Garai bateko baleak, nabigatzaileak, piratak…

Abestia

• Iparrean Bermeo, Juan Sebastian Elkano

• gertuan izaro, Getarin jaioa,• noiznahi etortzen dira arrantzale trebea,• baleak oparo. marinel jaioa.

• Getariko portutik, Munduaren

neurria• Zarauzko kaiatik, lehen eman

ziguna, • arraunka joaten dira historian sartu den• arpoiak prestaturik. gizon Euskalduna.

• Urdaneta, Legazpi, itsasgizon piratak,• osaba-ilobak, ipartar lapurrak,• onez gaindu zituzten sarri ibili ziren• itsasoko probak. gaintzen gure lurrak.• Goierrian jaioak, Bikingoak batetik,

• marinel handiak, piratak bestetik,• Elkanoren bidea itsas maisu onenak• hartu zuten biak. ditugu geroztik

Nolakoa zen Euskal balea?

• *Irakurgaia irakurri ondoren hor beheko esaldi horiek egia ala gezurra dioten pentsatu.

• 1-Euskal balearen batez besteko luzera 15 metrokoa zen eta bere pisua 60 tonakoa.

• 2- Begi handiak zituen eta baraila oso kurbatua.

• 3- Barailen alde banatan 270 luzakin zituen gutxi gorabehera.

• 4- Euskal baleak airea hartzeko bi zulo zituen gaineko aldean .

• 5- Airea hartzeko bi zulo horietatik bost metrorainoko ur eta lurrun zorrotadak botatzen zituen.

• 6- Neguan Euskal baleak Bizkaiko golkoko ur hotzetara etortzen ziren erditzera.

• 7- Baleek lotura oso estua zuten familiakoen artean.

• 8-Euskal baleen entzumena bikaina zen.

• *Irakurgaia berriro irakurri eta begira ezazu asmatu duzun ala ez.

ZEIN ZIREN BALEARENEHIZARAKO URRATS NAGUSIAK?

• Balearen ehizak jende ugari eta ondo prestatua eskatzen zuen. Hiru ziren urrats nagusiak: talaiaren deia, balearen ehiza eta partika-

salmenta.

• Talaiariaren deia: Talaiaria gau eta egun talaian egoten zen gizona

zen. Kataloxa erabiltzen zuen eta, balea ikusten zuenean, sua pizten zuen eta kearekin herriari abisua ematen zion.

• Balearen ehiza: Arrantzaleak txalupetan hurbiltzen ziren

balearengana eta, arpoilariek arpoa sartu ondoren, txabalinak botatzen zizkieten balea zauritzeko eta odolusteko. Hilda zegoenean, estatxak buztanetik lotu eta porturantz eramaten zuten

• Partiketa eta salmenta:• Lehenengo, bakoitzari zegokion zatia ematen

zitzaion: elizgizonei, mihia; erregeari, zegokion zatia…

• Gainontzekoa pusketan zatitu eta enkantean saltzen zen kofradian . Kandela bat pizten zen eta hura itzali aurretik eskaintza onena egiten zuenak eramaten zuen balea-puska.

• Begiratu emanten dizugun hiztegian zein den aurreko testuetan gorriz azaltzen diren hitzen esanahia .

• Helbidea:

http://www1.euskadi.net/harluxet/

ZEIN IZAN ZIREN NABIGATZAILE HORIEK, ETA ZER AURKITU ZUTEN?

• Kristobal Kolonek Amerika aurkitu zuen, 1492. urtean.

• 1498. urtean, Vasco de Gama Indietara iritsi zen itsasoz.

• 1519. urtean, Fernando Magallanesek, Hegoamerikako hegoaldeko muturraz harantz, Asiarako bidaia hasi zuen .

• Kristobal Kolon

• Vasco de Gama

• Fernando Magallanes

• Munduari bira eman. Nortzuk?

• Joan Sebastián Elkano Euskaldunak 1521. urtean lehen aldiz munduari buelta eman zion.

• 1525. urtean, Andres Urdaneta Elkanorekin batera abiatu zen munduari bira emateko asmoz, eta bidearen mapak egiteko.

• Joan Sebastián Elkano

• Andrés Urdaneta

Zer ziren eta zer egiten zuten piratak?

• Piratak itsaslapurrak ziren. Beste itsasontziei eraso egin eta hangoei ondasunak eta altxorrak lapurtzen zizkieten.

• Piraten ontziak txiki samarrak, arinak eta bizkorrak izan ohi ziren.

• Piratek ez zituzten kontuan hartzen ohizko legeak; beren ohorezko kodea edo arautegia zuten, eta hura besterik ez zuten betetzen eta errespetatzen.

Behean agertzen diren legeen artean bost besterik ez dira piraten kodekoak,

zeintzuk dira zure ustez?

• 1-Lagunak ezin dira traizionatu.• 2- Ezin da itsasora txiza egin.• 3- Debekatuta dago ihes egitea borrokako garaian.• 4-Gauean ezin da jolastu.• 5-Altxorrarekin ezin da jolastu.• 6-Oheratzerakoan kandelak itzali behar dira.• 7-Piraten artean debekatuta dago borroka.• 8-Galtzerdiak eta galtzontziloak urtean behin

aldatu egin behar dira.