43. zenbakia 2018ko abendua

Errehabilitazio komunitarioagaixo mentalak gizarteratzeko

osatuberri

2 agenda / aurkibidea

3 arestian

4-5 adituakMarta Montejo pediatra, bronkiolitisari buruz

6-7 geure zerbitzuakArabako Osasun Mentaleko ErreabilitazioKomunitarioaren Zerbitzua

8-9 jardunaldiakAfasia eta euskara

10-11 urratsakErizaintzako NANDA taxonomía euskaraz

12-13 osasunez eta osasuntsu biziArnastu Behobia egitasmoa

14-15 unibertsitatetikKoldo Callado ikerlaria, kalamuarenkontsumoaz eta eskizofreniaren garapenaz

16-17 atzera begiraOspitaleko asistentzia psikiatrikoa Bizkaian

18-19 euskara osakidetzanEuskararen erabilera bultzatzeko egitasmoenaitormen jardunaldia

20-21 ja(ki)teaCristina Perez nutrizionista, dietan kaloriakgutxitzeaz

22 lanetik haragoLourdes Unzueta, mediku eta idazlea

23 denbora-pasak

agendaURTARRILA

• DIRU-LAGUNTZAK2018ko atentzio sozialengatik funtsekonomikoa banatzeko deialdiaOsakidetzako langileei zuzenduaEskabideak aurkezteko epea: urtarrilaren 31raarte

• JARDUNALDIAKKoloproktologiaren IV. jardunaldiaUrtarrilaren 31n, Galdakaoko Ospitaleko aretonagusian

OEEren XXIX. Osasun Biltzarrerakoizen-emateak («Osasungintza berria? Berejardunetik ikasten duen osasun-sistema»,Gasteiz, martxoak 22 eta 23)Izena emateko epea dagoeneko zabalik,martxoaren 21era arte

• SOLASALDIAKBernardo Atxaga eta Ruper OrdorikarekinsolaseanUrtarrilaren 16an, Bilboko Kafe Antzokian

• LEHIAKETAKIstorio biziak kontaera laburren lehiaketaAntolatzailea: Bilboko UdalaLanak aurkezteko epea: otsailaren 1era arte

OTSAILA

• JARDUNALDIAKPazientearen segurtasunari buruzko VII.jardunaldiaOtsailaren 27an, Donostiako Kursaal jauregian

Osakidetza, Araba kalea 45, 01006 Vitoria-Gasteiz, Tel.:945 00 63 04osatuberri@osakidetza.eusErredakzio-kontseilua: Xabier Arauzo, Gontzal LopezEuskara-zuzentzaileak:Bidera Zerbitzuak (Berria Taldea)Koordinatzailea:Bidera Zerbitzuak (Berria Taldea) • Tirada: 5.000 aleLege-gordailua: SS 1472-2011 • ISSN 2254-450XDiseinua eta maketazioa:Bidera Zerbitzuak (Berria Taldea)Inprimategia: Leitzaran Grafikak

16 / OSATUBERRI 43 / 2018ko abendua

egoera deitoragarriaren lekukotza utzizuen margolan batean: gaixoak pilatu-ta, biluzik, zaindu gabe, kolpatuta...Eta ospitale hori izan zen, hain zuzen,XX. mendeko 60ko hamarkadara arteBizkaiko «zoroak» hartzen zituen zen-troa, ez baitzen beste ospitale psikia-trikorik haien bizitokitik hurrago. Ha-raxe eroaten zituzten gaixoak, udalekedo aldundiak aginduta, eta, bidaiansenideek laguntzerik ez bazuten, gur-dizainen esku uzten zituzten, beraienegoera edozein zela ere. Gero, Zarago-zako egonaldiak luze samarrak izatenzirenez (hamarkadak, kasu askotan),bakartuta eta deserrotuta geratzen zi-ren gaixo gehienak.Gertaldi akutuen edo behaketen ka-

suetarako, 1877tik aurrera «zoroei» le-

kutxo bat utzi zieten Bilboko SantosJuanes ospitalean, Atxurin. Lehenagobetoa zeukaten. Hala ere, oso baldin-tza kaskarretan egoten ziren, 1895eanGaceta Médica del Norte aldizkariandeskribatzen zen legez: «Gure Ospita-le Zibileko zoroen gelak, zigor-gelakematen dutenak, gaixotutako prosti-tuten gelen artean daude kokatuta».Benetako zigor-geletan ere sartzen

zituzten gaixo mentalak, Bilboko Ura-zurrutiako galera espetxean. Gaizkile,eskale eta prostitutekin batera giltza-petzen zituzten, XIX. mendearen er-dialdetik aurrera kartzela zoroetxehuts bihurtu zuten arte, gaizkileentza-ko leku hobeak topatu zituztelako.Bizkaiko behar asistentzialei eran-

tzuteko «zoroetxearen» aldarrikape-na aspalditik zetorren. XIX. mendea-ren amaieran, adibidez, porrot eginzuen Fermin Daoiz Argaizek oinorde-an agindu zuen Hego Euskal Herrikozoroetxearen proiektuak, eta bestezenbait proposamenek ere huts eginzuten ondorengo urteetan.Bizkaiko lehenengo ospitale psikia-

trikoa Bermeokoa izan zen. 1900. ur-tean inauguratu zuten, eta 1948ra arte

ATZERA BEGIRA

Zamudioko Ospitalea 1968ko irailaren 7an inauguratuzen, Nikolas Atxukarro Institutu Neuropsikiatrikoizenarekin, Bizkakiko Foru Aldundiaren egiturarenbarnean. 50 urte igaro dira ordutik, eta urteurrenakaukera ezin hobea ematen digu lurraldeko gaur artekoasistentzia psikiatrikoaren bilakaera aztertzeko.

XX . mendearenazken laurden arte mendebaldeangaixotasun mentalen arreta oso eska-sa izan bazen ere, are okerragoa izanzen Espainian, bai gaixo mentalekpairatutako bizi baldintza eta tratutxarrengatik, bai buruko gaixotasu-nak tratatzeko zentroen urritasuna-gatik. Pazienteak familiatik eta haieningurunetik urrun ospitaleratzenzituzten, eta ingurunearekiko kontak-tua galtzen zuten berehala, batez ereklaserik baxuenetakoek, senideekbisitan joateko modurik ez zeukatela-ko. Hori ondo dokumentaturik dagoliteratura akademikoan zein herriliteraturan.Goya margolariak Zaragozako

Nuestra Señora de Gracia ospitaleko

Ospitaleko asistentzia psikiatrikoa Bizkaian: zertzelada historikoak

Oscar Martinez AzumendiBizkaiko Osasun Mentaleko Sareko psikiatraBilboko Mediku Zientzien Akademiako historia ataleko kidea

2018ko abendua / OSATUBERRI 43 / 17

arkitektoak eta Lopez Albo psikiatrakaurkeztu zuten, 30eko hamarkadarenhasieran. 1300-1500 gaixo mentalhartuko zituen ospitale-konplexuaeraiki asmo zuten Derioko lurretan.Baina hainbat gorabehera gertatu etaeraikinaren zati bat jausi ostean, az-kenean proiektua ez zen gauzatu.Amaitu gabeko lau pabilioilak Bilbo-ko Elizbarrutiari eskualdatu zioten1951n, eta gotzainak bertan eraikizuen estilo inperialeko Derioko Semi-nario famatua, askorentzat jatorri his-toriko ezezagunekoa.Ondoren, desiratutako «zoroetxe»

probintziala egiteko proposamengehiago etorri ziren. Derioko proiek-tua birmoldatzea planteatu zen, esa-te baterako, eta lur bila ere ibili zirenGurutzetan, Basurtun edo Deustun.Bien bitartean, arazo asistentziala lu-zatzen eta handiagotzen ari zen. Az-kenean, baina, 60ko hamarkadarenamaieran, Mariano Bustamante Al-dundiko Zerbitzu Psikiatrikoetakoburuaren eta Emiliano Amann arki-tektoaren proiektua gorpuztu eginzen: Zamudioko klinika psikiatrikoa.Ohe kopuruan aurreko proiektuak

baino apalagoa bazen ere, helburuterapeutikoetan aurreratuagoa zen.Horrelaxe jaio zen Zamudioko Ospi-talea.Lehenengo urteetan, Zamudioko

Ospitalea, gainerako asistentzia psi-kiatriko osoa bezala (salbu eta GizarteSegurantzako anbulatorioetako neu-ropsikiatriako kontsulta bakanak), Al-dundiaren menpe egon zen eta ez Gi-zarte Aurreikuspeneko Institutu Na-zionalaren menpe. Horrek asistentziasanitario orokorretik kanpo utzen zi-tuen gaixoak, haien estigma areago-tuz. Osakidetza sortu eta hurrengo ur-tera arte (1984ra arte) Zamudioko Os-pitalea ez zen asistentzia sare publikoorokorrean sartu. Berarekin batera,Bermeoko, Zaldibarko eta Arabakoospitale psikiatrikoak ere sartu zirenOsakidetzan.Orain urte batzuk, 2010eko martxo-

an, Osakidetzaren Administrazio Kon-tseiluak Bizkaiko Osasun MentalekoSarea (BOMS) sortu zuen. Horrela, era-kunde bakarrean integratu ziren baiBermeo, Zaldibar eta Zamudioko os-pitaleetako zerbitzuak, baita ospita-lez kanpoko Bizkaiko osasun menta-leko zentroak ere. Integrazioak arretakomunitarioaren ereduaren inguruanardaztu zen, pazienteak gizarteratze-ko eta familiei laguntza emateko hel-buruz. Horrekin, osasun mentalekozerbitzu asistentzialak normalizatutageratu ziren osasun sare publiko oro-korraren barruan, jardunbide argi ba-tzuekin: baliabide soziosanitario guz-tiez baliatzea, ospitaleko egonaldiakminimoetara mugatzea eta paziente-ak normaltasunez bergizarteratzea.Ikusten denez, egungo plantea-

menduak ez du zerikusirik ibilbidehistoriko honen hasieran aurkeztudugunarekin. Aldaketa eta aurrera-pen handiak izan dira hamarkada gu-txian. Hala eta guztiz, etengabekoahaleginean jarraitu behar dugu, aha-lik eta integraziorik osatuena lortzekoeta gure gaixoen eta haien senideenongizatea hobetzeko.(Erredakzioan itzulita)

udalak kudeatu zuen. Bi hamarkadanpazientez gainezka egonda, zuzenda-riak zentro modernoago bat eraikitze-ko eskaria egin zuen. Sondikan eginnahi zuen. Proposamena bertan be-hera gelditu zen, ordea, 1923an Al-dundiak Zaldibarreko bainuetxe za-harra arreta pskiatrikoa «behin-behi-nean» emateko erosi baitzuen. Denaden, ospitale probintziala eraikitzekoeskaera ez zen batere apaldu, eta ika-mikak eta salaketak ere ez ziren faltaizan, Bermeoko Ospitalearen gabe-ziak zirela bide.Proiekturik handinahiena Basterra