DE

LÜSIBÜS VERBORUM IN LINGUA HEBRAICADISQÜISITIO.

C\

CUJUS PARTEM PRIOREM

VENIA AMPLISS. FACULT. PHILOS. UPSAL,

PKJESIDE

BEN ZI. Ct. LINDGRENPHIL. MAG. PROFESS. REGIO

LITTER. GRJEC. ET ORIENT. ADJ.

PRO GRADU PHILOSOPHICO

AUCTOR

GÅROLVS VILH. SKARSTEDTGOTBOBURGENSIS. STJP. PIPER.

IN AUDIT. GUSTAV. DIE III. JUMI MDCCCXLI

Β. Ρ. M. S.

UPSALIAE

EXCÜHEBANT WAHLSTRÖM & LASTBOM.

# ■ I ■'

.

.

i01ΑΛ83Η JStKWJM KIMUflOfliΪ3721181801

Ν - .oiriK! · r - iti

maoiui r.;47 ΛΑ<Ι e · ;>

.J/i«4 80JM9 · ' K ■ . - '?

■

3 : )?. k .-k 'i

v .JR w a. jü'·<:·. .'3 . Γίθ?ι · .Bi·.< , 'f-···

<*> :; .1 ,::3s::·:) : ftj · '

v ·. ■ C ' ! . ; . ) · .. I

v

Λ ki

;,aä -m^rr r-

./ ··.··; . ur- < ■ TSC . ·>

ul?.;.. i* ιϊκύί. .ers iz<

I

DE LUSIBUS VERBORUM

IN LINGUA IIEBRAEA.

Mich dünkt - - - dass es mit der paronomasie der Hebrlernicht eine so verächtliche Sache sei, als man sie sich au

dem Gebrauch der Wortspiele in neuern Sprachen denkt,jene war von einem ganz andern Bau und die Anspielungenhatten in ihr eine andre Absicht

i »

Μorem in voeahulis ludendi fuisse Orientalibus non usita-tum modo, verum eliam dilectum, satis inter eos constat,qui litteras illorum vel minime gustarint. Nee minime adpa-ret boc in lingua Hebramrum. Quorum multiplicis variiquesermonis nonnulla decurrentibus spatia, passim et identidemlusus verborum obvii nobis fuere, qui ut quaedam quasi mo¬rse interposilai animum relinebant atque delectabant. Ductiitaque jueunditate quadam lectionis, praeterquam quod ad ra<-tionem sermonis Hebraici propius perspieiendam conferre vi-debatur lusuum illorum observalio, hos potissimum nobis pro-posuimus pro virium modulo examinandos. Ceterum ad eön-silium accedebat illud, quod qui buic réi operam quandamnavaverint *), de ea plerique eruditius quam sübtiliiis, nemo

!) Scripserunt de liae re: S. Glassius in pltilol. Sacra, cd. Olear. LipgiaiMDCCXIII p. 1996. cct. quamquam cxcmpla is niagis enumerat, quam suis lo*eis disponit; C. B. Michaelis diss. de paronomasia sacra. Halae 1757. 4. (Quidad rationem rei definiendam profecerit, non facilc colligcrc possumus, quum ille,tantum, ut testatur Herder, "hat nach Buchstaben des Alphabet - ■ die namen-und Wortspielen Ehr. sorgfältig gesammelt"). In Lac ro ei non omnino adseuti-

2

fere, quod scimus, fusius, disseruerunt 2). Nos certe, quumlusus, quos dicunt verborum, quales maxime iu lingua Hebr.inveniuntur, omnino dignos, ad quos animum sigillatim ad-tenderes putarimus, baud alicnum fore duxinius, ut si fieripossit, de iis pauca disserendo atque anquirendo, quales siatet quomodo inter se colirereant, ad eorum ralionem definien-dam nonnihil condueamus.

Primum igitur quo sensu aceipiamus lusus iilos, quamadpellationem nonnullis, qui lianc rem animadverterunt, di-splicere videmus, considerandum est. Si cnim consuetudinemeorum, qui in boc genere maxime sibi placent, rationum quae-rendarum haud curiosi, consulueris, omncm hujus, de quaagitur, rei virtutem in deleetu quodam verborum tantum sonoadiinium, consistere erederes. Verum lioe omnino est verba velfumum vendere. Quocirca bic est videndum, ut magis ratio-nes quam vocabula respiciamus. Neque tarnen vis lusuumverborum, quos proprie adpellaveris, tam in vocabulorumquorumvis tropica significatione cernitur, quam in vocum non-niliil similium quadam eomposilione, quae simul signilieationeminflectit quodammodo. Quae ratio, cum unicuique linguae et,ut jain admonui, Orientalibus, communis illa quidcm sit, ne-scio tarnen, an ejus natura optime significelur in lingua He-braeaj adeo enim ad proprielales slili Hebraeorum pertinere

tur filhis J. D. Michaelis, cui tarnen nec ipsa res admodum plaeet. Quae sen-ecrit liie de re in medium prntulit not. 7G ad librum, qui inscribitur De poesiSacra Iiehr. Gotting. MDCCCLVIII. ρ. 290 ipso auctore (Lowtli) rem nostramtantuminodo significante. Forsitan rei aliquod lumen adsperserit J. II. Verschuirdiss. de paronomasia sacra Orientalibus multum adamata, qnae inserta ejusdemdissertt. philo), cxegett. 1775. -4. ''enthält besonders Bcvspielc aus Hariri." Eich¬horn in Einleitung ins alte Testament. Lcipz. 1787. III. Th. pagg. 119, 273paucis indicat, se rem nnn ignorare. Viam seientiae magis adcommodatam ingressisunt, J. G. Ilcrdcr et ff. Gesenius, ille in libro suo vom Geist der hehr. Poe¬sie, Dessau 1783. p. 290 sequ. liic in suo Lehrrjcbäudc d. hehr. Sprache, Lcips.1817 p. 858 sequ. rem nostram depingentesj quamquam, qui fuit finis opcrum,solis fere exemplis eam ipsam absolvere.

*) Movebat praeterca nos, quod videbamus, in quantas circa haue rem ineptiasinciderint nonnulli severioris maxime ingenii interpretes. Fucrunt enim, qui lit-teris iliis inversis, suspensis, minusculis, majusculis ceterPsquc ejusmodi lusutTerborum gaudere Yolueriut. De bis autem infra videbimus.

5

diceres 3). Quamobrem de his pauea videntur esse praemit-tenda, ut sie faeiiius intelligatur, qucmadmodum ii, de qui-bus quieritur, dicendi modi, qui existimatoribus recenlioribusnon satis elegantes putantur, in lingva Hebraea loeum ali-quem dignitatis obtineant.

Universam. igitur indolem stili Ilebraeorum si exponerequis velit, id non facile »no verbo absolvet. Ut enim maxi¬ma est in scriptis, qua; supersunt, Hebraeis argumentorumdiversitas, ita cliam stili et formte, qua illustranlur et au-gentur ea. Est autem quiddam proprium, quod per omne Ile¬braeorum dicendi genus permanat, rationein dico aequalitatiscujusdam, qua singula singulis ubiqne fere respondeant. Cu¬jus praecipuam caussam sunt qui in genere quodam sententi-oso ponant. Ncc injiiria, si qnidcm hu jus generis conspieia-tur virtus partim in eo, quod paucis verbis iisdemque gravissi-mis argumentum alicujus rei conlinetur concinne enunciatum,partim in eo, quod sententiae alia alii, illustrandi eaussa,opponanlur. Hine erebrae antilliesium conjunetiones: binc ae-qualitas illa, qute, quum in oratione Ilebramrum prosaicaplerumque est signmeata magis quam explicata, in poetica,qua; pvoprie dieitur, numerosis constat senfentiis. Qute qui-dem ratio in membroruni, quos dieunt, parallclismis praeei-pue eminet, quorum liaec est natura, ut solam videantur spe-ctare sentenliani, formam ipsam, si non spernentes, at verominus eurantes. Verum enim vero hane aequalitatis servan¬da; rationem omnis litterarum Ilebraeorum ars obtinet 4), e-

3) Miror cquidem, quid sit, quod Hieronymus, quuin in prooemio Comment.ad Daniel c in contendat, historiam illam Susanna: lingua Hebrasa non essescriptam, ludc talcin allusion cm (vcrborum) convcnirc η eye t.

4) Hoc adco verum est, ut rationcs illas, quas adumbravimus, in ipsis He-Lrscorum littcris adpellentur (siinilitudiucs). Quo quoniam referri soletusitalissima illa Arabum plirasis V1/*3 (pcrcussit similitudinem), eam cum-maximc bis, qua; de lusibus vcrborum exposituri suimis, propriam esse paene di-xeriin. Sic enim orationein ill i pcrrumpunt, tamquam ictu similitudinem aliquamexprimentes. Quod si quis, iiulolcin universam et ,artis et rcligionis et scrinonisdeniquc Orientalium considerans, dixerit, substrueta symbolici cujusdam signi-ficatione lusus verborum in liugua bebr. nixos esse, non crrabit, neque iis, quaeexposuimus, repugnat id. l£t enim quia lusus vcrborum, quos proprie dixerig,sunt quasi signa, quae, ut in lingua lalina graece loquar, συμβάλλοντα* vel in se

4

tiam ubi ornamenlis eae laborant. Quod si sermo hebramsadbibet jucundissima figurarum lumina, in quibus baic ratiolatet, baud scio an id ipsuni ex nullo usquam genere magis,quam ex lusibus verborum eluceat. Qui in lingua Hebr. itacomparati sunt, ut sentcntias diversas uni alterique verbocolligent et quasi in unum confundant. Elementa autem,quorum in ipsis verbis confusione natus est lusus, plerum-que in parallelis sive synonymis sive conlrariis discernunlur.Et quo magis contrariorum, quibus luditur, esse quandamunitatem, saepe numero verbis similibus significatam eam qui-dem, sen timus, eo verior evadit lusus.

Jam ex Iiis, quae de more Hebraeoruin in vocabulis lu¬dendi monuimus, intelligi potest, quomodo ea res ad univer-sam indolem sermonis Hebraici, genere sententioso conspicu-am eam quidem, praeeipue revocetur G). Nimirum omni sen-tenlia aut simpl.iciter aliquid enuntiatur, aut ita, ut ratio il-lius cogitatione requiri debeat. Quae ratio, saepe ea quidemcum aliquo lusu mentis conjuncla, quum in verbis singulisdelitescat ac quasi habitet, in lusum verborum fere abit.Quocirea latins patet ejus vis atque ita magis filt definita, utnon tam ipsa verba spectet, quam rationem et colorem, quoliaec adfccta sunt. Hoc igitur in lirigva hebraea iis maximelocis cernitur, qui apud vätes illos divinos ubique fere oc-currunt, ubi rem unam eamdemque inultis modis versant elhaerent in eadem commoranturque senlentiå. Quum nempounius vel duorum vocabulorum angustiis saepe concludilur to¬ta ratio, propter quam quidque enunciatur, necesse est, utbrevitas illa, si vocabulis prajserlim similibus allusio quaedamsubcsse putelur, non modo ad celeritatem intelligendi et ju-cqntineant rationem eorura, quae significentur, idco ad sententiam potissimum il-»los retulimus. Clr quae lcguntur apud sim. JVendl Betr. öfv. d. SLiina Iionsten·Hufvudper. Öfvers. Stinn 1838. p. 24 et prox. sequ.

ö) Juvat a t tender«, nos quum libros IV. Test. vol verimus, in iis praseipue lo¬cis nactos esse lusus veiborum, qui maxime scntenliosi sunt. Sic in epistolaad Rom. scripta, cujus stilus est maxime cnnpressus, plurima hujus rei exemplainvenies. De ipsa re nonnihil scripserunt Rurkius in ludice Terminorum tecbm-corum IV. T. Tubing. 1773. p. 5, 26. Wiener Gramm, f. d. Griecb. dialect. d.Neue Test. Qui rem uon plane intellexit. Melius forsan, quem laudat, Böttchende paronomasia linitimisquc ei figuris Paulo Αρ. frequ. Lips. 1823.

dicandi conferat multum, verum etiam eorum, qui legent au-dientve animos moveat. Itaque vätes illi praesertim quum ad-fectibus moli vel populi crimina auimadvertant vel ealamita-tes urbibus gentibusque impendentes, deliueant, et sie porro,in bis verbis, quibus sentenlias suas breves queribundasqueexprimanl, quasi lugentes ludunt. Quod quidem declararepotest, cur plurima hujuscemodi generis lumina in iis vatici-niorum et carminum Hebraeorum loeis repererimus, qui adelegiaci stili formam accedere videntur.

Illa vero quaeslio est gravior, num consvetudo ea, quamvidemus Hebraeos amplexos iuisse in vocibus ludendi, sit vir-tus. Ut autem, quid in liac re sentiamus, melius pateat, adsingula prius descendemus et cxempla aliquot subjieiemus,ad quorum rationem cetera intelligi possint.

Yidimus in ratione illa ludendi, boe maxime valere,quod quaedain oppositio, si sensum respexeris, sin sonuni, si-militudo in vocabulis, inest. Ambo illa tunc demum aptasunt, si studiose fuerint conquisita, et quidem ita, ut spon-te facta videantur. lusunt igitur in ea ratione quasi elemen-ta quanlitativum et qualitativum, quae quidem quo magis in-ter se respondent, eo ad veritatam propius accedit ipsa res.Fit autem, ut lioc vel illud praevaleat et emineat maxime,atque ut aut sensus verborum aut externa eorum forma ne¬gligatur, quo possit Iota res purior sisii. Qua quidem in reoeconouiiae sermonis Heb raici nonnibil consultum esse vide-lur. In bac enim paucitate verborum formarumque simplici-tate fit, ut voces nonnullae, quae maximam habeant inter se6imilitudmem externam, significatione tarnen saepenumero dis-sentiant. Ilae vero quasi geminae significationes elegantissimeinter ludendum sese detegunt. Etenim si dissentirent interse maxime, at tarnen relatione mutua qvasi concinerent, indefactum esse videtur, ut ipsa similia, quae forte concurrerentvocabula, quibusque commode senteutia interponeretur, lusumquendam ex semetipsis evocarent 6). Jam vero e contrario,

6) Wortwitze hat man die Wortspiele genannt, weil sie vom Wort ihre Ver¬anlassung iiehiucn. — —sJ. Itugc Neue Vorschule der· Aestetik. Halle 18*>7

6

quoniam in hoc, quod loquimur genere, momenli maximi estsenleiilia ?), facile intelligiiur, id tarnen effiei posse, etsiverba, quse eam ipsam comprehendant, similitudinem illam ex¬ternam desiclerent, modo interna qusedani adsit cognatio. At-que hoc quidem eleganter factum esse videlur, quod sie ple-rumque, quibus luditur yerbis ipsa lusio inest subtiliter re-eondita. Mulla tarnen lieic in judicando est opus cautione:ha?c enim ludendi ratio nobis plus diffieultatis adferat neces-se, quam ipsis Ilebraüs, quibus manifesta quippe obversaba-tur res 5 pra?terea quoniam iit, ut ea, qua? generi illi dicendi«also alque senlentioso vim addunt, accentu quodam vel vo-eis aliqua impressione signiiieenlur, dum eam aut attollimusaul; remitthnus, multa ejusmodi, quee ad verborum eollusio-uem apud Ilebrreos forsitan aliquantum conlulerint, nobisomnino iere relinquenda sunt.

Habemus igitur plures lusuum verborum species in lin-gua liebraiea, prout ex sententia vel ex ipsis verbis eliciun-tur. Quamquam sunt, qui de hac re ita sentiant, ut dieant,lusus illos, de quibus agitur, solis verbis haudquaquam con-ficij verum etiam si verba illa, quae ob similitudinem delige-bantur, non pra? se ferant singularem significationis ralionem,qua? proprium est quasi elementum lusuum illorum, ex eo-dem tarnen genere sunt. Nimirum minime elucebit verus eo-rum decor et elegant.ia, nisi illuc referanturj neque enimρ. lo2. Cum igihir, id quod supra indieavimus , hsec sit natura lusuum verbo¬rum, ut "associationc idearuni" existant, non alienum videtnr monere, picturamqua η dam per souuiii co cssc in quovis sennone lactiorem, quo propior sermonisorigo est ab ineuuabulis generis liumani. Cfr Herder v. G. de Hein·. Ρ. I. p. 17.Gesen. Lehrgebäude d. II. p. 1815. Quis autem dubitat, quin ex ejusmodi pi-ctura multa in lingua Hebraea ad lusiones verborum ciliciendas redundarint? Sicv. gr. audiverit quis quiddam ad rem venatoriam pertinens in Esai. XXIV: 18verbis Vlptt cet (V. Gesenii Conimentar über Jesaia Tb. III p. 770) item-que latratum canis (fneundiam caniuam) in liisce (Es. XXVIII: 10) ?p^> 1p 1X5 ISns'uts cet. Cfr. Ps. XLIX: 7.

7) Das Wortspiel behandelt das Wort als das Zufällige, es wird nacli seinerAeuäserlichkeit, nach seiiiein Klange und seiner Stellungsgleiclilicit vorgebracht,hört aber dennoch nicht auf zu bedeuten, und wird gerade so bedeutend, wenndas Wortspiel überhaupt Gehalt und Inhalt hat. Diese Bedeutung ist der Sinndes Wissens, . . . und jene Zufälligheit ist der Gegensatz gegen das Pewusst-»ein oder Wissen, worin er aufgehoben ist. Λ. Itugc 1. c.

7

hane vocibus illis, ex similitudine collatis, deesse erediderim,si qua; sint ita nudae et simplices, ut nihil habeant valde insensu exquisitum, modo adsit illa b revita t is et cujusdam qua¬si coloris virtus, quie fortius mentem feriat; quamquam luecpost intelligcntur magis. Huc autem redit nostra disquisitio,ut quo interiör est conjunctio verborum sententiaeque, co per-fectior evadit ratio, propter quam luditur.

Iiis positis, duö potissimum nobis esse videntur, ad qua?,quibus rem nostram illustrare conabimur, exempla relera-mus 8). Primum igitur genus id ponimus, ubi plurimum va¬let ipsa significatio ac sententia verborum, nee ulla est ex¬terna eorum simililudo; secundum id, in quo id proximumoccurit, verba, quibus luditur, sono maxime inter se essesimilia. Ilujus autem generis licet duas distingvere speeies,quarum in altera, quia in singulis verbis videtur delituisseac penitus inesse sententia, ideireo existit externa eorum si¬militudoj in altera autem ila collocata sunt verba, ut interea quasi intercedat sententia.

I. Exempla, quibus in eo, quod primum poncbamus, ge-nere uti possumns, non pauca quidem sunt, pleraque autemad ambiguitatem nominum propriorum, qua; dicunt Gramma-tici, redeunt. Quod vero de origine lusuum verborum inlingua Hebraea supra monuimus, nemo id hujus generis exem-plis magis adfirmat, quam Hoseas, acutus ille et pra; ceteris

8) Ex iis, quns supra attulimus, satis in teil igitur, nos omnium verbis ludendigenerum, in quibus sibi placent autores bebr., uuuni tantummmodo agnoscere quasiprincipium. Et igitur doctorcs in aliis Unguis statuant eoinplnres hujus rei, indictionis scilieet figuris posita;, classes, boc non ita commode tit in lingua he-braica, ubi omiiia fiere ad seiitentiam et cogitandi rationem revocantur. Indeenim factum est, ut eorum, quos supra mcmoraviinus autores, quum demum quislusus verborum distinxerit a paronomasise specie non solum quod alter ad bocrel ad illud referat, id alter sejungit, sed niius idemque, quum de diverso generedisseruerit, temere exempla congerat. Ceterum baec rerum coiilusio atque studiumcuncta ad scbemata dictionis, qua; dicunt, refcrcndi esse in eanssa arbitror, eurlusui illi, qui verbis significatione tantum confinibus efficitur, non detur locus. Ni-mirum fatcudum est, ab eo genere-nobis imagincin rei, quam animo concepimus,videri non modo non abludere, verum inde etiam esse ortam. Quid? quod lususde quibus maxime agitur, cum verbis solis non fiant, sed ita tarnen iis peudeant,.ut si mutata fuerint bsec, illi etiam tollantur, figuris ideo eos et dictiouis etscutentiarum, quae loquentur rbetorici, dicatos volumus.

s

minorum gentium proplietis pristinam generis sententiosi bre-vitatem et compressionem retinens. Cap. II: 18 ludit voca-bulis et un?·*, ulrumque idem (maritum) significans; illudvcro ignominia adfectum, quum reapse sie Judaei idolon ejus-dem noniinis invocassent, jam Deo T. O. M. cum quo con-jugium repetituri essent, non conquadrare polerat. Cfr, sis,loca hane rem illustrantia cap. XIII: 1 Jcs. XLYI: 8. ceLAtque sie vocabulis ludere vel fere illudere amant vätes di-vini, quum in imprudentiae crimine versantur, quod is, adquem dicebant, populus cultum Jebovaeli temcre deseruisset.At, ne multi sinius, ex eo sunt genere Hos. XII: 1, in quoversiculo, ab inierpretibus mullum quidem vexalo, vereeun-dius suspicor verba cyi in ea ludere, quorumantea imprimis cap IV. mentionem fecerat vätes 9). Monitumenim volumus, iis contineri munera "unp et mtnp, eultui Ve¬neris consecralorum. (Cfr ad rem Arnos. II. 7. Deuteron.XXIII: 18. Baruch VI: 42, 43. Herodot. I: 199). Cap. IV:IS passimque obvenit }ny nn partim pro Sn nn partim juxtaid posilum, ludendi gratia. Vide imprimis Arnos. V: 5. Iis-dem ralionibus meminisse juvat vocabuli onS>o Zeph. I: 5(cfr Am. I: 15^ de quo eodem ambigunt interpp. Procul-dubio significatur lieic idolon illud Moloch $ at innuitur simul,ut nobis videtur, verbi derivalio a rad. pS>o (rex fuit), quopacto colludit hoc cum iis, quae eodem in versu mox antealeguntur. Quum autem in idola eultumque eorum tam fre-quenter verbis, quae ansam duplicis significalionis fere prae-bent, luditur, lioc quoque iit per abslractum pro concreto po-situm , veluti in bis, ubi "dii gentium" adpellantur oiSiSn,m^Snn cct. oppositi nominibus mm, Sn cet. Ps. XCVI: S.Lev. XIX: 4, Jer. II: S, VIII: 19, Ps. XXXI: 7 et pas¬sim. In ejusmodi exemplis ssepenumero signa ironiae gliscent.Ex quibus quum, quale sit genus ipsum, inlelligere possi-mus, videre mihi visus sum, voces, quae, nulla externa simi-

9) Ad qηml suspienndum ingenue me fatcor adduetum esse cx sensu, quo buörloeum Ccl. Prceses ingeniosissime, ut solet, accipi deberc conjicit. Postremun»i^itur membrum explicamus ita: et (quod attinet) ad omnia quxcanque un-ct* eint, securus Tidetur.

9

litudine adfines, lusum compreliendant, consiinilis plerumqueesse significationis. Hos. XII: 12 ny Sa η ν )in. Qualudendi raiione heic niw et pN inter se comparari debent, ea-dem forsan voculae "Jpnn et Y?~n:» Jes. LYII: 6. Numquid bucreferri possit Ps. VII: 8, non pro ecrto liabemus. Nequevero desunt exempla rei contrarii, ut praeter muh a alia o-stendit Jud. XVI: 28 verbis joeosi illius SimsonisΠπν opo. Maxime vero dignum, ad quod animum adtcn-das, est ubi ambigunm aliquod haereat in uno eodemque ver¬bo, diversas signiiicatiönes concedente. Cujus rei praeclarumvide exemplum Joel I: 10, 11. Gemina enim significationevocabuli unrnn (desumta et ex verbo et ex unn) baudabsurde lusissc videtur Propbeta. Collige Jes. XXIV: 4 , 7.vb. SS>o^. Atque in ejusmodi sententia rjQ-iym cnnc>Netc. Hos. IX: 11 sequ. est consimiiis ratio. Nimirum vocab.QO£>N, cujus sine dubio derivatio est a verbo mö (cfr Gen.XLI: 52), ita suae origini degeneraverat, ut jam potius exnöN (quae derivatio et legibus etymologiae maxime consenta-nea) repetendum esset, quod quidem adparet ex anlbitesi, quaein voc. q sy ceterisque emergit. Quemadmodum enim av is a-volat et pulvis evanescit, ita eliam popul^s Ephraimitarum.Quod quidem erat dolendurn. — Eo eliam referenda esse cen-semus exempla, in quibus allusio, licet ex nullo in viciniaposito verbo eluceat, elucet tamen. SulKciat unicum afferreex. 2. Reg. XXIII: 15 nominatur n^möcn "in propter idolo-latriam a Salomone ibi constitutam, qui alias a fruetu monsnn\r»o (unctionis, olivarum) dicitur 10). Est denique cademratio earam enuntiationum, quae continent unam et itemalteram vocem, ex qua quia legentes ad ambigendum duei-mur, num proprio an tropice explicemus, nascitur lusus.Quo quidem verba Prov. XXX: 19 rnoSyn nm *pn laborarevidentur. Et lioc homonymiae genere, quod severiores re-rum existimatores baud raro offendit, argute et eleganter

*0) Glassii Pliilal. S. p. 1533.

10

utuntur Hebraei. Neque tarnen est, quod cum cel. Herderillue referas exeiupla, quäle est in qS·« Jnd. XV: 16, aut inhoc, a Fransio relä to, onS Jud. ΥΪΙ: 15 (et panem videli-eet et bellum signifikante!), aut deniquc in lioc a Glassio u),CD-nrO (quod ρunet is suis parumper variutum sententiam an-cipitem admitterc pillat!). Redolet enim, nescio quid mysti-cum, baee et simiiia exempla adferre. Cavendum igitur est, neoredas, sermonem Hebra?orum ea voeum ambignitate laborare,qua? perspicnitati nimium obsit. Quis est enim, qoi non vi-deat, in hoc genere virtutibus vicina esse vitiä? Atque lia?cquidem evitare magnoperé studeat, si quis loca, in quibnshujusmodi lusus yerborum versari arbiiretur, accuratius inter-pretari yolet.

II. Sequitur, ut yideanms, quumam sit ratio po-rum lu-suum, qui in vcrbis similiter s ; antibus findt. . Multis möjligvariant bi quidem et, ut supca indihavimu«, itä eos distin-guemus, ut primo ea proponnmus exempla, in quibusn/axime sententia? eolores emineant. Quomim , ρ leraquq in no-minibus propriis occupantur 12). Rationem vero, qua Qese-nius in exemplis bujue generis ρroberendis usus est, .<>aliquäcum inütatione ft'nebimus. Exemplis, ubi fieri !poterit,; in-terprctationem subnectemus. , i

a) Ad veritatem maxime videntur ii lusus aeeedere, quiliuut repetitione cjusdem vocabuli, diuersa significutioue. Con-spiraut cum illa figura, quae latine vocatur rcfraelio vel .diTlogia. — Priinutn beic observandi sunt lusus, quorum priorivoce res simpliciter, posteriori vera rei ratio, natura ae visindicatur 1 Sam. 1: 24 Ίν3 "ΐΜπί,: Et puer quidem» admotdum puer erat (i.e. aetate tenera). Jer. YII: 18, 19. Cfr Horn.IX: 6. — Contraria et repugnantia apte et eleganter bis lusi?bus yerborum eonnectuiiturj ex. gr. Jes. LXlli: 9v. ι

13£ Gr.lX .-ΙΓ , -t

(&Vi i all deras nöd de ej ledo nöd). χ:

1) Thilol. Sacra p. 1590. cfr p. 513. i./2?12) Causam si quxeris, vitlc Gesen. Lebrgeb. d. bcbr. Spr. o, 519 setp».