D. D.

JURISPRVDENTIAPACIFICA,

QU AM,

VENIA CONSULT. FAC. JUR1D. IN ILLUST. ACAD. UPSAD

SUB PRiESIDIO

DOCT. ANDREyEHERNBERGH,

Juris P-rq.fe.ss. Regii et Ordinarie

PUBLICO EXAMINI SUBMI7T1T

JOHANNES GUSTAVUS HÅRSTEDTwer m e eand us,

- s. ' ; - ' 1v;, v •' i . . r

, IN AUDIT. GUST. MAJ. D. 16 OCTOB. 1782

Hori* Ante Meridiem Sojitis„

U p s A LI JE.,aPud, Johan. Edman, direct. et reg. acad. typogr.

' s.ie r./e Maj tisMAXIMJE FIDE I VIRO,

Reg. Coll. Metall. CONSILIARIO,GENEROSISSIMO atque AMPLISSIMQ

D :no Emanueli a Geijerstam»VI RIS NO BILISSIMIS,

D:no Bened. Gu^tavo Geijer ,Regjä Aut/c Secretario et Regii

Ordinis Wassi EQUITI;

D:no Joh. Gustavo Geijer,D :no Salomoni Geijer,D.no Carolo Frid. Geijer,D.no Joh. Eberhardo Geijer,

OFFICIN. FFRRAR. POSSESSOIRBUS,

SACRUM.

"\a W3 f\A a/t a/t*&»*&

* §. f.

obiiifUmo civilis Jurisprudentiae ftudio å nonnut-lis vicio vertitur, quod femina eontentionis &

difcordiae in civirare Ipargere, luosque cultores adfraudem & oppreffioneni innocentium inflruere vi¬deatur. Hi vero neque ad indolem hujus fcientiasfacis attendunt, neque abufum rei utiliffimse ab^exKmjo ejusdem ulu difcernunt. Sune omnino* quoddolendum, non paucijurium civilium calliai & ma¬lign i interpretes, qui legibus politicis velut laqueisad (Implieiores irretiendos abutuntur, fuaque peritiacauffas fsepe juftiffimas turpis lucri caufla pervertunt*atque ideo iites temerarias & perniciofas excitare acprotrahere ftudent. » Sed neque rabulis ejusmodipeftiferis folida juris civilis eognitio re&ius tribui-tur5 quam aliis facinorofis praeclara rerum quarum-vis fcientia: nec Jurisprudentise hoc eft vitium,quodqualicunqueejus peritia turpiter nonnulli abutuntur*neque hi etjam tan.tam fociecati publicae aaferrent-cladem, nifi eraffior ubique regnaret juris & asquiignorantia, quas plerosque iraudibus malorum red-dit opportunos. Eoque magis ftudii juridici patetnecefhtas, ut impigri (impliciorum inveniantur de-fenfores, Sc plurimi tandem, legibus rite cognitis,hosvitare poffint publica felicitatis turbatores. Hoc ve-fo ut paulo conftet luculentius, Jurisprudentiam et-

fö ) 4 C fövilem ut pacis & conccrdis adjutricem hrevi cfiiTer-tations deiineatani Tuo, B, L, judicio muiori mode¬rte fubjicio.

§. ^Cognitionen! legum politicaruro, qus Jurispru-

dentis civilis nomen geric, ad pacem & fecurita-tem civiurn eonfervandam plurimum facere, ex eoprimum facile patet, qnod leges ipfs ad tranquil-litatem reipublicae maximopere Tunt neceflaris; qustamen ufurn prsftare nequeunt, nid re&e fuerintoognits. Societas enim civilis, max imam dominummultitudinem compleQens, finem fibi prshxum &unitis fociatorum viribus qusrendum, communemnempe fecuritatem, felicicaci fingulorum tantopereflecedariam, obtinere non poteft fine imperio uni aii£pluribus demandato. Imperium autem leges ferendi,adplicandi & refra&arios pcenarum minis ntque exem-plis ad öbfequia cogendi poteftate abfolvitur. Le¬ges autem nec fine multa re rum péritia, atque inprj-mis naturs hominum ac vits civilis artenta confide-ratione, rite fanciri reique publics necefiitatibus &commodis attemperari po flunr, neque civiurn animisullam injungunt obligationem, nid prornulgationeperfpicua & fufficienti tradits ipds & patefafås fue¬rint. Ad facilem autem legum intelligentian! per-fpicuitas quidem earum plurimum conducit: nequemirandum, fi rudiores fenfum legis non fatis adfe-quuntur, dum do&iores illum multa fspius difpu-tatione vix inveniunt. Sed cum major (it cafuum &momentorum varietas, quam ut fingula legislacor ex-

pres-

] 5 ( £*

prefie determinare valeat: genuina etjam legum in¬terpretatio requirsrur, ut re&e cognofcamur, atquefufficientem prxbeanc agendoriifö & omittendorumnarraam* Quoties igitur locus quispiam legis tanta .laborat obfcuritate, ut nimiuni difficik-s & anibiguoshabeat explicatus,authentica Legislator^ quterenda e'ftincerpretacio, quae legis emendatae vira habet. Si veromediocris tancum requiritur attentio & perfpicaciaad fenfum & (copum legis eruendum , jurisconfobtus, do&oris auc judicis munere fungens, genuinamprseftare debet interpretationen!, quae verba, (i am-bigua videntur, expofita ratione legum, declarat. At¬que adeo, fi leges faftum exprimunt, quod tarnen,deficiente legis ratione, eo non fpe&at, interpres advera obje&a illas reftringit; fi vero cafum huc refe¬rendum litera legis non continet, ad eundem Incer-pretatio extenditur.Sic vero jurium cognitio ad plures,magno (ane bonorum civium emolumeniO,propagatur,

§. III.Åt objiciet forte quispiam, non adeo magnam

efle legum in civitatibus regendis necefiuatem, cumexempla non defirit gentium, quarum fine legibuseximia laudetur innocentia ac felicitas; atque ex ad-verfo populi exftiterint, qui optimis licet inftru&i le¬gibus, mores tamen habuerint peflimos atque flatumreipubücae corruptidimum. Sic Romani veteres inipfis rerum primordiis, ante leges conftitutas & juris«prudentiam introdufhm fan&iori vita & feliciori flo-ruerunt imperio,1 quam poftmodum, ubi respublicalegum quidem & jurisconfulcorum copia fere obrui

videba-

» ) « ( £ A

videbatur, fed viriis (imul* & fceleribus iovalefcenribirsad perntciem prscceps raebat. Verum licet legumfcriptarum volumina prifca non haberet mortalium(implicitas: fuis tarnen vivendi regulis prudenti obfer-vatione formatis, minmie carebat. Simplicior etjamhorninum vita non tot erat illecebris peccandi obnoxia,neque adeo t anm legum adparatu opus fuit, quamdiuphirima adhuc vida erant ignota. Multiplicatis autemvita; inftitutis & ingravefcente malorum fraude atqueaudacia, neceflarium omnino fuit, ut legum augereturnumerus. Bonge quüdern Ieges pravis occafionem pec¬candi & novas inveniendi corruptelas fubminifirant;neque jurium intelligentia per fe cives reddit probos& pacificos. At nemo tarnen ideo mali quidpiaracommitcit, quia legibus illud eft prohibitum: (edqui cognkam legem violat, is aut faiubrem ejus vimnon intelligit, aut certe adfe&u quodam perturbatusad illam attendere nequit. Nec dubium eft, quin pau-ciora cernerentur deli&a & diffidia, (1 plerique, legi¬bus rite perfpe&is, fua cognofcerent officia.

§. IV.Sed cum folidior juris civilis cognitio .aliis bene

multis iuperftrui debeat fcientii?: fieri omninu nequif,ut omnes jurisprudendam adquirant perfeftiorem;liquidem vis ingenii atque difcendi occafio plerisquenon fuppetit. Hinc non minima hxc eft focietatis publi¬ca Felicitas, quod non pauci exiftunt infigni juriumfcienria prsedid, qui ceteros erudire poflint & fidelibusadjuvare confiliis. Sic in Academiis laudabili fane in-ftituto jura civilia publice traduntur, eorumque fon-

tes

& ) 7E( Ötes ex natura hominis & indole civitatis aperiuntur,nead munera publica nudi veniant cives atque inermes,nulla cognitione reruro, nulla lcientia ornati. In judici-is etjam publicis ventilatione Sz decifione cauffarumplurirna legis loca explicantur, atque non line eximiofapientise juridica; incremento tsles audiuntur& literisconfignatae ieguntur difceptationes. Verum non publi¬ca tantum inÖitutione Sc cauflis in foro cognofcendisatque judicandis pacifkam jurium cognitionem dis-feminant Jurisconiulti: fed privatim quoque cives fu-os inftruunc, ncc tilläm fapientize propagandas occa*fionem prastermittunt.E/? enim,ut Cicero ait,rt) domusjurisconfulti totius oraculmn civitatis, isque lubenscivibus omnibus confilii fui copiam facit: ad eum,tumdomi fedentem,tum foris anrbulantem, cives veniunt,de jure civil! atque omni officio aut negotio confu-lente^ Hic etjam fuam in legibus interpretanda feien-tiam ad aequitatem i ta refert, ut non juris magis,quam juffitiae fit confultifs, neque conffiruere iitiumaQiones maiit, quam controverfias tollere/?). Ut enimin eruditione juridica sdquirenda non lucrum ex ig-norsntia civium reportandum, fed tranquillum &.florentem patriae ffa tum confervandum ante oculos ha-buit: ita fcientise tam falutaris quam plurimos reddereftudet pnrticipes, atque adeo ad aquitatem & concor-diam fervandam aptiores.

j. V.Neque vero obfeura pacificas indolis veftigia in

. jurca) De Oratore Lib. I. c. 45.h) ita Servium SuJpitium laudat Cicero, Philippica IX. C. 5,

äs > ■« r a

jure civil! Patria?, & praxi forenfi ibidem prasfcripca,iefe offerunr. Ecenim cauftarum procuratores, qui vi-ri boni & prudentes, atque adeo legis & proceffus pe-riti, eße debenf, Cap. XV. §. 2. R. B. oauffis aperte in-juftis patrocinari, & ad lites temerarias quempiam irri-tare prohibentur, §. ej. Cap. 14; quo ipfo tamen ru-dioribus atque infirmis ad jura legitime tuenda aut re-cuperandn operam ofJerre & commodare non eft pro-bibifum. Poflquam in judicio restraåari coepit, proprio qui-dem aufu & fine expredo mandantis confenfu litern cora-ponere procuratori non eft permilTum;§, 7. Cap. cit: fedviam famen eompofitionis non minus poft litern contefta-tam, quam ante motam coram Judice controverfiaro,reåe commendat , fi juftas & acquas pars adverfa con-ditiones admiferif. Judex autem probus & cordafuscitationem petentibus pacifica , ubi res permittit autpoftulat, confilia fubminiftrat; &, cauffa legitimo tem¬pore in Judicium dedufta, amicabilem compofitionem, u-bi leges permittunc, fvadere jubetur; Cap. XX. §. 2. R. B.Heic vero follicite cayendum, ne minis aut perfuafionibusfubdolis ad Jus fuum deferendum atque injullo adverfariocedendum quispiaao compellatur. Sic enim non minus,quam per fententiam injuftam, aequitas, quam tueri Judexdebet, violatur. Refolutione vero & fententia jufta lites ci-vium fuorum Judex dirimit certamque & fecuram probisbonorum; & jurium tribuit fruicionem; quod munus uti-'que jurisprudenti^e ell pacificum. Sed nec fententias quid-quam inferere licet, quod litern novam alicui, in cauflajam decifa non citato, movere poffit. Cap. XXIV.§.3. R. B.Plura quidem in hane rem adferri poffent: fed quee bre-

viter adduximus facis oflendunt, Juris prudentiam civilem,rite excultam & adplicatara, non lites alere perniciofas,noninnocentiam adfliclam ppprirnete: led jgftitiam &

asquitatem tuendo, civium firmare concordiam.