c:\fakepath\2 m 9 gaia aldaketa politikoak rg

$: C:\Fakepath\2 M 9 Gaia Aldaketa Politikoak Rg$
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 9. GAIA

ALDAKETA POLITIKOAK, EKONOMIKOAK ETA SOZIALAK

Aldaketa politikoak, ekonomikoak eta sozialak

GAIA



ERDI AROA (V-XV)

ARO MODERNOA(XVI-XVIII)

1453. Turkiar otomandarrak Konstantinopla konkistatu

1492. Kolonek Amerika aurkitu

ERABATEKO ALDAKETA


ALDAKETA POLITIKOAK, EKONOMIKOAK ETA SOZIALAKERDI AROA (V-XV)

DEMOGRAFIA•Populazio hazkundea oso motela zen, etengabeko demografi-krisiak (populazio galera handiak) baitzeuden•Jaiotza tasa oso altua zen arren, hilkortasun tasa igotzeko faktore ugari elkartzen ziren :gerrak, izurriteak edo goseteak ohikoak ziren. Bizi-itxaropena oso-oso baxua zen (ez zen hogeita hamar urteetara heltzen)AGINTE POLITIKOA•Monarkia feudalak: “erregea nobleen artean lehena”. Nobleak erregeari agindutako leialtasunaren truke feudo edo irabazia eskuratu zuen. Pixkanaka, lurralde horietan administrazio lanak egiteko, zergak jasotzeko eta gobernatzeko eskubidea ere jaso zuen. •Ondorioz, harreman politikoak pribatizatu eta erregearen aginpidea zatitu egin zen. Erregearen aginpidea jaun feudalen aginteak eta udalerrien eskubideek mugatzen zuten.•Ez zegoen administrazio koordinaturik, erresumak deszentralizatu egin zirenGIZARTE ANTOLAMENDUAFeudalismo izeneko antolaketa ekonomiko-soziala nagusitu zen. Menpekotasun harreman sare oso konplexua hedatuta zegoen.Gizartea talde itxitan banatuta zegoen eta eskubide eta betebeharrak guztiz ezberdinak ziren.Pribilegiodunak: gerrariak eta elizakoak. Zergarik ez zuten ordaintzen, nekazariei errentak kobratzeaz gain, lege bereziak zituzten. Populazioaren %5 baino ez baziren ere, lurren ¾ haien esku zeuden. Estamentu bietan goi mailako noblezia eta kleroa eta behe mailako noblezia eta kleroa bereizten ziren.Herria edo langileak. Pribilegiorik gabeko estamentua. Funtzioa lan egitea zen. Eskubiderik ez zuten baina bai betebehar asko. Lur jabe gutxi zeuden, gehienak errentariak ziren eta kasu askotan menpekotasun handia zuten jaunarekiko. Jopuak lurrari lotuta zeuden eta haien askatasuna oso mugatuta zen.EKONOMIANekazaritza: jarduera ekonomiko nagusia zen. Lur jabetzan desoreka handia zegoen: jabeak jaun feudalak edo kleroaren partaideak ziren eta nekazari gehienek ez zuten lurrik, aurreko errentariak ziren eta gainera, jaunaren eskumenaren pean bizi ziren.. Gainera, haietariko asko jopuak ziren, hau da, menpekotasun harreman handia zuten jaunarekin. Nekazaritza oso tradizionala zen, eguraldiaren menpekoa, iraupenekoa.Artisautza: Gremioen kontrolpean zegoen. Hauek oztopoa ziren lehiarik ez zegoelako eta produkzioa guztiz kontrolaturik zegoelako.Merkataritza:Ez zen oso garrantzitsua. Feriak edo aldizkako bilkurak ziren produktuak elkartrukatzeko gune nagusiak. Hasieran, feriak eskualdekoak izan baziren ere, laster merkatal sare handiagoak eratu ziren. Itsasoko merkataritza Mediterraneo inguruan egiten zen. ERLIJIOAElizak izugarrizko boterea zuen arlo guztietan : gizartean, kulturan, politikan,...Eliza Katolikoak arazo ugari zituen (behe-kleroaren prestakuntza eskasa, goi-mailako karguen salmenta, lasaikeria, disziplina falta, zelibatua baztertzea, indulgentzien salmenta,..). Erdi-Aroan monastegi-bizitzak indar handia hartu zuen. Monjeek kulturaren gordetzaile eta babesle bihurtu ziren.Garai honetako adierazpen erlijioso nagusietako bat erromesaldiak izan ziren. Hauek bidaia luzeak ziren santuren baten erlikiak ikusteko eta gurtzeko edo hiri sakratuak bisitatzekoGurutzadak edo kristauek, leku santuak berreskuratzeko, musulmanen kontra egiten zituzten kanpaina militarrak izan ziren.KULTURA•Arte erromanikoa (XI-XIII) lehen arte europarra izan zen inperio erromatarraren erorketaren ondoren. Arkitekturan, eraikin nagusiak monastegiak eta elizak ziren. Eraikin garrantzitsuetan erromesentzako bideetan kokaturik zeuden (Santiagokoa da nagusietariko bat). Sendotasuna, handitasuna eta sinbolismoa zituen ezaugarri. Eskultura eta pintura kontakizunei eta sinbologiari lotuta zeuden.•Arte gotikoa (XIII-XV) hirien sorrerarekin etorri zen eta hirietan izan zituen, gainera, agerpiderik nabarmenenak. Eraikin berriak altxatu ziren: katedralak, lonjak, udaletxeak,...Aldaketa tekniko handiak eman ziren (gurutze-ganga eta arku zorrotza) eta eraikinak altuago eta argiago bihurtu ziren. Eskulturak naturalagoak egin ziren eta oholaren gaineko pintura, arkitekturatik kanpokoa, zabaldu zen,ZIENTZIAPentsamendua Elizak gidatzen zuen. Autoritate-irizpideetan eta egia eztabaidaezinetan oinarrituriko baieztapenak ukaezinak ziren.



Europa 1500ean



Gaiaren mapa XVI.MENDEKO ALDAKETAK

ERDI AROTIK ARO MODERNORA

Biztanleriaren hazkundea

Ekonoiaren hazkundea

Gizartearen aldaketa

Estatu modernoaren oinarriak

Espainia – Errege Katolikoak



Izurri beltzaren hedapena XIV. mendean – Biztanleriaren igoera XV. mendean

(Milioi biztanle)

Uzta txarrak, gerrak, gosea, izurritea, herri-matxinadak...

Aurkikuntza geografikoak, ekonomia oparoa, banku-sistema, biztanleri-

hazkundea



XVI. mendeko Europako hiri nagusiak eta herritarren dentsitatea



XVI. mendeko Europako populazioa

ALDAKETA SOZIALAK - DEMOGRAFIA

XV.mendean egoerak hobera egin zuen eta XVI.mendean biztanleria asko hazi zen.

Hilkortasun tasaren murrizketa :

Izurriteen eragina ahuldu zen.

Nekazaritzak ekoizpena handitu zuen, goseteak gutxitu ziren eta biztanleriaren dieta hobetu zen.

Jaiotza-tasaren goradaka:

Gazteago ezkontzen ziren eta ugalkortasun-aldia luzeagoa zen.



ALDAKETA EKONOMIKOAK - EKONOMIA

Biztanleriaren gorakadak elikagaien eskaera handitu zuen.

Lur berriak goldatu eta landu ziren.

Nekazaritza oso tradizionala zen.

Lurren jabetza pribilegiatuen esku zegoen eta hauek ez zuten hobekuntzetan inbertsiorik egiten.

Produkzioak gora egin zuen baina ez produktibitateak.

Nekazaritza




Artisautza

Eskulangintzak ere nabarmen egin zuen gora. Arrazoiak: Europako populazio hazkundea. Hirien hazkundea. Ameriketako merkatu berriak.

Jarduera nagusiak: ehungintza, burdingintza, untzigintza, ….

Erdi Aroan bezala, artisauak gremio desberdinetan antolatuta zeuden.




Aurkikuntzek itsas merkataritza bultzatu zuten

Espezien bidea

Metalen

bidea

Esklaboen bidea

Ozeano Bareko bidea

Mediterraneo eta Baltikoko

bideak



ALDAKETA EKONOMIKOAK

Ibilbideak eta merkataritza produktuak XVI. mendean




Ekonomiaren oinarria nekazaritzak jarraitu zuen izaten, baina...

Merkataritzaren garapenak aldaketak eragin zituen finantza munduan.

Salerosketak errazteko banku-sistema hobetu zen

Asko garatu ziren ordainketak eta maileguak egiteko tresnak (ganbio-letrak)

Merkatarien interesak defendatzeko erakundeak (kontsulatuak).



Gizarte ESTAMENTALA Erdi Aroaren amaieran

ALDAKETA SOZIALAK - GIZARTEA

PRIBILEGIATUAK

EZ- PRIBILEGIATUAK

Burgesia, burgoetako biztanleak,

aberastuak, boterean parte hartu nahian



ALDAKETA SOZIALAK GIZARTEA



Zerga biltzeko sistema finkoa

Sare diplomatikoa

ALDAKETA POLITIKOAK - POLITIKA

Estatu modernoaren sorrera. Monarkia autoritarioen tresnak

Ejertzito boteretsua eta iraunkorra

Burokrazia edo administrazio zentralizatua

Lurralde bateratua



ALDAKETA POLITIKOAK - POLITIKA

Estatu modernoaren sorrera

ESTATU MODERNOA

BOTEREA . mendean

ERREGEEK TRESNAK EUROPAN

Es

dira

baditu

sortzen da

eskuratzen dute

erabiltzen dituzute

badago

non ?



POLITIKA

Estatu modernoaren sorrera: Monarkia indartsua eta zentralista.

ESTATU MODERNOA

BOTEREA XVI. MENDEAN

ERREGEEK TRESNAK EUROPAN

FRANTZIA INGALATERRAESPAINIA

LURRALDE BATERATZEA BUROKRAZIA DIPLOMAZIA ARMADA ZERGAK

dira

baditu

sortzen da

eskuratzen dute

erabiltzen dituzute

badago

non ?



Testua: helburuak bitartekoak zuritzen ditu

“”Helburuak bitartekoak zuritzen ditu””“El fin justifica los medios”

[…] ... leku guztietan zintzoa izan nahi duena ezinbestean hainbeste gaiztoren artean galduko da. Horregatik, botereari eutsi nahi dion printzeak gaiztoa izaten ikasi behar du, eta ona edo gaiztoa izango da beharraren arabera. […] Estatua salbatzeko beharrezkoak diren grina txar eta zitalkerietan erortzearen beldur ez da izan behar. Honi modu hotzean erreparatuz gero, ikusiko dugu batzuetan bertute dirudienak hondamendira eramaten duela eta zitalkeria dirudienak azkenean ongizatea eta segurtasuna ekartzen dituela.

NICOLÁS MAQUIAVELO, Printzea, 1513. Egokitua

SALIRSALIRSAÍRSAÍRIRTEN SAÍRSAÍRIRTEN ANTERIORAURREKOAANTERIORAURREKOA



Europa 1500ean



Gaztela eta Aragoiren batuketa

Ondorioz, 1520an Iberiar penintsulan

zenbat herrialde zeuden ?

Errege Katolikoak



Batasun dinastikoa adierazten duen txanpona

Atzealdean bi erregeen erretratua agertzen da, bai eta latinezko hitz hauek ere: “Jainkoak batu duena ez dezala gizonak bana”

Atzealdean bi erregeen izena agertzen da bi koroak batu ondoren sortutako armarriaren inguruan

1479an Gaztela eta Aragoiko

erresumak batu ziren.

Errege Katolikoak



Instituzioak

• Batasun pertsonala izan zen: erresuma bakoitzak bere lege zein instituzioei eutsi zien.

Errege Katolikoak



Barne politika

Barne politikari dagokionez, erresuma bakearazi zuten polizia antzerako bat sortuz: Ermandade Santua.

Justizia berrantolatu zuten Kantzeilaritza sortuz. (Chancillería).

Hirien gaineko kontrola areagotu zuten (Korrejidoreak).

Ogasuna (Hacienda) sendotu zuten nobleziak zituen pribilegioak eta lurrak kendu zizkioten.

Armada profesional eta iraunkorra sortu zuten, Europako eregingorrenetarikoa

Errege Katolikoak



Lurralde-hedapena

• Lurralde zabalpena burutu zuten: Granada, Nafarroa, Napoli, Melilla, Oran, Kanariar Irlak eta Ameriketako aurkikuntza

Errege Katolikoak



Granadako errendizioa, Francisco Padilla

Boabdilek, Granadako azken emirrak, hiriko giltza ematen die Errege-erregina katolikoei

1. Fondoan, Granada hiriko paisajea.

2.Isabel eta Fernando kristau segizioaren buruan, zaldiz.

3. Monarken atzean On Juanaren eta Juan Printzearen seme-alabak daude.

4. Gonzalo Fernandez Kordobakoa, Kapitain handia, Boabdilekin egindako elkarrizketen arduradun.

5.

Heraldoak eta morroiak erret-segizioaren parte ziren.

6.

Errege Katolikoak



Errege Katolikoak

Erlijio-batasuna

Inkisizioaren Auzitegia sortu zuten heretikoak jazartzeko. (1478)

Juduak kanporatu zituzten. (1492) Dekretu baten bidez, bi aukera eman zizkieten: edo kristau bihurtzen ziren edo Espainiatik alde egin bahar zuten. 800.000 juduk irten behar izan zuten. Kristau bihurtu zirenak Inkisizioaren jasarpenak jasan zituzten.

Antzeko dekretu batek espainiar musulmanak kristau bihurtzeko edo, bestela, kanporatzeko agindu zuten. Aldatu ziren musulmanei morisko esaten zieten.



Errege-erregina Katolikoen ezkontza-itunen zuhaitz genealogikoa

Alfontso Portugalgoa

Manuel I.a Portugalgoa

(bigarren ezkontza)

Margarita

Austriakoa

Felipe I.a

Austriak

oa

Manuel I.a Portugalgo

a (zoriontsua

)

Isabel Portugalgoa

Felipe

II.a María Tudor

Carlos I.a

Arturo Ingalaterra

koa

Enrique VIII.a Ingalaterrakoa (bigarren ezkontza)

Juana

JuanIsabel

María

Catalina

Isabel I.a

Gaztelakoa Fernando II.a

Aragoikoa

Errege Katolikoak



Laburpena egiteko ariketa: eskema

ERREGE-ERREGINA KATOLIKOEN MONARKIA

Monarkak Garaia Lurraldeak Barne-politika Kanpo-politika

• Isabel Gaztelakoa• ...

Errege Katolikoak

c:\fakepath\2 m 9 gaia aldaketa politikoak rg

Education