEXO II.

Chamanculo cuenta con aproximadamente 7.500 familias.

Maputo tiene alrededor de 15 km2 de ciudad formal y 75 km2 de ciudad

informal.

Maputo

XXII CURSO DE COOPERACIÓN PARA EL DESARROLLO DE ASENTAMIENTOS HUMANOS PRECARIOS. INSTRUMENTOS DE HABITABILIDAD BÁSICA

La inseguridad de ingresos y el estado de supervivencia de los habitantes del

barrio dificulta la consolidación de la sociedad civil.

DESCRIPCIÓN BREVE DEL PROYECTO

Arquitectura sin Fronteras (ASF) es una Organización no Gubernamental

hábitat, asentamientos humanos y el derecho a la ciudad.

ASF viene desarrollando proyectos en Mozambique desde 2007. En Maputo,

trabajan en un equipo multidisciplinario donde tanto los mozambicanos como

profesionales y voluntarios de otras nacionalidades comparten su conocimiento

con las comunidades locales.

Desde 2015 se ha estado trabajando en el Barrio Chamanculo C (Ver ANEXO

I), un asentamiento informal altamente densificado y no estructurado, muy

cerca del centro de Maputo. El proyecto es llevado adelante en coordinación

con los equipos técnicos de la Municipalidad de Maputo.

El proyecto es financiado por diversos actores: Ayuntamiento de Barcelona y

Pamplona, ONGs como SELAVIP y WSUPP. El presupuesto ejecutado se

puede observar en el ANEXO II.

nculo cuenta con aproximadamente 7.500 familias.

Maputo tiene alrededor de 15 km2 de ciudad formal y 75 km2 de ciudad

Barrio Chamanculo C

XXII CURSO DE COOPERACIÓN PARA EL DESARROLLO DE ASENTAMIENTOS HUMANOS

INSTRUMENTOS DE HABITABILIDAD BÁSICA

La inseguridad de ingresos y el estado de supervivencia de los habitantes del

Arquitectura sin Fronteras (ASF) es una Organización no Gubernamental

hábitat, asentamientos humanos y el derecho a la ciudad.

ASF viene desarrollando proyectos en Mozambique desde 2007. En Maputo,

trabajan en un equipo multidisciplinario donde tanto los mozambicanos como

comparten su conocimiento

Desde 2015 se ha estado trabajando en el Barrio Chamanculo C (Ver ANEXO

I), un asentamiento informal altamente densificado y no estructurado, muy

lante en coordinación

El proyecto es financiado por diversos actores: Ayuntamiento de Barcelona y

Pamplona, ONGs como SELAVIP y WSUPP. El presupuesto ejecutado se

Maputo tiene alrededor de 15 km2 de ciudad formal y 75 km2 de ciudad

Barrio Chamanculo C

8

Page 9: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

XXII CURSO DE COOPERACIÓN PARA EL DESARROLLO DE ASENTAMIENTOS HUMANOS PRECARIOS. INSTRUMENTOS DE HABITABILIDAD BÁSICA

Se está trabajando con y para las familias de Chamaculo C con un enfoque

urbano integral. Con intervenciones pequeñas, consensuadas y hechas a

medida para facilitar la tenencia de la tierra para las familias que viven en el

barrio hace décadas, antes de que sean expulsadas por la especulación

inmobiliaria.

Maputo ha desarrollado un sistema de atribución masiva de DUAT (Derecho al

Uso de la Tierra) que no puede ser aplicado en los asentamientos informales

altamente densificados, ya que gran parte de esos barrios no cumple los

requerimientos para acceder al DUAT (mínimo área de 100 m2 y acceso

directo a la calle).

El proyecto de ASF ha desarrollado un método de 6 pasos para el acceso al

DUAT, para que los barrios informales puedan acceder al Derecho de Uso y de

esta manera lograr una tenencia segura de la tierra que habitan:

9

Page 10: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

XXII CURSO DE COOPERACIÓN PARA EL DESARROLLO DE ASENTAMIENTOS HUMANOS PRECARIOS. INSTRUMENTOS DE HABITABILIDAD BÁSICA

PASO 1 Levantamiento Social: se realiza en primer lugar, un levantamiento de

las familias que residen en el barrio.

PASO 2 Levantamiento Topográfico: luego, con la participación de los vecinos

y vecinas, se realiza un levantamiento de las calles que existen en el barrio a

fin de poder conocer cuales son las viviendas que tienen accesibilidad y cuales

necesitan apertura.

PASO 3 Realización de las obras de consolidación de parcelas: Luego del

levantamiento topográfico se llevan a cabo las obras para consolidar las

parcelas de acuerdo a las leyes locales.

PASO 4 Elaboración del plano de Parcelamiento: consiste en colocación de

marcos, levantamiento georeferencial, realización y aprobación del plano.

PASO 5 Solicitud de DUAT: las familias son acompañadas en el proceso

burocrático que se sistematiza para facilitar la gestión por parte del Consejo

Municipal de Maputo.

PASO 6 Atribución de DUAT: por parte del Consejo Municipal.

10

Page 11: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

XXII CURSO DE COOPERACIÓN PARA EL DESARROLLO DE ASENTAMIENTOS HUMANOS PRECARIOS. INSTRUMENTOS DE HABITABILIDAD BÁSICA

En Mozambique el Estado es dueño de la tierra, por lo que no puede venderse,

adquirirse ni hipotecarse. Los ciudadanos pueden acceder al DUAT, que

significa el derecho a usar la tierra.

Trabajando en el método de acceso al DUAT implementado, se entendió que el

MEJORAMIENTO DE CALLES era esencial, lo cual además, tenía impacto en

la accesibilidad, movilidad, seguridad, acceso de recogedoras de basura, como

lugar social, etc.

Además, permitirá instalar, a largo plazo, un sistema de tuberías de agua

adecuado.

Luego de que la primera calle fuera mejorada, se creó la “primera imagen”. Si

todos cedieran pequeñas porciones de parcela, las calles serían más anchas. Y

este paso tan simple solo sería posible, en primer lugar, cuando unas pocas

familias estuvieran de acuerdo, sin entender del todo que pasaría, y en

segundo lugar, cuando otras familias empezarán a imaginarse sus propias

calles.

11

Page 12: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

XXII CURSO DE COOPERACIÓN PARA EL DESARROLLO DE ASENTAMIENTOS HUMANOS PRECARIOS. INSTRUMENTOS DE HABITABILIDAD BÁSICA

El proyecto que viene desarrollando ASF tiene como objetivo defender un

acceso no discriminatorio a la ciudad y a los servicios y oportunidades que ésta

ofrece evitando que se refuerce un modelo de expansión urbano poco

sostenible y sumamente desigual en el que las familias con menos recursos se

ven sistemáticamente expulsadas a la periferia.

El Municipio de Maputo es consciente de la urgencia de encontrar una solución

que implique la recalificación de los barrios informales.

El proyecto aborda el derecho a la ciudad desde dos perspectivas: a través de

la reducción de los conflictos derivados de una tenencia insegura de la tierra; y

a través de la implementación y consolidación del método de 6 pasos para

alcanzar el título de DUAT (la tenencia segura de la tierra) mediante el

planeamiento participativo.

La participación de los ciudadanos es imprescindible para crear acuerdos que

empoderen a las familias de los barrios informales de Maputo y les protejan

frente a los procesos especulativos incipientes y para que se produzca una

apropiación de los espacios públicos que asegure su mantenimiento. Por otro

lado, garantiza no sólo el derecho a la ciudad sino a la capacidad de cambiarla

hacia asentamientos más seguros, inclusivos y sostenibles.

El proyecto pretende seguir abordando la problemática de la inseguridad de la

tierra ya que supone el primer hito del derecho a la ciudad. La precariedad de

edificaciones e infraestructuras podrá suponer el espacio de trabajo de

ciudadanos y ciudadanas que tienen la garantía de que no van a ser

expulsados de sus terrenos.

Con el método de 6 pasos definido, y habiéndose creado una imagen colectiva

de calle segura y accesible, numerosas familias están tomando conciencia del

impacto que supone el derecho a la ciudad, por lo que puede abrirse el debate

sobre qué significa el derecho a la ciudad en el barrio de Chamanculo C.

La continuidad del proyecto permite a la población local abrir dicho debate y

construir su ciudad presente y futura; al CMM intervenir y prestar servicios de

forma más fácil.

12

Page 13: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

XXII CURSO DE COOPERACIÓN PARA EL DESARROLLO DE ASENTAMIENTOS HUMANOS PRECARIOS. INSTRUMENTOS DE HABITABILIDAD BÁSICA

Estrategias de participación y gestión de los actores implicados:

Todas las decisiones han sido consensuadas, se ha cuidado especialmente

sólo establecer compromisos factibles y cumplirlos. Con ello se ha ganado la

confianza institucional y social.

En esa línea se crearon comités y se realizaron capacitaciones y empoderaron

a dichos comités en acciones concretas necesarias para prevenir conflictos de

tierra.

Durante esta fase, además se priorizaron actividades de debate radiofónico de

gran aceptación entre la población y que permanecen como un registro de las

actividades para el barrio.

Se ha identificado, por otro lado, que el Departamento de Asentamientos

informales trabaja con diferentes ONGDs e instituciones en diferentes barrios

similares. Se propuso en esta fase alinear las estrategias de intervención en un

seminario que pueda derivar en la identificación de la necesidad de una

ordenanza para la intervención urbana en asentamientos informales.

Estrategias técnicas urbanas

En el proyecto se desarrollaron, junto con el Municipio de Maputo y el Instituto

de Acceso a la Justicia, criterios de actuación en un contexto tan complejo

como el de Chamanculo C:

Recibirán DUAT parcelas con acceso directo a la calle (imposibilitando las

servidumbres de paso). Se solicitaron DUATs en bloques llamados

“submissoes” para facilitar la gestión. El ancho mínimo de la calle sería

evaluado en los casos más complejos.

Además, se definió el Método de los 6 pasos para el acceso al DUAT, principal

estrategia de ejecución del proyecto: Primero porque simplifica la comprensión

y divulgación del proceso y segundo porque está demostrado que simplificar

hace más eficiente el acceso al DUAT. El método se desarrolló siguiendo la

13

Page 14: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

XXII CURSO DE COOPERACIÓN PARA EL DESARROLLO DE ASENTAMIENTOS HUMANOS PRECARIOS. INSTRUMENTOS DE HABITABILIDAD BÁSICA

prueba y el error con lo que supone una herramienta ad-hoc para este

contexto. Cada paso tiene unos

procesos y herramientas definidas. Existe además una tabla de monitoreo, un

documento colaborativo online: “la tabela familias”, lo que permite ir

monitoreando la evolución del proyecto anualmente. (Ver ANEXO III)

14

Page 15: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

XXII CURSO DE COOPERACIÓN PARA EL DESARROLLO DE ASENTAMIENTOS HUMANOS PRECARIOS. INSTRUMENTOS DE HABITABILIDAD BÁSICA

NUESTROS OBJETIVOS:

● Objetivos de conocimiento:

○ Conocer cómo se ejecuta un proyecto de Cooperación al

Desarrollo de un Asentamiento Precario.

● Objetivo de actitud:

○ Aprender del trabajo colaborativo en terreno

○ Aprender a superar frustraciones

○ Aprender del trabajo bajo presión

● Objetivo de saber hacer:

○ Aprender las fases del ciclo de gestión de un proyecto de

Cooperación

○ Acompañar la ejecución del actual proyecto, con aportes micros,

para la identificación y formulación del “scale-up”.

15

Page 16: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

XXII CURSO DE COOPERACIÓN PARA EL DESARROLLO DE ASENTAMIENTOS HUMANOS PRECARIOS. INSTRUMENTOS DE HABITABILIDAD BÁSICA

NUESTROS APORTES Y APRENDIZAJES

Sectorización del Barrio Chamanculo C: Levantamiento de calles: (Ver

ANEXO IV)

Como primer aporte al ciclo de la gestión del proyecto, y en relación al

levantamiento como segundo paso para el acceso al DUAT, hemos intervenido

dividiendo el Barrio en sectores.

En principio, habíamos hecho la división en sectores con números (Sector 1, 2,

3, etc). Luego al iniciar el levantamiento de calles y accesos, a los cuales

pondríamos como nombre una letra en cada sector, nos dimos cuenta que las

16

Page 17: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

XXII CURSO DE COOPERACIÓN PARA EL DESARROLLO DE ASENTAMIENTOS HUMANOS PRECARIOS. INSTRUMENTOS DE HABITABILIDAD BÁSICA

calles eran más que las letras del abecedario, por lo que tuvimos que volver a

repensar la idea.

Con lo cual, decidimos que los sectores deberían tener como nombre letras (A,

B, C, etc.), y las calles y accesos los identificaríamos con números.

Todo lo cual, tuvo muy buena recepción en el terreno.

Una vez dividido el Barrio en sectores, empezamos con la identificación de

calles y accesos. En un primer momento, lo hicimos los dos, Xavier a través del

AUTOCAD y María a través del Google Earth y con el plano impreso en papel.

Luego de las primeras identificaciones, concluimos que sería más eficiente que

Xavier se encargará de identificar las calles, por la facilidad de hacerlo a través

del AUTOCAD, y luego María enumeraría las calles; lo cual funciono muy bien.

De esta manera se inicio la identificación y mapeo de las calles del barrio. Este

proceso ha tenido las siguientes 3 fases.

Fase 1: identificación e interpretación desde España vía Google Maps de

las calles. Debido a la baja resolución de las imágenes de Google Maps

del barrio, esta fase ha resultado ser la más costosa en cuanto a tiempo.

Esto es debido a que conforme se avanzaba, se iba comprobando que a

mayor precisión de la identificación de calles más eficiente era todo el

proceso en su conjunto.

Montaje en AutoCad del plano del barrio superpuesto a las imágenes de Google Maps para proceder a la identificación de viarios.

17

Page 18: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

XXII CURSO DE COOPERACIÓN PARA EL DESARROLLO DE ASENTAMIENTOS HUMANOS PRECARIOS. INSTRUMENTOS DE HABITABILIDAD BÁSICA

Fase 2: Confirmación en terreno de las calles. El equipo de ASFE en

Maputo, una vez recibido el plano elaborado en España, procedió a

recorrer los viales identificados y fotografiarlos, de esta manera se

confirmaba si los viales dibujados correspondían a los existentes o si en

cambio discurrían por lugares diferentes o incluso eran inexistentes.

Imágenes 20C y 21C aportadas por el equipo en Maputo y que muestran una vía cortada y por tanto, inexistente.

18

Page 19: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

XXII CURSO DE COOPERACIÓN PARA EL DESARROLLO DE ASENTAMIENTOS HUMANOS PRECARIOS. INSTRUMENTOS DE HABITABILIDAD BÁSICA

Fase 3: Corrección del plano, nombramiento de calles y medición de las

mismas. Una vez recibida la información de terreno se procede al análisis

calle por calle y en su caso, la corrección del plano. Una vez con las

calles confirmadas, se ha procedido a la asignación de un nombre en

relación al sector en la que se inscribe y la medición de su longitud para

la realización del futuro presupuesto para el Scale-Up del proyecto. De

esta manera se concluye con la elaboración de una ficha de cada sector

donde aparece toda esta información. (Ver Anexo IV)

Detalle del plano donde se ubican las fotos realizadas por el equipo de Maputo. En verde la vía identificada como inexistente gracias a la imagen 21C y 20C

19

Page 20: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

XXII CURSO DE COOPERACIÓN PARA EL DESARROLLO DE ASENTAMIENTOS HUMANOS PRECARIOS. INSTRUMENTOS DE HABITABILIDAD BÁSICA

Ficha final Sector G donde aparecen los viales corregidos así como su longitud.

20

Page 21: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

XXII CURSO DE COOPERACIÓN PARA EL DESARROLLO DE ASENTAMIENTOS HUMANOS PRECARIOS. INSTRUMENTOS DE HABITABILIDAD BÁSICA

Formulación de proyectos: Concept Note e Impact Chain

Otro aporte propuesto por el Equipo de Maputo, fue aportar ideas BASE a la

Concept Note para la formulación del Scale Up del proyecto, que se debía

presentar a una ONG inglesa WSUP (Water and Sanitation for the Urban Poor).

Esta formulación y solicitud de financiamiento se realiza en el marco de Hábitat

4, y el título del mismo es “From Slum upgrading to urban improvement

sustainable development”.

La idea es replicar lo que funcionó en un pequeño sector a todo el barrio, es

decir a 7.500 familias.

Nuestro trabajo consistió en una lectura profunda de todos los documentos e

informes de ASF en relación al proyecto en Maputo, desde sus inicios, para

entender en principio todo el proyecto, y luego en realizar una tormenta de

ideas en la Concept Note que se presentaría a WSUP para el escalamiento del

proyecto a todo el barrio. (ver ANEXO V)

Para la Concept Note identificamos: historia del proyecto, logros del proyecto

hasta el momento, beneficiarios, dificultades a la hora de la ejecución del

proyecto, necesidades, cambios requeridos a nivel legislativo y urbanístico,

entre otras cosas.

Esto nos permitió conocer en profundidad el proyecto para el cual estábamos

trabajando y el contexto del barrio en el cual se está interviniendo.

Por otro lado, y en relación a la formulación del Scale Up para WSUP,

trabajamos junto con la coordinación del proyecto en la elaboración de un

Impact Chain (Cadena de Impacto) (Ver ANEXO VI), donde identificamos

recursos, actividades, productos, resultados y objetivos. Con ello, aprendimos

otra manera de realizar el marco lógico de un proyecto de cooperación, y cómo

estructurarlo.

21

Page 22: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

XXII CURSO DE COOPERACIÓN PARA EL DESARROLLO DE ASENTAMIENTOS HUMANOS PRECARIOS. INSTRUMENTOS DE HABITABILIDAD BÁSICA

Indicadores, seguimiento, monitoreo y evaluación: Tabla de familias

Otro aporte que realizamos fue en el trabajo con indicadores en la “Tabla de

familias”, la herramienta de monitoreo que utiliza ASF para la evaluación del

proyecto anualmente. (Ver ANEXO III)

La Tabla de Familias es un documento de Excel en el cual se encuentran

reflejados, entre otras cosas, los indicadores desde el inicio del proyecto hasta

la actualidad.

Asimismo, se muestra el seguimiento, las líneas de base y el alcance de cada

indicador por año calendario y por proyecto.

Nuestro aporte fue en primer lugar, copiar la LdA (Líneas de Alcance)

diciembre de 2018 a la LdB (Línea de Base) enero 2019. De esa forma este

año comenzamos donde terminamos el año pasado.

Este ejercicio, aunque fue un ejercicio mecánico, donde se copiaron los

indicadores de una celda a otra, nos permitió entender dónde había quedado el

proyecto a 2018 y donde se pretendía llegar en 2019.

Asimismo, aprendimos una herramienta valiosa a la hora de monitorear un

proyecto de gran escala.

Proceso de identificación: Tabla sobre asentamientos informales en

Maputo

La tabla sobre asentamientos informales en Maputo se construyó a partir de la

estrategia municipal y metodológica de intervención en los asentamientos

informales de Maputo, elaborada por la Dirección Municipal de Planeamiento

Urbano y Ambiente. (ver ANEXO VII)

Para las categorías de asentamientos informales se tuvo en cuenta el universo

potencial de intervención.

Nuestro aporte en este caso fue, en primer lugar, traducir al castellano la tabla,

y luego pensar qué otros criterios, que no se habían contemplado, se deberían

tener en cuenta y que pudieran servir a la intervención en el marco de la

22

Page 23: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

XXII CURSO DE COOPERACIÓN PARA EL DESARROLLO DE ASENTAMIENTOS HUMANOS PRECARIOS. INSTRUMENTOS DE HABITABILIDAD BÁSICA

estrategia municipal, a la hora de relevar los asentamientos informales en

Maputo.

Ello lo pudimos realizar al leer la estrategia de intervención elaborada por el

Municipio de Maputo, lo que además nos permitió conocer un poco más el

proyecto a escala gubernamental.

Asimismo, luego de intervenir en la tabla, realizamos dos gráficos para

representar la densidad y cantidad de familias en las áreas planificadas y no

planificadas de Maputo. (Ver ANEXO VIII)

CONCLUSIONES

Se trabajó en diferentes fases de un proyecto de cooperación al desarrollo,

aprendiendo de esta manera diferentes etapas del mismo, en tiempo real:

- procesos de identificación: se trabajó sobre una tabla, pensando las

diferentes categorías a tener en cuenta para la identificación y conocimiento de

los asentamientos informales en Maputo.

- proceso de formulación de proyecto: se trabajó en la elaboración de una

Concept Note para la presentación del proyecto a una ONG inglesa.

- indicadores: pudimos conocer con qué indicadores se trabaja en un

proyecto de mejora del hábitat.

- ejecución del proyecto con el levantamiento topográfico: pudimos

trabajar en tiempo real en un proyecto de cooperación al desarrollo a

través del levantamiento topográfico de las calles del barrio informal.

Todo ello, encuentra su sentido dentro del marco de la Habitabilidad Básica

contribuyendo a la mejora del hábitat del Barrio de Chamanculo C, cumpliendo

con un paso para el acceso al DUAT y por ende a la seguridad en la tenencia,

logrando cumplir para los alumnos los objetivos de conocimiento, de actitud y

de saber hacer.

23

Page 24: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

XXII CURSO DE COOPERACIÓN PARA EL DESARROLLO DE ASENTAMIENTOS HUMANOS PRECARIOS. INSTRUMENTOS DE HABITABILIDAD BÁSICA

Asimismo, y en relación al proyecto que viene desarrollando ASF en Maputo,

podemos destacar el nivel de integralidad y profundidad del mismo. En este

sentido, es de resaltar la mejora en las herramientas que va adquiriendo la

comunidad para lograr el acceso a la tenencia segura del lugar donde viven.

El proyecto tiene su enfoque principal en el proceso, en el derecho a la

ciudad, tratando de lograr la apropiación por parte de la comunidad del hábitat

donde residen. El objetivo es “hacer ciudad”.

Creemos, asimismo, que se plantean políticas de hábitat eficaces ya que se

tiene en cuenta la integración, la participación y multisectorialidad, al trabajar

con diferentes actores.

24

Page 25: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

XXII CURSO DE COOPERACIÓN PARA EL DESARROLLO DE ASENTAMIENTOS HUMANOS PRECARIOS. INSTRUMENTOS DE HABITABILIDAD BÁSICA

BIBLIOGRAFÍA

- ESTRATÉGIA MUNICIPAL E METODOLOGIA DE INTERVENÇÃO EM

ASSENTAMENTOS INFORMAIS. MUNICÍPIO DE MAPUTO.

CONSELHO MUNICIPAL. DIRECÇÃO MUNICIPAL DE PLANEAMENTO

URBANO E AMBIENTE. ABRIL 2010.

- Formulari de sol·licitud de projectes anuals i pluriennals. PRESENTACIÓ

TELEMÀTICA OBLIGATÒRIA. Memorándum de Entendimiento.

Programa de Cooperació per a la Justícia Global 2018. Programa de

Cooperació a Ciutats Específiques 2018. Arquitectura sin Fronteras

Delegación Cataluña. 2018.

- Documentos internos de Arquitectura Sin Fronteras Delegación

Cataluña. Proyecto Hábitat Chamanculo C. Maputo. Mozambique.

25

Page 26: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

ANEXO I

26

Page 27: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

27

Page 28: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

ANEXO II

28

Page 29: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

29

Page 30: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

30

Page 31: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

ANEXO III

31

Page 32: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

32

Page 33: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

33

Page 34: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

34

Page 35: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

35

Page 36: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

36

Page 37: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

ANEXO IV

37

Page 38: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

38

Page 39: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

.\referencias externas\Q19C20.jpg

.\referencias externas\Q18C33-34.jpg

logo ichab-etsam.jpglogo ichab-etsam.jpglogo ichab-etsam.jpglogo ichab-etsam.jpglogo ichab-etsam.jpg

logo_asf_verticalS.pnglogo_asf_verticalS.pnglogo_asf_verticalS.pnglogo_asf_verticalS.pnglogo_asf_verticalS.png

R

U

A

T

I

N

D

Z

A

U

R

U

A

E

R

U

A

E

RU

A

I

R

U

A

K

R

U

A

K

A

V

.A

M

A

R

A

L

M

A

T

O

S

RU

A A

27

R

U

A

A

2R

U

AA

2

R

U

A

A

2

R

U

A

E

2

3

a

c

1

.

A

2

0

A

V

.A

M

A

R

A

L

M

A

T

O

S

A

V

.A

M

A

R

A

L

M

A

T

O

S

A

V

.

A

M

A

R

A

L

M

A

TO

S

AV

.

AM

AR

AL

MA

TO

S

RU

A

A4

RU

A

A5

R

U

A

A

5

RU

A

A5

a

c

4

.A

2

R

U

A

A

8

R

U

A

A

8

R

U

A

A

8

a

c

4

.

A

.

A

RUA Saraiva

R

U

A

S

a

r

a

iv

a

R

U

A

A

1

1

R

U

A

A

1

1

R

U

A

A

1

3

R

U

A

A

1

3

R

U

A

A

1

3

ac1.A5

a

c

1

.A

1

4

R

U

A

A

i

d

a

A

u

g

u

s

t

o

R

U

A

A

id

a

A

u

g

u

s

t

o

R

U

A

A

i

d

a

A

u

g

u

s

t

o

R

U

A

A

id

a

A

u

g

u

s

t

o

RU

A

A16

R

U

A

A

1

6

R

U

A

A

1

6

R

U

A

A

1

5

R

U

A

A

1

5

R

U

A

T

I

N

D

Z

A

U

R

U

A

A

4

R

U

A

A

2

7

a

c

1

.

A

V

.

A

M

A

R

A

L

M

A

T

O

S

R

U

A

A

2

6

RU

A

A26

RU

A

A26

R

U

A

A

2

6

R

U

A

E

2

3

R

U

A

A

1

6

R

U

A

A

1

6

R

U

A

A

1

6

R

U

A

A

1

6

R

U

A

n

°

2

2

7

3

R

U

A

n

°

2

2

7

3

R

U

A

n

°

2

2

7

3

R

U

A

A

2

5

R

U

A

A

2

3

R

U

A

A

2

3

R

U

A

A

2

3

RU

A

A24

RU

A

A24

R

U

A

A

2

0

R

U

A

A

2

0

R

U

A

A

2

0

R

U

A

A

2

2

R

U

A

A

2

2

R

U

A

A

2

2

RUA

A20

RUA

A20R

U

A

A

2

0

R

U

A

A

2

0

R

U

A

A

2

0

RU

A

A20

R

U

A

A

2

0

R

U

A

A

21

R

U

A

A

21

R

U

A

A

2

1

R

U

A

A

2

1

R

U

A

A

2

2

R

U

A

A

2

5

a

c

1

.

A

2

1

a

c

2

.

A

m

a

t

o

s

R

U

A

A

2

2

a

c

1

.

A

2

5

a

c

1

.

A

2

2

ac8. R

ua

A

ida

Au

gu

sto

a

c

1

.

2

2

7

3

a

c

2

.

2

2

7

3

a

c

3

.

2

2

7

3

a

c

4

.2

2

7

3

a

c

5

.2

2

7

3

a

c

7

.A

.A

a

c

6

.A

.A

a

c

5

.A

.A

ac2.A

4

a

c

1

.

A

4

ac3.A

m

ato

s

RU

A

A12

R

U

A

A

1

2

a

c

2

.

A

8

a

c

2

.

A

5

a

c

1

.

A

2

ac2.A

2

a

c

3

.

A

2

a

c

1

.A

8

E

1

3

E

3

E

3

E

3

E

3

E

3

E

2

E

2

E

4

E

4

E

4

E

4

E

9

E

10

E

1

0

E

1

2

E

1

1

E

1

2

E

7

E

7

E

7

E

7

E

1

3

E

1

3

E

1

4

E

1

4

E

1

5

E

1

5

E

1

6

E

1

8

E

1

8

E

1

7

E

1

7

F

9

F

1

0

F

1

2F

1

1

F14

F13

F15

F16

B

2

B

5

B

5

B

5

B

1

5

B

1

5

B

1

5

B17

B16

B16

B

11

B

7

B8

B

9

B

9

B

6

B

6

B

1

0

B

7

B3

B

1

3

B

1

3

B

1

3

B

1

3

B19

B19

B19

B19

B

1

4

B

1

4

B20

ac1. B

18

B18

B

1

4

B

1

8

B

1

8

C

1

C

1

C1

C1

C

7

C

7

C7

C

2

C

2

C

3

C

5

C

2

C

5

C

4

C

4

C

6

C

6

C

6

C

8

C

9

C

1

2

C

1

2

C

1

3

C13

C14

C

1

4

C8

C

1

2

E

2

2

E

2

2

E

2

3

E

2

4

E

2

1

D

1

8

D

1

9

D20

D20

D

2

1

F17

F

1

7

F

1

7

F

1

7

a

c

1

.

E

2

a

c

1

.

E

3

ac1. E

4

a

c

2

.

E

4

E8

E

9

E

1

4

E

1

4

E

2

3

C

1

0

C11

C

1

1

C

1

1

a

c

1

.

C

1

3

a

c

1

.

C

1

4

B

4

B

9

B

7

B

12

B

1

1

ac2. B

18

a

c

1

.

B

1

4

ac1. B

19

ac1. C

1

a

c

1

.

R

U

A

T

I

N

D

Z

A

U

H

3

H

4

H

4

J1

J1

J1

J1

a

c

1

. J

1

J

3

J

4

J

3

J

3

J5

J

6

J

6

J

7

J

7

J

7

J

8

J

8

J

8

J

8

a

c

2

.

J

8

a

c

1

.

J

8

a

c

3

.

a

c

4

.

J

8

J

8

J

2

J

2

J

2

a

c

1

.J

2

B

1

2

ac1. R

U

A

S

A

R

A

IV

A

R

U

A

S

a

r

a

i

v

a

R

U

A

A

1

7

a

c

1

.

A

2

0

a

c

2

.

A

2

0

ac1.A

5

R

U

A

A

1

4

a

c

1

.

A

1

6

a

c

2

.

E

3

A

2

0

Listado de viales

N

FECHA:

15.06.2019

IDENTIFICACIÓN DE VIARIOS

SECTOR A CHAMANCULO C0 20 100m40 60 80

Escala 1/2000

Nombre Longitud

A12

A13

A14

A21

A22

A23

ac1. A5

A15 A24

ac2. A20

ac1. Av.

Amaral Matos

SECTOR A

A2

A4

A5

A16

A17

A18

A25

A11 A20

A26

A27

Aida Augusto

María Nidia Balbuena

Xavier Palacín Domínguez

45.5m

687.0m

78.4m

108.56m

60.5m

8.2m

47.1m

15.2m

110.2m

342.7m

68.6m

39.2m

134.0m

173.3m

96.5m

72.9m

52.7m

133.7m

184.5m

96.1m

162.7m

147.3m

36.1m

67.4m

ac2. Av.

Amaral Matos

ac3. Av.

Amaral Matos

25.3m

ac1. A2

ac2. A2

15.5m

27.6m

ac3. A2

ac4. A2

10.4m

20.3m

ac2. A5

ac1. A4

15.5m

10.5m

ac2. A424.1m

Rua nº2273 484.5m

ac1. 2275

ac2.2275

24.2m

23.3m

ac3. 2275

ac4. 2275

20.4m

29.5m

ac2. 2275

ac1. A16

26.5m

31.4m

ac1. A2050.4m

ac1. A21

ac1. A22

25.4m

10.8m

ac1. A25

15.0m

ac4. A.A.

22.1m

ac5. A.A.

29.0m

ac6. A.A.

29.8m

ac7. A.A.

15.9m

ac8. A.A.

32.1m

39

Page 40: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

.\referencias externas\Q19C20.jpg

.\referencias externas\Q18C33-34.jpg

logo ichab-etsam.jpglogo ichab-etsam.jpglogo ichab-etsam.jpglogo ichab-etsam.jpg

logo_asf_verticalS.pnglogo_asf_verticalS.pnglogo_asf_verticalS.pnglogo_asf_verticalS.png

.\referencias externas\Q18C33-34.jpg

R

U

A

T

I

N

D

Z

A

U

R

U

A

E

R

U

AD

RU

A

E

R

U

A

E

RU

A

F

RU

A

I

R

U

A

G

R

U

A

R

U

A

RU

A

E

RU

A

Y

R

U

A

A

2R

U

A

R

U

A

A

2

R

U

A

E

2

3

a

c

1

.

A

2

0

A

V

.A

M

A

R

A

L

M

A

T

O

S

A

V

.A

M

A

R

A

L

M

A

T

O

S

A

V

.

A

M

A

R

A

L

M

A

TO

S

AV

.

AM

AR

AL

MA

TO

S

RU

A

A4

RU

A

A5

a

c

4

.A

2

R

U

A

R

U

A

A

1

1

R

U

A

A

1

1

R

U

A

A

1

3

R

U

A

A

1

3

R

U

A

A

i

d

a

A

u

g

u

s

t

o

R

U

A

A

id

a

A

u

g

u

s

t

o

R

U

A

A

1

6

R

U

A

A

1

6

R

U

A

A

1

5

R

U

A

A

1

5

R

U

A

T

I

N

D

Z

A

U

R

U

AD

R

U

A

A

4

R

U

A

A

2

3

R

U

A

A

2

3

R

U

A

A

2

3

RU

A

A24

RU

A

A24

R

U

A

A

2

0

R

U

A

A

2

0

R

U

A

A

2

0

RUA

A20

RUA

A20

R

U

A

A

2

1

R

U

A

A

21

R

U

A

A

2

1

R

U

A

R

U

A

A

2

5

a

c

1

.

ac8. R

ua

A

ida

Au

gu

sto

a

c

7

.A

.A

ac2.A

4

a

c

1

.

A

4

ac3.A

m

ato

s

RU

A

A12

ac2.A

2

a

c

3

.

A

2

E

1

2

E

1

1

E

1

2

E

7

E

7

F

8

F

9

F

1

0

F

1

2F

1

1

F14

F

1

4

F13

F13

F15

F15

F16

F16

B1

B

1

B

2

B

2

B

2

B

5

B

5

B

5

B

5

B4

B

1

5

B

1

5

B

1

5

B17

B16

B16

B

11

B

7

B8

B

9

B

9

B

6

B

6

B

1

0

B

7

B3

B

1

3

B

1

3

B

1

3

B

1

3

B19

B19

B19

B19

B19

B19

B

1

4

B

1

4

B20

ac1. B

18

B18

B

1

4

B

1

8

B

1

8

C1

C

1

C

1

C

1

C

1

C1

C

7

C

7

C

7

C

7

C7

C

2

C

2

C

3

C

5

C

2

C

5

C

4

C

4

C

6

C

6

C

6

C

8

C

9

C

1

5

C

1

6

C

1

6

C

1

6

C20

C20

C20

C20

C20

C23

C21

C

2

2

C

2

2

C

2

2

C

24

C24

C24

C24

C24

C

2

4

R

u

a

d

o

C

h

a

m

a

n

c

u

la

C

1

2

C

1

2

C

1

3

C13

C

1

4

C14

C

1

4

C8

C12

C

1

2

C15

C

1

5

C

1

8

C

1

9

C

2

5

C

2

6

C

2

7

C

2

8

C17

E

2

2

E

2

2

E

2

4

E

2

1

G7

G3

G

2

G4

ac1. G

5

G7

G5

G

5

G

5

G

6

G

6

G

8

G

8

G

8

G

8

G3

G9

G9

G

4

G

1

6

G

1

7

G

1

9

G

1

8

G18

G

1

9

G

2

0

G

20

G10

G

1

0

G11

G

2

5

G

2

3

G

2

2

G

2

4

G

2

2

G21

G21

G26

G

2

8

G25

G25

G

2

6

a

c

1

.

G

2

6

G

2

7

G

2

7

G

1

9

G

1

9

G

2

9

D

2

2

D

2

2

D

1

7

D

1

8

D

1

8

D

18

D

1

9

D

1

9

D20

D20

D

2

1

D

2

3

A

V

.

A

M

A

R

A

L

M

A

T

O

S

G

1

G

1

G

1

G

1

G

1

G1

a

c

1

. G

8

G

1

0

a

c

1

. G

1

8

a

c

2

.

G

2

6

F

1

4

F17

F

1

7

C

1

0

C11

C

1

1

C

1

1

a

c

1

.

C

1

3

a

c

1

.

C

1

4

C

2

2

C

2

0

C

2

0

B

4

B

9

B

7

B

12

B

1

1

ac2. B

18

a

c

1

.

B

1

4

ac1. B

19

ac1. C

1

a

c

1

.

R

U

A

T

I

N

D

Z

A

U

a

c

2

.

R

U

A

T

I

N

D

Z

A

U

J1

J1

J1

K

2

K

8

a

c

1

.

B

1

B

1

2

a

c

1

.

A

2

0

a

c

2

.

A

2

0

a

c

1

.

R

u

a

C

h

a

m

a

n

c

u

l

a

a

c

2

.

R

u

a

C

h

a

m

a

n

c

u

l

a

A

2

0

D

1

3

D

1

3

Listado de viales

N

FECHA:

15.06.2019

IDENTIFICACIÓN DE VIARIOS

SECTOR B CHAMANCULO C0 20 100m40 60 80

Escala 1/2000

Nombre Longitud

B5

B6

B7

B13

B14

B15

ac1. B1

B8 B16

ac1. Rua

Tindzau

SECTOR B

B1

B2

B3

B9

B10

B11

B17

B4 B12

B18

B19

María Nidia Balbuena

Xavier Palacín Domínguez

10.5m

62.3m

315.4m

142.5m

78.1m

23.8m

21.3m

19.1m

166.4m

27.3m

64.6m

21.5m

67.4m

86.9m

158.2m

49.7m

197.6m

75.2m

32.4m

100.2m

130.9m

58.2m

92.4m

50.6m

ac1. B19

30.5m

ac2. B18

ac1. B14

13.0m

19.4m

Rua Tindzau663.7m

B20

ac2. Rua

Tindzau

ac1. B18

40

Page 41: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

.\referencias externas\Q19C20.jpg

.\referencias externas\Q18C33-34.jpg

logo ichab-etsam.jpglogo ichab-etsam.jpglogo ichab-etsam.jpglogo ichab-etsam.jpg

logo_asf_verticalS.pnglogo_asf_verticalS.pnglogo_asf_verticalS.pnglogo_asf_verticalS.png

R

U

A

T

I

N

D

Z

A

U

R

U

A

RU

A

F

RU

A

Y

A

2

0

A

V

.A

M

A

R

A

L

M

A

T

O

S

R

U

A

A

i

d

a

R

U

A

A

id

a

A

u

g

u

s

t

o

R

U

A

T

I

N

D

Z

A

U

R

U

AD

R

U

A

A

4

R

U

A

A

2

0

R

U

A

A

2

0

R

U

A

A

2

0

ac8. R

ua

A

ida

Au

gu

sto

a

c

1

.

A

4

ac3.A

m

ato

s

F14

F

1

4

F13

F13

F15

F15

F16

F16

B1

B

1

B

2

B

2

B

2

B

5

B

5

B

5

B

5

B4

B

1

5

B

1

5

B

1

5

B17

B16

B16

B

11

B

7

B8

B

9

B

9

B

6

B

6

B

1

0

B

7

B3

B

1

3

B

1

3

B

1

3

B

1

3

B19

B19

B19

B19

B19

B19

B

1

4

B

1

4

B20

ac1. B

18

B18

B

1

4

B

1

8

B

1

8

C1

C

1

C

1

C

1

C

1

C1

C

7

C

7

C

7

C

7

C7

C

2

C

2

C

3

C

5

C

2

C

5

C

4

C

4

C

6

C

6

C

6

C

8

C

9

C

1

5

C

1

6

C

1

6

C

1

6

C20

C20

C20

C20

C20

C23

C21

C

2

2

C

2

2

C

2

2

C

24

C24

C24

C24

C24

C

2

4

R

u

a

d

o

C

h

a

m

a

n

c

u

l

a

R

u

a

d

o

C

h

a

m

a

n

c

u

l

a

R

U

A

T

I

N

D

Z

A

U

C

1

2

C

1

2

C

1

3

C13

C

1

4

C14

C

1

4

C8

C12

C

1

2

C15

C

1

5

C

1

8

C

1

9

C

2

5

C

2

6

C

2

7

C

2

7

C

2

8

C

2

8

C17

E

2

2

E

2

4

E

2

1

G7

G3

G

2

G4

ac1. G

5

G7

G5

G

5

G

5

G

6

G

6

G

8

G

8

G

8

G

8

G3

G9

G9

G9

G

4

G

1

6

G

1

7

G

1

9

G

1

8

G18

G

1

9

G

2

0

G

20

G10

G

1

0

G11

G12

G13

G

1

5

G

1

4

G

1

4

G

14

G

14

G

14

G

2

5

G

2

3

G

2

2

G

2

4

G

2

2

G21

G21

G26

G

2

8

G25

G25

G

2

6

a

c

1

.

G

2

6

G

2

7G

2

7

G

3

6

G

37

G

37

D15

D

1

4

D

2

2

D

2

2

D

1

7

D

1

7

D

1

8

D

1

8

D

18

D

1

9

D

1

9

D20

D20

D

2

1

D

2

3

A

V

.

A

M

A

R

A

L

M

A

T

O

S

G

1

G

1

G

1

G

1

G

1

G1

G

1

a

c

1

. G

8

G

9

G

1

0

a

c

1

. G

1

G

1

2

a

c

1

. G

1

8

a

c

2

.

G

2

6

D15

a

c

1

.

D

1

5

F

1

4

C

1

0

C11

C

1

1

C

1

1

a

c

1

.

C

1

3

a

c

1

.

C

1

4

C

2

2

C

2

0

C

2

0

B

4

B

9

B

7

B

12

B

1

1

ac2. B

18

a

c

1

.

B

1

4

ac1. B

19

ac1. C

1

a

c

1

.

R

U

A

T

I

N

D

Z

A

U

a

c

2

.

R

U

A

T

I

N

D

Z

A

U

K

2

K

8

K

8

K

9

K

1

0

K

1

1

a

c

1

.

K

1

1

a

c

1

.

B

1

B

1

2

a

c

1

.

G

1

4

A

2

0

D

1

3

D

1

3

D

1

3

D

1

3

Listado de viales

N

FECHA:

15.06.2019

IDENTIFICACIÓN DE VIARIOS

SECTOR C CHAMANCULO C0 20 100m40 60 80

Escala 1/2000

Nombre Longitud

C5

C6

C7

C13

C14

C15

C8 C16

SECTOR C

C1

C2

C3

C9

C10

C11

C17

C4 C12

C18

C19

María Nidia Balbuena

Xavier Palacín Domínguez

48.1m

27.2m

37.7m

100.9m

217.1m

127.3m

37.3m

29.8m

98.8m

126.4m

63.6m

54.8m

99.4m

33.1m

131.9m

360.0m

99.9m

341.7m

93.9m

C25

C26

C27

C28

32.8m

75.7m

55.3m

44.2m

28.6m

22.8m

C21

C22

C23

C24

C20

44.1m

240.0m

127.7m

24.4m

140m

ac1. C13

ac1. C14

41

Page 42: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

.\referencias externas\Q19C20.jpg

.\referencias externas\Q18C33-34.jpg

logo ichab-etsam.jpglogo ichab-etsam.jpglogo ichab-etsam.jpglogo ichab-etsam.jpg

logo_asf_verticalS.pnglogo_asf_verticalS.pnglogo_asf_verticalS.pnglogo_asf_verticalS.png

R

u

a

d

o

C

h

a

m

a

n

c

u

l

a

RUA

TINDZAU

C

2

8

D

1

D2

D5

D

6

D

6

D

1

1

D

1

1

D

8

D

8

D9

D

1

0

D

1

2

D

1

3

D

1

3

D

10

D10

R

u

a

d

o

C

h

a

m

a

n

c

u

l

a

D15

D

14

D

1

4

D

1

6

a

c

1

. D

4

D

4

D

4

D

4

D

2

4

D

2

2

D

9

R

U

A

T

IN

D

Z

A

U

RUA

TINDZAU

D3

D4

D

4

D

4

D5

D

7

D

7

D15

a

c

1

.

D

1

5

K1

K

2

K

2

K

2

a

c

1

. K

1

a

c

1

. K

2

K

5

K

5

a

c

3

. R

U

A

T

IN

D

Z

A

U

K

9

K

9

K

1

1

a

c

1

.

K

1

1

K

1

2

K

1

2

ac1. K12

K13

D

1

3

F16

C

7

C7

C

2

C

2

C

4

C

4

C

6

C

6

C

6

C

8

C

9

C20

C24

R

u

a

d

o

C

h

a

m

a

n

c

u

l

a

R

u

a

d

o

C

h

a

m

a

n

c

u

l

a

C8

C12

C

1

2

C

1

5

C17

G

7

G3

G

2

G4

ac1. G

5

G

7

G5

G

5

G

5

G

6

G

6

G

8

G

8

G

8

G

8

G3

G

9

G9

G9

G

4

G

1

6

G

1

9

G

1

8

G18

G

2

0

G10

G

1

0

G11

G12

G13

G

1

4

G

1

4

G

14

G

14

G

2

4

G

2

2

G21

G21

G26

G25

G25

D

1

2

D

1

3

D10

D15

D

14

D

1

4

D

1

6

a

c

1

. D

4

D

2

4

D

2

2

D

2

2

D

2

2

D

1

7

D

1

7

D

1

8

D

1

8

D

18

D

1

9

D

1

9

D

20

D

20

D

2

1

D

2

3

A

V

.

A

M

A

R

A

L

M

A

T

O

S

G

1

G

1

G

1

G

1

G

1

G1

G

1

a

c

1

. G

8

G

9

G

1

0

a

c

1

. G

1

G

1

2

a

c

1

. G

1

8

a

c

2

.

G

2

6

D

4

D15

a

c

1

.

D

1

5

C

1

0

C11

C

1

1

C

1

1

a

c

1

.

G

1

4

Listado de viales

N

FECHA:

15.06.2019

IDENTIFICACIÓN DE VIARIOS

SECTOR D CHAMANCULO C0 20 100m40 60 80

Escala 1/2000

Nombre Longitud

D5

D6

D7

D13

D14

D15

D20

D8 D16

D21

D22

SECTOR D

D1

D2

D3

D9

D10

D11

D17

D4 D12

D18

Rua Do

Chamanculo

D19

María Nidia Balbuena

Xavier Palacín Domínguez

68.3m

96.7m

782.8m

154.2m

132.3m

36.6m

273.2m

535.1m

353.2m

35.7m

64.2m

38.4m

153.8m

56.1m

77.9m

92.0m

83.8m

447.9m

54.9m

80.6m

65.3m

45.1m

377.8m

104.4m

D23

D24

39.6m

ac1. D15

ac1. D4

34.6m

13.7m

42

Page 43: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

R

U

A

A

2R

U

AA

2

R

U

A

A

2

R

U

A

E

2

3

A

V

.

A

M

A

R

A

L

M

A

TO

S

AV

.

AM

AR

AL

MA

TO

S

RU

A

A5

R

U

A

A

5

RU

A

A5

a

c

4

.A

2

R

U

A

A

8

R

U

A

A

8

R

U

A

A

8

RUA Saraiva

R

U

A

S

a

r

a

iv

a

R

U

A

A

1

1

R

U

A

A

1

3

ac1.A5

R

U

A

E

2

3

ac3.A

m

ato

s

a

c

2

.

A

8

a

c

2

.

A

5

a

c

1

.

A

2

ac2.A

2

a

c

3

.

A

2

a

c

1

.A

8

E

1

3

R

U

A

S

a

r

a

iv

a

E

3

E

3

E

3

E

3

E

3

E

2

E

2

E

1

E

1

E

5

E

5

E

6

E

4

E

4

E

4

E

4

E

9

E

1

9

E

1

9

E

2

0

E

10

E

1

0

E

1

2

E

1

1

E

1

2

E

7

E

7

E

7

E

7

E

1

3

E

1

3

E

1

4

E

1

4

E

1

5

E

1

5

E

1

6

E

1

8

E

1

8

E

1

7

E

1

7

F

8

F

8

F

8

F

1

F

1

F

1

F

7

F

6

F

2

F

5

F

5

F

3

F

3

F4

F4

F

9

F

1

0

F

1

2F

1

1

F14

F

1

4

F13

F13

F15

F15

F16

F16

B19

B19

B

1

4

ac1. B

18

B18

B

1

4

B

1

8

B

1

8

C

1

C

1

C1

C

2

C

2

C

3

C

5

C

2

C

5

C

4

C

4

E

2

2

E

2

2

E

2

3

E

2

4

E

2

1

G3

G

2

G5

G3

G

1

6

G

1

7

G

1

9

G

1

8

G18

G

1

9

G

2

0

G

20

G

1

0

G

14

G

14

G

1

4

G

1

4

G

37

G

2

5

G

2

3

G

2

2

G

2

4

G

2

2

G21

G21

G26

G

2

8

G25

G25

G

2

6

a

c

1

.

G

2

6

G

2

7

G

2

7G

2

7

G

1

9

G

1

9 G

2

8

G

2

8

G

2

9

G

2

9

G

2

9

G

3

0

G

3

6

G

37

G

39

G

3

8

G

37

G35

G

3

1

G

3

1

G

3

2

G

3

3

G

3

4

G

3

3

G

3

4

G

3

5

G

1

G

1

G

1

G

1

G1

G

1

a

c

1

. G

1

a

c

1

. G

1

8

a

c

2

.

G

2

6

G

3

0

G

3

1

a

c

1

.

G

3

0

G37

G

39

a

c

1

.

G

3

7

ac2. G

37

a

c

3

. G

3

7

a

c

1

. U

n

ia

o

F

a

b

r

il d

e

M

o

ç

a

m

b

iq

u

e

a

c

1

.

F

5

ac1. F

8

F

1

4

F17

F

1

7

F

1

7

F

1

7

F

1

7

a

c

1

.

E

2

a

c

1

.

E

3

ac1. E

4

a

c

2

.

E

4

E8

E

9

E

1

4

E

1

4

E

1

9

E

2

3

R

U

A

E

23

R

U

A

E

2

3

a

c

1

. A

1

a

c

2

. A

1

C

1

1

C

1

1

ac2. B

18

a

c

1

.

B

1

4

ac1. B

19

H

1

H

1

H1

H2

H2

H

3

H

4

H

4

H

4

H4

H

4

H

5

H

5

H

6

H

6

a

c

1

.

H

6

H

7

H7

R

U

A

A

i

d

a

A

u

g

u

s

t

o

a

c

3

.

R

u

a

A

i

d

a

A

u

g

u

s

t

o

R

.

U

n

i

a

o

F

a

b

r

i

l

d

e

M

o

ç

a

m

b

i

q

u

e

I

9

I8

A

id

a

ac1. R

U

A

S

A

R

A

IV

A

R

U

A

S

a

r

a

i

v

a

a

c

1

.

R

u

a

C

h

a

m

a

n

c

u

l

a

a

c

2

.

R

u

a

C

h

a

m

a

n

c

u

l

a

a

c

1

.

G

1

4

a

c

2

.

G

1

4

a

c

2

.

E

3

E

4

D

2

3

D

2

3

.\referencias externas\Q19C20.jpg

.\referencias externas\Q18C33-34.jpg

logo ichab-etsam.jpglogo ichab-etsam.jpglogo ichab-etsam.jpglogo ichab-etsam.jpglogo ichab-etsam.jpg

logo_asf_verticalS.pnglogo_asf_verticalS.pnglogo_asf_verticalS.pnglogo_asf_verticalS.pnglogo_asf_verticalS.png

Listado de viales

Nombre Dimensión

E1

E2

E3

E5

E6

E7

E9

E4 E8

E10

E11

E12

E13

E14

E15

E16

E17

E18

E19

E20

E21

E22

E23

E24

ac1. E4

ac1. E2

ac1.E3

ac2.E3

ac2. E4

N

FECHA:

15.06.2019

IDENTIFICACIÓN DE VIARIOS

SECTOR E CHAMANCULO C0 20 100m40 60 80

Escala 1/2000

SECTOR E

María Nidia Balbuena

Xavier Palacín Domínguez36.6m

79.9m

125.5m

105.3m

62.3m

32.6m

34.2m

141.8m

56.2m

165.7m

84.16m

56.5m

103.1m

117.8m

50.0m

59.3m

46.9m

39.3m

28.3m

98.3m

15.7m

134.17m

16.9m

361.4m

36.1m

10.3m

17.3m

22.1m

13.2m

ac1. E8

Rua Saraiva

23.8m

418.5m

43

Page 44: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

R

U

A

E

2

3

AV

.

AM

AR

AL

MA

TO

S

a

c

4

.A

2

R

U

A

A

8

R

U

A

E

2

3

R

U

A

S

a

r

a

iv

a

E

3

E

3

E

3

E

3

E

3

E

2

E

2

E

1

E

1

E

5

E

5

E

6

E

4

E

4

E

4

E

4

E

9

E

1

9

E

1

9

E

2

0

E

10

E

1

0

E

1

2

E

1

1

E

1

2

E

7

E

7

E

7

E

7

E

1

3

E

1

4

E

1

4

E

1

5

E

1

5

E

1

6

E

1

8

E

1

8

F

8

F

8

F

8

F

1

F

1

F

1

F

7

F

6

F

2

F

5

F

5

F

3

F

3

F4

F4

F

9

F

1

0

F

1

2F

1

1

F14

F

1

4

F13

F13

F15

F15

F16

F16

C

1

C1

C7

C

2

C

2

C

3

C

5

C

2

C

5

C

4

C

4

C

6

C

6

C

6

C

1

2

E

2

2

E

2

2

E

2

3

E

2

4

E

2

1

G7

G3

G

2

G4

ac1. G

5

G7

G5

G

5

G

8

G

8

G

8

G3

G9

G

9

G9

G

4

G

1

6

G

1

7

G

1

9

G

1

8

G18

G

1

9

G

2

0

G

20

G10

G

1

0

G11

G12

G13

G

1

5

G

1

4

G

1

4

G

14

G

14

G

14

G

1

4

G

1

4

G

37

G

2

5

G

2

3

G

2

2

G

2

4

G

2

2

G21

G21

G26

G

2

8

G25

G25

G

2

6

a

c

1

.

G

2

6

G

2

7

G

2

7G

2

7

G

1

9

G

1

9 G

2

8

G

2

8

G

2

9

G

2

9

G

2

9

G

3

0

G

3

6

G

37

G

39

G

3

8

G

37

G35

G

3

1

G

3

1

G

3

2

G

3

3

G

3

4

G

3

3

G

3

4

G

3

5

G

1

G

1

G

1

G

1

G

1

G1

G

1

G

1

0

a

c

1

. G

1

G

1

2

a

c

1

. G

1

8

a

c

2

.

G

2

6

G

3

0

G

3

1

a

c

1

.

G

3

0

G37

G

39

a

c

1

.

G

3

7

ac2. G

37

a

c

3

. G

3

7

a

c

1

. U

n

ia

o

F

a

b

r

il d

e

M

o

ç

a

m

b

iq

u

e

a

c

1

.

F

5

ac1. F

8

F

1

4

F17

F

1

7

F

1

7

F

1

7

F

1

7

a

c

1

.

E

2

a

c

1

.

E

3

ac1. E

4

a

c

2

.

E

4

E8

E

9

E

1

4

E

1

4

E

1

9

E

2

3

R

U

A

E

23

R

U

A

E

2

3

a

c

1

. A

1

a

c

2

. A

1

C11

C

1

1

C

1

1

H

1

H

1

H1

H2

H4

R

.

U

n

i

a

o

F

a

b

r

i

l

d

e

M

o

ç

a

m

b

i

q

u

e

a

c

1

.

R

u

a

C

h

a

m

a

n

c

u

l

a

a

c

2

.

R

u

a

C

h

a

m

a

n

c

u

l

a

a

c

1

.

G

1

4

a

c

2

.

G

1

4

a

c

2

.

E

3

E

4

D

2

3

D

2

3

D

2

3

.\referencias externas\Q19C20.jpg

.\referencias externas\Q18C33-34.jpg

logo ichab-etsam.jpglogo ichab-etsam.jpglogo ichab-etsam.jpglogo ichab-etsam.jpglogo ichab-etsam.jpg

logo_asf_verticalS.pnglogo_asf_verticalS.pnglogo_asf_verticalS.pnglogo_asf_verticalS.pnglogo_asf_verticalS.png

Listado de viales

Nombre Dimensión

F1

F2

F3

F5

F6

F7

F9

F4 F8

N

FECHA:

15.06.2019

IDENTIFICACIÓN DE VIARIOS

SECTOR F CHAMANCULO C0 20 100m40 60 80

Escala 1/2000

SECTOR F

María Nidia Balbuena

Xavier Palacín Domínguez185.1m

32.4m

92.7m

66.2m

59.8m

42.1m

155.3m

29.4m

100.6m

47.4m

27.6m

11.1m

103.9m

104.4m

95.6m

117.9m

F10

F11

F12

F17

ac1. U. F. de

Moçambique

ac1. F5

ac1 F8

313.2m

15.9m

14.5m

10.5m

F13

F14

F15

F16

44

Page 45: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

.\referencias externas\Q19C20.jpg

.\referencias externas\Q18C33-34.jpg

E

3

E

3

E

3

E

3

E

2

E

2

E

10

E

1

0

E

1

2

E

1

1

E

1

2

F

8

F

8

F

8

F

1

F

1

F

7

F

6

F

5

F

5

F4

F4

F

9

F

1

0

F

1

2F

1

1

F14

F

1

4

F13

F13

F15

F15

F16

F16

C

2

C

6

C

8

C

9

C

h

a

m

a

n

c

u

l

a

E

2

2

G7

G

3

G

2

G4

ac1. G

5

G7

G5

G

5

G

5

G

6

G

6

G

8

G

8

G

8

G

8

G

3

G9

G9

G9

G

4

G

1

6

G

1

7

G

1

9

G

1

8

G18

G

1

9

G

2

0

G

20

G10

G

1

0

G11

G12

G13

G

1

5

G

1

4

G

1

4

G

14

G

14

G

14

G

1

4

G

1

4

G

37

G

2

5

G

2

3

G

2

2

G

2

4

G

2

2

G21

G21

G26

G

2

8

G25

G25

G

2

6

a

c

1

.

G

2

6

G

2

7

G

2

7 G

2

7

G

1

9

G

1

9 G

2

8

G

2

8

G

2

9

G

2

9

G

2

9

G

3

0

G

3

6

G

37

G

39

G

3

8

G

37

G35

G

3

1

G

3

1

G

3

2

G

3

3

G

3

4

G

3

3

G

3

4

G

3

5

D

2

2

D

1

8

D

1

9

D

20

D

20

D

2

1

A

V

.

A

M

A

R

A

L

M

A

T

O

S

G

1

G

1

G

1

G

1

G

1

G1

G

1

a

c

1

. G

8

G

9

G

1

0

a

c

1

. G

1

G

1

2

a

c

1

. G

1

8

a

c

2

.

G

2

6

G

3

0

G

3

1

a

c

1

.

G

3

0

G37

G

39

a

c

1

.

G

3

7

ac2. G

37

a

c

3

. G

3

7

a

c

1

.

F

5

F

1

4

F17

F

1

7

F

1

7

F

1

7

a

c

1

.

E

3

ac1. E

4

C

1

0

C11

C

1

1

C

1

1

a

c

1

.

R

u

a

C

h

a

m

a

n

c

u

l

a

a

c

2

.

R

u

a

C

h

a

m

a

n

c

u

l

a

a

c

1

.

G

1

4

a

c

2

.

G

1

4

a

c

2

.

E

3

D

2

3

D

2

3

D

2

3

logo ichab-etsam.jpglogo ichab-etsam.jpglogo ichab-etsam.jpglogo ichab-etsam.jpglogo ichab-etsam.jpg

logo_asf_verticalS.pnglogo_asf_verticalS.pnglogo_asf_verticalS.pnglogo_asf_verticalS.pnglogo_asf_verticalS.png

Listado de viales

N

FECHA:

15.06.2019

IDENTIFICACIÓN DE VIARIOS

SECTOR G CHAMANCULO C0 20 100m40 60 80

Escala 1/2000

Nombre Longitud

G5

G6

G7

G13

G14

G15

G21

G8 G16

G22

G23

G24

G29

G30

G31

G32

G37

G38

G39

ac1. G1

ac1. G8

ac1. G30

ac1. G37

SECTOR G

G1

G2

G3

G9

G10

G11

G17

G4 G12

G18

G19

G20

G25

G26

G27

G28

G33

G34

G35

G36

María Nidia Balbuena

Xavier Palacín Domínguez

ac1. G5

ac1. G18

ac1. G26

ac2. G26

ac2. G37

ac3. G37

ac1. G14

ac2. G14

ac1. R.

Chamancula

ac2. R.

Chamancula

15.9m

10.3m

12.6m

17.0m

19.3m

5.0m

31.7m

6.7m

13.1m

12.9m

9.4m

19.4m

21.3m

168.6m

19.6m

66.8m

32.2m

48.4m

18.4m

66.9m

7.6m

89.6m

100.8m

112.7m

81.8m

116.4m

60.1m

78.2m

43.8m

53.2m

81.9m

161.2m

58.9m

53.3m

44.2m

62.6m

23.9m

9.9m

36.2m

46.12m

54.7m

91.01m

315.2m

24.4m

63.3m

114.1m

64.5m

56.4m

11.0m

272.3m

66.9m

44.4m

73.8m

45

Page 46: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

RU

A

A5

R

U

A

A

8

a

c

4

.

A

.

A

RUA Saraiva

R

U

A

S

a

r

a

iv

a

R

U

A

A

i

d

a

A

u

g

u

s

t

o

A

u

g

u

s

t

o

a

c

1

.A

8

E

1

3

R

U

A

S

a

r

a

iv

a

E

3

E

3

E

3

E

3

E

2

E

2

E

1

E

1

E

5

E

5

E

6

E

4

E

4

E

4

E

4

E

9

E

1

9

E

1

9

E

2

0

E

1

3

E

1

4

E

1

4

E

1

8

E

1

8

E

1

7

E

1

7

F

8

F

1

F

1

F

6

F

2

F

5

F

3

F

3

F4

F4

a

c

1

. U

n

ia

o

F

a

b

r

il d

e

M

o

ç

a

m

b

iq

u

e

ac1. F

8

F

1

7

F

1

7

a

c

1

.

E

2

ac1. E

4

a

c

2

.

E

4

E

9

E

1

9

E

2

3

R

U

A

E

23

R

U

A

E

2

3

a

c

1

. A

1

a

c

2

. A

1

H

1

H

1

H1

H2

H2

H

3

H

4

H

4

H

4

H4

H

4

H

5

H

5

H

5

H

6

H

6

H

6

H5

a

c

1

.

H

6

H

7

H7

a

c

1

. H

5

R

U

A

A

i

d

a

A

u

g

u

s

t

o

R

U

A

A

id

a

A

u

g

u

s

t

o

a

c

3

.

R

u

a

A

i

d

a

A

u

g

u

s

t

o

R

.

U

n

i

a

o

F

a

b

r

i

l

d

e

M

o

ç

a

m

b

i

q

u

e

I2

I2

I

2

I

3

I

3

I3

I3

I3

I

1

I

1

I

4 I5

I5

I5

I

5

I

6

I

7

I7

I7

I7

I

8

I

9

I

9

I

9

I8

I

8

I

9

I9

I9

I9

I9

ac1.

I9

a

c

1

.

I

9

a

c

1

.

I

3

a

c

2

.

I

3

a

c

3

. I3

a

c

4

.

I

3

I

1

0

a

c

1

.

I1

0

I

1

1

I

1

1

I

1

1

I

1

1

I7

I12

I12

a

c

1

.

I

1

2

a

c

2

.

I1

2

ac3.

I12

I

1

3

I13

I13

I1

4

I

1

7

ac2. R

ua

A

id

a

A

ug

usto

I15

I15

I15

I

1

5

I

1

6

a

c

1

.

I1

5

a

c

1

.

R

u

a

A

i

d

a

A

u

g

u

s

t

o

J

8

a

c

4

.

J

8

J

2

a

c

5

.

J

8

ac1. R

U

A

S

A

R

A

IV

A

R

U

A

S

a

r

a

i

v

a

a

c

2

.

E

3

E

4

.\referencias externas\Q19C20.jpg

.\referencias externas\Q18C33-34.jpg

logo ichab-etsam.jpglogo ichab-etsam.jpglogo ichab-etsam.jpglogo ichab-etsam.jpglogo ichab-etsam.jpg

logo_asf_verticalS.pnglogo_asf_verticalS.pnglogo_asf_verticalS.pnglogo_asf_verticalS.pnglogo_asf_verticalS.png

Listado de viales

Nombre Dimensión

H1

H2

H3

H4

H5

H6

H7

R. Saraiva

ac1. R. Saraiva

101.2m

63.7m

26.8m

208.4m

189.7m

93.1m

77.3m

407.9m

14.9m

ac3. A.A.

95.4m

2.1m

20.1m

ac1. H6

ac1. H5

N

FECHA:

15.06.2019

IDENTIFICACIÓN DE VIARIOS

SECTOR H CHAMANCULO C0 20 100m40 60 80

Escala 1/2000

SECTOR H

María Nidia Balbuena

Xavier Palacín Domínguez

46

Page 47: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

.\referencias externas\Q19C20.jpg

.\referencias externas\Q18C33-34.jpg

RUA Saraiva

R

U

A

S

a

r

a

iv

a

R

U

A

A

i

d

a

A

u

g

u

s

t

o

R

U

A

S

a

r

a

iv

a

E

3

E

3

E

2

E

1

E

1

E

5

E

5

E

6

E

4

E

4

E

9

E

1

9

E

1

9

E

2

0

E

1

8

F

1

7

a

c

1

.

E

2

ac1. E

4

a

c

2

.

E

4

E

1

9

E

2

3

R

U

A

E

23

R

U

A

E

2

3

a

c

1

. A

1

a

c

2

. A

1

H

1

H

1

H1

H2

H2

H

3

H

4

H

4

H

4

H4

H

4

H

5

H

5

H

5

H

6

H

6

H

6

H5

a

c

1

.

H

6

H

7

H7

a

c

1

. H

5

R

U

A

A

i

d

a

A

u

g

u

s

t

o

R

U

A

A

id

a

A

u

g

u

s

t

o

a

c

3

.

R

u

a

A

i

d

a

A

u

g

u

s

t

o

R

.

U

n

i

a

o

F

a

b

r

i

l

d

e

M

o

ç

a

m

b

i

q

u

e

I1

I

1

I2

I2

I

2

I

3

I

3

I

3

I3

I3

I3

I

1

I

1

I

1

I

1

I

1

I

1

I

1

I

3

I

4 I5

I5

I5

I

5

I

6

I

7

I7

I7

I7

I

8

I

9

I

9

I

9

I8

I

8

I

9

I9

I9

I9

I9

ac1.

I9

a

c

1

.

I

9

a

c

1

.I

1

a

c

1

.

I

3

a

c

2

.

I

3

a

c

3

. I3

a

c

4

.

I

3

I

1

0

a

c

1

.

I1

0

I

1

1

I

1

1

I

1

1

I

1

1

I7

I12

I12

a

c

1

.

I

1

2

a

c

2

.

I1

2

ac3.

I12

I

1

3

I13

I13

I1

4

I

1

7

ac2. R

ua

A

id

a

A

ug

usto

I15

I15

I15

I

1

5

I

1

6

a

c

1

.

I1

5

a

c

1

.

R

u

a

A

i

d

a

A

u

g

u

s

t

o

a

c

2

.

I

1

J

8

J

8

J

8

a

c

1

.

J

8

a

c

3

.

J

8

a

c

4

.

J

8

J

8

J

9

J

9

J

2

J

2

a

c

5

.

J

8

ac1. R

U

A

S

A

R

A

IV

A

R

U

A

S

a

r

a

i

v

a

E

4

logo ichab-etsam.jpglogo ichab-etsam.jpglogo ichab-etsam.jpglogo ichab-etsam.jpglogo ichab-etsam.jpg

logo_asf_verticalS.pnglogo_asf_verticalS.pnglogo_asf_verticalS.pnglogo_asf_verticalS.pnglogo_asf_verticalS.png

Listado de viales

N

FECHA:

15.06.2019

IDENTIFICACIÓN DE VIARIOS

SECTOR I CHAMANCULO C0 20 100m40 60 80

Escala 1/2000

Nombre Longitud

I5

I6

I7

I13

I14

I15

ac3. I3

I8 I16

ac4. I3

ac1. I9

ac1. I10

SECTOR I

I1

I2

I3

I9

I10

I11

ac5. J8

I4 I12

ac1. I1

ac2. I3

ac1. I3

María Nidia Balbuena

Xavier Palacín Domínguez

17.6m

17.9m

6.6m

9.3m

41.4m

31.3m

17.3m

23.7m

102.6m

76.3m

213.6m

29.7m

271.3m

53.8m

86.3m

25.8m

165.4m

34.0m

259.4m

87.7m

327.5m

48.2m

139.6m

85.8m

ac1. I9

ac1. I15

ac1. A.A.

ac1. I12

ac2. I12

ac3. I12

14.9m

6.9m

19.2m

9.9m

41.9m

56.9m

46.3mac2 A.A.

47

Page 48: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

logo ichab-etsam.jpglogo ichab-etsam.jpglogo ichab-etsam.jpglogo ichab-etsam.jpglogo ichab-etsam.jpg

logo_asf_verticalS.pnglogo_asf_verticalS.pnglogo_asf_verticalS.pnglogo_asf_verticalS.pnglogo_asf_verticalS.png

.\referencias externas\Q19C20.jpg

.\referencias externas\Q18C33-34.jpg

R

U

A

A

2R

U

AA

2

R

U

A

A

2

R

U

A

E

2

3

A

V

.

A

M

A

R

A

L

M

A

TO

S

AV

.

AM

AR

AL

MA

TO

S

RU

A

A4

RU

A

A5

R

U

A

A

5

RU

A

A5

a

c

4

.A

2

R

U

A

A

8

R

U

A

A

8

R

U

A

A

8

a

c

4

.

A

.

A

RUA Saraiva

R

U

A

S

a

r

a

iv

a

R

U

A

A

1

1

R

U

A

A

1

1

R

U

A

A

1

3

R

U

A

A

1

3

R

U

A

A

1

3

ac1.A5

a

c

1

.A

1

4

R

U

A

A

i

d

a

A

u

g

u

s

t

o

R

U

A

A

id

a

A

u

g

u

s

t

o

R

U

A

A

i

d

a

A

u

g

u

s

t

o

RU

A

A16

R

U

A

A

1

6

R

U

A

A

1

6

R

U

A

A

1

5

R

U

A

A

1

5

A

4

R

U

A

E

2

3

R

U

A

A

1

6

R

U

A

n

°

2

2

7

3

A

2

0

A

2

0

RU

A

A20

R

U

A

A

2

0

R

U

A

A

21

R

U

A

A

21

R

U

A

A

2

1

a

c

1

.

A

2

1

a

c

5

.2

2

7

3

a

c

7

.A

.A

a

c

6

.A

.A

a

c

5

.A

.A

ac2.A

4

a

c

1

.

A

4

ac3.A

m

ato

s

RU

A

A12

R

U

A

A

1

2

a

c

2

.

A

8

a

c

2

.

A

5

a

c

1

.

A

2

ac2.A

2

a

c

3

.

A

2

a

c

1

.A

8

E

1

3

R

U

A

S

a

r

a

iv

a

E

3

E

3

E

4

E

4

E

9

E

1

9

E

1

9

E

2

0

E

1

0

E

1

2

E

7

E

7

E

7

E

7

E

1

3

E

1

3

E

1

4

E

1

4

E

1

5

E

1

5

E

1

6

E

1

8

E

1

8

E

1

7

E

1

7

E

2

2

E

2

3

E

2

4

E

2

1

E8

E

9

E

1

4

E

1

4

E

1

9

E

2

3

R

U

A

E

23

R

U

A

E

2

3

a

c

1

. A

1

a

c

2

. A

1

H

1

H

1

H1

H2

H2

H

3

H

4

H

4

H

4

H4

H

4

H

5

H

5

H

5

H

6

H

6

H

6

H5

a

c

1

.

H

6

H

7

H7

a

c

1

. H

5

R

U

A

A

i

d

a

A

u

g

u

s

t

o

R

U

A

A

id

a

A

u

g

u

s

t

o

a

c

3

.

R

u

a

A

i

d

a

A

u

g

u

s

t

o

R

.

U

n

i

a

o

F

a

b

r

i

l

d

e

I1

I

1

I2

I2

I

2

I

3

I

3

I

3

I3

I3

I3

I

1

I

1

I

1

I

1

I

1

I

1

I

1

I

3

I

4 I5

I5I5

I

5

I

6

I

7

I7

I7

I7

I

8

I

9

I

9

I

9

I8

I

8

I

9

I9

I9

I9

ac1.

I9

a

c

1

.

I

9

a

c

1

.I

1

a

c

1

.

I

3

a

c

2

.

I

3

a

c

3

. I3

a

c

4

.

I

3

I

1

0

a

c

1

.

I1

0

I

1

1

I7

I12

I12

a

c

1

.

I

1

2

a

c

2

.

I1

2

ac3.

I12

I

1

3

I13

I13

I1

4

I

1

7

ac2. R

ua

A

id

a

A

ug

usto

I15

I15

I15

I

1

5

I

1

6

a

c

2

.

I

1

J1

J1

J1

J1

a

c

1

. J

1

J

3

J

4

J

3

J

3

J5

J

6

J

6

J

7

J

7

J

7

J

8

J

8

J

8

J

8

J

8

a

c

2

.

J

8

a

c

1

.

J

8

a

c

3

.

J

8

a

c

4

.

J

8

J

8

J

9

J

9

J

2

J

2

J

2

a

c

1

.J

2

a

c

5

.

J

8

ac1. R

U

A

S

A

R

A

IV

A

R

U

A

S

a

r

a

i

v

a

a

c

1

.

A

2

0

ac1.A

5

a

c

1

.

A

1

6

Listado de viales

Nombre Dimensión

J1

J2

J3

J5

J6

J7

J9

J4 J8

ac1. J1

ac1. J2

ac4. J8

N

FECHA:

15.06.2019

IDENTIFICACIÓN DE VIARIOS

SECTOR J CHAMANCULO C0 20 100m40 60 80

Escala 1/2000

SECTOR J

María Nidia Balbuena

Xavier Palacín Domínguez193.5m

162.2m

76.6m

86.9m

22.0m

43.8m

360.1m

129.7m

95.3m

96.4m

40.4m

11.9m

ac3. J8

ac2. J8

ac1. J8

ac2 I1

66.1m

37.2m

17.3m

53.5m

48

Page 49: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

.\referencias externas\Q19C20.jpg

.\referencias externas\Q18C33-34.jpg

logo ichab-etsam.jpglogo ichab-etsam.jpglogo ichab-etsam.jpglogo ichab-etsam.jpg

logo_asf_verticalS.pnglogo_asf_verticalS.pnglogo_asf_verticalS.pnglogo_asf_verticalS.png

R

U

A

E

R

U

AD

RU

A

E

R

U

A

C

B1

B19

C

1

6

C

1

6

C20

C20C20

C20

C20

C23

C21

C

2

2

C

24

C24

C24

C24

C24

C

2

4

R

u

a

d

o

R

u

a

d

o

C

h

a

m

a

n

c

u

la

R

U

A

T

I

N

D

Z

A

U

RUA

TINDZAU

C

1

9

C

2

5

C

2

6

C

2

7

C

2

7

C

2

8

C

2

8

C17

D

1

D2

D5

D

6

D

6

D

1

1

D

1

1

D

8

D

8

D9

D

1

0

D

1

2

D

1

3

D

1

3

D

10

D10

R

u

a

d

o

C

h

a

m

a

n

c

u

l

a

D15

D

1

4

D

1

4

D

1

6

a

c

1

. D

4

D

4

D

4

D

4

D

2

4

D

2

2

D

2

2

D

1

7

D

1

7

D

1

8

D

2

3

D

9

R

U

A

T

IN

D

Z

A

U

RUA

TINDZAU

D3

D4

D

4

D5

D

7

D

7

D15

a

c

1

.

D

1

5

C

2

0

C

2

0

a

c

2

.

R

U

A

T

I

N

D

Z

A

U

K1

K

1

K

2

K

2

K

2

K

2

K

2

a

c

3

.

K

1

a

c

2

.

K

1

a

c

1

. K

1

a

c

1

. K

2

K

3

K3

K3

K3

K

4

K

4

K

4

K

5

K

5

K

6

K7

a

c

3

. R

U

A

T

IN

D

Z

A

U

K

8

K

8

K

9

K

9

K

1

0

K

1

1

a

c

1

.

K

1

1

K

1

2

K

1

2

ac1. K12

K13

a

c

1

.

B

1

D

1

3

D

1

3

D

1

3

D

1

3

Listado de viales

N

FECHA:

15.06.2019

IDENTIFICACIÓN DE VIARIOS

SECTOR K CHAMANCULO C0 20 100m40 60 80

Escala 1/2000

Nombre Longitud

K5

K6

K7

K13

K8

SECTOR K

K1

K2

K3

K9

K10

K11

K4 K12

María Nidia Balbuena

Xavier Palacín Domínguez

22.4m

11.4m

53.1m

42.1m

33.1m

91.3m

43.4m

37.9m

137.3m

18.2m

14.6m

13.5m

52.7m

119.9m

132.2m

188.1m

173.5m

28.2m

33.2m

128.4m

ac1. K2

ac1. K1

ac2. K1

ac3. K1

ac3. Rua

Tindzau

ac1. k11

ac1. k12

49

Page 50: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

ANEXO V

50

Page 51: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

Maputo Urban Improvement Development Initiative Project Title Habitat 4: From Slum upgrading to urban improvement sustainable

development Project Objectives ACCESS TO THE RIGHT TO THE CITY & URBAN IMPROVEMENT

SUSTAINABLE DEVELOPMENT Location Chamanculo C, Maputo, Mozambique Project Duration 3-4 years Total Project Cost Main Partners CMM, WSUP, ASF Beneficiaries number of families.

For the moment we don’t have the exact number of families of Chamanculo C. There was a projection of 7.500 families but we are checking that figure. It is likely going to be nearer 6.000 families.

-

Background and Challenges faced in low-income areas of Maputo

History & Achievements of the project up until now:

History: Chamanculo C Barrio, is a non-structured and highly densified informal settlement based

very near the centre of Maputo. Chamanculo has approximately 6.000 families. Maputo has merely 15km2 of formal city -“Maputo Ciment”- and 75km2 of informal city. Maputo has developed a massive DUAT attribution method that cannot be applied at a highly densified informal settlement. 37% of plots in Q18-22 could not fulfill the requirements to access DUAT (minum 100m2 area and direct access to the street). Achievements: developed a 6 steps method into DUAT, “land ownership”. Step 1 knowing the families; Step 2 georeferencial survey; Step 3 street improvement; Step 4 participatory urban design; Step 5 DUAT application; Step 6 DUAT assignment; 32 DUATs attributed; Occupation map in “Quarteiroes” 18, 19, 20, 21 y 22;

51

Page 52: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

Urban improvement approach to be taken by project partners

Outline current approach to urban planning – successes and constraints in Chamulculo C?

6 steps method Street improvement (impacts on accessibility, mobility, security, septic-tank collectors and rubbish-carts access, soil permeability, social place-making) Need the support of the families, sometimes difficult.

Local needs assessment

Infraestructures Public space - STREETS + OPEN SPACE SOCIAL EMPOWERMENT Land tenure RIGHT TO THE CITY DEBATE

Issues to be addressed

Right to the city debate Land tenure Provission of infrastructure

What examples can we draw on

Who will benefit and how?

Who: Directly families of Chamanculo C and indirectly all citizens in Maputo. How: supporting and assisting different agents, throw out actions related with the improvement of habitat. Helping with the mapping of the Barrio. Working with participatory planning. Working with local authorities. Workshops

Changes required to the enabling environment (legislation, regulations)

Mozambican urban norms are not adaptable to this kind of highly densified neighbourhood. Some voices want to resettle and start from scratch. If these models project not only in paper but physically how this city might be, it would be easier to advocate norms adaptable to this kind of neighbourhood so that families can stay but dignified livelihood is guaranteed.

52

Page 53: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

It is necessary a particular municipality position about the rights of the informal settlements and the intervention strategies to transform them.

Environmental impact assessment

Timeline of overall project and its components

¾ years

Impact

Right to the city Social and economical sustainability: families have created a solid community and live very near their sources of income. When resettled they lose the stability of community and start depending on a time and economic unaffordable undignified mobility system. Environmental sustainability: access to dignified sanitation, water, fire evacuation, waste management, streets, ventilation, shadow, open public space, open private space, floor permeability and a long etc of facts jeopardise livelihood when not managed commonly.

Sustainability (financial, environmental)

Monitoring and Evaluation Plan

Family Table

Methods

6 steps method for access to DUAT

Tools

Human resources (professionals and volunteers), participatory workshops, 6 method step.

Long Term prospects – how will the learning form this project be put to good use. What are the prospects for scale up?

Good practices

53

Page 54: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

Model for other urbanizations plans in informal settlement

Consolidation of an urban planning normative that can be used in other informal settlements.

TEAM

WSUP

ASF (Arquitectura sin Fronteras)

IAJ (Instituto de Acceso a la Justicia)

INFATEC - (ASF)

CMM (Consejo Municipal de Maputo)

Budget of overall project and its components

Impact chain

54

Page 55: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

ANEXO VI

55

Page 56: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

56

Page 57: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

ANEXO VII

57

Page 58: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

MUNICÍPIO DE MAPUTO_________

CONSELHO MUNICIPAL

DIRECÇÃO MUNICIPAL DE PLANEAMENTO URBANO E AMBIENTE

ESTRATÉGIA MUNICIPAL E METODOLOGIA DE INTERVENÇÃO EM

ASSENTAMENTOS INFORMAIS

Abril, 2010

58

Page 59: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

CONSELHO MUNICIPAL DE MAPUTO

Estratégia Municipal e Metodologia de Intervenção em Assentamentos Informais 2

ÍNDICE

APRESENTAÇÃO ............................................................................................................................. 31. INTRODUÇÃO............................................................................................................................. 42. OBJECTIVOS.............................................................................................................................. 7

2.1. Objectivos específicos........................................................................................ 83. CONTEXTUALIZAÇÃO............................................................................................................... 8

3.1. Características dos Assentamentos Informais...................................................103.2. Alguns indicadores da dimensão do problema ..................................................11

3.2.1. Indicadores quantitativos ..............................................................................113.2.2. Indicadores qualitativos ................................................................................12

4. UNIVERSO POTENCIAL PARA INTERVENÇÃO.................................................................... 134.1. Categorias de assentamento informal ...............................................................15

4.1.1. Categoria A_ Área Residencial Planificada de Alta Densidade.....................154.1.2. Categoria B_ Área Residencial Planificada de Média Densidade .................164.1.3. Categoria C_ Área Residencial Planificada de Baixa Densidade..................184.1.4. Categoria D_ Área Residencial Não Planificada de Alta Densidade .............194.1.5. Categoria E_ Área Residencial Não Planificada de Média Densidade..........204.1.6. Categoria F_ Área Residencial Não Planificada de Baixa Densidade...........22

5. PRINCÍPIOS E PRESSUPOSTOS METODOLÓGICOS .......................................................... 255.1. Abordagem Integrada........................................................................................265.2. Fortalecimento de iniciativas locais associativas ...............................................275.3. Valorização do capital social local .....................................................................285.4. Foco no Desenvolvimento Humano...................................................................295.5. Participação Comunitária ..................................................................................295.6. A adopção de medidas preventivas...................................................................305.7. Articulação e ampliação de parcerias ................................................................315.8. Desenvolvimento Institucional ...........................................................................325.9. Gestão Compartilhada.......................................................................................33

6. EIXOS E COMPONENTES DE INTERVENÇÃO...................................................................... 336.1. Intervenção para Melhoramento de Bairros.......................................................34

6.1.1. Objectivo ......................................................................................................346.1.2. Universo alvo................................................................................................346.1.3. Modalidades de intervenção.........................................................................356.1.4. Critérios de selecção de áreas para intervenção ..........................................356.1.5. Faseamento e principais etapas ...................................................................366.1.6. Estimativa de custos.....................................................................................37

6.2. Intervenção para Regularização Massiva..........................................................386.2.1. Objectivo ......................................................................................................386.2.2. Universo alvo................................................................................................386.2.3. Modalidades de intervenção.........................................................................386.2.4. Critérios de selecção de áreas para intervenção ..........................................396.2.5. Faseamento e principais etapas ...................................................................396.2.6. Estimativa de custos.....................................................................................40

6.3. Intervenção em Áreas de Risco.........................................................................406.3.1. Objectivo ......................................................................................................416.3.2. Universo alvo................................................................................................416.3.3. Modalidades de intervenção.........................................................................416.3.4. Critérios de selecção de áreas para intervenção ..........................................416.3.5. Faseamento e principais etapas ...................................................................426.3.6. Estimativa de custos.....................................................................................43

7. ARRANJO INSTITUCIONAL .................................................................................................... 438. CONSIDERAÇÕES FINAIS ...................................................................................................... 44

59

Page 60: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

CONSELHO MUNICIPAL DE MAPUTO

Estratégia Municipal e Metodologia de Intervenção em Assentamentos Informais 3

APRESENTAÇÃO

Este documento constitui a proposta de estratégia municipal de intervenção em

assentamentos informais, a ser desenvolvida pelo Município de Maputo, que de

um modo geral deverá constituir um grupo de directivas que devem ser seguidas

pelas intervenções em assentamentos urbanos informais espalhados pelos

diversos bairros da cidade de Maputo.

O documento está estruturado em nove capítulos, compreendendo, além da

introdução; os objectivos; a contextualização, onde é caracterizado o

assentamento informal; um universo potencial para intervenção, onde são

diferenciados as diversas categorias do assentamento informal; os princípios

básicos de intervenção; os pressupostos metodológicos para intervenção; os

eixos e componentes de intervenção; arranjo institucional e considerações finais.

60

Page 61: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

CONSELHO MUNICIPAL DE MAPUTO

Estratégia Municipal e Metodologia de Intervenção em Assentamentos Informais 4

1. INTRODUÇÃO

A ocupação do espaço urbano periférico à zona central das cidades

moçambicanas em geral, ordenadas e urbanizadas para a instalação da

comunidade colonial, até a independência nacional em 1975, foi feita

historicamente sem garantias aos seus ocupantes de qualquer segurança quanto

aos seus direitos em relação ao espaço que ocupavam.

Nos dias de hoje, cerca de 800.000 pessoas vivem em bairros de formação

espontânea na cidade de Maputo, também chamados informais, ou “slums”. Esta

população aumenta mais, e mais depressa, que a população dos bairros

urbanizados, e isso agrava constantemente as suas já muito precárias condições

de vida.

As experiências do trabalho organizativo, de participação dos residentes, e de

formação dos técnicos envolvidos nos diferentes projectos de Reordenamento e

Urbanização de Assentamentos Informais no Município de Maputo têm alcançado

resultados que contribuem muito para a melhoria geral das condições de

habitação, acesso e saneamento urbano e, ainda, para motivar as entidades

responsáveis pela instalação de infra-estruturas tais como abastecimento de água

e energia eléctrica a estender as suas redes a estes bairros.

De maneira geral, a intervenção integrada nos assentamentos humanos precários

em Moçambique poderá contribuir para a redução da pobreza urbana. Em termos

específicos, a concepção e a aplicação de metodologias integradas e

participativas de intervenção em assentamentos informais do Município de

Maputo, abrangendo os aspectos urbano-habitacionais, fundiários, ambientais e

sócio-económicos, devem contribuir para a formulação de uma Estratégia Global

de Reordenamento e Urbanização de Assentamentos Informais pelo Conselho

Municipal de Maputo - CMM.

Implementar uma Estratégia Global de Reordenamento e Urbanização de

Assentamentos Informais na Cidade de Maputo é não apenas uma condição

61

Page 62: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

CONSELHO MUNICIPAL DE MAPUTO

Estratégia Municipal e Metodologia de Intervenção em Assentamentos Informais 5

necessária para a materialização de uma das directrizes fundamentais do Plano

de Estrutura Urbana do Município de Maputo - PEUMM, mas é também um

instrumento de justiça social fundamental, tendo em vista a relação indissociável

entre exclusão urbana e exclusão social.

A presente estratégia está inserida no processo de formulação dos marcos da

política urbana do município e tem como objecto uma das prioridades deste

processo.

A prioridade para esta questão está inscrita no Programa Quinquenal do CMM

2009-2013, e nas acções do Programa de Desenvolvimento Municipal de Maputo,

o PROMAPUTO.

O Conselho Municipal de Maputo (CMM) e seu Presidente, tomaram posse em

Fevereiro de 2009 e de imediato foram desencadeadas acções de natureza

estratégica e operacional, com destaque para a elaboração do Programa

Quinquenal do CMM 2009-20131, instrumento fundamental de operacionalização

dos objectivos estratégicos do Manifesto Eleitoral, comando que estabelece a

orientação política para a governação do presente mandato autárquico.

O CMM procedeu à elaboração do seu Programa Quinquenal com base nas

preocupações levantadas pelos munícipes durante a campanha eleitoral de 2008,

combinadas com os resultados da 3ª Edição do “Report Card2”, bem como com o

Relatório do Fim do Mandato do anterior Executivo e observação da realidade

concreta do Município. Além disso, na sua elaboração, teve-se em conta as

políticas, planos, programas e projectos de âmbito nacional e sectorial, com

especial destaque para o Plano de Acção para a Redução da Pobreza Absoluta

(PARPA), o Plano Económico e Social (PES 2009), a Agenda 2025, bem como e

1 O Programa Quinquenal do CMM foi aprovado pela Sessão Extraordinária da Assembléia Municipal realizada no dia 30 de Abril de 2009, depois de consultas efectuadas ao Conselho Consultivo do CMM, ao Grupo de Conselheiros do CMM, aos Parceiros do Sector Público e Privado bem como a Organizações da Sociedade Civil.

2 Report Card é o inquérito feito anualmente aos munícipes, em todos os distritos, através do qual se avaliam as suas percepções relativamente à governação autárquica e qualidade dos serviços prestados pelo Conselho Municipal de Maputo. Em 2007, realizou-se a 3ª Edição, cujos resultados foram publicitados em 2008. O inquérito é realizado por uma agência de consultoria privada.

62

Page 63: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

CONSELHO MUNICIPAL DE MAPUTO

Estratégia Municipal e Metodologia de Intervenção em Assentamentos Informais 6

principalmente para o programa municipal em curso, o PROMAPUTO – Programa

de Desenvolvimento Municipal de Maputo.

Concebido em duas fases para um período total de 10 anos (2007-2016), o

PROMAPUTO constitui o principal eixo operacional do Conselho Municipal de

Maputo de resposta às aspirações dos Munícipes e à necessidade de melhoria

incremental dos serviços prestados. Configura-se como uma reforma de natureza

estrutural, cujo objectivo principal consiste em aumentar a cobertura e qualidade

dos serviços prestados pelo CMM aos munícipes através de: (i) fortalecimento

institucional; (ii) incremento da capacidade financeira e, (iii) melhoria da

governação municipal.

Na sua essência o PROMAPUTO é uma estratégia de reforma institucional

através da qual o CMM pretende introduzir transformações básicas profundas no

Município que permitam assegurar a perenidade das mudanças desejadas e a

sustentabilidade no domínio de recursos humanos e de investimentos de grande

vulto no futuro. Por outro lado, também serve de instrumento de mobilização do

financiamento adicional necessário para implementação do Programa Quinquenal

do CMM e de todas as iniciativas visando o desenvolvimento integrado da Cidade

de Maputo nos próximos anos.

O PROMAPUTO inclui entre suas actividades a elaboração de instrumentos de

ordenamento territorial, com destaque para o já referido Plano de Estrutura

Urbana do Município de Maputo3 e para os planos parciais de urbanização para

diversos bairros da cidade. Com estes planos, o CMM pretende, por um lado,

responder às necessidades de provisão aos seus munícipes do espaço

habitacional urbanizado e a sua atribuição, o reordenamento das áreas

habitacionais de ocupação desordenada, e por outro lado assegurar o Direito de

Uso e Aproveitamento da Terra (DUAT).

A Estratégia Global de Reordenamento e Urbanização de Assentamentos

Informais é aqui formulada basicamente a partir do desenvolvimento de

metodologia de intervenção de reordenamento do bairro Chamanculo, e mais 3 O PEUMM foi aprovado pela Assembleia Municipal em Dezembro de 2009, em conformidade com o novo Regulamento da Lei de Ordenamento Territorial (Lei n.º 19/2007, de 18 de Julho).

63

Page 64: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

CONSELHO MUNICIPAL DE MAPUTO

Estratégia Municipal e Metodologia de Intervenção em Assentamentos Informais 7

recentemente na proposta de Cooperação Trilateral Brasil-Moçambique-Itália, a

ser aplicada ainda no mesmo espaço e, posteriormente avaliada e aprimorada

para sua reaplicação na escala da cidade.

A Estratégia a ser desenvolvida tem em vista a melhoria da qualidade de vida da

população dos assentamentos informais da cidade, na qual se pretende

desenvolver projectos necessários à urbanização integrada, regularização das

áreas e minimizar situações de risco em áreas informais, incluindo acções de

fomento do desenvolvimento socio-económico da população residente na área e a

execução de obras sectoriais prioritárias.

Ao mesmo tempo em que a presente estratégia prevê a elaboração dos projectos

necessários à urbanização integral das áreas informais, propõe também o

desenvolvimento de acções voltadas para o fortalecimento do capital social da

sua população, e o apoio à execução de obras prioritárias. Estas obras estão

propostas aqui como meio de resolver demandas existentes, e ao mesmo tempo,

consolidar a confiança e a parceria com a população, bem como fortalecer o

processo de capacitação na acção.

A consecução dos objectivos específicos dos projectos pressupõe acções

combinadas com ênfase componentes específicas como: Desenvolvimento dos

Estudos e Projectos; Apoio ao Desenvolvimento Social e Económico;

Fortalecimento Institucional; e Apoio à Execução de Obras Prioritárias.

Os investimentos nestas áreas informais, deverão resultar em impactos

ambientais positivos no sentido de ordenar o uso e a ocupação do solo e de

melhorar as condições de habitabilidade, de segurança e de saneamento do

meio, eliminando vectores de transmissão de doenças e minimizando aspectos de

insalubridade e de vulnerabilidade social.

2. OBJECTIVOS

Estabelecer uma estratégia global que deverá nortear as intervenções em

assentamentos informais no município de Maputo.

64

Page 65: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

CONSELHO MUNICIPAL DE MAPUTO

Estratégia Municipal e Metodologia de Intervenção em Assentamentos Informais 8

2.1. Objectivos específicos

x Definir critérios de classificação de AI`s;

x Identificar e mapear todos AI’s do município de Maputo;

x Definir categorias e eixos de intervenção em AI’s;

x Estabelecer estratégias de intervenção global e para cada categoria de

AI`s;

x Definir níveis e etapas de intervenção em AI`s;

x Estabelecer mecanismos para a sustentabilidade das intervenções.

3. CONTEXTUALIZAÇÃO

Embora Moçambique seja rico em recursos naturais, sua renda per capita comum

é a segunda mais baixa do mundo. A pobreza em Moçambique é, em parte,

estrutural, causada entre outras por fraquezas inerentes à economia nacional,

mas as suas causas principais são largamente transitórias, surgindo dos 16 anos

de guerra de desestabilização que precedeu o Acordo de Paz de 1994.

Segundo o Relatório Nacional de Desenvolvimento Humano de Moçambique

2005, (elaborado pelo UNDP em parceria com o INE), a pobreza humana em

Moçambique reduziu de 55.9 em 1997 para 48.9 em 2003 (ou seja 13%), previsto

para 2006 uma redução para 43.7. Neste sentido, restringir a incidência da

pobreza é uma das preocupações chave do Governo de Moçambique e a

definição de uma política direccionada ao combate da exclusão urbana, incluindo

a implementação de instrumentos de planeamento e gestão urbana com esta

orientação, pode contribuir efectivamente para o combate da exclusão social e

para a redução da pobreza absoluta.

O Conselho Municipal de Maputo (CMM), tem em execução um Programa de

Desenvolvimento Municipal (PROMAPUTO), com financiamento do Banco

Mundial, concebido para um período de 10 anos (2007-2016) em cumprimento

65

Page 66: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

CONSELHO MUNICIPAL DE MAPUTO

Estratégia Municipal e Metodologia de Intervenção em Assentamentos Informais 9

dos seus objectivos estratégicos, programa esse que envolve a provisão de

instrumentos de gestão urbana.

Neste contexto, o Município de Maputo encontra-se em um momento muito

importante da estruturação de sua política urbana, tendo passado recentemente

por um rico processo de debates técnicos e com a população, que culminou com

a Elaboração do PEUMM - Plano de Estrutura Urbana do Município de Maputo,

recentemente aprovado pela Assembleia Municipal e que estabelece o principio

da correcção da injustiça urbana como indispensável à criação de uma nova

cidade.

O PEUMM foi concebido como um instrumento de ordenamento da cidade, que

reflecte a filosofia da sua organização e em sua elaboração considerou-se que,

nesta fase da história do Município de Maputo, as prioridades devem ser todas

dirigidas para a correcção dos desvios e das injustiças históricas que a actual

estrutura espacial da cidade reflecte. Dentro desta premissa, a requalificação dos

bairros informais (“slums”) é considerada uma das estratégias essenciais.

Este instrumento de ordenamento territorial orienta-se por princípios de

desenvolvimento urbano coerentes com a Lei fundamental do país, tendo portanto

como foco os seguintes direitos dos cidadãos no que diz respeito à sua

urbanidade:

x o direito à cidade;

x o direito à terra urbanizada;

x o direita à moradia condigna;

x o direito ao saneamento ambiental;

x o direito ao transito seguro e à mobilidade urbana;

x o direito à infra-estrutura, aos serviços e aos equipamentos urbanos para a

educação, a saúde, a informação e a cultura, o desporto, o lazer e a

segurança pública; e

x o direito à participação.

Para dar resposta àqueles direitos, o PEUMM tem como base as seguintes

prioridades:

66

Page 67: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

CONSELHO MUNICIPAL DE MAPUTO

Estratégia Municipal e Metodologia de Intervenção em Assentamentos Informais 10

x reordenar os bairros informais;

x recuperar terreno para todas as actividades sociais, para os serviços e

para os equipamentos públicos;

x densificar a ocupação da cidade, para evitar a continuação da ocupação

desregrada do solo urbano; nos locais onde haja condições para o efeito

x reservar áreas para repor o equilíbrio ecológico e assegurar a qualidade

ambiental;

x estabelecer as condições necessárias à fluidez do transito e à mobilidade;

x promover a construção da habitação social;

x promover e facilitar o desenvolvimento da actividade de agricultura urbana;

x promover a diversificação das actividades e funções urbanas, evitando a

sub - urbanização e a segregação espacial e ambiental das camadas

sociais mais desfavorecidas; e

x reduzir as assimetrias sociais e os privilégios na escolha de locais para a

distribuição das redes de infra-estruturas de serviços e de equipamentos.

3.1. Características dos Assentamentos Informais

Em Maputo, mais de 60% da sua população vive em assentamentos informais,

assentamentos estes, que na maioria dos casos, surgem como consequência de

um processo longo e complexo de ajustamento das famílias, e dos indivíduos, a

condições adversas onde os seus interesses, muitas vezes opostos, encontram

formas de coexistência num equilíbrio precário mas, apesar de tudo, reconhecido

por todos dentro do assentamento informal, ainda que tal não pressuponha o

reconhecimento oficial pelas autoridades.

Muitas são as áreas residenciais afligidas por diversos factores que caracterizam

os assentamentos informais como: camadas sociais com baixos rendimentos,

direito de posse da terra ambíguo e inseguro, densidades elevadas, condições

ambientais impróprias, ausência de urbanização básica, baixa ou muito baixa

qualidade das construções, com insuficiência de serviços básicos como acesso

directo a residência, abastecimento de água, saneamento, drenagem, distribuição

67

Page 68: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

CONSELHO MUNICIPAL DE MAPUTO

Estratégia Municipal e Metodologia de Intervenção em Assentamentos Informais 11

de energia eléctrica ausência de uma cultura urbana, níveis altos de criminalidade

e marginalidade, dentre outros.

O PEUMM enquadra essencialmente o assentamento informal dentro do Espaço

Urbanizável, incluído no Perímetro Urbano do Município de Maputo e susceptível

de se transformar em Espaço Urbano. Os Espaços Urbanizáveis são

caracterizados por carecerem de infra-estruturas urbanas completas e, uma parte

considerável delas, serem de ocupação não planeada. Estes se subdividem em

duas categorias, nomeadamente, (i) Área Residencial Planificada e (ii) Área

Residencial Não Planificada, sendo que, as áreas de predominância habitacional

no Município de Maputo, são na sua maioria integrantes desta Classe.

Os assentamentos informais na cidade de Maputo, que não diferem muito, entre

si no que diz respeito aos seus principais problemas, terão de ser encarados e

resolvidos ou atacados dependendo das prioridades dos residentes de cada

assentamento/ bairro; intervenções estas que certamente contribuirão para o

melhoramento das condições de vida nestes bairros, mas, de maneira nenhuma

resolverá todos os problemas dos residentes, uma vez que a condição de

assentamento informal é a consequência de problemas nacionais e globais do

subdesenvolvimento de certas regiões e de cidades, com raízes num conjunto

complexo de causas sociais, económicas, culturais e políticas e em circunstâncias

que não se podem compreender nem resolver senão juntando e integrando

esforços em todas essas frentes.

3.2. Alguns indicadores da dimensão do problema

3.2.1. Indicadores quantitativos

x Cerca de 50% da área do Município de Maputo (parte continental,

excluindo Catembe e Inhaca) está coberta por assentamentos informais,

dos quais 30% destes são essencialmente habitacionais;

x Cerca de 75% da população do Município de Maputo vive em

assentamentos informais;

68

Page 69: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

CONSELHO MUNICIPAL DE MAPUTO

Estratégia Municipal e Metodologia de Intervenção em Assentamentos Informais 12

x Pouco mais de 75% da população do Município de Maputo é servida pela

rede formal de abastecimento de água (em certas horas do dia);

x 61% do território do Município de Maputo está coberto pela rede eléctrica;

x De acordo com o IAF4 2002/03 (in PEUMM, 2008), somente 13,7% de

todas as unidades de habitação utilizam casa de banho com rede de

esgotos, 21,6% utilizando casa de banho com fossa séptica. 33,6% tem

latrinas melhoradas e 30,6% tem latrinas não – melhoradas (quase um

terço);

x Segundo o Perfil do Sector Urbano em Moçambique (2007), a população

urbana é estimada em 36% (7,5 milhões de habitantes), com o crescimento

anualmente de 3,2 a 5%. Há em média 4,2 pessoas por agregado familiar.

Três quartos da população urbana vive em residências informais, e um

quinto de todos agregados é chefiado por mulheres.

3.2.2. Indicadores qualitativos

Os assentamentos informais são zonas urbanas em constante crescimento, e que

alguns dos quais não oferecem aos seus residentes, condições de vida

minimamente aceitáveis, apesar de existirem neles aspectos bastante atractivos,

sobretudo no que diz respeito à sua localização favorável em relação aos centros

de emprego e de serviços.

Os aspectos ou problemas mais evidentes que requerem atenção e medidas

correctivas para intervenção e melhoramento destes assentamentos são:

x Ocupação de lugares inadequados com risco de inundações e enxurradas;

x Inadequada integração na estrutura urbana da cidade, no sistema de ruas

e estradas ou na topografia do terreno;

x Falta de infra-estruturas básicas (água, saneamento, energia e iluminação

pública, remoção de lixo, comunicações, estradas e uma rede viária

adequada, drenagem);

x Alta densidade de ocupação do solo;

4 IAF – Inquérito a Agregados Familiares

69

Page 70: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

CONSELHO MUNICIPAL DE MAPUTO

Estratégia Municipal e Metodologia de Intervenção em Assentamentos Informais 13

x Baixa qualidade de construção;

x Baixo nível de integração social que retira a qualidade de cidadania a

população destas zonas;

x Inexistência de espaços públicos organizados e insuficientes serviços

sociais: escolas, serviços médicos, mercados, comércio organizado,

administração pública, polícia, equipamentos de lazer, edifícios religiosos

adequados e dignificados, equipamentos desportivos e culturais, bancos,

etc.

x Falta de segurança em relação à ocupação do talhão;

x Ignorância dos direitos legais e dos mecanismos aos quais apelar para a

defesa dos direitos próprios;

x Falta de um espírito comunal e de motivação para iniciativas associativas;

4. UNIVERSO POTENCIAL PARA INTERVENÇÃO

O Uso de Solo do Município se divide em duas classes, nomeadamente Solo

Urbanizado e Solo Urbanizável, ainda que existam outros usos como industriais,

agrícolas, de equipamentos e ecológico, que de um modo geral podem ser

enquadrados convenientemente dentro das primeiras duas classes, em áreas não

residenciais. Como nos referimo-nos anteriormente que O PEUMM enquadra

essencialmente o assentamento informal dentro do Espaço Urbanizável, sendo

susceptível de se transformar em Espaço Urbano, e nestas áreas, distinguem-se

aquelas que já tiveram algumas acções planificadas de urbanização,

principalmente, demarcação de talhões, abertura de acessos e infra-estruturas

como redes de distribuição de energia e água potável, mas razões diversas não

chegaram a ser devidamente regularizadas, daquelas áreas que foram ocupadas

sem terem sido precedidas de acções de planeamento urbano.

Nestas áreas observa-se uma acelerada densificação em baixa altura, em locais

carentes de ordenamento urbano e infraestrutural, num processo descontrolado

que dificultará, a curto e médio prazo o melhoramento das condições básicas de

vida dos seus ocupantes.

70

Page 71: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

CONSELHO MUNICIPAL DE MAPUTO

Estratégia Municipal e Metodologia de Intervenção em Assentamentos Informais 14

Estas áreas distinguem-se essencialmente do Espaço Urbanizado, porque este

último corresponde à área consolidada com infra-estruturas completas e ocupa

menos de 3% do Território Municipal. Fazem parte do Espaço Urbanizado, o

Distrito Municipal KaMpfumo (106.250 habitantes), o bairro do Triunfo e o do

Jardim. Esta classe de espaço concentra os principais equipamentos e serviços

públicos bem como grande parte do sistema de mobilidade e acessibilidade.

As Áreas Planificadas (PL) inseridas no Espaço Urbanizável, com algumas infra-

estruturas, com sistema viário predominantemente em terra são regra geral de

média densidade habitacional (entre 20 e 60 casas por hectare). Ocorrem alguns

casos com densidades mais altas, não obstante o facto de as casas serem

unifamiliares e de baixa altura na maior parte dos casos. Isto sucede porque de

forma não controlada, os talhões vão sendo ocupadas por mais de uma família.

As áreas com estas características localizam-se dispersas por todo o território

urbano da Município com destaque para o conjunto que agrega os bairros

Ferroviário, Laulane e 3 de Fevereiro, todos no DM 4, com uma superfície de 922

ha e com população estimada de 94.556 (2007), o bairro do Hulene “A” também

no DM4, partes dos Bairros da Maxaquene e da Polana Caniço A, no DM 3, bem

como os assentamentos recentes de Magoanine e Zimpeto no DM 5. A maior

parte dos assentamentos desta categoria de espaço, tiveram os seus planos de

urbanização elaborados nos últimos 30 anos.

As áreas designadas por Não Planeadas (NP) inseridas no Espaço Urbanizável,

e de desenvolvimento espontâneo ocupam cerca de 60% das áreas urbanizáveis,

existindo casos de zonas com densidade habitacional acima de 60 casas por

hectare, facto que dificulta iniciativas de reordenamento e melhoramento das

condições de vida da população. Estas zonas concentram-se nos subúrbios mais

antigos especialmente no DM KaNhlamankulo e DM 3, ocupando a quase a

totalidade dos Bairros do Chamanculo, da Mafalala e do Xipamanine.

Contudo, podemos considerar que o nosso universo potencial de intervenção em

assentamentos informais (independentemente do tipo de intervenção integrada a

71

Page 72: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

CONSELHO MUNICIPAL DE MAPUTO

Estratégia Municipal e Metodologia de Intervenção em Assentamentos Informais 15

realizar) abrange praticamente todos bairros dos Distritos Municipais

KaNhlamankulo, 3, 4 e 5 (na parte continental).

4.1. Categorias de assentamento informal

Dentro do universo do assentamento informal, definimos a seguir as suas

categorias. Para tal, e em conformidade com as classes definidas no PEUMM

(Área Residencial Planificada e Área Residencial Não Planificada), mencionadas

anteriormente, teremos seis (6) categorias de assentamento informal, que para a

sua categorização foram levados em consideração essencialmente dois aspectos

fundamentais, nomeadamente:

1. O traçado viário, que deverá ser classificado em (i) irregular (ii) e regular.

Ainda dentro do parâmetro irregular consideramos também a

percentagem da área de circulação pública dentro do assentamento e a

dimensão das ruas, e

2. A densidade das edificações, que deverá ser classificado em, (i) baixa,

quando inferior a 21 habitações por hectare, (ii) média, quando se situa

entre 20 e 60 habitações por hectare e (iii) alta, quando superior a 60

habitações por hectare, e que também deverá incluir o balanço das áreas

complementares em relação ao espaço do lar (talhão).

4.1.1. Categoria A_ Área Residencial Planificada de Alta Densidade

Área edificada sem infra-estruturas completas, de uso predominante residencial,

com habitações unifamiliares densamente implantadas, de um piso e distribuídos

por talhões alinhados ao longo de vias não pavimentadas e com densidade

superior a 60 casas por hectare.

Este tipo de áreas destacam-se nos bairros de Hulene A e Mavalane B,

Maxaquene D e no bairro da Polana Caniço “A”.

Nestas Zonas, as habitações são auto-construídas, em geral inacabadas,

erguidas em alvenaria de bloco de cimento e cobertas com chapas de zinco. A

72

Page 73: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

CONSELHO MUNICIPAL DE MAPUTO

Estratégia Municipal e Metodologia de Intervenção em Assentamentos Informais 16

elevada densidade habitacional é derivada do facto de existir mais de uma casa

em cada talhão.

Foram abertas ruas em terra batida com dimensão média de 6m de largura que

permitem a circulação de veículos motorizados. A zona beneficia de água

canalizada no quintal e através de fontanários, para além de terem acesso a

energia eléctrica. Existe nas proximidades dois grandes mercados informais a

uma distância não superior a 1.5km destes locais

O conjunto das zonas que caracterizam esta categoria ocupa cerca de 167,44ha,

correspondente a 0.54% da área da parte continental da cidade.

Em termos de equipamento social as zonas estão bem servidas por Escolas

Primárias; O bairro de Hulne A e Mavalane B estão fora do raio de influência das

Escolas Secundárias mais próximas.

Tabela 1. Assentamentos Informais da Categoria A

ORDEM DISTRITO MUNICIPAL BAIRRO

DESIGNAÇÃO DO

ASSENTAMENTO

AREA DO ASSENTAMENTO

(Ha)

POPULAÇÃO ESTIMADA DO

ASSENTAMENTONo DE

FAMILIAS

1KAMAXAKNI

Maxaquene A PL 30 4,31 1.463 2932 Maxaquene B PL 31 13,06 3.785 7573 Maxaquene D PL 34 45,36 13.518 2.704

4 KAMAVOTA Hulene A PL 27 104,71 28.240 5.648TOTAL 167,44 47.006 9.401

4.1.2. Categoria B_ Área Residencial Planificada de Média Densidade

Área edificada sem infra-estruturas completas, de uso predominante residencial,

com habitações unifamiliares de um piso e distribuídos por talhões alinhados ao

longo de vias não pavimentadas e com densidade entre 20 e 60 casas por

hectare.

As características desta categoria verificam-se nos bairros de Zimpeto Magoanine

B e Magoanine C; George Dimitrov, Malhazine, 25 de Junho A e B; Jardim, Luís

Cabral, Laulane, Ferroviário, 03 de Fevereiro, Mavalane B e Hulene A, Polana

Caniço “A e B”, Maxaquene B e C e por fim o bairro de Chamissava.

A zona que compreende os bairros de Zimpeto, Magoanine B e C, apresenta

casos de miscelânea do tipo de habitação (alvenaria com cobertura em chapas de

73

Page 74: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

CONSELHO MUNICIPAL DE MAPUTO

Estratégia Municipal e Metodologia de Intervenção em Assentamentos Informais 17

zinco e caniço com cobertura também em chapa de zinco) erguidas a partir de

auto-construção, parte das quais inacabadas; existindo ainda zonas com

habitações convencionais (alvenaria e chapas de zinco) construídas por fundos

do estado. Esta área conta com ruas em terra com largura média de 6 m de

largura que permitem a circulação de veículos motorizados.

As zonas da presente categoria ocupam cerca de 2234,26ha, correspondente a

7,25% da cidade.

As zonas nos bairros de Zimpeto e Magoanine A e C e Chamissava têm acesso a

água a partir de furo; nos bairros George Dimitrov, Malhazine, 25 de Junho A e B,

Jardim e Luís Cabral beneficiam da rede pública de distribuição de água ou de

poço no quintal, as zonas que se encontram nos bairros Laulane, Ferroviário e 03

de Fevereiro, Mavalane B e Hulene A, captam água a partir de fontes diversas. A

rede de energia eléctrica é abrangente a todas as zonas.

Existe nas proximidades destas zonas mercados informais num raio inferior a

3.0km. A excepção é o caso do bairro Chamissava onde a população percorre até

sete quilómetros até ao mercado mais 7km.

Em termos de equipamentos sociais, as crianças de Zimpeto e Magoanine e

Chamissava necessitam percorrer cerca de 7km para ter acesso a uma escola

primária e nas restantes zonas os raios oscilam entre 1 e 2km para acessar a

escola primária mais próxima.

Tabela 2. Assentamentos Informais da Categoria B

ORDEM DISTRITO MUNICIPAL BAIRRO

DESIGNAÇÃO DO

ASSENTAMENTO

AREA DO ASSENTAMENTO

(Ha)

POPULAÇÃO ESTIMADA DO

ASSENTAMENTOFAMILIAS

1 KANHLAMANKULO Aeroporto A PL 41 51,10 9.316 1.86323

KAMAXAKENI

Maxaquene C PL 32 9,10 2.543 5094 Maxaquene C PL 33 21,56 6.025 1.2055 Polana Caniço A PL 35 98,60 24.454 4.8916 Polana Caniço A PL 36 18,24 4.524 9057 Polana Caniço B PL 37 20,23 4.449 8908 Polana Caniço B PL 38 50,04 11.005 2.201

9 Polana Caniço B PL 39 11,91 2.619 524

10KAMAVOTA

3 de Fevereiro PL 25 159,60 14.416 2.88311 Ferroviario PL 26 164,60 28.806 5.76112 Laulane PL 28 161,14 16.692 3.338

74

Page 75: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

CONSELHO MUNICIPAL DE MAPUTO

Estratégia Municipal e Metodologia de Intervenção em Assentamentos Informais 18

13 Laulane PL 29 32,78 3.396 679

14

KAMBUKWANA

25 de Junho A PL 17 137,58 13154 2.63115 George Dimitrov PL 07 75,10 10.089 2.01816 George Dimitrov PL 08 17,97 2.414 48317 George Dimitrov PL 09 53,91 7.242 1.44818 Jardim PL 18 21,55 9.137 1.827

19 Luís Cabral PL 15 54,01 11.778 2.35620 Luís Cabral PL 16 10,82 2.359 47221 Malhazine PL 19 79,88 8.752 1.750

22 Magoanine PL 20 504,03 28.489 5.69823 Magoanine PL 21 178,97 10.116 2.023

24 Magoanine PL 22 92,30 5.217 1.04325 Zimpeto PL 24 209,24 12.459 2.492

TOTAL 2.234,26 249.451 49.890

4.1.3. Categoria C_ Área Residencial Planificada de Baixa Densidade

Edificada em espaço sem infra-estruturas completas, de uso predominante

residencial, com habitações unifamiliares de baixa altura e distribuídas por talhões

alinhados ao longo de vias de terra batida e com densidade inferior ou igual a 20

habitações por hectare.

As restantes zonas, com habitações construídas por fundos do estado e maior

parte por privados, foram erguidas em alvenaria de blocos de cimento e cobertas

com chapas de zinco.

Criaram-se ruas em terra batida com dimensão média de 6m de largura que

permitem a circulação automóvel.

Estas características estão predominantemente nos bairros de Albazine, Zimpeto

e Magoanine A, Magoanine C, Mahotas e 25 de Junho, e nos bairros de

Incassane, Guachene e Chalí.

O conjunto das zonas que caracterizam esta categoria ocupa cerca de 1050,15ha,

correspondente a 3,41% da cidade.

Tabela 3. Assentamentos Informais da Categoria C

ORDEM

DISTRITO MUNICIPAL BAIRRO

DESIGNAÇÃO DO

ASSENTAMENTO

AREA DO ASSENTAMENT

O (Ha)

POPULAÇÃO ESTIMADA DO

ASSENTAMENTOFAMILIAS

1 KAMAVOTA Albasine PL 01 273,91 9.502 1.900

75

Page 76: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

CONSELHO MUNICIPAL DE MAPUTO

Estratégia Municipal e Metodologia de Intervenção em Assentamentos Informais 19

2 Albasine PL 02 23,47 814 1633 Costa de Sol PL 06 128,49 4.552 9104 Mahotas PL 10 14,66 988 1985 Mahotas PL 11 24,23 1.633 3276 Mahotas PL 12 17,99 1.212 2427 Mahotas PL 13 233,42 15.730 3.146

8

KAMUBUKWANA

25 de Junho B PL 14 49,16 7.534 1.507

9 Bagamoyo PL 03 70,57 16.063 3.21310 Bagamoyo PL 04 4,73 1.077 21511 Bagamoyo PL 05 9,96 2.267 45312 Zimpeto PL 23 85,97 5.119 1.024

13 KATEMBE Catembe PL 40 113,59 2.663 533TOTAL 1.050 69.154 13.831

4.1.4. Categoria D_ Área Residencial Não Planificada de Alta Densidade

Edificada em espaços sem infra-estruturas completas, de uso predominante

residencial, com habitações unifamiliares densas, de baixa altura e distribuídas

desordenadamente num traçado irregular, e com densidade superior a 60

habitações por hectare.

Todas as zonas com estas características apresentam casos de habitações em

alvenaria de blocos de cimento e chapas de zinco, resultado da auto-construção.

Os talhões neste tipo de zonas apresentam características geométricas muito

irregulares, não oferecendo condições para circulação automóvel e praticamente

não existem espaços vazios.

Este tipo de áreas são frequentes nos bairro de George Dimitrov, bairros de

Hulene e Mavalane, parte considerável nos bairros de Polana Caniço B,

Maxaquene A e B, Mafalala e por fim no bairro de Chamanculo C.

O conjunto das zonas que caracterizam esta categoria ocupa cerca de 904,49ha,

correspondente a 2,93% da cidade. O acesso a água potável é sempre feito a

partir de fontanários.

76

Page 77: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

CONSELHO MUNICIPAL DE MAPUTO

Estratégia Municipal e Metodologia de Intervenção em Assentamentos Informais 20

Na sua maioria, zonas com estas características têm mercados a menos de 1km

e o acesso as escolas primarias e secundarias, também está dentro do raio

razoável.

Todas zonas identificadas têm o acesso a saúde com um raio não superior a

1.5km.

Tabela 4. Assentamentos Informais da Categoria D

ORDEM DISTRITO MUNICIPAL BAIRRO

DESIGNAÇÃODO

ASSENTAMENTO

AREA DO ASSENTAMENTO

(Ha)

POPULAÇÃO ESTIMADA

DO ASSENTAMENTO

No DE FAMILIAS

1

KANHLAMANKULO

Aeroporto B NP 71 33,34 17.857 3.5712 Chamanculo B NP 59 36,00 10.654 2.1313 Chamanculo C NP 60 80,54 26.179 5.236

4 Chamanculo D NP 61 48,31 13.578 2.7165 Xipamanine NP 67 30,78 9.998 2.0006 Xipamanine NP 68 30,51 9.910 1.982

7

MAXAQUENE

Mafalala NP 44 77,47 20.730 4.146

8 Maxaquene A NP 45 61,14 21.252 4.2509 Maxaquene B NP 46 8,11 2.420 48410 Maxaquene B NP 47 80,38 23.981 4.796

11Polana Caniço

A NP 50 67,00 16.617 3.323

12Polana Caniço

B NP 51 53,73 11.817 2.363

13Polana Caniço

B NP 52 11,87 2.610 52214 Urbanizacao NP 54 17,60 5.347 1.069

15 Urbanizacao NP 55 25,10 7.626 1.52516 Urbanizacao NP 56 12,81 3.892 778

17MBUCUANE

George Dimitrov NP 12 130,00 17.776 3.555

18 Nsalene NP 23 17,35 4.011 80219 Mavalane A NP 42 82,45 20.829 4.166

TOTAL 904,49 247.083 49.417

4.1.5. Categoria E_ Área Residencial Não Planificada de Média Densidade

Área edificada em espaço sem infra estruturas completas, de uso predominante

residencial, com habitações unifamiliares, de baixa altura distribuídos

desordenadamente num traçado irregular e com densidade entre 20 e 60

habitações por hectare.

77

Page 78: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

CONSELHO MUNICIPAL DE MAPUTO

Estratégia Municipal e Metodologia de Intervenção em Assentamentos Informais 21

As características que individualizam esta categoria de uso no Município de

Maputo, ocorrem nas zonas de subúrbios mais antigos na cintura que envolve a

zona consolidada e ao redor da área do Aeroporto.

Até ao inicio dos anos 90 do século anterior, a maioria das habitações destas

zonas eram construídas em material precário, com base no caniço ou em chapa

de zinco.

Nestas zonas, a circulação automóvel é feita com muita dificuldade e na maior

parte não existe acesso automóvel, devido a densidade das habitações e o

estreitamento das vias, aliadas ao seu avançado estado de degradação.

Elas localizam-se essencialmente na faixa dos bairros George Dimitrov,

Bagamoyo e 25 de Junho B; Percorrem áreas de Inhagoia A e B, o Bairro Luís

Cabral, os Bairros Hulene B e Ferroviário, FPLM, Mavalane A e B, Costa do Sol,

Polana Caniço B; Mafalala, Malhangalene B, Maxaquene A, B, C e D.

Praticamente todo o DM KaNhlamankulo excepto o Bairro Aeroporto A, Munhuana

e Guachene na Catembe.

O conjunto das zonas que caracterizam esta categoria ocupa cerca de 1115,30ha,

correspondente a 3,62%da cidade.

Existe num raio de menos de 1km mercados informais para maior parte das zonas

com excepção do bairro de Guachene que necessita de cerca de 7km para ter

acesso a um mercado e uma escola secundária assim como cerca de 5km para

encontrar uma escola primária. Para as restantes zonas, o acesso as escolas

primárias acontece depois de percorridos menos de 2km e as secundárias têm

um raio de abrangência superior a 5km.

Os bairros que fazem estas zonas gozam de oportunidades no abastecimento de

água potável através de fontanários e torneiras no quintal. A distância percorrida

para os centros de saúde oscila entre os 2km e 7km.

Tabela 5. Assentamentos Informais da Categoria E

ORDEM DISTRITO MUNICIPAL BAIRRO

DESIGNAÇÃO DO

ASSENTAMENTO

AREA DO ASSENTAMENTO

(Ha)

POPULAÇÃO ESTIMADA DO

ASSENTAMENTONo DE

FAMILIAS

1MPFUMO

Mallangalene B NP 69 14,13 15.320 3.0642 Mallangalene B NP 70 1,61 1.746 349

78

Page 79: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

CONSELHO MUNICIPAL DE MAPUTO

Estratégia Municipal e Metodologia de Intervenção em Assentamentos Informais 22

3

KANHLAMANKULO

Aeroporto A NP 57 38,90 16.407 3.281

4 Chamanculo A NP 58 17,06 12.758 2.5525 Malanga NP 62 13,60 7.832 1.5666 Malanga NP 63 7,22 4.158 8327 Malanga NP 64 8,88 5.114 1.023

8 Minkadjuine NP 65 31,20 8.621 1.7249 Munhuana NP 66 11,36 3.103 621

10 Unidade 7 NP 72 29,60 8.890 1.778

11

KAMAXAKENI

Maxaquene C NP 48 33,61 10.115 2.023

12 Maxaquene D NP 49 24,34 7.772 1.554

13 Polana Caniço B NP 53 61,03 13.422 2.684

14

KAMAVOTA

3 de Fevereiro NP 34 19,56 1.816 36315 Ferroviario NP 35 35,59 6.250 1.250

16 Ferroviario NP 36 81,93 14.389 2.87817 FPLM NP 37 44,68 11.428 2.28618 Hulene B NP 38 324,21 45.390 9.07819 Laulane NP 39 48,56 5.068 1.01420 Laulane NP 40 3,50 365 7321 Laulane NP 41 20,32 2.121 42422 Mavalane B NP 43 54,99 13.030 2.606

23

KAMUBUKWANA

George Dimitrov NP 11 7,44 1.016 203

24 George Dimitrov NP 13 15,22 2.079 416

25 Inhagoia B NP 17 73,67 16.153 3.23126 Luís Cabral NP 18 67,08 14.723 2.94527 Luís Cabral NP 19 1,97 432 8628 Luís Cabral NP 20 18,95 4.159 83229 Jardim NP 21 3,94 1.790 35830 Jardim NP 22 1,15 522 104

TOTAL 1115,30 255.988 51.198

4.1.6. Categoria F_ Área Residencial Não Planificada de Baixa Densidade

Edificada em espaço sem infra-estruturas completas, de uso predominante

residencial, com habitações unifamiliares, de baixa altura, distribuídos

desordenadamente num traçado irregular e com densidade inferiores ou iguais a

20 habitações por hectare.

As zonas acima descriminadas são resultado de ocupações espontâneas de

espaços vazios existentes não planeados, e muitas das vezes em zonas baixas e

susceptíveis a inundações.

79

Page 80: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

CONSELHO MUNICIPAL DE MAPUTO

Estratégia Municipal e Metodologia de Intervenção em Assentamentos Informais 23

Estes tipos de zonas, apresentam em geral miscelânea de habitações, ou seja

habitações precárias em alvenaria de blocos de cimento e chapas de zinco e

habitações em material local, e em todos os casos são resultado da auto-

construção, e a circulação automóvel é feita com alguma dificuldade, devido ao

mau estado das vias, mas de um modo geral a acessibilidade está garantida.

Geralmente estas características acontecem em bairros como: George Dimitrov,

Zimpeto, Bagamoio, 25 de Junho B e Inhagoia A, Magoanine A, Albazine e

Mahotas, Costa de Sol; Incassane; Guachene, Chalí e Inguide (Catembe).

No seu conjunto as zonas que caracterizam esta categoria ocupam cerca de

2.983,87 ha, o correspondente a 9,68% da cidade.

Tabela 6. Assentamentos Informais da Categoria F

ORDEM

DISTRITO MUNICIPAL (BAIRRO)

DESIGNAÇÃO DO

ASSENTAMENTO

AREA DO ASSENTAMENTO

(Ha)

POPULAÇÃO ESTIMADA DO

ASSENTAMENTO

No DE FAMÍLIAS

1

KAMAVOTA

ALBASINE NP 01 159,03 5.560 1.1122

COSTA DO SOL

NP 05 163,31 5.847 1.169

3 NP 06 21,37 765 1534 NP 07 59,12 2.117 4235 NP 08 14,64 524 105

6 NP 09 67,70 2.424 4857 NP 10 15,36 550 110

8 MAHOTAS NP 15 409,81 27.809 5.562

9

KAMAUBUKWANA

25 DE JUNHO B NP 16 102,53 16.057 3.211

10BAGAMOYO

NP 02 82,28 19.220 3.84411 NP 03 5,95 1.390 278

12 NP 04 0,05 12 213 INHAGOIA A NP 14 75,35 13.735 2.74714

MAGOANINE

NP 24 382,99 21.725 4.34515 NP 25 173,92 9.865 1.97316 NP 26 3,64 206 4117 NP 27 14,33 813 16318

ZIMPETO

NP 28 30,28 1.816 36319 NP 29 18,97 1.138 22820 NP 30 15,84 950 19021 NP 31 22,16 1.329 26622 NP 32 73,10 4.383 87723 NP 33 6,20 372 74

24

KATEMBE

CATEMBE NP 73 71,46 1.679 33625 NP 74 460,64 10.821 2.16426 NP 75 88,92 2.089 418

27 NP 76 39,60 930 18628 NP 77 46,40 1.090 21829 NP 78 57,54 1.352 270

80

Page 81: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

CONSELHO MUNICIPAL DE MAPUTO

Estratégia Municipal e Metodologia de Intervenção em Assentamentos Informais 24

30INHACA

INHACA NP 79 218,64 3.804 76131 NP 80 6,58 114 23

32 NP 81 74,30 1.293 259TOTAL 2.983,87 161.778 32.356

81

Page 82: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

CONSELHO MUNICIPAL DE MAPUTO

Estratégia Municipal e Metodologia de Intervenção em Assentamentos Informais 25

5. PRINCÍPIOS E PRESSUPOSTOS METODOLÓGICOS

As operações de melhoramento dos bairros informais não podem ser vistas e

consideradas como acções pontuais no tempo e no espaço urbano, mas sim

como uma campanha permanente e constante de melhoramento das condições

de vida dos moradores mais desprotegidos da cidade. A sustentabilidade das

intervenções deverá ser garantida unindo esforços de três principais

componentes, nomeadamente:

a) Social9 Deverão ser previstos acções regulares que viabilizem o fortalecimento do

nível de organização comunitária local e dos meios para autogestão,

porque é fundamental que a sociedade civil se organize e esteja fortalecida

para oferecer respostas mais adequadas às necessidades das pessoas.

b) Financeira9 Pagamentos pela população de taxas, impostos e despesas inerentes aos

benefícios advindos das intervenções e da regularização do assentamento.

9 Equilíbrio entre as despesas de investimento e de manutenção e as

receitas próprias, incluindo na equação a variável social para este tipo de

investimento (considerando os recursos provenientes de doações, créditos

e subsídios).

c) Ambiental

9 Usos adequados e Conservação dos novos ambientes construídos;

9 Manutenção das infra-estruturas e dos equipamentos comunitários;

9 Educação Cívica e respeito ao meio ambiente.

A seguir apresentamos os princípios e pressupostos metodológicos que devem

orientar as acções em qualquer programa de reabilitação ou melhoramento dos

assentamentos informais.

82

Page 83: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

CONSELHO MUNICIPAL DE MAPUTO

Estratégia Municipal e Metodologia de Intervenção em Assentamentos Informais 26

5.1. Abordagem Integrada

O assentamento informal não pode ser tratado apenas como um problema

habitacional.

Na maioria dos programas de melhoramento de bairros, a execução de obras

sempre teve um peso político e institucional muito maior, e as demais acções

exerciam apenas o papel de apoio a viabilização da obra. Além disso, a cultura

organizacional, marcada por acções sectoriais desarticuladas, dificulta ou impede

a gestão integrada de programas.

É no entanto, necessário valorizar também o desenvolvimento de programas

sociais, (que antes eram concebidos como “complementares” a urbanização),

como elementos estruturantes de estratégias de inclusão social da população em

assentamentos informais.

Abordagem integrada significa, conceber e implementar soluções tendo em conta

as diversas dimensões do problema, o que pressupõe a articulação de políticas,

processos de planeamento integrado e equipas multidisciplinares no terreno.

As acções de melhoramentos dos assentamentos informais, deverão ser

integradas desde o início do processo, partindo de visões sectoriais e avançar

para a conexão de todas as dimensões que concorrem para a construção de um

retrato multifacetado dos assentamentos informais.

As principais dimensões de intervenção que devem ser abordadas de uma

maneira integrada podem ser agrupadas nas seguintes:

9 Social, Histórica e Cultural;

9 Urbanística e Ambiental;

9 Económica e Financeira;

9 Jurídica;

9 Política.

83

Page 84: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

CONSELHO MUNICIPAL DE MAPUTO

Estratégia Municipal e Metodologia de Intervenção em Assentamentos Informais 27

5.2. Fortalecimento de iniciativas locais associativas

Agir no desenvolvimento social significa também favorecer a capacidade

associativa, ou seja, reconhecer, valorizar e estimular a constituição de

associações comunitárias e de um tecido social rico em participação e em co-

responsabilidade. As associações da sociedade civil, que se constituem como

agregações livres de pessoas que se juntam na tentativa de responder a uma

necessidade encontrada, representam um grande factor de desenvolvimento e

são pontos fundamentais para a realização de uma intervenção integrada.

Valorizar e fortalecer iniciativas da sociedade civil que respondam às

necessidades encontradas pelos moradores é extremamente vantajoso para o

projecto em termos de eficácia e eficiência:

A seguir destacamos vantagens do fortalecimento das iniciativas locais:

x As intervenções serão pouco abstractas, fortemente relacionadas com as

necessidades reais da comunidade, por se tratar de uma acções

enraizadas no território e que partem de um conhecimento da realidade

experimentado pelos moradores;

x A partida, qualquer das intervenções deverá possuir elementos de

motivação ideal, que vão garantir sua continuidade no tempo e

sustentabilidade futura, por se tratar de uma acção de iniciativa da

comunidade;

x As intervenções possuem geralmente um grande potencial de penetração

na comunidade e de participação dos beneficiários, por se tratar de uma

acção realizada pelos moradores;

x As intervenções deverão permitir a valorização do património da

comunidade e alcançar benefícios elevados com um custo menores, se

comparados a iniciativas novas realizadas por equipas técnicas, por se

tratar de iniciativas já em andamento;

x E por fim, apoiar o que já existe, em termos metodológicos, permite uma

colaboração técnica e prática que, por si só, é um factor fundamental de

participação comunitária real.

84

Page 85: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

CONSELHO MUNICIPAL DE MAPUTO

Estratégia Municipal e Metodologia de Intervenção em Assentamentos Informais 28

5.3. Valorização do capital social local

Confiar nas infinitas potencialidades do ser humano significa acreditar que cada

realidade, mesmo a mais precária ou carente, representa uma riqueza. A

estratégia deve partir do positivo, o que significa valorizar o património das

comunidades, valorizar o que as pessoas têm construído, em termos de

conhecimento, acções, soluções, relações sociais e estratégias para encarar as

dificuldades.

Para garantir que a estratégia seja adequada ao contexto e não fruto de

abstracções, é necessário investir esforços, tempo e recursos para realizar

estudos de conhecimento aprofundado da realidade, nos aspectos físicos e

sociais.

Os estudos de conhecimento não devem evidenciar somente as faltas, as

carências e os problemas, mas tentar efectuar uma leitura que abranja, junto à

vulnerabilidade, também os recursos e a riqueza humana e social da comunidade,

de forma que se possa pensar em acções voltadas a valorizar, estimular e

fortalecer o que já existe.

Vale a pena ressaltar que o estudo e o conhecimento representam o início de um

relacionamento entre a equipa técnica e a comunidade, tornando-se, desta forma,

acções de um processo de desenvolvimento que inclui todos os parceiros.

Este pressuposto metodológico, na qual deverá ser materializado através do

Plano de Trabalho Social, deverá fomentar o desenvolvimento local e

fortalecimento da comunidade e associações da sociedade civil, e situação sócio-

econômica da população, através de acções como:

x Financiamento de projectos realizados pelas associações locais, acções

sócio económicas, de educação e saúde.

x Estímulo de acções colectivas e do fortalecimento das associações

comunitárias e das redes de solidariedade.

85

Page 86: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

CONSELHO MUNICIPAL DE MAPUTO

Estratégia Municipal e Metodologia de Intervenção em Assentamentos Informais 29

x Promoção de iniciativas de fomento à geração de trabalho e renda para a

população da área tendo em conta boas práticas de capacitação

profissional, apoio ao empreendedorismo, micro crédito, entre outros.

5.4. Foco no Desenvolvimento Humano

As intervenções físicas não devem ser a finalidade última dos projectos. Os

projectos devem ser pensados sempre como um processo integrado, envolvendo,

numa unidade de método o desenvolvimento físico e ambiental do assentamento

(ruas, saneamento, drenagem, serviços etc.) e o crescimento pessoal, social e

comunitário.

Nesta abordagem, as acções devem ser planeadas e implementadas tendo como

centro as pessoas e suas formas de organização social, tornando-as os sujeitos

do desenvolvimento.

O desenvolvimento da estratégia, e dos seus projectos sectoriais, deverá contar

sempre com os residentes como a sua reserva de mão de obra e recursos

humanos para a sua implementação;

Deverão ser adoptados métodos de partilha das necessidades e a presença no

dia a dia de equipas técnicas do projecto junto a comunidade, para que o

desenvolvimento seja um caminho compartilhado.

5.5. Participação Comunitária

A participação é uma forma de trabalho indispensável não só na procura de

soluções para os problemas urbanos mas como um elemento essencial à

melhoria da governação municipal.

86

Page 87: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

CONSELHO MUNICIPAL DE MAPUTO

Estratégia Municipal e Metodologia de Intervenção em Assentamentos Informais 30

Preparar um plano sem o envolvimento da comunidade e dos órgãos de base é

perder uma oportunidade ímpar para formar as pessoas e fortalecer as

instituições locais.

A ordem de prioridades deve ser estabelecida com os residentes da área e nunca

a priori, mesmo que algumas intervenções pareçam básicas e indispensáveis aos

planificadores. O processo de envolver a comunidade nessa definição é um passo

estratégico que dará aos residentes a noção de se terem apropriado dos

projectos.

A participação comunitária significa que a comunidade deve promover o projecto,

assim como empenhar-se responsavelmente na sua realização. A

responsabilidade tem que ser, muitas vezes, estimulada, portanto cada projecto

de desenvolvimento deve ser, prioritariamente, um projecto educativo e de

empoderamento comunitário.

5.6. A adopção de medidas preventivas

É necessário encontrar mecanismos para evitar que os assentamentos informais

continuem a crescer e degradar-se. Estes aglomerados estão crescendo, na

maior parte dos casos dentro das suas fronteiras e com um aumento contínuo das

densidades.

Através de melhoramentos dos bairros informais deve conseguir-se,

progressivamente, a densificação dessas área que lhes permitam não só albergar

mais gente em melhores condições, mas também servi-las com todos os serviços

urbanos necessários.

O cenário da densificação irá prevalecer caso não se intervenha devidamente na

criação de alternativas viáveis de ocupação. Em muitos casos, as intervenções de

melhoramento irão atrair mais pessoas, correndo-se o risco de se enfrentar uma

densificação maciça após estas intervenções e especulação tanto dos terrenos

quanto das casas.

87

Page 88: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

CONSELHO MUNICIPAL DE MAPUTO

Estratégia Municipal e Metodologia de Intervenção em Assentamentos Informais 31

É urgente, portanto, encontrar meios para a abertura de novas áreas urbanizadas,

acessíveis a todos os estratos económicos da população urbana, para tanto

quanto possível absorver o crescimento populacional, que se está a processar

sobretudo através da densificação das áreas já ocupadas e em péssimas

condições de habitabilidade.

É indispensável pois combinar as intervenções nos bairros existentes com acções

preventivas, essencialmente no que se refere aos principais aspectos:

x Criar alternativas de ocupação em novas áreas de expansão urbana, com

uma oferta de talhões acessíveis à maioria sem recursos, combinando a

acção do Estado com a do Município, do sector privado, dos líderes

comunitários e dos próprios moradores.

x Criar e manter um sistema de controle e fiscalização efectiva do uso do

solo, que deve começar por uma subdivisão clara dos talhões e seu registo

cadastral com a definição das condições do seu uso e fraccionamento.

x Garantir o envolvimento dos próprios moradores, de forma a aliar medidas

educativas, persuasivas e repressivas se necessário.

5.7. Articulação e ampliação de parcerias

Perante a complexidade do tema e o volume financeiro requerido é fundamental o

estabelecimento de parcerias entre todos os actores envolvidos, colocando em

acção sinergias e recursos. Parcerias estas, que deverão também se estender a

nível internacional, do ponto de vista técnico e financeira e de experiências

similares, agregando programas e projectos existentes e políticas públicas, para

melhorar a qualidade de vida das pessoas que moram nestas comunidades.

Uma estratégia bem estruturada de participações públicas –privadas poderá

oferecer alternativas ao investimento público como única fonte financeira, e criar

uma dinâmica eficiente de procura de contrapartidas internas para viabilizar este

processo.

88

Page 89: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

CONSELHO MUNICIPAL DE MAPUTO

Estratégia Municipal e Metodologia de Intervenção em Assentamentos Informais 32

Outra fonte de financiamento a organizar será o da mobilização das contribuições

dos residentes dessas áreas, que não devem ser ilibados ou

desresponsabilizados em relação ao esforço financeiro a fazer.

5.8. Desenvolvimento Institucional

Para intervenção dos programas de melhoramento ou reabilitação dos

assentamentos informais, tão urgentemente necessários para a cidade, o

Conselho Municipal e administrações dos Distritos Municipais deverão estar

perfeitamente operativas, e equipadas com corpos técnicos experientes e

competentes.

Dada a oportunidade que se abre, com o lançamento e desenvolvimento de um

programa de melhoramento dos assentamentos informais, dever-se-á usar a

mesma, para construir a capacidade, adquirir a experiência necessária e criar a estrutura municipal administrativa e técnicas necessárias ao

funcionamento correcto da nossa cidade, evitando o crescimento dos

assentamentos informais existentes e a criação de outros novos.

Para as intervenções propostas e garantia mínima de estabilidade e de

continuidade, é indispensável construir a capacidade, criar a estrutura municipal

administrativa e técnica e adquirir a experiência necessária, priorizando:

9 Recursos Humanos adequados, contando com técnicos com o nível mais

alto de qualificação para a introdução de novos sistemas de planeamento e

adaptação dos métodos e técnicas a cada caso;

9 Condições logísticas e materiais para o trabalho dos técnicos e para os

serviços encarregados do planeamento;

9 Apoio técnico e legal;

9 Ferramentas e instrumentos para a recolha e gestão da informação,

incluindo os meios cartográficos e os equipamentos necessários;

9 Processo de reciclagem e formações de curta duração, de modo a manter

actualizados os níveis de actuação da equipa, concernente a métodos e

boas práticas de intervenção no contexto dos assentamentos informais.

89

Page 90: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

CONSELHO MUNICIPAL DE MAPUTO

Estratégia Municipal e Metodologia de Intervenção em Assentamentos Informais 33

5.9. Gestão Compartilhada

Num processo participativo com vista à uma intervenção sustentável nos

assentamentos informais deverão estar envolvidos o maior número de parceiros

em todas as etapas do projecto

De um modo geral, seria quase que impossível resolver os problema dos

assentamentos informais sem a participação integrada de todas as estruturas

governamentais a todos os níveis e dando atenção a todas as ordens dos

problemas desde os económicos, sociais, ambientais, administrativos e legais.

Devem ser estabelecidos mecanismos para promover a articulação permanente

entre instituições públicas, organizações comunitárias e organismos de

cooperação, actuantes ou com potencial de actuação na área, sector privado,

ONG’s e sociedade civil em geral, com vista ao desenvolvimento de acções

intersectoriais e integradas, que favoreçam um melhor acesso a políticas e

serviços essenciais e ao mesmo tempo permitam um maior grau de sinergia e

racionalização dos recursos.

Deverá ainda ser destacada e reforçada a importância da sociedade civil5, que é

um elo de ligação importante entre as comunidades e as autoridades locais,

facilitando a comunicação e interacção entre ambos e acima de tudo intervindo

como principal fomentador do desenvolvimento e empoderamento da comunidade

através de iniciativas de auto emprego.

6. EIXOS E COMPONENTES DE INTERVENÇÃO

De modo a abarcar todo e qualquer tipo de intervenção em AI’s definiram-se 3

eixos de intervenção, nomeadamente, (i) Intervenção para Melhoramento de

Bairros, (ii) Intervenção para Regularização Massiva e (iii) Intervenção em Áreas

de Risco. 5 Fazem parte da sociedade civil, as ONG’s (organizações não governamentais), as organizações comunitárias de base (OCB’s) e ainda as diversas entidades preocupadas com os problemas dos assentamentos informais, nas suas variadas vertentes.

90

Page 91: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

CONSELHO MUNICIPAL DE MAPUTO

Estratégia Municipal e Metodologia de Intervenção em Assentamentos Informais 34

O universo alvo das intervenções prioritárias no período 2010 – 2014, para todos

os eixos de intervenção, foi definido através da combinação de 3 variáveis,

nomeadamente:

1) Necessidade

x Universo populacional e índice de pobreza (maiores contingentes e

piores IDH);

x Situações de risco (inundação, erosão , aluimento de terra, etc.);

x Inexistência ou maior degradação da infra-estrutura e dos serviços

urbanos básicos.

2) Potencial

x Nível de Organização Comunitária (comunidades mais organizadas);

x Histórico de reivindicações e conquistas da comunidade (comunidades

mais engajadas);

x Existência de projectos comunitários.

3) Oportunidade

x Inserção ou proximidade de projectos de investimentos (especialmente

de infra-estruturas municipais, regionais ou nacionais);

x Existência ou previsão de fundos/projectos em benefício da área

(oportunidade de sinergia de recursos).

6.1. Intervenção para Melhoramento de Bairros

6.1.1. Objectivo

Este eixo tem como principal objectivo específico, garantir condições básicas de

urbanização em áreas de ocupação desordenada e precária.

6.1.2. Universo alvo

91

Page 92: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

CONSELHO MUNICIPAL DE MAPUTO

Estratégia Municipal e Metodologia de Intervenção em Assentamentos Informais 35

O universo alvo para este eixo de intervenção, corresponde ao conjunto de áreas

residenciais não planificadas inseridas no Espaço Urbanizável, e de

desenvolvimento espontâneo, correspondendo as categorias de assentamentos

da classe D, E e F, também descritas anteriormente.

6.1.3. Modalidades de intervenção

Tendo como foco as áreas já ocupadas e mais consolidadas no tecido urbano,

este eixo contempla investimentos em operações urbanísticas que vão desde a

demarcação dos talhões, abertura de acessos, melhoria dos sistemas de água,

saneamento e drenagem, energia eléctrica/ iluminação pública, gestão dos

resíduos sólidos, até a provisão de verde urbano de lazer e recreio.

Depois das intervenções de Reordenamento e Urbanização, deverá se proceder a

Regularização Fundiária (regularização das ocupações e emissão de títulos de

DUAT’s).

As operações de intervenção em bairros informais devem respeitar o direito de

todos moradores continuarem a viver onde vivem e, portanto, em que só em

casos excepcionais se poderá considerar a sua deslocação, sempre em bases

voluntárias e compensatórias, para outro bairro.

Através do melhoramentos dos bairros informais deve conseguir-se,

progressivamente, a densificação ordenada dessas áreas que lhes permitam não

só albergar mais moradores em melhores condições, mas também servi-las com

todos os serviços urbanos necessários.

6.1.4. Critérios de selecção de áreas para intervenção

O universo alvo das intervenções prioritárias no período 2010 – 2014, para este

eixo de intervenção, foi definido através da combinação de critérios especiais

divididos em 3 etapas de selecção, nomeadamente:

1) Etapa 1

92

Page 93: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

CONSELHO MUNICIPAL DE MAPUTO

Estratégia Municipal e Metodologia de Intervenção em Assentamentos Informais 36

x AI’s com ocupação espontânea e desordenada (não planificadas), com

uma densidade habitacional inferior a 60 habitações por hectare.

2) Etapa 2

x Localização e Inserção do assentamento

x Área do assentamento

x Densidade Populacional do assentamento

3) Etapa 3

x Nível de organização comunitária

x Relevo

x Tipo de solo

x Cota do terreno

x Proximidade de infra-estruturas e projectos

6.1.5. Faseamento e principais etapas

A intervenção de melhoramento de bairros em AI’s deverá abranger

primeiramente o período compreendido entre 2010 – 2014 (período do actual

mandato do Conselho Municipal), na qual será divida em duas fases distintas,

nomeadamente, Ensaio da intervenção (2010 – 2012) e Expansão (2012 – 2014),

na qual esta última poderá em algumas situações ser antecipada, dependendo, (i)

dos resultados do Ensaio, (ii) dos recursos adicionais e (iii) de novas

oportunidades de parceria.

Para este eixo de intervenção estão definidos as principais etapas de actuação,

que podemos agrupar em 4 grupos, nomeadamente:

x Diagnóstico Integrado;

x Planos e Projectos;

x Intervenções físicas;

x Monitoria e Avaliação.

93

Page 94: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

CONSELHO MUNICIPAL DE MAPUTO

Estratégia Municipal e Metodologia de Intervenção em Assentamentos Informais 37

O Diagnóstico Integrado de cada assentamento visa permitir identificar as

necessidades e as potencialidades que servirão de base para a elaboração e

implementação do Plano de Desenvolvimento Local, e deverá ser composto por,

(i) recolha, sistematização, análise sectorial e integrada dos dados das dimensões

sócio-económica-organizativa, urbanística-ambiental e fundiária.

A etapa dos Planos e Projectos deverá conter, (i) Plano Parcial de Urbanização

(PPU), (ii) Plano de Pormenor (PP)/ Projecto Básico, (iii) Plano de

Desenvolvimento Local Integrado (PDLI), (iv) Plano de Trabalho Social (PTS), (v)

Plano de Acção de Reassentamento (PAR) e (vi) Estudos de Impacto Ambiental.

As Intervenções físicas são compostas por obras de infra-estruturas e de

habitação, acções de reassentamento e implementação de acções do PDLI.

A Monitoria e Avaliação, é transversal a todas outras, e compreende um sistema

de acompanhamento que inclui recolha, sistematização e análise periódica dos

indicadores de progresso e deverão ainda incluir pesquisas de avaliação

participativa. A equipa de Monitoria e Avaliação deverá ser mantida pelo menos 6

meses após a conclusão de todos trabalhos.

6.1.6. Estimativa de custos

Para o universo alvo de intervenção deste eixo no período compreendido entre

2010 – 2014, deverá ser previsto um investimento na ordem dos $44,202,999.15,

em 17 áreas seleccionadas, num universo de 81 áreas, a partir de critérios citados

acima e a capacidade de execução, tendo em conta a duração média do ciclo de

intervenção (por área), de 27 meses.

Os investimentos para melhoria das habitações estão restritos aquelas situações

associadas a interferências da implantação das obras de infra-estrutura urbana

nas actuais moradias. Este critério está relacionado com as restrições financeiras

e com o princípio de que a intervenção urbana e a regularização fundiária geram

uma dinâmica de investimentos privados para melhorias nas casas pelos próprios

94

Page 95: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

CONSELHO MUNICIPAL DE MAPUTO

Estratégia Municipal e Metodologia de Intervenção em Assentamentos Informais 38

moradores, o que deve ser objecto de orientação e assistência técnica pelo

Município.

Tabela 7. Universo alvo de intervenção de melhoramento de bairro

UNIVERSO ALVO (2010 –2014)

Eixo de Intervenção Universo Área (Ha) População Custos Estimados (USD)

Melhoramento de Bairros 17 áreas 844.66 220,380.00 44,202,999.15

6.2. Intervenção para Regularização Massiva

6.2.1. Objectivo

Este eixo tem como principal objectivo específico, regularizar as ocupações em

áreas planificadas e minimamente urbanizadas.

6.2.2. Universo alvo

Tendo em vista regularizar as ocupações já existentes em áreas minimamente

urbanizadas, o universo alvo para este tipo de intervenção, corresponde ao

conjunto de áreas residenciais planificadas inseridas no Espaço Urbanizável, e

são em regra geral de média densidade habitacional (entre 20 e 60 casas por

hectare), correspondendo as categorias de assentamentos da classe A, B e C,

descritas anteriormente.

6.2.3. Modalidades de intervenção

Para este eixo deverá ser prevista essencialmente a Regularização Fundiária (regularização de títulos de DUAT’s) das ocupações minimamente ordenadas, e

um mínimo de obras prioritárias de modo a corrigir situações pontuais de infra-

estruturas.

95

Page 96: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

CONSELHO MUNICIPAL DE MAPUTO

Estratégia Municipal e Metodologia de Intervenção em Assentamentos Informais 39

6.2.4. Critérios de selecção de áreas para intervenção

O universo alvo das intervenções prioritárias no período 2010 – 2014 será

priorizada para as seguintes situações:

x A regularização de títulos de DUAT’s será priorizada nas seguintes

situações:

9 Áreas dotadas de acessos gerais e individuais a cada talhão e infra-

estrutura urbana mínima;

9 Áreas cobertas por Planos Parciais de Urbanização já aprovados;

9 Áreas que possam abranger o maior número de habitantes possível;

9 Assentamentos cujas intervenções não careçam de grandes acções de

carácter físico territorial.

6.2.5. Faseamento e principais etapas

Para este eixo de intervenção estão definidos as principais etapas de actuação,

que podemos agrupar em 4 (quatro grupos), nomeadamente:

x Diagnóstico Integrado;

x Planos e Projectos;

x Regularização Fundiária;

x Monitoria e Avaliação.

O Diagnóstico Integrado deverá conter, recolha, sistematização, análise

sectorial e integrada dos dados das dimensões sócio-económica-organizativa,

urbanística-ambiental e fundiária.

A etapa dos Planos e Projectos deverá conter, (i) Plano Parcial de Urbanização

(PPU) e (ii) Plano de Acção de intervenção.

A Regularização Fundiária abrange (i) a Mobilização, (ii) o Cadastramento e

formação de processos de DUAT e (iii) a Regularização propriamente dita, que

compreende a emissão do Título de DUAT.

96

Page 97: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

CONSELHO MUNICIPAL DE MAPUTO

Estratégia Municipal e Metodologia de Intervenção em Assentamentos Informais 40

A Monitoria e Avaliação, é transversal a todas outras, e compreende um sistema

de acompanhamento que inclui recolha, sistematização e análise periódica dos

indicadores de progresso e deverão ainda incluir pesquisas de avaliação

participativa.

6.2.6. Estimativa de custos

Para o universo alvo de intervenção deste eixo no período compreendido entre

2010 – 2014, deverá ser previsto um investimento na ordem dos $4.333.743,06,

em 15 áreas seleccionadas, num universo de 40 áreas, a partir de critérios citados

acima e a capacidade de execução, tendo em conta a duração média do ciclo de

intervenção (por área), de 14 a 24 meses.

Tabela 8. Universo alvo de intervenção de Regularização Massiva de DUAT’s

UNIVERSO ALVO (2010 –2014)

Eixos de Intervenção Universo Área (Ha) População Custos Estimados (USD)

Regularização Massiva 15 áreas 2,176.31 155,874.00 4,333,743.06

6.3. Intervenção em Áreas de Risco

Neste contexto de assentamentos informais, o foco prioritário deste eixo de

intervenção compreende as ocupações em áreas mais susceptíveis aos impactos

dos fenómenos naturais como enxurradas, inundações e erosões, incluindo

terrenos marginais a cursos de água ou bacias hidrográficas ocupadas por

núcleos habitacionais precários.

Os danos sobre a população em assentamentos informais causados por

fenómenos naturais podem ser classificados em directos e indirectos. As

situações de risco alvo deste eixo de intervenção correspondem a aquelas onde

os efeitos são potencialmente directos, envolvendo o risco de destruições de

moradias, danos e perdas materiais e de vidas humanas, onde a opção de

reassentamento é quase que obrigatória. As situações onde os danos são

indirectos, tais como os relacionados às doenças transmitidas por meio da água

97

Page 98: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

CONSELHO MUNICIPAL DE MAPUTO

Estratégia Municipal e Metodologia de Intervenção em Assentamentos Informais 41

contaminada e malária, por exemplo, deverão ser enquadradas no eixo de

intervenção de melhoramento de bairros.

Para dar resposta a situações de risco que demandam o reassentamento de

famílias e para reduzir o crescimento destas situações é indispensável encontrar

meios para a abertura de novas áreas urbanizadas, acessíveis a todos os estratos

económicos da população urbana, para tanto quanto possível absorver o

crescimento populacional, que se está a processar sobretudo através da

densificação das áreas já ocupadas e em péssimas condições de habitabilidade.

6.3.1. Objectivo

Este eixo tem como principal objectivo específico, reduzir situações de risco em

ocupações informais.

6.3.2. Universo alvo

As áreas de risco aqui referidas estão inseridas no conjunto de zonas residenciais

planificadas e não planificadas, correspondendo a todas categorias de

assentamentos informais. Existe portanto uma sobreposição do universo alvo

deste eixo de intervenção com os demais (melhoramento de bairros e

regularização massiva de DUAT’s)

6.3.3. Modalidades de intervenção

O eixo tem como principais componentes, (i) a Identificação e Cadastro das ocupações em risco (e respectivos Planos), (ii) Projectos e Obras de

Urbanização Básica e de habitação nos novos assentamentos e (iii)

Reassentamento da população em novas áreas.

6.3.4. Critérios de selecção de áreas para intervenção

98

Page 99: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

CONSELHO MUNICIPAL DE MAPUTO

Estratégia Municipal e Metodologia de Intervenção em Assentamentos Informais 42

O universo alvo das intervenções prioritárias no período 2010 – 2014 foi definido

através da combinação dos seguintes critérios especiais:

x Áreas severamente afectadas pelas recentes chuvas;

x Áreas de assentamentos precárias e degradadas, identificadas através de

pesquisas dirigidas de registros de ocorrência de enchentes e inundações;

x Áreas potencialmente de risco que se localizam junto de cursos ou linhas

de água;

6.3.5. Faseamento e principais etapas

Para este eixo de intervenção estão definidos as principais etapas de actuação,

que podemos agrupar em 4 (quatro grupos), nomeadamente:

x Diagnóstico Integrado;

x Planos e Projectos;

x Reassentamento;

x Monitoria e Avaliação.

O Diagnóstico Integrado deverá conter, recolha, sistematização, análise

sectorial e integrada dos dados das dimensões sócio-económica-organizativa,

urbanística-ambiental e fundiária.

A etapa dos Planos e Projectos deverá conter, (i) Plano de Acção de

intervenção, (ii) Obras de Urbanização Básica e (iii) Obras de habitação e (iv)

Obras de tratamento das Áreas de Risco de acordo com as Directrizes dos

Planos.

O Reassentamento abrange essencialmente a Implementação das acções do

Plano de Reassentamento, que compreende o acompanhamento das famílias a

serem transferidas.

A Monitoria e Avaliação, é transversal a todas outras, e compreende um sistema

de acompanhamento que inclui recolha, sistematização e análise periódica dos

99

Page 100: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

CONSELHO MUNICIPAL DE MAPUTO

Estratégia Municipal e Metodologia de Intervenção em Assentamentos Informais 43

indicadores de progresso e deverão ainda incluir pesquisas de avaliação

participativa.

6.3.6. Estimativa de custos

Para o universo alvo de intervenção deste eixo no período compreendido entre

2010 – 2014, deverá ser previsto um investimento na ordem dos $50,080,000.00,

em 1509 casas seleccionadas, num universo de 30,344 casas, a partir de critérios

citados acima e a capacidade de execução, tendo em conta a duração média do

ciclo de intervenção (por área), de 30 meses.

Tabela 9. Universo alvo de intervenção em Áreas de Risco

UNIVERSO ALVO (2010 –2014)

Eixosde Intervenção Universo Área (Ha) População Custos Estimados (USD)

Áreas de Risco 1509 casas 46.21 7,545.00 50,080,000.00

7. ARRANJO INSTITUCIONAL

De modo a salvaguardar os interesses dos diversos parceiros envolvidos no

processo (citado no capítulo 5.3.) e da população envolvida, deverá ser criada

uma unidade de gestão com estrutura e mecanismos específicos para a gestão

compartilhada para cada projecto.

Esta unidade de gestão, que actuará directamente nos resultados dos projectos,

ou nas intervenções físicas, deverá ser constituída por entidades ou organismos

directamente envolvidos em cada processo, na qual o Conselho Municipal como a

entidade responsável pela gestão do solo urbano deverá dirigir esta unidade. Para

a garantia de transparência e correcta gestão do processo deverá ser criada em

paralelo uma comissões de acompanhamento, constituídas por toda e qualquer

unidade relacionada e interessada, independentemente do grau do seu

envolvimento no projecto e com a função de monitorar e avaliar o progresso dos

100

Page 101: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

CONSELHO MUNICIPAL DE MAPUTO

Estratégia Municipal e Metodologia de Intervenção em Assentamentos Informais 44

trabalhos e do processo em geral, através de instrumentos de monitoria e

controle, a ser criado por todas unidades do projecto.

8. CONSIDERAÇÕES FINAIS

101

Page 102: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

ANEXO VIII

102

Page 103: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

103

Page 104: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

104

Page 105: Defender el derecho al acceso a la ciudad a través del ...oa.upm.es/55670/1/Balbuena_Maria_Nidia.pdf · El Municipio de Maputo trabaja en el barrio a través de la figura de la Secretaría

105