tema 9: un planeta dinámico

UN PLANETA DINÁMICO

A xeosfera e o seu relevo Podemos realizar un estudo

directo da xeosfera a través da observación das rochas superficiais, pola sondaxe, rádares e sónares e fotografías aéreas.

O conxunto de accidentes xeográficos que podemos contemplar sobre a superficie terrestre, como as montañas, as ladeiras, os vales, as chairas e as mesetas, constitúen o relevo.

Relevo terrestre

Situados sobre a codia continental. Escudos ou cratóns. Cordilleiras. Canóns e rifts. Plataformas

continentais. Noiros continentais.

Situados sobre a codia oceánica. Chairas abisais. Dorsais oceánicas. Guyots. Fosas oceánicas. Arcos de illa. Illas volcánicas

Relevos continentaisRelevos fondos oceánicos

Tipos de relevo

1

3

3

2

4

5

1

2 4

5

Chairas abisais

Guyots

Dorsais oceánicas

Fosas oceánicas

Arcos de illas

Cordilleiras

Rifts

Plataformas continentais

Noiros continentais

Escudos

Relevos característicos da codia oceánica

Relevos característicos da codia continental

Interior da xeosfera

Coñecemos o seu interior polos estudos indirectos. O método sísmico é o procedemento que máis

información proporciona sobre a estrutura terrestre. Baséase no estudo dos terremotos e da forma de propagación das ondas sísmicas.

Ondas sísmicas

Vibracións nas que se dispersa a enerxía desde o hipocentro.

Ondas internas

Ondas lonxitudinais. Rápidas. Desprázanse en medios sólidos e líquidos.

Ondas transversais. Máis lentas. Só se desprazan en medios sólidos.

Ondas superficiais

Ondas LOndas L Ondas ROndas R

Dirección de propagación da onda

Movemento das partículas

Dirección de propagación da onda

Movemento das partículas

Ondas transversais. As partículas desprázanse con movementos laterais. Lentas e moi destrutivas. Desprázanse en medios sólidos.

Ondas transversais . As partículas desprázanse con movementos elípticos. As máis lentas. Desprázanse en medios sólidos e líquidos.

ovem

Descontinuidades sísmicas

Para a detección das ondas empregamos sismógrafos. As ondas varían a súa dirección e velocidade ao

atravesar a terra a profundidades concretas chamadas descontinuidades.

Mohororovic: entre codia e manto.

Repetti: entre manto superior e inferior.

Gutenberg: entre manto e núcleo.

Lehman: entre núcleo externo e interno.

Descontinuidades sísmicas

Descontinuidade de Repetti

Descontinuidade de Lehman

Descontinuidade de

Gutenberg

Descontinuidade de

Mohorovicic

Na xeosfera distínguense tres capas:

Codia Manto Núcleo

Modelo xeoquímico

Codia

Continental Oceánica

Forma as masas continentais.

O grosor varía entre 30 e 70 km.

Formada por granito.

Forma os fondos oceánicos.

Grosor de 10 km. Formada por basalto e

gabro.

Capa rochosa, quente e sólida, formada por rochas ricas en olivina.

Divídese en: Manto externo: ata 670

km de profundidade. Manto interno: máis

denso ca o manto externo.

Manto

Composición metálica, formado por ferro e níquel.

Divídese en: Núcleo externo: líquido,

axitado por correntes de convección que orixinan o campo magnético.

Núcleo interno: sólido, tamén presenta solifluxión.

Núcleo

Litosfera:formada pola codia e parte do manto superior. É totalmente ríxida e nela a calor interna propágase por condución.

Mesosfera: formada polo resto do Manto. Actualmente pénsase que o transporte de calor por esta zona é convectivo. Presenta solifluxión.

Endosfera: Corresponde ao Núcleo terrestre.

Modelo xeodinámico

Litosfera

Litosfera continental: fría, ríxida, máis grosa. Nela atopamos os continentes.

Litosfera oceánica: delgada, flexible e máis densa.

Codia continentalCodia oceánica

Litosfera continental

Manto sublitosférico

Litosfera oceánica

Manto litosférico

Placas litosféricas

Os fragmentos en que está rota a litosfera chámanse placas litosféricas.

Cando quentamos un fluído se dilata, perde densidade e ascende. Establécense así correntes ascendentes desde o límite manto-núcleo. Cando chega a zonas con menor temperatura, arrefría e descende.

Fluxo de materiais no manto

LitosferaManto superior

Manto inferior

Descontinuidade de RepettiPenacho

térmico

Fluxo descendente

Fluxo radial

Os continentes permaneceron sempre fixos nas mesmas posicións que ocupan na actualidade.

Dinámica da xeosfera: o fixismo

Explica os movementos verticais da codia terrestre.

Entre a litosfera e o resto do manto establécese unha situación de equilibrio de flotación.

Se a litosfera aumenta a súa masa afunde parcialmente no manto, e se reduce a súa masa, ascende.

Dinámica da xeosfera: o fixismo

Wegener propuxo que os continentes podían desprazarse sobre o fondo oceánico.

Hai 300 m.a. estiveran unidos formando un supercontinente, Panxea.

Aportou probas, pero non puido explicar a causa do movemento.

Wegener e a deriva continental

Probas de Wegener

Probas paleontolóxicasEncontrábanse fósiles iguais en continentes diferentes o que non podería explicarse a menos que os continentes estivesen en contacto.

Probas paleoclimáticas As pegadas da erosión do xeo de hai 300 m.a. cobraban sentido se se supoñía que os continentes estaban xuntos .

Probas xeográficasO encaixe dos perfís dos continentes.

Distribución de terremotos e volcáns A actividade tectónica concéntrase nos límites

das placas litosféricas.

Polas dorsais sae material procedente do manto. Ao arrefriar forma nova codia oceánica que empurra

cara aos lados á anterior. Probas:

A idade das rocas aumenta ao afastarnos da dorsal. Os sedimentos mariños aumentan de espesor segundo nos

afastamos da dorsal.

Idade do fondo oceánico

O campo magnético terrestre é inestable e a súa polaridade invertese cada certo tempo.

Estas inversións quedan rexistradas nas rocas volcánicas con minerais magnéticos.

Vine e Matthews interpretaron os resultados das medidas do magnetismo remanente das rocas, e apoiaron a expasión dos fondos.

Paleomagnetismo

Medicións directas

Os láseres ou os GPS detectaron pequenos movementos entre as placas, axustándose as predicións teóricas.

Tectónica de placas

A litosfera está dividida en placas litosféricas. As placas son dinámicas. Nos bordos das placas hai unha intensa

actividade xeolóxica. A dinámica das placas permite explicar os

procesos xeolóxicos.

Bordo diverxente

Límite entre dúas placas tectónicas que se separan, novo material ascende desde o manto, creando nova codia, polo que tamén recibe o nome de bordo constructivo.

Aprécianse nas dorsais e nas zonas de rift.

Rifts intracontinentais e dorsais Son extensas chairas

levantadas pola presión dun penacho térmico.

Cando as rocas se dilatan, fanse menos densas e abómbanse, ao fracturarse orixinan un rift.

O rift pode transformarse nunha dorsal.

Bordo de cizalla

Os bordos pasivos prodúcense cando as placas deslizan unha con respecto a outra, o fan ao longo de fallas denominadas transformantes, sen que se produza creación nin destrución da codia.

O desprazamento orixina un rozamento continuo horizontal que xerará importantes sismos.

Bordo converxente

Bordo de choque entre dúas placas tectónicas. Cando unha das placas afunde baixo a outra, consumíndose no manto fálase de subducción.

Formación de cordilleiras e está asociado con zonas de actividade volcánica e sísmica orixinadas pola fricción das placas. Placa cabalgante

Placa subducente

Fosa oceánicaPrisma de acreción

Manto

Vulcanismo

Fusión parcial

Se chocan unha placa oceánica e unha continental, afunde a oceánica (máis densa) formando un oróxeno térmico.

Se é entre dúas placas continentais, fórmase un oróxeno de colisión.

Se é entre dúas placas oceánicas, fórmase un arco de illas.

Bordos converxente

Arcos de illas

A placa cabalgante é oceánica. Fórmase un arquipélago de illas

volcánicas. Intensa actividade sísmica e magmática

Litosfera oceánica

Arco de illasFosa oceánica

Magmatismo

Oróxenos térmicos

A placa cabalgante é continental.Oróxeno térmico

Prisma de acreción

Litosfera continental

Magmatismo

MetamorfismoLitosfera oceánica

Oróxeno de colisión

Choque entre placas continentais que non poden subducir.

Predomina a tectónica.

Placa continentalPlaca continental

Oróxeno de colisión

Oróxenos intraplaca

O choque entre placas continentais forma no interior do continente un pregamento dunha conca sedimentaria, orixinando un oróxeno.Placa Ibérica Europa Cordilleira Ibérica

Conca sedimentaria Oróxeno intraplaca

Penachos térmicos e puntos quentes

Os penachos térmicos son columnas de material rochoso quente que ascende desde a base do manto lentamente.

Orixinan unha zona de intenso vulcanismo, chamada punto quente.

Asociados aos puntos quentes hai: dorsais, arquipélagos volcánicos e mesetas continentais elevadas.

Arquipélagos volcánicos

O vulcanismo dun punto quente na litosfera oceánica produce varios edificios volcánicos ao estar as placas en movemento, orixinándose un rosario de volcáns que se extinguen o afastarse do foco.