COMO CAMBIOU ESPAÑA NO TEMPO

IDADE ANTIGAOs iberos foron os primeiros pobos dos que se ten constancia escrita de que ocuparon a península Ibérica. Sábese que había poboacións , por restos arqueolóxicos. Os gregos e fenicios foron os que deixaron os primeiros escritos, aínda que nunca entraron en contacto con eles. Os vascones entrarían nesta categoría.Actualmente, defínense os iberos polos seus trazos culturais. Segundo este criterio, os turdetanos ou túrdulos, que ocuparon as terras do antigo reino de Tartesos, considéranse iberos; mentres que, segundo criterios  lingüísticos, non o serían. A bibliografía sobre os iberos ofrece con frecuencia datos contraditorios e isto débese a que, ás veces, adóptase un criterio e outras, outro.Entre os anos 1200 a. C. e 800 a. C. tomaron forma na súa configuración posterior as comunidades prerromanas do noroeste e a cornixa cantábrica, entrando na Idade do Hierro. As poboacións que ocupaban unha ampla franxa entre estes dous pobos coñécense como celtíberos. Parece ser que as montañas en que vivían os vascones nunca foron completamente romanizadas, polo que se considera a orixe desta poboación incerto, e de seguro moi antigo, como a súa lingua, barallándose a posibilidade de que se tratase dunha poboación protoibérica.Moeda do emperador Teodosio, terceiro emperador de orixe hispana, nacido en Cauca (actual Coca, Segovia).Entre a primeira e segunda das as montañas en que vivían os vascones nunca foron completamente romanizadas,

polo que se considera a orixe desta poboación incerto, e de seguro moi antigo, como a súa lingua, barallándose a posibilidade de que se tratase dunha poboación

protoibérica.Inicialmente fenicias como Cádiz ou Málaga. Derrotada Cartago, Roma iniciaría a ocupación da península, que se prolongaría ao longo de case 200 anos. Nas primeiras décadas da ocupación os romanos tiveron que facer fronte ao longo sitio de Numancia, cidade celtíbera situada nas beiras do Douro, nas proximidades da actual Soria, que se prolongaría por case 30 anos, e á guerra de guerrillas exposta polo caudillo lusitano Viriato. Tras a morte de Viriato (139 a. C.), a loita dos pobos prerromanos contra Roma volveríase máis disgregada , aínda que non finalizaría totalmente até os tempos do emperador Augusto co relativo sometemento de cántabros e astures.

A ocupación culminaría coas conquistas de Xullo Cesar dos celtas de Asturias e Cantabria, logrando o pleno

dominio da península baixo o poder romano e a súa conversión en provincia baixo o nome de Hispania. O nome de Hispania deriva de Ispania e este á súa vez probablemente dunha palabra, co significado de terra de coellos, aínda que hai outras posibilidades. Os habitantes de Hispania adoptaron a cultura romana, a súa lingua e as súas leis.

prolongaría por case 30 anos, e á guerra de guerrillas exposta polo caudillo lusitano Viriato. Tras a morte de Viriato (139 a. C.), a loita dos pobos prerromanos contra Roma volveríase máis disgregada , aínda que non finalizaría totalmente até os tempos do emperador Augusto co relativo sometemento de cántabros e astures.

A ocupación culminaría coas conquistas de Xullo Cesar dos celtas de Asturias e Cantabria, logrando o pleno dominio da península baixo o poder romano e a súa conversión en provincia baixo o nome de Hispania. O nome de Hispania deriva de Ispania e este á súa vez probablemente dunha palabra, co significado de terra de coellos, aínda que hai outras posibilidades. Os habitantes de Hispania adoptaron a cultura romana, a súa lingua e as súas leis.

IDADE MEDIA  No ano 416, os visigodos entraron en Hispania como aliados de Roma.

A primeira idea de Hispania como país materialízase coa monarquía visigoda. Os visigodos aspiraban á unidade territorial de toda Hispania. A unidade relixiosa viría coa reconciliación de católicos.

No ano 689 os árabes chegan ao África máis noroccidental. O ano 711, tras a vitoria dos árabes fronte aos godos na batalla de Guadalete, iniciouse a Invasión musulmá da Península Ibérica, converténdose esta en un emirato ou provincia do imperio árabe chamada ao-Ándalus con capital na cidade de Córdoba.Salón de Cento, hoxe Concello de Barcelona.O avance musulmán foi veloz. No 712 caeu Toledo, a primeira capital visigoda. Desde entón, foron avanzando cara ao norte, e todas as cidades foron capitulando ou conquistadas. No 716 controlaban toda a península, aínda que no norte era máis ben nominal que militar. Os visigodosresistieron até o 719. A partir de entón, dirixiron os seus esforzos cara ao outro lado dos Pireneos. Isto permitiu revoltas na pouco controlada zona noroeste da península. Despois da caída do reino visigodo a península quedou dominada até a cordilleira Cantábrica, onde estaban os pobos astures, cántabros e vascones, escasamente sometidos ao reino godo; e dada a súa escasa importancia, non sufriron demasiado a presión do Islam. Moitos dos señores godos ou hispanorromanos convertéronse ao Islam, conservaron as súas posicións e poder. No ano 718

na actual Asturias un nobre chamado Pelayo sublevouse contra os musulmáns. A sublevación fracasa e é detido. Cara ao 722 volve tentalo e ten lugar o que a historiografía denominou a batalla de Covadonga, onde Pelayo e un grupo de astures  venceron a unha expedición de castigo musulmá. Este fito serviría para marcar o momento de fundación do Reino de Asturias e dar inicio ao período coñecido como a Reconquista, entendido como o restablecemento do poderío cristián na península Ibérica.

Mentres tanto, preto dos Pireneos apareceron outros dous reinos cristiáns: Navarra e Aragón. O avance das conquistas cara ao sur  ao redor de León dun territorio cada vez máis amplo trae consigo o nacemento de «subunidades» político-territoriais no seu interior: é o caso do Castela. Este será adquirido polo rei navarro Sancho III o Maior, que o deixará á súa morte en herdanza ao seu fillo Fernando. Casado este con a irmá do rei leonés, formará unha coalición navarro-castelá que, tras unha guerra e a morte do rei de León na batalla de Tamarón permitiulle acceder ao trono deste. Ao longo dos séculos seguintes, estes territorios pasarán a mans do mesmo ou de distintos monarcas en sucesivas ocasións, conformando a Coroa de Castela, cunhas únicas Cortes. Os distintos territorios conservaban o seu carácter de reino e diversas particularidades xurídicas, sen que con todo conservasen unha autonomía similar á da Coroa de Aragón. A rendición de Granada aos Reis Católicos, pintura de Francisco Pradilla, obra característica da pintura historicista española do século XIX.

IDADE MODERNAAo final da Idade Media, co matrimonio de Isabel I de Castela e Fernando II de Aragón, estas dúas coroas peninsulares aliáronse, conquistando o Reino nazarí de Granada en 1492 e, posteriormente, o de Navarra en 1512 que continuou sendo un reino, acuñando moeda propia e con aduanas no río Ebro até as guerras carlistas do século XIX. Os reis navarros refuxiáronse nas súas posesións allende dos Pireneos e posteriormente converteríanse en reis de Francia.

Tamén comezaron unha política matrimonial con Portugal que culminou en 1580, cando Felipe II de España subiu ao seu trono, unindo por última vez baixo un mesmo soberano toda a península Ibérica.

En 1492, decrétase a expulsión dos xudeus que non aceptasen a conversión ao cristianismo, imitando a Felipe IV de Francia. O 12 de outubro dese mesmo ano Cristóbal Colón, en nome dos Reis Católicos, chega, por primeira vez, aAmérica coas súas naves (en memoria deste fito estableceuse o doce de outubro como o día da Festa Nacional de España, antigamente denominada tamén da Hispanidade). Empeza a carreira pola exploración e conquista das terras americanas, á que se unirían posteriormente outros países como Portugal, Francia e Inglaterra comezando lacolonización europea de América partindo a illas do Caribe até Mesoamérica a cargo de Francisco Hernández de Córdoba e despois Hernán Cortes. A Monarquía Española convértese, nun proceso iniciado ao final da Reconquista, na nación máis poderosa e influente do mundo. Durante o reinado dos Reis Católicos iníciase tamén unha tímida expansión norteafricana, conquistándose varias cidades, entre elas Melilla (1497).Tras a morte de Isabel a Católica, en 1504, a súa filla Juana sucédea no trono de Castela. Juana estaba casada con Felipe I, ao que chamaron o Fermoso, fillo do Archiduque de Austria e Emperador do Sacro Imperio Romano-Germánico. Felipe morre moi novo e a Juana lla incapacita por tola. O seu fillo Carlos I de España herda as Coroas de Castela e Aragón, ademais do sacro Imperio Romano-Germánico e as posesións da Casa de Borgoña. Na súa madurez, decide retirarse á vida relixiosa recluíndose no Mosteiro de Yuste (Cáceres) en 1556. O seu fillo Felipe II herda a Coroa Hispánica con todas as súas posesións e o seu irmán Fernando I de Habsburgo o Sacro Imperio Romano-Germánico.

Felipe II de España coróase rei de Portugal en

España, e en maior medida Castela, dada a prohibición de comercio para a Coroa de Aragón, segue prosperando baixo a dinastía Habsburgo, grazas ao comercio coas colonias americanas; pero ao mesmo

tempo sostén guerras contra Francia, Inglaterra e as Provincias Unidas.

Cando o último rei da dinastía dos Habsburgo, Carlos II de España, morreu sen descendencia; Felipe de Borbón, sobriño neto de Carlos II e neto do rei de Francia, Luís XIV, sucedeulle no trono co nome de Felipe V de España, sendo aceptado e xurado por todos os territorios de España. Aos poucos anos de reinado, prodúcese a Guerra de Sucesión Española.

O dous de maio de 1808 en Madrid, de Goya, mostra ellevantamiento que desencadeou a Guerra da Independencia.

A Idade Contemporánea non empezou moi ben para España, en 1805, na Batalla de Trafalgar a escuadra hispano-francesa foi derrotada ante Gran Bretaña, co que significa o fin da supremacía española nos mares mundiais a favor de Gran Bretaña, mentres Napoleón que tomara o poder tras triunfar a Revolución Francesa, aproveitando as disputas entre Carlos IV e o seu fillo Fernando, ordenou o envío do seu exército contra España en 1808, co pretexto de invadir Portugal e contando coa complicidade de Manuel Godoy, a quen prometera o trono dunha das partes nas que pensaba dividir o país veciño; impondo ao seu irmán José I no trono. Iso ocasiona a Guerra da Independencia Española, que duraría cinco anos. Nese tempo elaborouse a primeira Constitución española, e unha das primeiras do mundo, nas denominadas Cortes de Cádiz. . Mentres tanto a Guerra de Independencia Hispanoamericana continuará o seu curso, e a pesar do esforzo bélico dos defensores da monarquía española, ao concluír o conflito unicamente as illas de Cuba e Porto Rico, en América.A morte de Fernando VII en 1833 abre un novo período de forte inestabilidade política e

económica, o seu irmán Carlos María Isidro apoiado nos partidarios absolutistas, rebélase contra a designación de Isabel II, filla de Fernando VII, como herdeira e raíña constitucional. Seguidamente proclamouse a I República, que tampouco gozou de longa vida, aínda que si moi axitada: en once meses tivo catro presidentes ; durante este convulso período producíronse graves tensións territoriais chegándose a producir fenómenos bélicos como a declaración da cidade de Cartaxena como  finalizou en 1874 cos pronunciamientos dos xenerais Martínez Campos e Pavía, que disolveu o Parlamento.

A Restauración proclama rei a Alfonso XII, fillo de Isabel II. España experimenta unha gran estabilidade política debida ao sistema de goberno. 

IDADE CONTEMPORANEA

Alfonso XIII e Miguel Primo de Rivera en 1930.O século XX comeza cunha gran crise económica e a subseguinte inestabilidade política. Hai un paréntese de prosperidade comercial, propiciado pola neutralidade española na Primeira Guerra Mundial. A sucesión de crises gobernamentais, a marcha desfavorable da Guerra do Rif que se agudizou como consecuencia da oposición tribal autóctona ao Protectorado español de Marrocos, a axitación social e o descontento de parte do exército, desembocan no Golpe de estado do xeral Primo de Rivera, o 13 de setembro de 1923. Estableceu unha ditadura militar que foi aceptada por gran parte das forzas sociais e polo propio rei Alfonso XIII. Durante a ditadura suprímense liberdades e dereitos. En 1930, Primo de Rivera presentou a súa dimisión ao rei e marchouse a París, onde morreu ao pouco tempo. Decidido a buscar unha solución á situación política e establecer a Constitución, o rei propicia a celebración de eleccións

municipais de o12 de abril de 1931.Bombardeo de Guernica, durante a Guerra Civil Española.Durante a República produciuse unha gran axitación política e social, marcada por unha acusada radicalización de esquerdas e dereitas. Os líderes moderados foron boicoteados e cada parte pretendeu crear unha España á súa medida. Durante os dous primeiros anos, gobernou unha coalición de partidos republicanos e socialistas. Nas eleccións celebradas en 1933, triunfaron as dereitas e en 1936, as esquerdas. A crecente onda de violencia a partir do 1936 incluíu queima de igrexas, a sublevación

monárquica . Doutro lado é no período da II República cando se realizan reformas para modernizar o país (constitución democrática, reforma agraria, reestruturación do exército, primeiros estatutos de autonomía,?) e amplíanse os dereitos dos cidadáns como o recoñecemento do dereito a voto das mulleres.

O 17 de xullo de 1936

subleváronse contra o lexítimo goberno da República as guarnicións de África Española, dando comezo á

Guerra Civil Española.

España quedou dividida en dúas zonas: unha baixo a autoridade do goberno republicano e outra controlada polos sublevados, na que o de que Franco mantivo ao país non belixerante na II Guerra Mundial, a súa non

SÉCULO XX

+ disimulado apoio ás potencias do Eixo conduciu a un illamento internacional de carácter político e económico. Entretanto, os condicionamentos da guerra fría entre Estados Unidos e a Unión Soviética e os seus respectivos aliados fixeron que o réxime franquista sexa

tolerado polas potencias "occidentais" e finalmente recoñecido polas mesmas finalizando o seu illamento. Asináronse acordos con Estados Unidos permitindo a instalación de bases militares conxuntas hispano-estadounidenses en España. En 1956, Marrocos, que fora protectorado español e francés, adquiriu a súa independencia e púxose en marcha un plan de estabilización económica do país. En 1969, Franco nomeou a Juan Carlos de Borbón, neto de Alfonso XIII,

príncipe de España, o seu sucesor a título de Rei. A pesar de que o réxime mantivo unha férrea represión contra calquera oposición política, o desenvolvemento industrial e económico español resultou moi importante durante a ditadura.O ditador morreu o 20 de novembro de 1975 e Juan Carlos foi proclamado rei dous días despois co nome de Juan Carlos I de España. Abriuse un período coñecido coomo traicion.Culminou co establecemento dunha Monarquía Parlamentaria en 1978, despois da renuncia aos seus dereitos históricos realizada por Juan de Borbón, pai do rei. Tras as primeiras eleccións democráticas, Adolfo Suárez, da partido Unión de Centro Democrático  foi elixido presidente de Goberno. Levou a cabo importantes reformas políticas e iniciou as negociacións para a entrada de España na Comunidade Económica Europea. Dimitiu en 1981.

Facho de losJuegos Olímpicos de Barcelona.

Durante este período a banda terrorista vasca ETA cometeu un gran número de atentados, especialmente contra membros do exército e das forzas de seguridade, así como outros de carácter indiscriminado. Durante a sesión de votación de investidura do sucesor de Suárez, Leopoldo Calvo-Sotelo, o 23 de febreiro (23-F), tivo lugar un intento de golpe de estado promovido por altos mandos militares. O Congreso de Deputados foi tomado polo tenente coronel Tejero. O intento foi abortado o mesmo día, tendo lugar a intervención do rei Juan Carlos en defensa da orde constitucional. En 1981 asinouse en Bruxelas o protocolo de adhesión á OTAN, dando inicio ao proceso de integración na Alianza que terminou na primavera de 1982, durante o goberno de UCD.

Nas eleccións seguintes (1982), venceu o Partido Socialista Obreiro Español, con Felipe González como presidente de goberno. Mantívose no poder durante o tres seguintes lexislaturas. En 1986 España incorporouse á Comunidade Económica Europea, precursora da Unión Europea e ese mesmo ano celebrouse un referendo no que se consultou ao pobo sobre a permanencia ou non na OTAN. O PSOE defendeu o si. En 1992 España apareceu de forma rechamante no escenario internacional, ofrecendo unha imaxe dun país sólido e moderno, coa celebración dos Xogos Olímpicos en Barcelona, a declaración de Madrid como Cidade Cultural Europea e a celebración en Sevilla da Exposición Universal EXPO 92.

Durante este período produciuse unha profunda modernización da economía e a sociedade españolas, caracterizada polas reconversións industriais e a substitución do modelo económico tardofranquista por outro de corte máis liberal o que conduciu a tres importantes folgas xerais, a generalización do pensamento e os valores contemporáneos na sociedade española, o desenvolvemento do estado das

autonomías, a transformación das Forzas Armadas e o enorme desenvolvemento das infraestruturas civís . Con todo, houbo tamén unha situación de elevado desemprego e cara ao final do mesmo produciuse un importante estancamento económico, que non iniciou a súa recuperación até 1999 cando a taxa de desemprego descendeu do 23% ao 15%. Ademais en 1994, destapouse o caso GAL de terrorismo de Estado.

As eleccións de 1996 deron a vitoria ao Partido Popular, con José María Aznar como presidente, cargo que exerceu durante dúas lexislaturas, obtendo nas eleccións xerais de 2000 a maioría absoluta.

Culminou co establecemento dunha Monarquía Parlamentaria en 1978, despois da renuncia aos seus dereitos históricos realizada por Juan de Borbón, pai do rei. Tras as primeiras eleccións democráticas, Adolfo Suárez, da partido Unión de Centro Democrático  foi elixido presidente de Goberno. Levou a cabo importantes reformas políticas e iniciou as negociacións para a entrada de España na Comunidade Económica Europea. Dimitiu en 1981. Facho de losJuegos

Olímpicos de Barcelona.Durante este período a banda terrorista vasca ETA cometeu un gran número de atentados, especialmente contra membros do exército e das forzas de seguridade, así como outros de carácter indiscriminado. Durante a sesión de votación de investidura do sucesor de Suárez, Leopoldo Calvo-Sotelo, o 23 de febreiro (23-F), tivo lugar un intento de golpe de estado promovido por altos mandos militares. O Congreso de Deputados foi tomado polo tenente coronel Tejero. O intento foi abortado o mesmo día, tendo lugar a intervención do rei Juan Carlos en defensa da orde constitucional. En 1981 asinouse en Bruxelas o protocolo de adhesión á OTAN, dando inicio ao proceso de integración na Alianza que terminou na primavera de 1982, durante o goberno de UCD.

Nas eleccións seguintes (1982), venceu o Partido Socialista Obreiro Español, con Felipe González como presidente de goberno. Mantívose no poder durante o tres seguintes lexislaturas. En 1986 España incorporouse á Comunidade Económica Europea, precursora da Unión Europea e ese mesmo ano celebrouse un referendo no que se consultou ao pobo sobre a permanencia ou non na OTAN. O PSOE defendeu o si. En 1992 España apareceu de forma rechamante no escenario internacional, ofrecendo unha imaxe dun país sólido e moderno, coa celebración dos Xogos Olímpicos en Barcelona, a declaración de Madrid como Cidade Cultural Europea e a celebración en Sevilla da Exposición Universal EXPO 92.

Durante este período produciuse unha profunda modernización da economía e a sociedade españolas, caracterizada polas reconversións industriais e a substitución do modelo económico tardofranquista por outro de corte máis liberal o que conduciu a tres importantes folgas xerais, a generalización do pensamento e os valores contemporáneos na sociedade española, o desenvolvemento do estado das autonomías, a transformación das Forzas Armadas e o enorme desenvolvemento das infraestruturas civís . Con todo, houbo tamén unha situación de elevado desemprego e cara ao final do mesmo produciuse un importante estancamento económico, que non iniciou a súa recuperación até 1999 cando a taxa de desemprego descendeu do 23% ao 15%. Ademais en 1994, destapouse o caso GAL de terrorismo de Estado.As eleccións de 1996 deron a vitoria ao Partido Popular, con José María Aznar como presidente, cargo que exerceu durante dúas lexislaturas, obtendo nas eleccións xerais de 2000 a maioría absoluta.

SÉCULO XXIMonumento ás vítimas dos atentados do 11 de marzo de 2004, na estación de Alcalá de Henares.

O século XXI empezou cos efectos dos ataques terroristas do 11 de setembro de 2001, que levaron a España a implicarse en dous conflitos: a Guerra de Afganistán e a invasión de Iraq. Este último conflito e a xestión do atentado do 11 de marzo de 2004 en Madrid, onde foron asasinadas 191 persoas, provocaron un distanciamento entre o goberno e parte da opinión pública española. Todo iso desembocou na elección dun novo goberno do PSOE, tras as eleccións xerais celebradas o 14 de marzo de 2004.O euro, moeda oficial na chamada «Zona Euro» de Europa desde 1999, converteuse na moeda de cambio oficial o 1 de xaneiro de2002, substituíndo á peseta. Os cidadáns empezárono a usar na vida cotiá, a pesar das protestas pola subida encuberta dos prezos que supuxo este cambio de moeda. Entre 1994 e 2007 produciuse unha importante expansión da economía española, baseada fundamentalmente no sector da construción, que quedou ameazada polas consecuencias globais da crise económica de 2008.A finais do século XX España recibiu a unha gran cantidade de inmigrantes de países latinoanoamericanos como Ecuador, Colombia,Arxentina, Bolivia, Perú ou República Dominicana, así como de diferentes zonas de África, Asia e Europa. O forte crecemento económico de tipo expansivo que presentou o país desde 1993 requiriu unha gran cantidade de man de obra. Segundo anunciou o director do Banco de España en febreiro de 2007, España poderíase situar como a sétima maior economía do mundo.Celebración no Congreso o día que se aprobou o matrimonio homosexual en España.

Tras os atentados terroristas producidos en Madrid o 11 de marzo, o Partido Socialista Obreiro Español gañou as eleccións celebradas o 14 de marzo de 2004, converténdose José Luís Rodríguez Zapatero no quinto presidente do goberno da democracia.

Con Zapatero como Presidente do Goberno retíranse as tropas españolas que permanecían en Iraq. Iso ocasionou un considerable arrefriado das relacións diplomáticas cos Estados Unidos. Asinouse a Constitución Europea e realizouse o referendo da Constitución Europea, no que os cidadáns españois aproban o tratado. Tamén se aprobou o matrimonio homosexual, entre outras reformas de carácter social prometidas no programa electoral dos socialistas.

O mércores 22 de marzo de 2006 a organización terrorista ETA anunciou o seu segundo alto ao lume, roto o sábado 30 de decembro dese mesmo ano coa colocación dunha furgoneta bomba na recentemente estreada Terminal 4 do Aeroporto de Barallas, atentado no que dúas persoas perderon a vida.

As eleccións do 9 de marzo de 2008 deron a vitoria de novo ao PSOE e renovaron o goberno de José Luís Rodríguez Zapatero. Os socialistas gañaron os comicios con 169 escanos  fronte aos 154 do Partido Popular. Os partidos nacionalistas

sufriron un importante descenso, fóra de CIU que mantivo os seus 10 deputados. Esquerda Unida perdeu o seu grupo parlamentario propio no Congreso dos Deputados, ao obter soamente 2 escanos. As eleccións de 2008 consolidaron e reforzaron o bipartidismo.