tema 3. a monarquía hispánica: a época dos reis católicos ... · recursos: novelas e cómics...

TEMA 3. A monarquía hispánica: a época dos Reis

Católicos e dos Austrias

Recursos xerais sobre a España Moderna

faespana.wordpress.com

Recursos: novelas e cómics sobre o tema

faespana.wordpress.com

Recursos: películas e series sobre o tema

faespana.wordpress.com

A creación da Monarquía Hispánica: os

Reis Católicos

Cunha evidente supremacía castelá

A política interior e exterior

A unión matrimonial de Fernando e Isabel tivo lugar en

1469. Era o inicio da Monarquía Hispánica

A política interna dos Reyes Católicos tiña diversos obxectivos:

- Fortalecer os poderes do Estado

-Creouse a Santa Hermandad para

controlar a orde

-Someteu á Igrexa á súa autoridade

-Controlando a Inquisición española e o

nomeamento de bispos (regalías)

-As reformas na Igrexa foron controladas

polo cardeal Cisneros

-Coa expulsión dos xudeus (1492) e dos mudéxares (1502)

- Conseguíuse o uniformismo relixioso

A política exterior dos Reis Católicos tiña diversos obxectivos:

- A unificación da península Ibérica -Conquista de Granada (1492) e anexión de

Navarra (1512)

- Expansión polo Mediterráneo e cara o Atlántico -Conservación de Nápoles;

norte de África; Illas Canarias

-Descubrimento de América

(1492)

- Establecemento dunha diplomacia

baseada no enfrontamiento con Francia

Política de alianzas matrimoniais dos Reis Católicos

Conservouse o pactismo e as institucións

forais na coroa de Aragón

Os Reis Católicos non unificaron as estruturas

políticas dos seus reinos

En Castela aplicaron unha política autoritaria e centralizadora, fronte á nobreza, a Igrexa e

as cidades

- Organizouse o Consello Real de Castela -Órgano de goberno e

tribunal supremo - Creáronse novos cargos como o dos

secretarios reais e vicerreis

- Reducíuse o papel das Cortes de Castela

- Nos Concellos revitalizouse o cargo

de correxidor

- Reorganizouse o sistema xudicial

Os Reis Católicos administrando

xustiza, obra de V. Manzano.

En Aragón os cambios foron menores

-Destaca a creación do cargo de vicerrey e o sistema de

insaculación ou sorteo na elección de cargos

municipais

A formación dun Estado moderno

Os Austrias maiores

Reis Austrias españois

A monarquía universal de Carlos I

(1516-1556)

Herdou un enorme imperio Carlos I era fillo de Filipe o Fermoso, herdeiro das

posesións de Borgoña e favorito para o Sacro Imperio,

e de Xoana, filla maior e herdeira dos Reis Católicos

O imperio de Carlos V

Baseábase en

-Nunha política integradora a través dunha

unidade relixiosa e unha monarquía universal

En 1519 marchou a Aquisgrán (Alemaña) para ser coroado como

Carlos V

Na súa ausencia

tivieron lugar dous

conflitos en España

-A revolta das Comunidades (Castela)

-A revolta das Xermanías (Valencia)

O seu fracaso reforzou a monarquía

A política exterior de Carlos V tiña diversos problemas:

- A idea de monarquía universal enfrontábase á

oposición de Francia e os seus aliados

-Guerra contra Francisco

I (batalla de Pavía, 1525)

-Saco de Roma (1527) - A ameaza do Imperio otomán (turcos)

- A expansión do protestantismo e o fracaso

da unidade relixiosa

-Na Paz de Augsburgo entre

católicos e luteranos (1555)

concedeuse a liberdade relixiosa

A herdanza recibida por Carlos V

O imperio de Carlos V

A expansión da Reforma por Europa

A monarquía hispánica de Filipe II

(1556-1598)

O fracaso na unidade relixiosa fixo renunciar a Carlos V á coroa en

1556, e dividíu o seu imperio entre

O seu fillo Filipe II e o seu irmán Fernando I

-Filipe II baseou o

seu reinado en

-A defensa do catolicismo

-O mantemento da hexemonía dinástica en Europa

A nivel interno, a monarquía de Filipe II enfrontouse a diversos problemas

A sublevación dos mouriscos en Las Alpujarras, Granada (1568)

As alteracións de Aragón

-O choque cos privilexios forais

manifestouse claramente no caso de

Antonio Pérez (antigo secretario real)

O bandoleirismo

O imperio de Filipe II

A política exterior baseábase na defensa do catolicismo e en manter a hexemonía española

Os

problemas

foron

múltiples

-A rebelión de Flandres (calvinismo)

-A represión do duque de Alba e as victorias de Alexandre Farnesio

non impidieron a independencia das Provincias Unidas (Holanda)

-A relación con Inglaterra

-De ser rei consorte con Maria I Tudor, pasouse á guerra contra

Isabel I (Armada Invencible, 1588)

-O enfrontamiento contra os turcos

-A Liga Santa (o papado, Venecia e España) derrotou aos turcos na

batalla de Lepanto (1571), freando o seu avance

O elemento máis positivo na política exterior de Filipe II foi a unión con Portugal (a unión

ibérica) en 1580, que se mantivo ata mediados do século XVII.

Actividade voluntaria: “Humor monárquico”

faespana.wordpress.com

A organización institucional baixo os Austrias

A monarquía era a cúspide de todo o sistema. Os reinos que a

formaban mantiñan a súa propia lexislación e institucións

O goberno exercíao o rei, apoiado por un sistema polisinodial ou de

consellos

Os consellos aumentaron co tempo e a

extensión do imperio

-Un dos problemas máis graves da administración dos

Austrias foi a venalidade dos cargos (corrupción), que

foi degradando a administración

As Cortes dos diversos territorios foron perdendo importancia

Sistema polisinodial

Os Austrias menores

A Pax Hispanica de Filipe III

No reinado de Filipe III as tarefas do goberno pasaron a mans

dun favorito ou valido (duque de Lerma), ministro da confianza

do rei

O duque de Lerma

-Paz de

Londres

(1604), con

Inglaterra

-Tregua dos

doce aos

(1609), coas

Provincias

Unidas

(holandeses)

-Acompañada

dunha

excelente

rede

diplomática

Política internacional (pacifista)

-A crise

financeira da

monarquía

(bancarrota de

1607)

-Expulsión dos

mouriscos (1609)

Política interior

O reinado de Filipe IV

O valido de Filipe IV foi o conde-duque de Olivares

(Gaspar de Guzmán y Pimentel)

Política internacional (agresiva)

contra

-Os

protestantes

alemáns

(guerra dos

Trinta Anos)

1618-1648

-As Provincias

Unidas

-Francia

derrotas

- Las Dunas (1639)

- Rocroi (1643)

Tratados

Paz de Westfalia (1648) -España perde a hexemonía en

Europa

Paz dos Pirineos (1659), con

Francia

-Perda do Rosellón (Cataluña

francesa)

Política interior

As reformas de Olivares La crisis de 1640

Para reforzar a monarquía e

unificar políticamente el imperio

-Reforma financeira

-A unión de Armas

(1625)

provocou

-A revuelta (Corpus de

Sangue) e guerra de

Cataluña

--Guerra e independencia

de Portugal

As revoltas da década de 1640 na

monarquía hispánica O imperio español en Europa na

segunda metade do século XVII

O reinado de Carlos II

Foi un rei de personalidade enfermiza e feble que agravou a crise

da monarquía

Un reinado

con graves

dificultades

- Revoltas interiores (Segunda Xermanía, en

Valencia, e o Motín dos Gatos, crise de

subsistencia de 1699, en Madrid)

- Conflitos coa Francia de Luis XIV, que provocu

a perda de diversos territorios

- Un problema de sucesión

-Non tivo fillos e houbo que escoller

entre dous pretendentes (Filipe de

Borbón ou Carlos de Austria)

-Filipe V sería o sucesor de Carlos II

(1700)

Actividade voluntaria: “Humor monárquico” (2)

faespana.wordpress.com

O imperio ultramarino español

O descubrimento de América

O descubrimento de América inscríbese no desexo de atopar unha

ruta cara Asia (as Indias), sen atravesar territorio turco

América foi descuberta (1492) por Cristovo Colón nunha expedición

sufragada polos Reis Católicos

O Tratado de Tordesillas (1494) trazou unha liña

divisoria entre as áreas de influencia portuguesa e

española

As viaxes de Colón

A exploración e conquista de América

Exploración

·1500: Yáñez Pinzón – Costa de Brasil

·1513: Vasco Núñez de Balboa – océano Pacífico

·1513: Juan Ponce de León – Florida

·1519 y 1522: Magallanes e Elcano – Primeira volta ao mundo

Conquista ·1.ª fase: Hernán Cortés conquista o imperio azteca

(México)

·2.ª fase: Francisco Pizarro e Diego Almagro conquistan o

imperio inca (Perú…)

·3.ª fase: Norte de Arxentina e Uruguai

En 1571 chégase a conquistar as Illas Filipinas A máxima expansión

no século XVII Unión coa corona portuguesa (1580-1640)

Exploración e conquista de América

Características políticas, económicas e sociais

Gobierno e administración

Consello de

Indias Xestionaba todo o relacionado cos territorios

americanos. Dependía de Castela

- Casa de Contratación Xestionaba o monopolio comercial.

Situada en Sevilla Nos territorios

americanos

Virreinatos (vicerreis)

Subdivididos en Gobernacións (gobernadores)

Á súa vez subdivididos en

Cabildos (Concellos)

Virreinatos e gobernacións

Explotación dos recursos

Minaría -Perú e Bolivia (Potosí)

-México (Zacatecas)

Explotación do indíxena a través da mita

Agricultura

-Plantación e facenda

Explotación a través do sistema da

encomenda

A poboación indíxena e os escravos africanos

Catástrofe

demográfica

-Guerras, explotación e epidemias

introducidas polos españois

Supliuse con escravos

africanos

Denuncia e defensa dos indios

(Bartolomé de las Casas)

Economía e sociedade na España

dos séculos XVI e XVII

Demografía

-En el siglo XVI, crecimiento

-En el siglo XVII, decadencia

Crisis demográfica del siglo XVII -Epidemias de peste

-Malas cosechas

-Expulsión de los moriscos

-Emigración, miembros de la Iglesia y

mortalidad bélica

A economía

O século XVI: da expansión á

crise en Castela

Aumento de poboación e

desenvolvemento

comercial coas Indias

Aparecen problemas que

se agravan co tempo

-Unha agricultura con baixa

productividade e limitada polos

privilexios da Mesta

-Dificultades na industria téxtil

(gremios e falta de proteccionismo)

-A chegada de metais preciosos

aumentou os prezos e empeorou as

condicións de vida

O século XVII: a crise xeral e a recuperación da

periferia

-A crise afectou a toda Europa

-En España coincidíu coa crise política e

fiscal

As manifestacións máis

destacables da crise

-Diminución da produción agraria e

gandeira

-A crise das actividades textís en

Castela

-A decadencia doutras actividades

artesanais en relación ao Estado (naval,

metalurxia…)

-A diminución da chegada de metais

preciosos de América

-A crise da Facenda Real

Evolución do tráfico de

mercadorías con América

Importacións de metal e índice de

prezos

Importancia do honor

(honra, limpeza de

sangue…)

A sociedade dos séculos XVI e XVII

Os estamentos privilexiados

O pobo chan

Os valores sociais

Predominio do modelo

patriarcal na organización

familiar

Respecto á nobreza:

-Seguridade da orixe nobiliaria

- Limpeza de sangue

Nobreza -Nobreza tradicional (alta, media e baixa)

-Nobreza recente (venta de títulos)

-Nobreza de toga (por méritos ou servizos á coroa)

Clero -Alto clero (asimilable á alta nobreza)

-Baixo clero (condicións de pobo chan)

-Os campesiños donos de propiedades extensas e os burgueses

-Pequenos propietarios agrícolas, xornaleiros e clases populares urbanas

-Os marxinados sociais

Pirámide da sociedade estamental na Idade Moderna

DOC. 30

Nobles practicando el juego de cañas

Muchachos comiendo melón y uvas,

obra de Murillo

A cultura española dos Séculos de Ouro

Humanismo e Renacimiento

O pensamento humanista

Penetra a través de:

-Personalidades como o cardenal Cisneros, Luis Vives o u Antonio Lebrija

-Universidades e a imprenta

A literatura foi unha das

grandes manifestacións do

humanismo

-Poetas como Garcilaso de la Vega, místicos como Santa Teresa de

Jesús ou escritores como Fernando de Rojas («La Celestina»)

O Renacimento Arquitectura:

· Estilo plateresco (transición do Gótico ao Renacimento)

· Estilo clásico italiano

· Estilo herreriano (mosterio de El Escorial)

Escultura: Alonso Berruguete ou Juan de Juni

Pintura: O Greco

O Barroco -Este movemento vinculouse coa defensa do catolicismo e da

monarquía

-Asumíu os postulados da Contrarreforma e fixo de propaganda relixiosa

ou política

-Na literatura: Góngora, Quevedo, Lope de Vega, Gracián, Calderón e Miguel de Cervantes

-Na pintura: Zurbarán, Murillo… Diego de Velázquez

Moita importancia do pensamiento teolóxico e filosófico, pero pouco desaenvolvemento

científico

A Galicia dos Austrias:

ADMINISTRACIÓN:

•División en 7 provincias

dende mediados do s.

XVI (para o reparto de

impostos e o

recrutamento militar).

•XUNTAS DO REINO:

delegados das capitais

das sete provincias, para

representar ao Reino de

Galicia como

intermediarios ante a

Coroa.

•En 1623, o Reino de

Galicia recupera o voto

nas Cortes de Castela

(ata esa data, Zamora

exercía de portavoz

daquel nas Cortes,

dende 1476).

GALICIA E OS DESCUBRIMENTOS

XEOGRÁFICOS: •CASA DA CONTRATACIÓN DA

ESPECIERÍA (A CORUÑA, 1522-

29): diferentes expedicións cara ás

Molucas ou Illas das Especias.

•PORTOS DE A CORUÑA E

BAIONA: autorizados por Carlos I

para comerciar directamente con

América, entre 1529 e 1573.

•PARTICIPACIÓN DE GALEGOS

NAS EXPEDICIÓNS DE

DESCUBRIMENTO E

CONQUISTA: Álvaro de Mendaña

(Illas Salomón), Pedro Sarmiento

de Gamboa (travesía Perú-España,

polo Estreito de Magallaes), etc.

GALICIA E AS GUERRAS DOS AUSTRIAS:

A costa galega foi

obxecto, durante os

ss. XVI e XVII, dos

ataques de

diferentes inimigos

da Coroa española.

A cidade de A

Coruña, e gran parte

do litoral, foi

fortificado con

diferentes baterías,

fortíns, castelos e

fortalezas nese

período.

Destacaron os seguintes feitos:

•Estancias das armadas reais nos portos de Coruña e Ferrol (expedicións contra Inglaterra, Holanda… como a Gran Armada de 1588).

•Ataques das flotas inglesas, francesas e holandesas ao porto de A Coruña (Drake, 1589; 1599; 1639).

•Asaltos e ataques dos corsarios e piratas (ataque turco de 1617 a Vigo).

•Accións bélicas na fronteira de Portugal.

•Levas tributos e mantemento das tropas.

Castelo de San Antón (A Coruña)

María Pita (1589)

SOCIEDADE AGRARIA E NOVOS CULTIVOS:

•Sociedade e economía

fundamentalmente agrícolas (80% da

poboación).

•Agricultura de subsistencia típica do

Antigo Réxime (cereais e barbeito).

•Estensión dende a costa cara ao

interior do cultivo do millo, potenciando

a producción e o aumento da

poboación.

•As cidades: moi pequenas,

destacando Santiago, A Coruña e

Pontevedra.

•Fidalgos e clérigos principais

propietarios das terras e controladores

das rendas (cobro dos foros).

•Absentismo da alta nobreza: Andrade,

Lemos, Monterrei, Gondomar…

ADMINISTRACIÓN:

•División en 7 provincias

dende mediados do s.

XVI (para o reparto de

impostos e o

recrutamento militar).

•XUNTAS DO REINO:

delegados das capitais

das sete provincias, para

representar ao Reino de

Galicia como

intermediarios ante a

Coroa.

•En 1623, o Reino de

Galicia recupera o voto

nas Cortes de Castela

(ata esa data, Zamora

exercía de portavoz

daquel nas Cortes,

dende 1476).

Orientacións e consellos para o exame

faespana.wordpress.com