Venezuela eta Marinaleda (Andaluzia, Espainia) bisitatu dituzte Askapenakantolatutako brigadetako bik; helburua, demokrazia parte-hartzaileapraktikan jarri duten bi eredu bertatik bertara ezagutzea. Ikasteko.

Gotzon Hermosilla

Urtero, Askapena era-kunde internaziona-listak brigadakantolatzen ditumunduko zenbait

lekutara, hango berri ikasi etaeuskal elkartasuna toki horieta-ra eramateko asmoz. Aurten,baina, beste jite bat eman nahiizan diote planteamendu horri,eta gaika antolatu dituzte briga-dak, bakoitza lan esparru bateninguruan ardaztuz, esperien-tziak trukatu eta arlo horietanmunduko beste zenbait lekutanzer egiten den ikasteko helburuz.

Hortaz, brigada batzuekArgentina eta Uruguai izandituzte helmuga, herrialde horie-tan memoria historikoaren gaianola lantzen duten ikusteko;jatorrizko herrien borrokaren

oihartzuna Euskal Herrira ekar-tzeko asmoz, Palestinan etaMexikon izan dira euskal briga-distak; bestelako ekoizpen ere-duak ezagutu nahi izan dituzte-nek Venezuela eta Argentinakolantegi berreskuratuak bisitatudituzte; eta, azkenik, bi brigadaantolatu zituzten demokraziaparte-hartzailearen gaia lantze-ko.

Azken brigada horiek Vene-zuela eta Marinaledara (Andalu-zia, Espainia) abiatu ziren. Han,ikusi zuten herritarrek nolakotresnak garatu dituzten beraieizuzenean dagozkien arazoetanerabakiak bitartekaririk gabehartu eta ebatzitakoa gauzatuahal izateko. Bi esperientzia osodesberdin, zein bere muga etalorpenekin, erakusten dutenakherritarren jabekuntza eta partehartze zuzena, helburu desiraga-

rria ez ezik, bide egingarria erebadela.

Venezuelan auzolanaIbon Poza eta Xabier Zabalo biz-kaitarrak Venezuelan egon zirenjoan den abuztuan, eta, han, ber-tatik bertara ezagutu zuten conse-jo comunal edo herri kontseiluenerrealitatea. Auzoetan sortzen di-ren batzordeak dira herri kontsei-luak, auzokideek osatuak, berta-ko biztanle guztien parte hartzea-ri irekiak, eta auzoan daudenarazoak detektatu eta horiei ir-tenbidea bilatzeko helburua du-tenak.

Normalean, azpiegituretandauden gabeziak konpontzea iza-ten da herri kontseiluen helburunagusia: bideak egin, kaleak as-faltatu, argiak jarri, estolderiakonpondu eta abar. Azken boladahonetan, kirol azpiegiturak eta

eskolak eraikitzea izaten ari daherri kontseiluen lehentasuneta-ko bat. «Kontseiluen lana ulertze-ko, kontuan hartu behar da han-go errealitatea eta hemengoa osodesberdinak direla», dio Pozak.«Han dauden gabezia batzuk be-harrizan larriak izaten dira. Esa-terako, uholdeak eta euriteek era-gindako luiziak oso ohikoak dira,eta horrelakoak gertatzen direne-an, herritar askok etxea galtzendu. Horretarako, oso premiazkoada, esaterako, hesiak eta hormakeraikitzea».

Herri kontseiluak arazoa de-tektatzen du, eta proiektu bat egi-ten du arazo hori konpontze alde-ra. «Kontseiluan parte hartzenduten herritarrek erabakitzen di-tuzte proiektu horren nondik no-rakoak», dio Zabalok. «Auzokide-ek bi lagun aukeratzen dituzte,Gobernuaren aurrean ordezkari

izango direnak, baina haien fun-tzio bakarra herritarren izeneanGobernuarekin negoziatzea da;ez dira inoren nagusi. Ordezkarihoriek bi urtean behin aukera-tzen dituzte, eta, teorian, munduguztiak pasatu behar du ardurahorretatik. Denen arteko berdin-tasuna asko zaintzen dute».

Proiektua gobernuari aurkez-ten diote, eta horrek, egitasmoaonartu ostean, dirua eta baliabi-deak jartzen ditu hori aurrera ate-ra ahal izateko. «Batzuetan, diruasko izaten da, eta, horregatik,kontrolak jartzen dira diru horiondo erabiltzen dela ziurtatze-ko». Auzokideak arduratzen diralanak aurrera eramateaz, «Eus-kal Herrian egiten den auzolana-ren antzera», baina desberdinta-sun batekin: eskolak eraikitzenedo kaleak konpontzen jardutendiren auzokideek lansaria kobra-tzen dute zeregin horregatik:«Auzo batzuetan langabezia osohandia da, eta, askorentzat, delin-kuentzia izaten da irtenbide ba-karra. Auzolan horri esker, auzo-kideek dirua jasotzen dute egin-dako lanagatik», dio Zabalok.

Kanpotik ikasiz

Caracasko 23 de Enero parrokiako El Observatorio izeneko atalaren irudi bat; auzo hori eraberritzeko lan handia egiten ari dira herri kontseiluan bildutako auzokideak. BERRIA

04 Herritarren parte hartzea politikagintzanIgandea • 2011ko urriaren 9a

Auzoa gainditzen duten azpie-giturak sortzeko —auzo batetikbesterako errepideak eraikitzea,adibidez—, herri kontseilu batekbaino gehiagok osatutako kon-tseiluak eratzen dira. Herri kon-tseiluak ez daude auzo guztietan,soilki horretarako euren buruaantolatzen duten auzoetan bai-zik, baina, zenbait lekutan, herrikontseiluen sare indartsua osatuda, eta botere handia izaten dute.Horrek, kasu batzuetan, erresis-tentziak eta mesfidantzak sor-tzen ditu alkateengan: izan ere,hiri batzuetan alkatearen zeregi-na ez da izaten herritarrek herrikontseiluen bidez erabakitakoarisinadura jartzea baino, eta alkatebatzuek ez dute hori besterikgabe onartzen.

Esan bezala, azpiegiturak sor-tzea izaten da herri kontseiluenlehenengo zeregina, baina ba-tzuk harago ere joaten dira.«Auzo batzuetan, herri kontsei-luak eraikin bat berreskuratzendu, eta bertan jartzen du egoitza»,azaldu du Zabalok. «Valenciaudalerrian, esaterako, herri kon-tseiluaren egoitzan ordenagai-luak doan erabiltzeko gune batzegoen, haiek infocentro deitzendutena, oinarrizko gaiak merkea-go eskaintzen dituen supermer-katu sozialista, zinema eta abar.Beste askok ikastaroak antola-tzen dituzte, umeentzako oporral-diak eta abar; hau da, azpiegitu-ren gaiaz gain, lan soziala egitendute, eta auzoari bestelako bizita-suna ematen diote».

«Herritarrek zuzenean botereaizatea», «auzoaren errealitateaeraldatzea» eta «kontzientzia piz-tea» izaten da herri kontseiluenlanaren xedea, Pozaren aburuz.«Jendeak ikusten du antolakun-tzaren bidez gauzak egin daitez-keela, auzoa hobetzen dela. Kon-tuan hartu behar da iraultza boli-vartarraren aurreko garaietanauzo pobreen egoera benetan ta-malgarria zela. Batzuetan, poli-zia, medikuak eta abar sartu ereez ziren egiten auzo haietara.Ahal duena salba dadilazen garaihartako araua».

Pozak eta Zabalok oso interes-garri irizten diote Venezuelanikusitakoari, eta antza aurkitzendiote Euskal Herriko auzolanare-kin. «Baina, jakina, kapitalismo-aren pentsamoldea sartu denneurrian, horrelako ohiturakgaldu egin dira gurean. Hango

eta hemengo errealitateak osodesberdinak badira ere, hainbatgauza hemen ere egin zitezkeen,baina lehenengo urratsa izangolitzateke horren kontzientzia piz-tea».

Marinaledako batzarrak Aspalditik dator Marinaledakotradizio borrokalaria. Jornalero-en herria da, inoren lurra landuzbizimodua ateratzen ahalegin-tzen diren nekazariena, eta berenegoera salatzeko azken 35 urteanegin dituzten mobilizazio eta pro-testaldiek oihartzun handia izandute Andaluzia osoan, eta hortikkanpo ere bai. Horrek isla izan duudal gobernuaren osaeran ere:1979tik, CUT Langileen Batasu-nerako Kolektiboak du gehien-goa Marinaledako Udalean.Izquierda Unidako partaidea daCUT alderdia, eta azken udalhauteskundeetan, herriari

dagozkion hamaika zinegotzieta-tik bederatzi eskuratu zituen,aurreko agintaldian baino bigehiago.

Urte hauetan guztietan, ahale-gin berezia egin du MarinaledakoUdalak demokrazia zuzenarenzutabeak sendotzen, herritarrakizan daitezen udal erabakiak har-tzen dituztenak, eta horien berriizateko hara joan zen Askapenakantolatutako brigada bat, joanden uztailean.

Bi tresna garatu dituzte horre-tarako: auzo batzarrak eta herribatzarrak. Herri batzarra da era-bakigune nagusia. «Guztiz irekiada; nahi duten herritar guztiekparte har dezakete, eta urtean 50inguru egiten dituzte», azaldu dujoan den udan Marinaledan egon-dako euskaldunetako batek,Axier Lopezek. «Baina egoeraberezietan, zerbait lortzekoborrokan daudenean, eguneanbizpahiru ere egin izan dituzte».

Hiru mila biztanle inguru dituMarinaledak, eta batzarretan lau-rehun lagun inguru biltzen dira.Mila ere izan dira une berezietan:«Horrek erakusten du herrian da-goen kontzientzia».

Erabakiak adostasunez har-tzen saiatzen dira batzarretan,eta hori ezinezkoa denean, bozke-ta egiten dute. Denek dute botoaemateko eskubidea, eta edozeinherritarren botoak zinegotzi ba-tenak beste balio du. Mota guztie-tako erabakiak hartzen dituztebatzarrean, aurrekontuak egineta onartzea barne: «Herriak zer-bait onartzen badu, eta horretara-ko dirurik ez badago, mobilizazio-ei ekiten diete. Andaluziako Jun-taren egoitzan askotan sartu dira,eta haien mobilizazioak oso en-tzutetsuak izaten dira».

Auzo batzarrak ere egiten di-tuzte, auzo horri dagozkion ara-zoen inguruan eztabaidatzeko.Zazpi bat auzotan banatu dute he-rria, eta hango batzarretan eraba-kitakoa herri batzarrera erama-ten dute.

Lopezen ustez, «Marinaledan,herritarren parte hartzea ez dabatzar irekietan parte hartzekoaukera izate soila; herri kontrabo-terea eraikitzea lortu dute, insti-tuzioak gainditzeko beste gunebatzuk eraikitzea». Horrek emandio atentzioa, hain zuzen: «Seku-lako gaitasuna dute legeak ezar-tzen duen marra gorria saiheste-ko. Horrekin jolasten oso iaioakdira».

«Askotan esaten da borrokaegitea merezi duela», gaineratudu Lopezek, «eta, esaldi ponpoxo-etatik harago, Marinaledan ikus-ten da hori egia dela. Nolako az-piegiturak lortu dituzten edo he-rrian dagoen bizi-kalitateaikustea baino ez dago. Apenas da-goen langabeziarik, eta inguruandauden herrietan, berriz, %70erairisten da, jornaleroak izandaudan baino ez dutelako lanik egi-ten».

Marinaledako jornaleroek egindako batzarra, alkatearekin. SALAS / EFE

Herritarren parte hartzea politikagintzan 052011ko urriaren 9a • Igandea

M-15 mugimenduak Bilbon eginiko protesta bat. JON HERNAEZ / ARGAZKI PRESS

Esparru publikoan parte hartzekogazteen interesa txikia dela dioentopikoa «gezur interesatua da»,Domingo Comas soziologoaren ustez.

G.H.

Gazteek paso egiten dute politi-kaz. Ez dute esparru publikoanparte hartzeko interesik. Bizitzapribatua eta, bereziki, aisialdiabaino ez zaie interesatzen. Maizentzuten dira horrelakoak, eta to-piko ere bihurtu dira. Baina «ge-zurra da», eta «gezur interesa-tua», gainera, Domingo Comassoziologoaren arabera (Bartzelo-na, Katalunia, 1951). Soziologiandoktore eta antropologian lizen-tziaduna da Comas, eta asteonBilbon egon da, Edex elkarteakantolatutako Gazteen partaidetzaera berriak bizitza publikoan jar-dunaldietan parte hartzeko.

Datu enpirikoak kontuan har-tuta, Espainian gazteek «gero etagehiago» hartzen dute parte arlopublikoan. Frankismoaren oste-ko garaietatik, hauxe da partehartze aktiboena izan duen be-launaldia; adierazle askotan, gai-nera: erakunde formaletako par-taide izatea, ekitaldi politiko edosozialetan parte hartzea, eta abar.Botoa emateko orduan ere bai:2008. urtera arte, bozkatzen dute-nen ehunekoa handiagoa izan dagazteenen artean, gainerako adintarteekin alderatuta.

Orduan, zergatik tematzendira helduak gazteen engaiatzefalta nabarmentzen? «Instituzio-ek gazteen kontrolari eutsi nahidiote», dio Comasek, «eta horreta-rako bide bat da nabarmentzeagazteek berek ez dutela parte har-tu nahi. Helduek nahi dute gazte-ak aktiboak eta parte hartzaileakizatea, parte hartze hori modu au-tonomoan eratzen ez den neu-rrian».

Alde horretatik, komunikazioteknologia berriekin gertatzendena oso esanguratsua da, Coma-sen ustez. « Helduek blokeo estra-tegiak jartzen dituzte abian gaz-teen parte hartze eta aktibismoasaboteatzeko, teknologia berriaksoilki ondo pasatzeko eta aisialdi-rako tresna gisa aurkeztuz, edohorien ustezko arrisku eta meha-txuak nabarmenduz».

Ateak zelaianHala ere, teknologia horiek mu-gatu nahi izatea «haizeari ateakjartzea» bezala da, Comasen abu-ruz. «Gaur egun, iraultza birtualaegin daiteke. Baina iraultza horibenetakoa izateko, aktibismoakerreala izan behar du, ez birtuala.Arlo birtuala edukiz hornitu be-har da».

«Ekintza publiko, deigarri etablokeoa apurtzen dutenak» egi-tea beharrezkoa ikusten du, etahorren adibidetzat jo du M-15 mu-gimenduarekin gertatutakoa:«Mugimendua lehenagotik zeto-rren, baina hedabideen arretaerakarri zuten Madrilgo Puertadel Sol hartu zutenean, hau da,performance itxurako ekintzaikusgarri bat egin zutenean, poli-tikoki zuzentzat jotzen den espa-rrua gaindituz».

Mugimendu horren baloraziooso positiboa egin du Comasek,baina uste du gazteen mugimen-duak autonomoa izan beharko lu-keela eta, udaz geroztik, gazteakez diren batzuk gazteei protago-nismoa kentzen saiatzen ari dire-la. «Edozein modutan , mugimen-du horrek erakusten du edukienaldeko apustua egin daitekeelablokeoa apurtzen bada».

Gazteen iraultza

Venezuelan,jendeak ikusten duantolakuntzaren bidezgauzak egin daitezkeela»IBON POZAVenezuelan egondako brigadista

«Herri kontseilubatzuek, azpiegiturezgain, lan soziala egitendute auzoan»XABIER ZABALOVenezuelan egondako brigadista

«Marinaledan sekulakogaitasuna dute legeakezartzen duen marragorria saihesteko»AXIER LOPEZMarinaledan egondako brigadista

‘‘