Cultura e tradición no tempo

O Concello de Allariz atópase na metade occidental daprovincia de Ourense, ocupando unha extensión de 85 Kms2.A súa Vila é un dos conxuntos urbanos máis interesantes deGalicia, que mereceu en 1971 a declaración de ConxuntoHistórico Artístico.

O paseo pola Vila e as paisaxes asombrosas do seu ríoadentra aos visitantes nun espazo cunha fonda personalidade.Dicía un escritor alaricano que “É unha Vila de inmensapersonalidade, porque o ten todo”. Allariz é historia, étradición, é modernidade e futuro, en resumo, Allariz é igualque o seu Casco Histórico: HARMONÍA.

A monumentalidade de Allariz responde á importancia dasúa historia. O seu Casco Histórico, ofrece un bo estado deconservación, grazas ao esforzo rehabilitador dos últimosanos, traballo que se viu recompensado co Premio Europeode Urbanismo polo proxecto de Recuperación Integral doConxunto Histórico Artístico de Allariz e o seu río en 1994.

Isto fai que a visita ao nucleo urbano sexa unha citaimprescindíbel.

Facer referencia a un só monumento non é posíbel enAllariz, toda ela en por si é un monumento que merece serpaseado.

O Concello

Historia

1

A vida local tivo a súa orixe no castro que domina o discorrerdo Arnoia, cruzado por camiños estratéxicos. O topónimo deAllariz lévanos ao século VI cando a presenza sueva na comarcacrea a Vila Aliaricii. No século XI Afonso VI fai levantar oCastelo e as murallas. No s. XII Afonso VII concédelle á Vilao famoso Foro que a converte en Vila Real. Sancho IV nomeoua vila Allariz como “Chave do Reino de Galicia”, ao mesmotempo que en extramuros crecía unha importante coloniaxudía. A participación de Allariz na guerra irmandiña e afundación do Hospital son os feitos máis destacados do séculoXV. Entre os séculos XVI e XVII constrúense numerosas casasfidalgas, colócanse os catro cruceiros da Vila, fúndase o PósitoAgrícola e empezan unha serie de guerras con Portugal quecontinúan no s. XVIII pola cuestión sucesoria. Neste mesmoséculo un incendio destrúe parte do convento que se reedifica.O século XIX comeza coa ocupación das tropas napoleónicase segue coa desamortización de mediados do século quesupuxo o desmonte do castelo e acabou coa desapariciónda ponte da “Zapateiría” e boa parte dos tramos amurallados.En 1900 Allariz vive momentos de prosperidade, chegandoa ter 10.000 habitantes. O liño era a principal ocupación conmáis de 50 obradoiros. A decadencia desta actividade coincideco auxe do curtido do coiro, principal actividade ata principiosdos 60.

Dende entón, produciuse unha decandencia económica edemográfica da que Allariz rexurdiu nos últimos anos.

PatrimonioVisita a Allariz

2

Aínda que Allariz presenta enclaves monumentais importantes,todo o Casco Histórico merece o cualificativo de vila-museo. Nelexiste unha conxunción admirábel dos seus elementos militar,relixioso e civil. Aínda hoxe se conserva a esencia do seu carácternos monumentos e nas rúas de trazado medieval. Propómosche,polo tanto, un paseo por ela, cunha especial atención nos seguinteselementos:

CONVENTO DE SANTA CLARA: Fundado en 1268 pola raíñaViolante, dona de Afonso X, o Sabio. O templo actual foi construídoa finais do s. XVIII, a consecuencia dun incendio que sufriu oconvento o 15 de xaneiro de 1757. (8)

CAMPO DA BARREIRA: Determinado pola construción do RealMosteiro de Santa Clara nun dos laterais e no centro a Fonte

circular de Ferro Caaveiro do ano1783 con árbore fasciculada. Polonorte linda coa “barreira” ou murallaque dá o seu nome. (8)

IGREXA DE SAN BIEITO: Aconstrución comezou no ano 1770,e aínda que non foi rápida, o proxectoorixinal foi conservado na súatotalidade. É un verdadeiro modelobarroco, pola proporción dos seus

elementos e a marabillosa lanterna e campanario. (13)

IGREXA PARROQUIAL DESANTO ESTEVO: Románica, doprimeiro terzo do XII, modificada en1581, que é cando se constrúe a torre.Na fachada sur, hai tres sepulcrosencaixados en arcos de descarga. Aobra do XVI en Santo Estevo estáfeita cos sillares do Campo dosBrancos, cos cales se inicia unhacorrelación entre a reconstrucióndas igrexas románicas e a destrución das fortificacións. (11)

Patrimonio

3

PENEDO DA VELA E CASTELO: Atalaia natural no antigoasentamento do Castelo. Vista panorámica. Comezou aconstrución do castelo entre 1072 e 1078 con Afonso VI. Entrefinais do XIV e principios do XV sufriu unha forte reconstrución.Tiña unha planta rectangular, división interior en dous cadros,correspondentes posibelmente coas dúas plataformas actuais.Catro torres circulares, unha en cada esquina. Xa en moi malestado dende tempo atrás, o castelo desaparece a mediados doXIX por efecto da desamortización de Madoz.(15)

BARRIO XUDEU: Despois de varios asentamentos en S. Pedro,Arroleiro e Vilanova, os xudeus de Allariz asentaron extramurosno s. XIII no barrio do Socastelo. A súa presenza garda relacióndirecta coa tradición/lenda do fidalgo Xan de Arzúa e a Festado Boi de Corpus.

IGREXA DE SANTIAGO: Iniciadacara ao 1119 é exemplarfundamental do románico populargalego. De nave única e ábsidasemicircular, conserva integramentea súa estrutura primitiva. O famosotramo semicircular da ábside é untriunfo da decoración figurativarománica con arquería cega.(9)

A PANEIRA: Ou monte de piedade, era unha institución decrédito agrícola que estivo en funcionamento entre o s. XV eo s. XVIII. (17)

CASA TORRE DE CASTRO OXEA: Ten tres corpos arredorda torre que data de principios do s. XVI. A fachada da rúa daCruz é do 1748, de estilo barroco.(7)

PAZO DO XULGADO: Agora Centro Social. Con aire de Pazoposúe dúas plantas e é un exemplar colonial incongruente enGalicia. Nel atópase o Museo Galego do Xoguete.(5)

IGREXA DE SANTA MARÍA DE VILANOVA: Románica, de

Patrimonio

4

finais do s. XII e relacionada coa Orde de Malta. Presenta unhanave de planta e capela única. Retablo barroco coa imaxe dapatroa da Vila.(10)

PONTE DE VILANOVA: Iníciase a súa construción entre 1175e 1180, rematándose xa no s.XIII. Derrubada por unha riada en1555, reconstrúese uns anos máis tarde. Estivo baixo a custodiada orde de Malta dando acceso a unha das principais portas daVila. No ano 2004 substitúese o pavimento de formigón dacalzada polo actual ao non ser posíbel manter o enlousadoorixinal. Calzada en ángulo e no machón oposto ao tallamar unssillares co escudo da Vila de Allariz.(14)

IGREXA DE SAN PEDRO: Románica, de finais do XII. Só quedada obra románica, que tiña claustro, a capela maior desfigurada.Mantén unha rexa torre inspirada nas militares da Vila. No ladosur ten encaixado o notábel portón da igrexa exparroquial deSan Salvador do Piñeiro.(12)

RESTOS DA MURALLA: Na súa trazadefinitiva (finais do século XV) acadaunha lonxitude de 1.100 metros, cunhaanchura media de 2,10 metros e 11metros de altura por termo medio,chegando nalgún punto aos 20 metros.Agora poden observarse tramos tanto damurallo do XV, como da traza orixinal doXII, así como a ponte do foso.(16)

CRUCEIROS: (catro) O decenio de 1575 a 1580 foi calamitosopolas epidemias de peste bubónica, así que os temores espertarona busca de protección do ceo. Colocáronse un diante de cadaparroquia, aínda que só o de Vilanova mantén o seuemprazamento orixinal.(19)

Igrexa de Sta. María de Vilanova e Ponte de Vilanova

Parque Etnográfico

5

PARQUE ETNOGRÁFICO DO RÍO ARNOIA

O Parque Etnográfico do Rio Arnoia nace en 1992 comoresposta a unha idea de recuperación e integración na vida da

Vila de Allar iz doselementos do patrimonioetnográfico que aíndasubs i s ten sobre oterritorio. Estes elementos,xeradores de actividadeseconómico-culturais en

torno ao río Arnoia, están relacionados principalmente co curtidode peles e a transformación de gran de cereal e forman partedun pasado relativamente próximo que urxe conservar e dara coñecer.

O Parque Etnográficoestá composto por tresi n t e r e s a n t e sinfraestruturas que son:o Muíño do Burato, oMuseo do Tecido “OFiadeiro” e o Museo doCoiro “Fábr ica deC u r t i d o s Fa m i l i a

Nogueiras”. Todos elesevidencian o que nuntempo significou o modode vida e a economía destazona, claramente ligada aorío Arnoia.

O Parque Etnográfico,ao longo do ano promovediversas actividades

dinamizadoras como as Festas Etnográficas relacionadas co Ciclodo Pan, que teñen lugar no mes de agosto, alén dos Encontrosdo Coiro, os Obradoiros de Tecido ou Feiras de Artesanía.

Parque Etnográfico

6

6

MUÍÑO DO BURATO (1)Situado na marxe esquerda do río Arnoia, é unha edificación

do século XIX que foi rehabilitada para convertelo en Museono ano 1992, como expoñente dos numerosos muíños

hidráulicos quese poden atoparao longo do ríoAr no ia . E s temuiño cesou asúa actividadedefinitivamentearredor dos anossesenta.

Trátase dunmuíño hidráulico

de turbina, mecanismo posterior ao tradicional rodicio, condúas moas denominadasfrancesas e que incorporaademais un motor eléctrico quepermite continuar os traballos demoenda nas épocas de estiaxe.

Ao Muíño do Burato acudíanxentes de distintas aldeas dacomarca que o mantiñan enfuncionamento durante asvintecatro horas do día,convertendo as muiñadas enreunións festivas nas queparticipaban sobre todo mozose mozas cantando e bailando.

Parque Etnográfico

7

MUSEO DO COIRO “FÁBRICA DE CURTIDOS FAMILIANOGUEIRAS” (3)

A Fábrica de Curtidos da familia Nogueiras é unhaimpresionante edificacióndo século XVIII de plantacadrada e cun gran patiocentral. Situada na marxedereita do río Arnoia, noParque do Portovello, é unclaro exemplo dunhaflorecente industria que, durante o século pasado e principiosdo presente, fixo da vila de Allariz e das aldeas como Vilaboa

ou Acea de Meire unimportante referente norelacionado coa curtición depeles, chegando a prover decoiros a un total dedouscentos zapateiros dacomarca.

No Museo do Coiro, coasúa particular arquitecturade pilos e a presenza deferramentas e maquinaria,pódese coñecer o longo ecomplexo proceso decurtición en tódalas súasfases. No andar superior doedificio hai unha zona adicada ao traballo dos zapateiros eademais habilitouse un obradoiro do coiro.

Parque Etnográfico

8

MUSEO DO TECIDO “O FIADEIRO” (2)“O Fiadeiro” adopta o seu nome das antigas xuntanzas que

tiñan lugar, sobre todo nas casas do rural, para fiar e que seconverteron en auténticos centros de reunión e diversión,

xerme dun ricofolclore e tradicióncultural.

Situado no que conanterioridade foi omatadoiro da Prazade Abastos, trátasedunha sala adicadaprincipalmente aoproceso de cultivoe transformación do

liño, dende a sementeira ata a elaboración final de pezasartesanais no tear. O Museo reproduce a través de distintosutensilios os traballos sobre a planta de liño ata convertelaen fío e, con posterioridade, en tea; lenzos cos que seconfeccionaban pezas de vestir ou colchas e mantas xadirectamente tecidas, de xeito complexo, no tear.

No Museo, doque é responsableu n h a a r t e s á ,realízanse cursosrelacionados cotear, os encaixes etoda a temáticatéxtil.

Museos

9

O MUSEO GALEGO DO XOGUETE DE ALLARIZ (5)Este peculiar museo localízase

na rúa do Portelo, nun edificiode finais do século XVIIconstruído na súa orixe comopazo señorial, convertido máistarde en Xulgado de PrimeiraInstancia e posteriormenterehabilitado como Centro Social.

O Museo Galego do Xoguetenaceu como consecuencia dunhadoazón dun veciño de Allariz,

Alberto Oro Claro, da súa colecciónde case 800 xoguetes de destintascaracterísticas e épocas queabranguerían os primeiros anos doséculo, ata os anos sesentaaproximadamente.

Dende a súa inauguración en1994 esta colección estaseincrementando con novas doazóns

e cesións de visitantes quecontribúen a enriquecer osfondos do Museo coas súaspezas. É de destacar acolección de cadeiras en miniatura de distintos materiais,tamaños e procedencia, propiedade de Belén Outeiriño, veciñade Ourense.

1110

PRAZA DEABAIXO

PRAZAMAIOR

RÚARÚ

A

DE D

.

RÚA

RÚA

RÚA ARROIO

DA F

ERRE

IRÍA

FONTEIRIÑA

DO CÁRCERE

RÚA

RÚA SUÁREZ

SAN

LÁ

ZARO

RÚA

RÚA OLIVEIRA

AA

AVDA. EMILIA PARDO BAZÁN

RÚA

ALF

REDO

NAN

RÚA

PAI

CORD

EIRO

LOMBERTE

BENITO

AVDA. EMILIA PARDO BAZÁN

AVDA. EMILIA PARDO BAZÁN

CAMIÑO O DOS CAÑOS

A VILLERIÑO

RÚA

RÚA

SUR

LOBARIÑAS

PRAZADO EIRÓ

HOSP

ITAL

RÚA

RÚA

PRAZ

ADO

MAT

ADOI

RO

PASE

O D

A

A DA

GRA

NXA

ALAM

EDA

B. D

EAM

OEIR

O

SAN LORENZO

POZO

BÓ VEDA

RÚA DACRUZ

CASTELAO

PORTELO

PRAZADOS

MESÓNS

++

BUS

TAX

I

++

++

N

PEPE

PUGA

RÚA

ESTR

ADA

DE S

ANTA

MAR

IÑA

SILV

ELA

ESTRADA DO PIÑEIRO

O FUXîN ARNADO

R. SOBREIRA

VILANOVA RÚA SANTO ESTEBO ESTRADA DE XUNQUEIRA

RÚA

PRAZADO

COUTO

CAMPODOS

BRANCOS

PRAZASANTO

ESTEBO

RÚA

NOV

A RÚA

RÚA SOCASTELO

ACEARRICA

OURENSE - VIGOESTRADA NACIONAL N-525

A MADRID

A OURENSETABOADELA

FRIEIRA

ABUÍN

A CE

LANO

VA1 K

m. C

AMPI

NG

A XUNQUEIRA

DE AMBÍA

DE

ACEÑ

AS

CASTELO

MONTE DO

RÍO ARNOIA

RêO ARNOIA

RIO ARNOIA

POLIDEPORTIVO“VILANOVA”

CAMPO DA FEIRAA BARREIRA

PARQ

UEPO

RTOV

ELLO

AVDA. EMILIA PARDO BAZÁN

RÚA GODALLA

ALAM

EDA

ARNADO

100 m. (aprox)

PPSCR

Ô99

PRAIA FLUVIALACEARRICA

POLÍGONOEMPRESARIALDE CHORENTE

A SANTA MARIÑA DE AUGAS SANTAS (5 KM)

VIGO - OURENSEENLACE COA A-52

RÚA DO

CASTELO

COSTIÑ

RÚA ENTRECERCAS

XMSCR

‘

02.

CASALDOIRA

CAMPELO

FORXÁSDOS MONTES

A TORREPUMARESSEOANE

A CELANOVA

A XINZO

A PORTELAMAGARELOS

A POUSADA

QUEIROÁS DAIGREXA

QUEIROÁSPEQUENO

CASDANACHAMA

QUEIROÁS GRANDEREQUEIXODE QUEIROÁS

AS QUINTASAMIADOSO

CASTRELO

LAMARREDONDA

XUGUEIROS

PAICORDEIRO

PENAMÁ

SAN SALVADOR

GUIMARÁS

AIRAVELLA

AUTOVÍA A-52

RÍO ARNOIA

ESTRADA N-525

ESTRADAN-525

PORTELA DEAIRAVELLANANÍNROIMELO

CAMPING

O REXO

VILLERIÑO

VILABOA

VALVERDE

REQUEIXO DEVALVERDE

PACIÑOS

DESDER

FONDEVILA

A TELLADAMEIRE

O RIALA ACEA

ABUÍN

ALLARIZ

FRIEIRA

O MATO

ROIRIZ DEARRIBA

ROIRIZ DEABAIXO

RUBIÁS

TURZçS

GUEDEA CAL

FOLGOSO

ENFESTELA

GUNDIAS

A PEDREIRA

A CRUXEIRA

CELEIRîSSAN

VITOIRO

O CASTRO

A POUSA

TAÉN

AS BOUZASA TORRE

SANTA BAIA

SANMAMEDE

O RIALOS VILARES

OROXO

CASDANAGAIA

SOUTO

LAIOSO

O PAZO

A VILA

SANTA MARIÑADE AUGAS SANTASARMEA

OUTEIRO DELAXE

DUCÍ

COIRASANTO ESTEVO

CASAS NOVAS

SAN BREIXO DEESPIÑEIROS

VILARDE

FLORES

OUTEIRO DEORRACA

TORNEIROS

PARADIÑAS

PEGAS DOCOTORRO

SAN MIGUEL

OUTEIRO DETORNEIROS

PEÑAFLOR

A FORMA

O RODICIO

SAN MARTIÑO

A XUNQUEIRA

A TABOADELAOURENSE

A TABOADELA

ECOESPACIO

ENTRADAS E SAÍDASAUTOVÍA A-52MADRID-VIGO

FUNDACIÓN PACIÑOS

“O REXO“A. IBARROLA.

BRIÑAL

“RAMÓN GLEZ. FERREIRO”ESCOLA DE DISEÑO

AUTOVÍA A-52VIG

O

OURENSE

/

MADRID VIGO

MADRIDSANTIAGO

TOSENDE

VENDADO RÍO

A QUINTACOEDO

NOVÁS

N2 Km. (aprox.)

2

13

918

14

A 5 Km

16

11

6

15

7

10A 1 Km

8 21A 3,5 Km

6

6

1812

13

8

13

17

1

17

9

1188

12

59

3

16

16

14

15

1611

1864

179

19 9 3

414

5

5

155

1

2 2

SERVICIOS XERAIS1. CONCELLO. POLICIA LOCAL. XULGADO PAZ - 3C2. OFICINA DE INFORMACIÓN E TURISMO - 3B3. OFICINA DE REHABILITACIÓN - 4C4. AXENCIA DESENVOLVEMENTO LOCAL - 3C

SERVICIOS SOCIAIS - 3C5. CASA DE CULTURA. BIBLIOTECA - 3E6. PAVILLÓN MUNICIPAL DEPORTES - 3E7. CENTRO EDUCACIÓN INFANTIL E PRIMARIA - 3E8. INSTITUTO DE ENSINANZA SECUNDARIA - 4C9. FARMACIA (2) - 3C-4D10. CENTRO DE SAÚDE - 4B11. ESTACIÓN DE AUTOBUSES - 4C12. OFICINA DE CORREOS - 4B13. REXISTRO DA PROPIEDADE - NOTARÍA - 3D14. PISCINA CLIMATIZADA / EXTERIOR - 2B15. EMBARCADOIRO RÍO ARNOIA - 3B16. CENTRO CÍVICO “A FÁBRICA”. SÁ DE EXPOSICIÓNS - 3B17. GARDA CIVIL - 5D18. ALBERGUE SALESIANOS - 3D19. TANATORIO - 5A20. GARDERÍA INFANTIL - 4C21. FUNDACIÓN RAMÓN GONZÁLEZ FERREIRO - 2G ESCOLA DE DISEÑO - 2G

PATRIMONIO-MUSEOS1. MUSEO “MUIÑO DO BURATO” - 3B2. MUSEO DO TECIDO “O FIADEIRO” - 3B3. MUSEO DO COIRO “FAMILIA NOGUEIRAS” - 4B4. MUSEO ICONOGRÁFICO “FUNDACIÓN ASER SEARA” - 3B5. MUSEO GALEGO DO XOGUETE - 3C6. CASA-MUSEO DE VICENTE RISCO - 3B7. CENTRO DE INTERPRETACIÓN DA MODA - 3C

PAZO CASTRO OXEA - 3C8. CONVENTO SANTA CLARA. MUSEO DE ARTE SACRA - 4D9. IGREXA DE SANTIAGO - 3C10. IGREXA DE SANTA MARÍA DE VILANOVA - 2B11. IGREXA DE SANTO ESTEVO - 3C12. IGREXA DE SAN PEDRO - 4C13. IGREXA DE SAN BIEITO - 4D14. PONTE ROMÁNICA - 2B15. O CASTELO - 3C16. PARTES VISIBEIS DA MURALLA (3) - 3D-4C17. A PANEIRA - 3C18. BALCÓN DE AMOEIRO - 3B19. CRUCEIROS - 2B-3A-4D

PRAIAS FLUVIAISÁREAS RECREATIVAS1. ALAMEDA DO ARNADO - 3B2. PARQUE DO PORTOVELLO - 3B3. PRAIA FLUVIAL DO ARNADO - 1B4. ÁREA RECREATIVA DE VILANOVA - 2B5. PASEOS DO ARNOIA - 4B-3B-2B-2C-2D6. PRAIA FLUVIAL DA ACEARRICA - 2E7. CAMPO DA FEIRA “A BARREIRA” - 4D8. ECOESPACIO “O REXO” - 2G9 . PRAIA FLUVIAL DO CAMPING E DO BRIÑAL - 5A

HOSPEDAXES – RESTAURACIÓN1. HOSTAL RESTAURANTE “ALARICO” - 5D2. CASA RURAL “AUGAS SANTAS” - 1B3. CASA RURAL MUIÑO E CASA DO BRIÑAL - 5A4. CAMPING “OS INVERNADEIROS”- BUNGALOWS - 5A5. HOSTAL RESTAURANTE “LIMIA” - 2F6. POUSADA RESTAURANTE TORRE LOMBARDA - 4B7. PENSIÓN R.*** RESTAURANTE “PALLABARRO” - 4B8. HOTEL** “O PORTELO RURAL” - 3C9. HOSTAL RESTAURANTE “O MIRADOR” - 2F10. CASA RURAL RESTAURANTE “VILABOA” - 2G11. RESTAURANTE MUIÑO ACEA DA COSTA - 4B12. RESTAURANTE “ARCO DA VELLA” - 3D13. RESTAURANTE PARRILLADA “BELLAVISTA” - 1F14. RESTAURANTE “CASA FANDIÑO” - 3C15. RESTAURANTE “PORTA DA VILA” - 4B16. RESTAURANTE BODEGÓN “PORTOVELLO” - 4B17. RESTAURANTE PARRILLADA “RINCON D´ARQUETA” - 5E18. RESTAURANTE MUSEO “VILANOVA” - 2B19. CASA RURAL “A PALLEIRA” - 3A

ECOESPACIO

“O REXO”

(a 2,5 Km.)

7

2

5

10

RÚADAS HORTAS

Rúa D. Albino

Plano da Vila de Allariz

XINZO - BENAVENTE - MADRID

5

7

RIBAS ALTAS

RÍO ARNOIA

Plano doConcello de Allariz

GRUPO SAN

GODALLA

CAMPO DA FEIRA

20

10

4 8 RÚA 7

16

DO COUTO

11

4

12

RÚ

2

3

A CALZADA

PASE

O DO 3

ESTRADA DE XUNQUEIRA

CAM

IÑO

CASA

19

19

19

19

A B C D E F G

1

2

3

4

5

Museos

12

MUSEO ICONOGRÁFICO. FUNDACIÓN ASER SEARA (4)

O Museo Iconográfico de Allariz, tamén sede da FundaciónAser Seara, está na Rúa Castelao,na antiga casa da familia CondeAldemira, un fermoso edificiorestaurado no núcleo históricode Allariz, comunicado pola súaparte posterior coa casa daFundación Vicente Risco.

Neste espazo exponse unhainteresante colección de ArteSacra que reúne imaxes do

románico, gótico ebarroco datadas entre os séculos XII e XIX.

Ao longo do percorrido polos distintosandares destacan un conxunto de virxes

románicas e góticas, pequenas pezas demarfil, un bo número de táboas e lenzos,imaxes de Cristo Crucificado, unhavariada mostra de Virxes Dolorosas erelevos e tallas detemática evanxélicae imaxes do Santoral.

Destaca unha Virxede 54 cms de longo doséculo XVII pola súaespléndida talla, asícomo polo materialsobre o que está tallado:marfil.

Museos

13

CASA-MUSEO DE VICENTE RISCO (6)O edificio acolle os fondo culturais da Fundación Vicente Risco,

consistente na biblioteca e despacho de Vicente Risco,manuscritos, notas, debuxos do propio autor, así como obxectospersoais e obras artísticas que lle pertenceron. Este fondocomplétase coa biblioteca, documentos e obra plástica propiedadede Antón Risco, fillo de Vicente, impulsor e primeiro presidenteda Fundación ata a súa morte o 7 de febreiro de 1998.

A sede da Fundación está aberta ao público dende decembrode 2003 para poñer os visitantes en contacto coa vida e obra deVicente e Antón Risco. Ao longo dos distintos andares, vaiseamosando unha selección das obras plásticas, primeiras ediciónsde publicacións dos escritores, un espazo adicado á revista Nós,o despacho e a biblioteca persoal de Vicente Risco así comooutros obxectos que lles pertenceron. Unha vez rematado oinventario e catalogación de todos os fondos da Fundación, estaconverterase nun importante centro de estudos parainvestigadores da obra de Vicente e Antón Risco.

MUSEO DE ARTE SACRA (8)Situado no Convento de Santa Clara, ocupa unhas salas

abovedadas barrocas ás que se accede directamente dende afachada principal.

As dúas pezas principais de cantas se conservan son, sen dúbida,a VIRXE ABRIDEIRA, finísima peza de marfil de 30 cms de altura,

datada de fins do século XIII e a CRUZDE CRISTAL DE ROCA, obra gótica, conelementos arxénteos, entre eles dúasfiguriñas orantes que se identifican conDona Violante e Afonso X.

Ademais destas pezas, exhíbense3 leóns pétreos que foron sostén dunhaindeterminada tumba medieval, unhacustodia de prata sobredoraurada, variaspezas de orfebrería litúrxica, etc.

Museos

14

ECOESPAZO DO REXO (6)Situado na parroquia de Requeixo de Valverde, o Ecoespazo doRexo é a obra resultante dunha intervención pictórica e

escultórica do artistaAgustín Ibarrola, sobre une s p a z o n a t u r a lrecentemente reutilizado.Baséase na harmonizaciónde elementos naturaiscontidos na propiapaisaxe: árbores, pedras,

terra, auga... coa achega de materiais reutilizados e presentesna cultura galega: granito e lousa, para integralos nel,transformándoo así nun espacio único construído utilizando demodo integral as enerxías renovábeis.

O Ecoespazo do Rexo é hoxe unhaicona cultural e de ocio cunha mensaxeclara: o desenvolvemento do individuoe o goce do medio natural soncompatíbeis. Así o demostra o feitode que se integren no mesmo contornounha intervención artística, unhaminihidraúlica, unha explotación pilotode ovino de leite que produce queixocurado de ovella e unha queixaría.

Patrimonio

15

LUGARES DE INTERESE MONUMENTAL NO TERMOMUNICIPAL

SANTA MARIÑAS DE AUGAS SANTASCruzando a N-525 en dirección norte, a 6kms de Allariz,

atópase co Conxunto Histórico-Artístico de Santa Mariña deAugas Santas, onde di a lenda que morreu martirizada a santa.A igrexa, románica de fins do S. XII, posúe tres naves sencruceiro, con falso triforio no interior, rosetóns na fachada enas tres ábsidas.Por un camiño, que percorre a lenda do martirio da santa,chégase á igrexa inacabada da Ascensión, construciónsubterránea coñecida por “Os fornos da Santa”, edificada caraao 1300 sobre un conxunto prerromano (antigos fornoscrematorios de orixe celta). A pouca distancia está o castroCidade de Armea, resto dun importante poboado prerromanoe romano.

SAN SALVADOR DOS PENEDOSCapela con Cristo románico e nas inmediacións o castro

do Castelo con sepulturas antropomorfas medievais.

SAN MARTIÑO DE PAZÓIgrexa do século XI. Tras as reformas con obra barroca, só

conserva os laterais con dúas portas en arco de ferradura.

Festas

16

FESTA DO BOI

Celébrase dende 1317, sendo a súa orixe a disputa entre cristiánse xudeus.

FESTA DE SAN BENITO

Son as festas patronais de Allariz. Celébranse o venres, sábadoe domingo máis preto da fetividade de San Bieito (11 de xullo).Destaca nela a presenza dos xigantes e cabezudos de Allariz.

FESTA DA EMPANADA

Celébrase na terceira fin de semana de agosto. Teñen a súa orixeno desexo de facer unhas festas para o deleite dos veciños quepor diversos motivos tiveron que emigrar e non poden asistirás patronais.

FESTAS ETNOGRÁFICAS

As festas teñen lugar en distintas localidades do Concello deAllariz e contan coaparticipación directa ec o m o a c t o r e sp r i n c i p a i s d arespresentación dostraballos agrícolas aosveciños dos pobos.

En Queiroás da Igrexa,e s c e n i f í c a s e atradicional sega e malla

en todas as súas fases ata deixar o gran totalmente limpo e listopara a moenda. O segundo día da festa, o gran móese no Muíñodo Burato en Allariz onde se fai tamén unha degustación de bicade millo e viño doce. Pararematar o ciclo, o ultimo día, afesta desprázase á Torre deSeoane onde se realiza afornada. Alí, desde o seu fornosairán pans acabados de cocerao máis puro estilo tradicional.

ROMARÍA DE SANTAMARIÑA

A gran romaría en honor a Santa Mariña celébrase o 18 de xullo,con gran solemnidade, sendo interesante a procesión onde seamosan gran cantidade de estandartes e pendóns.

ROMARÍA DE VILAR DE FLORES

Celébrase o 15 de agosto.

17

FestasFESTA DO BOI

No s. XIV habitaba en Allariz unha poboación xudía respectábel,confinada no barrio de Santo Estevo, extramuros, que vivíaconxugando un innegable dinamismo económico co acosoprovocado pola “oficialidade” cristiá, moradora da cidadeamurallada. Chegada a festividade do Corpus, e aproveitandoque a procesión do Santísimo para achegarse ao convento,necesitaba saír extramuros, era cando aproveitaban o xudeus

para desafogaren as súasiras e frustracións,berrando e insultandoao paso da procesión.Contas os cronistas queXan de Arzúa, un fidalgoalaricano de profundasconvicións relixiosadecidiu dar fin a estasituación. Chegada aprocesión do 1317

montou a lombos dun boi e acompañado por varios criados ecargado de sacos con formigas encabezou a procesión doCorpus. Cando os xudeus apareceron para boicotear o acto, abase de cornadas e chuvia de formigas espaventou para sempreos xudeus.

Dende entón e ata 1936, todos os anos polo Corpus sae oBoi en Allariz. Durante a guerra supéndese, para despois delaespertar lentamente, apagándose definitivamente a finais dos50, principios dos 60. Dende entón, e segundo palabras deAntonio Blanco, “o Boi vive agochado no corazón dos alaricanos”,ata que en 1983, un grupo de mozos decide recuperar a festa,e.. o boi volve correr por Allariz, e con el un municipio conorgullo da súa historia e das súas tradicións.

O ascenso en participación, popularidade e proxección públicada festa dende a súar e c u p e r a c i ó n éespectacular; boa probadisto, son os 10 días deduración actual dafestividade e do númerode visitantes que seachegan todos os anospolo Corpus Christi aAllariz.

18

FeirasFEIRAS QUINCENAIS

A histórica feira de Allariz sitúase dende principios do XIIno Campo dos Brancos, que veu resultar co tempo insuficiente.Dende hai anos está radicada no Campo da Barreira. Nel,ademais dos postos adicados a diferentes actividadescomerciais, pódense degustar pratos típicos e tradicionascomo son o polbo á feira e a carne ao caldeiro.

As feiras celébranse o 1 e o 15 de cadanseu mes, agás secoincide en día festivo, destexeito, pasa para o seguinte,exceptuando o 15 de agosto,que se celebra no mesmo día.

FEIRA DO DOCE

Dende 1996 celébrase aFeira do doce, amendoado emelindre de Allariz, naactualidade na primeiraquincena de setembro, e que

enxalza a repostería tradicional de Allariz, nomeadamente osamendoados, a torta real, as améndoas de pico e roscas decazo, os chocolates e licores.

FEIRA DO OUTONO

Nesta feira, nacida taménen 1996 exáltanse osprodutos do outono, comoson as castañas noces,cogomelos, mel e o panartesán, ofrecéndose aposibilidade de degustar oucomprar os produtosnaturais ou elaborados e envasados.

Durante esta feira realízansesaídas didacticas ao monte,exposicións micolóxicas, charlastemáticas, programacións lúdico-culturais de animación, etc.

ARTE DE MAN

Mercado de artesanía, que secelebra dende 2003. Utilizando

como escenario prazas do Casco Histórico, artesáns de Allarize Galicia expoñen e venden os seus produtos.

Actividades

19

En Allariz podes deleitarte con múltiples actividades, desdea visita aos museos ou ao Núcleo Histórico, ata o goce dasamplas zonas verdes, praias fluviais, piscinas, etc...

No río, ademais deencanto do baño, podespracticar piragüismo, oudar agradábeis paseos enb a r c a , d e n d e oembarcadoiro situado naAlameda.

Se o que che gustanson os deportes deaventura, dende oCámping, podes realizarrutas de cabalo, ou recibir clases de hípica, tiro con arco...

Un paseo pola riqueza natural alaricana, a través dalgunhadas rutas de sendeirismo, achegarate a outro Allariz, tan

impresionante en belezacomo o seu Casco.

E se queres aproveitara túa estadía para coñeceroutros lugares interesantesdentro da provincia ou deGaliza, dende a Oficina deInformación turística teráscumprida descrición sobreas diferentes posibilidadese rutas.

Gastronomía

20

A historia e a tradición alarica deixou para o deleite dasdiferentes xeracións, un dos doces máis exquisitos de cantosse poidan probar: o amendoado.

O paso dos xudeus por Allariz, na Idade Media, non deixouunicamente como herdanza a Festa do Boi, tamén deixouexquisitos doces, feitos basicamente de améndoa, que pervivirone chegaron ata hoxe, grazas, nun primeiro momento,ás monxas do Convento de Santa Clara, e logoa varias xeracións de alaricanos ealaricanas que os fabricaron ecomercializaron, e aos que cadaano se lles rende homenaxe naFeira do Doce.

Dende hai anos, a Asociación deProductores Artesáns de Allariz encárgase de

p r o t ex e r epromocionar osp r o d u t o s a c o l l i d o s ádenominación de or ixePRODUTO ARTESÁN DEALLARIZ, que inclúe ademais doamendoado, as roscas de cazo,a torta real, as améndoas de pico,os chocolates e os licores e que,

a día de hoxe, se seguen a facer artesanalmente.Para coñecer Allariz, é necesario pasear as súas rúas, falar coas

súas xentes, pero tamén é imprescindíbeldegustar o sabor da tradición. E non haimellor forma de facelo que cos nosos docese licores.

Dende 2001, en Allariz fabrícase de formaartesanal un queixo exquisito. Feito conleite cru de ovella, é o único queixo curadodestas características en Galiza. O proxecto de recuperación de superficies no que seenmarca mereceu o recoñemento da ONU.

Ademais, Allariz ofrece unha oferta hostaleira sen igual. Édifícial atopar noutro lugar, unha concentración tan importantede restaurantes que aúnen calidade, bo servizo, e un marcoincomparábel: fábricas de curtidos, muíños, casas rehabilitadas,hostais rurais... nos que se poden desgustar os típicos pratosda cociña galega.

Artesanía

21

O pobo de Allariz é consciente de que a historia e astradicións son a base para asentar o futuro, por ese motivose ten realizado un esforzo para que todas aquelas actividadesartesanais que forman parte da nosa historia e cultura nonse perdan.

A calidade dos traballos feitospolos artesáns alaricanos da contadun pasado gremial e comercialque chegou ata a actualidade.

Tanto nos museos do ParqueEtnográfico, como nas tendasinstaladas no Núcleo histórico,encontrarás produtos de liño,encaixe, esmalte, cerámica, coiro,

prata, etc, que poden converterseno agasallo máis preciado paracalquera situación.

Mención especial tamén

merecen os a r t i s t a salaricanos de merecidop re s t i x i o . A l g u n h aprodución das suas obrasamósanse en diferenteslocais de Allariz.