ominaci capít - iunma
Post on 02-Aug-2022
5 Views
Preview:
TRANSCRIPT
Cap
ítul
o1
LAD
OM
INA
CiÓ
NO
LIG
ÁR
QU
ICA
clas
es,
bie
ne
nte
nd
ido
qu
eam
bos
pro
ce
sos
nofu
eron
line
ales
.E
nm
ater
iad
eec
on
om
ía,
los
gru
pos
soci
ales
dom
ina
nte
s(e
np
roce
sode
cons
titu
ción
de
clas
e)br
egar
onm
ucho
má
spo
rel
est~
·
bte
cmue
oto
deco
ndic
ione
sq
ue
perm
Iñe
sen
lap
lena
inco
rpor
ació
nal
mer
cado
mun
dial
ante
sq
uepo
rco
nstr
uir
unm
ero
cado
inte
rno.
Elr
esul
tad
ofu
eun
asi
tua
ci
ón
que
,aun
que
con
dife
ren
tem
agn
itud
enca
dapa
ís.c
omb
inó
las
más
mod
erna
sfo
rmas
de
pro
du
cció
ny
rela
cio
nes
soci
ales
capi
tali
stas
con
los
resa
bios
colo
nia
les.
Ese
resu
ltad
op
ued
ese
rex
ph
cad
oen
térm
ino
sd
em
ode
rniz
ació
nco
nser
vado
rade
pend
ient
e,re
volu
ción
pasi
vade
pend
ient
eo
mod
erni
zaci
ónde
losr
csuc
o-er
csiz
eció
nd
elo
mod
erno
,se
gún
seo
pte
hace
rlo
tom
and
oco
mo
refe
rent
esa
Bar
rin
gto
nM
oo
re,
An
ton
ioC
ram
sc¡
oH
ore
sta
nPe
man
des
.re
spec
ti
vam
ente
.H
ayco
nse
nso
enub
icar
elfi
nal
del
per
íod
od
etr
ansh
.iú
nd
ela
eco
no
mía
colo
nia
lala
capi
talis
tade
pend
ient
eha
cia
los
año
s18
80
,p
roce
soqu
ee
nva
rios
país
esfu
eac
om
pañ
ado
de
laco
nsti
tu
ció
nd
ees
tado
sm
oder
nos,
má
so
me
nos
do
tad
osd
elo
sat
rib
uto
sd
eta
les,
esp
ec
talr
ne
nre
lam
on
op
oliz
ació
nd
ela
vrol
encr
aco
nsi
der
ada
leg
ítim
ay
de
lape
rcep
ció
ntr
ibut
aria
,lo
cual
con
llev
óu
na
cier
tade
fini
ción
de
las
rela
cio
nes
de
dom
inac
ión
de
clas
e,am
énd
elo
slím
ites
terr
itorI
ales
sobr
elo
scu
ales
ejer
cerim
pe
rium
.C
laro
está
,es
ep
roce
sono
sedi
oen
todo
slo
spa
ises
deig
ual
man
era,
nisi
ncró
nic
am
ent
e.C
om
ose
dil·o
más
arri
ba,
Bra
sily
Ch
ile,e
xcep
cion
am
ente
,tu
vier
on
esta
do
sm
áso
men
os
con
ior
ruad
osya
enla
sdé
cad
asde
1820
Y18
30,
resp
ecti
vam
ente
.E
nca
mb
io,
Col
om
bia,
tv\é
xio
o,A
rgen
tina
yU
rug
uay
prol
onga
ron
sure
spec
tivo
proc
eso
hast
ala
sd
écad
asd
e18
50
a18
80.
Enro
sca
sos
de
Bol
ivia
yPe
rú,e
spo
sibl
ear
gum
enta
rla
ause
ncia
de
Est
ado.
ense
ntid
oes
tric
to.
hast
alo
sp
roce
sos
rev
olu
cio
nar
ios
inic
iad
os
en19
52y
1968
,re
spec
tiva
men
te.
Salv
oen
\U
rugu
ay,
dich
oses
tado
sse
cons
titu
yero
nba
jola
form
aol
igár
quic
a,co
nun
afu
erte
excl
usió
nso
cial
ypo
líti
ca,
com
ose
verá
enel
capí
tulo
1.E
sep
un
tode
llega
dade
lm
ovim
ient
ohi
stór
ico
inic
iado
con
las
revo
luci
ones
polí
ticas
de
inde
pen
de
ncia
esel
pun
tod
epa
rtid
ade
nues
tro
aná
lisis.
talc
om
obe
ros
dede
sple
garl
ode
aquí
enad
elan
te.C
omo
hem
osdi
cho,
elan
ális
ises
táce
ntra
doen
lacu
esti
ónde
lpo
der.
Qu
edan
fuer
ad
etr
atam
ient
ocu
esti
ones
bie
nim
port
ant
es,
com
ola
slu
chas
ínte
nmpe
rtah
stas
por
elco
ntro
ld
eA
mér
ica
lati
na,
terr
eno
enel
cual
los
Est
ados
Un
ido
sfu
eron
desp
la
zan
do
aG
ran
Bre
tañ
aa
lola
rgo
de
lap
rim
era
mita
dd
elsi
glo
XX
,o
las
cons
ecu
enc
ias
que
expe
rim
ent
aro
n-
ye
xpe
rt
men
tan
--nu
estr
asso
cied
ades
lati
noam
eri
cana
sal
qu
edar
som
etid
asa
rela
cion
esd
ede
pend
enci
a.O
elde
las
luch
asde
los
mov
imie
ntos
obre
ros
yca
mpe
sino
s,o
las
com
plej
asy
dec
isiv
asre
laci
one
se
ntre
los
mil
itare
sy
elp
oder
polít
ico
civi
l.O
elpa
pel
cru
cial
dese
mp
eñad
opo
ral
Igle
sia
cató
lic
a..
. Es
nu
est
raex
pec
tativ
aq
ue,
alco
ncl
uir
lale
ctur
ade
lli
bro,
las
lec
tora
sy
los
lec
tore
sno
cre
anh a
ber
apre
ndid
oq
uéha
pas
ado
enla
sso
cied
ades
lati
no
am
eric
anas
enel
per
íod
oco
nsi
der
ado
,si
noq
ue
haya
npo
dido
dete
ctar
laim
por
tanc
iade
las
cues
tion
escl
aves
anal
izad
asy
sie
ntan
late
nta
ció
nd
ep
rofu
ndiz
ar
elco
no
cim
ien
tod
elp
roce
soh
istó
rico
,p
asad
oy
pre
sent
e,d
ees
efa
scin
ante
sub
con
tin
ente
qu
ees
alg
om
ásq
ue
eles
paci
ode
lre
alis
mo
mág
ico
defi
nido
por
un
ano
men
os
fasc
ina
nte
liter
atur
a.
Wa
ldo
Ans
ald
i yV
erón
ica
Gio
rda
no
Bue
nos
Air
es,
febr
ero
de
20
06
laco
nsol
idac
ión
del
Est
ado
olig
árq
uic
oy
de
los
mec
an
ism
osde
lad
om
inac
ión
polí
tico
-so
cial
olig
árq
uic
alo
spa
íses
lati
noam
eric
anos
seco
ns
titu
yero
nso
bre
lab
ase
de
tres
mat
rice
sso
cial
es,
qu
ese
corr
esp
on
die
ron
.a
suve
z,co
nse
nd
asu
nid
ades
de
prod
ucci
ónec
on
óm
ica
:la
pla
nta
ció
nco
ntr
ab
ajo
escl
avis
ta,
laha
cien
da
con
trab
ajo
sem
ise
rvil
yla
esta
ncia
con
trab
ajo
asal
aria
do.
las
tres
mat
rice
sse
suce
die
ron
enel
tiem
po:
lapl
anta
ción
,d
esd
eco
mie
nzos
del
sigl
oX
VI
hast
ala
abol
ició
nde
laes
cla
vit
udd
ura
nte
elsi
glo
XIX
;la
haci
end
a,de
sde
pri
nci
pio
sd
elX
VII
hast
asu
desa
rti
cul a
ció
np
or
los
pro
ceso
sd
ere
form
a
a$ra
ria,
enC
hile
,Pe
rúy
Ecu
ador
,ta
nta
rdí
amen
teco
mo
enla
déc
ada
de
1960
;y
laes
tanc
ia,
des
de
fin
ales
del
sigl
oX
VIII
has
tala
actu
alid
ad.
Esp
aci
alm
en
te,
lapl
anta
ción
seen
cont
raba
pri
mo
rdia
lmen
teen
elC
arib
e,el
nord
este
yel
cent
rosu
rd
eB
rasi
l(d
on
de
sela
con
oce
com
ofa
zend
a),
Oua
van
as.
part
esd
eC
olom
bia
yla
cost
ade
Perú
;la
hac
iend
aoc
upab
ade
sde
Méx
ico
hast
ael
noro
este
arge
ntin
oy
Ch
ilece
utra
l,m
ient
ras
laes
tanc
iaes
taba
rest
ring
ida
alár
eade
lrío
dela
Plat
a,in
clu
yen
do
Río
Gra
nd
edo
Su!
'T
odo
esto
ocur
rió
sin
men
gua
de
posi
bles
coex
is
ten
cias
enam
bos
plan
os,
tem
pora
lyes
pa
cial
.En
tale
sca
sos,
las
coex
iste
ncia
saf
ec
taro
nn
egat
ivam
ente
los
proc
eses
de
a
Laha
cien
da,
junt
oco
nla
plan
taci
ón,c
onsi
tuíd
una
deliJ
Ste
ses
soci
ales
yun
ad
ela
sun
idad
esde
prod
ucci
ónec
oooo
vce
enla
Am
éric
aL
atin
ade
com
ienz
osck
Isig
loXX
inte
gra
ción
soci
alv
deco
nstr
ucci
ón
naci
onal
ves
tata
l,a
lavez
que
resa
ltaro
nel
peso
del
reg
ion
ali
smo
-de
locu
al
bu
enej
emp
loso
n[o
sca
sos
de
lnor
oest
ede
haci
enda
sy
pam
pad
ees
tanc
ias
enA
rgen
tina,
yde
lno
rdes
tede
pla
nta
ció
ny
sur
dees
tanc
ias
en
Bra
sil.
Pla
nta
ció
n,
ha
cien
da
yes
tan
cia
tien
enun
com
ún
den
omin
ador
;la
prop
ieda
dla
tifun
dist
ade
latie
rra
.Per
oti
en
en
,ta
mbi
én,
dife
ren
cias
no
tabl
es:
elpa
peld
esem
peñ
ado
por
elca
pita
ly
las
form
asde
orga
niza
ció
nde
ltra
bajo
,en
tre
otra
s.D
efa
str
es,
1om
ásca
pita
lis
tay
prop
ensa
ala
dem
ocra
cia
esla
esta
nci
a.M
ása
llá
de
las
dife
ren
cias
,es
po
sib
leaf
irm
arq
uee
nA
mér
ica
lati
nala
pro
pie
dad
lati
fund
ista
de
lati
err
ase
con
stit
uyó
en
nú
cle
od
ela
do
min
aci
ónol
íg.ir
quí
ca.y
de
lape
rsis
ten
cia
de
vari
osd
elo
sat
ribu
tos
de
lao
ligar
qu
íae
nre
gí-
tosé
BarJ
ley
Ord
6ñez
enP
iedr
asBl
anca
s,19
15.
"
men
esli
bera
l-de
moc
ráti
cos
ypo
puli
stas
.U
ncl
aro
ejem
plo
qu
eil
ust
ralo
ante
d
ich
oes
lavi
ge
ncia
del
clie
ntel
ism
o.Po
rel
lo,
mu
chas
pro
pu
esta
s-fr
aca
seda
s-e-
de
tran
sfor
mac
ión
soci
aly
poli
uca
apu
nta
ron
ala
des
tru
cció
nd
ela
estr
uct
ura
agra
ria
latif
und
ista
:e
nA
rgen
ti
na,
lad
eD
omin
goFa
ustin
oSa
rmie
nto
,e
nla
seg
und
am
itad
del
sigl
oX
IX,
yla
de
lso
cial
ista
Juan
B.
Just
oen
las
prim
eras
déc
adas
del
sigl
oX
X,
amb
asba
sad
asen
lam
edia
na
pro
pie
dad
de
lati
err
aa
les
tilo
íerm
er,
yen
Uru
gu
ayla
de
José
Bar
lle
y_-O
rdó
ñeL
,ta
mb
ién
alin
icio
del
sig
lo);
19EI
caso
exito
sod
eC
ost
aR
ica
nasi
doy
es
inv
oca
do
po
rq
uie
nes
sost
ien
en
laex
íste
nc¡
ad
eu
na
corr
elac
ión
posi
tiva
ent
refr
agm
ent
ació
nd
ela
prop
ieda
dru
ral
yde
moc
raci
ap
olí
tic
a.E
lcas
od
eU
rugu
ayes
,asu
vez,
unej
em
plo
deco
rre
laci
ón
entr
ees
tan
cia
yd
emo
cra
cia:
nose
con
stru
yóun
ord
eno
lig
árq
uic
oy,
aun
con
sus
límit
es,
sese
ntar
onla
sba
ses
para
uno
dem
ocrá
tico.
Elt
érm
ino
olig
arqu
íaes
polls
érrn
coy
por
ello
debe
serd
efin
ido
con
clar
idad
.E
nA
mér
ica
latin
a,ha
ten
ido
una
nota
ble
dif
usió
n,
po
rlo
gen
era
lco
nva
lora
ció
nd
esp
ecti
va.
Ave
ces
seut
iliz
ap
ara
esqu
ivar
elin
cóm
od
op
rob
lem
ate
óric
oe
hist
óric
od
ela
scl
ase
sso
cial
es.
En
tal
sen
tid
o,
sere
con
oce
lae
xist
enci
ad
eco
ntra
dicc
ione
sec
on
ómic
as,s
ocia
les
vp
olí
tica
s,p
ero
ella
sse
enti
end
en
enté
rmin
osd
ed
ospo
los
----€
ld
ela
olig
ar
quía
yel
del
pu
eblo
-,
am
enu
do
de
mo
do
man
ique
o-el
mal
,u
na;
elb
ien
,el
otr
o-c
.O
tras
vece
s,el
térm
ino
riP.s
igna
expl
ícit
amen
teu
nacl
ase
soci
al,
terr
ate
nien
tes
opr
opie
tari
osm
iner
os,
cuan
do
noun
aal
ian
zad
ecl
ases
ofr
acci
ones
de
cla
se,
ein
clu
sod
esi
gn
au
na
con
fusa
com
bina
ció
nd
ecl
ase
yd
efo
rma
de
do
min
ació
npo
rpa
rte
deun
mer
og
rupo
cer
rad
od
ep
erso
nas
ofa
mil
ias.
Así
,se
hab
lad
ela
oli
gar
qu
íao
pu
esta
ala
burg
uesí
a,o
alia
daa
ésta
oal
imp
eria
li
smo
,lo
cua
lha
sid
ou
tiliz
ado
co
mo
arg
um
en
top
ara
def
end
erla
exi
ste
ncia
de
un
a-b
urg
uesr
an
acio
nal.
anuo
hgér
qu
ica
yan
tiim
per
iali
sta.
Tam
bié
nse
yy
habl
ad
eE
stad
oo
hg
érq
utc
cco
mo
form
adi
fere
nte
ypr
evia
de
Est
ado
burg
ués
O
cap
ital
ista
.Pa
raev
itar
esta
poli
sem
iaes
conv
eni
ente
defi
nir
elco
nce
pto
:ol
igar
quía
nod
eno
tau
na
clas
eso
cial
sino
un
afo
rma
de
ejer
cic
iod
ela
do
min
ació
np
olí
tica
.E
llase
cara
cte
riza
por
laco
ncen
trac
ión
yla
exc
lusi
ón
de
lam
ayor
íad
ela
soci
edad
de
los
mec
anis
mos
de
deci
sión
polí
tica
.E
sfun
dam
enta
lmen
teco
erci
tiva
ycu
an
do
exis
teco
nse
nso
éste
espa
sivo
.la
dom
inac
ión
olig
árqu
ica
pued
ese
rej
er
cida
por
clas
es,f
racc
ione
s,gr
upos
soc
iale
sdi
vers
os.
por
ejem
plo
terr
aten
ien
tes
noca
pita
list
as,
terr
aten
ien
tes
cap
ital
ista
s.b
urg
uese
s.A
sí,l
afo
rma
con
trad
icto
ria
dela
olig
arqu
íaco
mo
do
min
ació
npo
líti
caes
lade
moc
raci
a,y
noel
régi
men
oEs
tado
bu
rgu
éso
cap
itali
sla.
His
tóri
cam
ente
,la
olig
arq
uía
cons
ti
tuyó
un
afo
rma
de
e¡-e
rciC
iod
edo
mi
naci
ón
po
líti
ca
de
eas
ee
nA
mér
ica
lati
na,
situ
ada
entr
eci
rce
1880
y19
30
194
0,au
nq
ue
en
algu
nos
caso
s-m
ani
ñe
star
nen
tee
nB
oli
via
,1:.1
Salv
ado
ry
Per
ú--
prol
onga
da
aún
más
.En
térm
inos
gene
rale
s,el
losi
gnif
ica
que
corr
espo
ndió
alpe
ríod
ode
eco
nom
ías
pri
mar
ias
expo
rta
do
ras,
enel
cu
al
elm
otor
del
cre
ci
mie
nto
eco
nóm
ico
see
nco
ntr
aba
en
el
ext
eri
ory
de
pen
día
de
lad
em
and
ad
ela
sec
on
om
ías
ind
ustr
ializ
adas
del
cent
rod
elsi
stem
aca
pita
list
am
un
dial
.L
ado
mi
naci
ón
olig
árqu
ica
seej
erci
óen
el
inte
ri
ord
eso
cied
ades
estr
uctu
ralm
ente
agra
ri
as,
fue
rte
men
tees
trat
ific
ada
s,co
np
ráct
icas
pate
rna
lista
sq
uefu
nci
on
aro
ne
nla
do
ble
dim
ens
ión
de
tra
nsm
isió
nd
ela
dom
inac
ión
cent
ral-
nac
iona
l--
sobr
elo
ses
pac
ios
loca
les
yd
em
orig
erac
ión
del
auto
rita
rism
oes
tata
l.y
de
equi
libri
oen
tre
inte
rese
sn
acio
nal
esy
loca
les.
En
esta
sso
cied
ades
estr
uctu
ralm
ente
agra
rias
,la
pla
ntac
ión
,la
hac
iend
ay
laes
tanc
iaco
nstit
uyer
on
verd
ader
ospa
tron
esrn
icro
soci
ales
,lo
scu
ales
tuvi
ero
nen
tidad
sufi
c ien
tepa
rap
roye
ctar
seen
esca
lam
acro
soci
al.
En
tal
sent
ido.
lain
stit
ució
nfa
mili
aco
n<J:
ituyó
elec
os
inic
iald
ege
sta
ción
dela
sal
ian
zas
de
nota
bles
,tr
ansf
e-
II
,ri
dolu
ego
aot
ras
insl
ituci
oní"
$se
rmpú
b
tíca
so
de
pro
lon
gaci
ón
púb
lica
del
esp
acio
pri
vado
.T
ales
inst
ituc
ione
ser
an
los
club
esd
edi
vers
otip
o,
los
.par
tid
os.
deca
ball
eros
vso
bre
todo
elPa
rlam
ento
.la
do
min
ació
no
ligá
rqu
ica
nose
ejer
ció
en
todo
slo
spa
íses
de
igua
lmod
o,(
ni
form
al
mre
alm
ente
.E
nm
ater
iad
ece
ntr
aliz
ació
n/d
esce
ntr
aliz
ació
nd
ela
s(
deci
sion
espo
líti
cas
pued
enha
llars
e..i
tua
ci
enes
de:
1)gr
ande
scen
tral
izac
ión,
con
efu
erte
peso
delo
spo
dere
sloc
ales
yre
gio
nale
sco
mo
prin
cipa
les
cent
ros
de
pod
ere
(Co
lom
bia,
Ecu
ador
,Pe
rú);
2)
tend
enci
a•
aun
aap
aren
tepa
rad
oja
:el
pode
rcen
tral
sere
forz
ó~radualmente
po
rc
aus
ay
a.
pesa
rd
elr
etu
erzo
de
los
pode
res
loca
les
(Bra
sil)
;3)
ten
den
cia
ald
ebil
itam
ien
tode
•lo
sp
od
ere
slo
cale
sy
fort
alec
imie
nto
del
•po
der
cen
tral
(Arg
en
tin
a.V
enez
uel
a);
4)p
rim
ací
ate
mp
rana
ye
xcep
cio
nal
del
•p
od
erce
ntra
l(C
hile
).U
nca
sodi
fere
nte
..es
(5)
eld
eB
oliv
ia,d
on
de
lade
nom
inad
a•
Gu
erra
oR
evol
ució
nFe
dera
lenc
abez
ada
•po
rel
Part
ido
Libe
rale
n18
99si
gnif
icó
eld
esp
laza
mie
nto
de
laca
pita
lde
lpa
ísde
•S
ucre
ala
Paz
-man
ife
stac
ión
enel
pla
noju
ndic
o-po
lftic
ode
lp
asaj
ed
ela
4m
iner
íade
lap
lata
ala
del
esta
ño,l
ocu
al
impl
icó
una
rede
ñnlc
lón
espa
cia
l(ge
ográ
-fi
cav
scci
aljd
ela
do
min
ació
n-.
Co
nel
triu
nto
lib
eral
,la
Paz,
Oru
ro.
Coc
he
ba
mb
a(e
les
pac
iom
iner
ode
les
tañ
o),
art
icu
laro
nu
nn
uev
on
úcl
eod
ep
od
erco
nce
ntr
ado
enla
prim
era
de
esta
sci
ud
ades
,qu
efu
ese
de
deun
po
der
polí
tic
oej
erc
ido
dem
odo
olig
árqu
ico
por
un
gru
po
de
pan
iag
uad
os
(la
Ros
ca)oe
.un
más
red
uci
do
gru
pod
epr
opre
tano
s..
min
ero
sa
bse
ntis
tas
(elo
sb
aro
nes
del
•es
taño
»).
411E
nté
rmin
osge
nera
les,
enla
dom
in
ació
no
ligá
rqui
ca
laco
ncen
trac
ión
de
lpo
dere
nu
nnú
cleo
peq~lo
de~~s
•fu
em
uv
alta
yel
esp
acIo
de
aplic
ació
nd
ees
e'po
d~
rfu
ere
du
cid
o.
De
ah
íla
•n
eces
idad
de
arti
cula
rpo
der
cent
ral
yp
od
ere
slo
cale
s.Se
trat
a,
ento
nce
s,d
e•
un
aes
truc
tura
pir
amid
alen
lac
ualc
ada
nive
ldi
s po
nía
de
cap
acid
add
edo
min
iO•
alta
men
teco
ncen
trad
oy
deal
canc
elim
i-.. .. ..
Elc
aciq
uis
mo
yel
clie
nte
lism
op
olí
tico
qued
an
bie
nrp
fleja
dos
enes
toes
tam
patir
u/ad
aLa
com
pra
delv
oto.
de
José
Mal
hOd.
men
tal.
loca
l),c
lien
telis
mo
vbu
rocr
acia
.co
nm
eca
nism
osde
cont
rol
intr
aoli
gár
quic
oqu
ere
spon
dían
aes
em
odo
dese
r.El
clie
mel
tsm
op
olit
ice
fue,
sino
lafo
rma
para
digm
átic
a.un
ade
las
más
Impo
rtan
tes
qu
ehi
cier
ona
ladu
rabi
lidad
yco
ntin
uida
dol
igár
quic
a.Fu
eta
mbi
énun
fact
orcl
ave
para
ent
end
erel
dif
ícil
proc
eso
deex
pan
sió
nde
lade
moc
raci
apo
líti
caen
Am
éri
cala
tina
y,co
nse
cuen
tem
ente
.de
pasa
jede
laco
ndic
ión
desú
bdit
os-
titul
ares
dede
bere
s-e-
ala
cond
ició
nde
ciud
ada
nos-t
itul
are
sde
dere
chos
yde
debe
res.
His
tóri
cam
ente
,el
die
nte
lism
ose
inst
ituyó
enel
sigl
oXI
Xco
mo
med
iado
ren
tre
los
po
de
res
loca
les
ye
lp
od
er
cen
tral
enlo
spr
oce
sos
deco
nstit
ució
nde
los
esta
dos,
pero
debe
nbu
scar
sesu
san
tece
dent
esen
elo
rden
amie
nto
patr
im
onia
lpr
opio
dela
sso
cied
ades
colo
ni
ales
.E
steo
rden
amie
nto
sefu
ndab
aen
unin
ter c
amb
iopo
rel
cual
elm
onar
caco
nce
día
asu
ssú
bdit
osla
adm
inis
tra
ción
depa
rtede
supa
trim
onio
part
icul
ary
los
así
fav
ore
cid
os
seco
mp
rom
etía
npe
rso
nal
men
te.
Apa
rtir
dela
de
sart
icu
laci
ón
del
ord
enco
lon
ial,
sepr
odu
jola
emer
genc
iade
jefe
spo
lític
oslo
cale
s,se
gui
dos
deca
mbi
ante
scl
ien
tela
s,q
ue
bu
scab
anap
od
erar
sed
el
go
bie
rno
para
aseg
urar
yex
pan
dir
sud
om
inio
pers
onal
repr
oduc
iend
ola
rela
ci
ónpa
trim
onia
l.
15
elav
ance
dela
inse
rció
nde
las
econ
om
ías
latin
oam
eric
anas
enel
sist
ema
cap
ita
lista
mu
ndia
l qua
prod
ucto
ras
dem
ate
nas
prim
ase
impo
rtad
oras
de
capi
tal
vm
anuf
actu
ras.
segú
nlo
spa
rám
etro
sde
late
orí
ade
las
vent
ajas
com
pa
rati
vas,
qu
ees
tatu
yero
nre
lac
iun
esd
ed
epe
nde
ncia
o.
segu
nla
con
ocid
aex
pre
sión
deT
ulio
Ha
fpen
nD
ong
hi
(l99
3),
_el
orde
nne
oco
lon
ial•
.E
nto
do
caso
.hu
boun
rico
yco
mp
lejo
proc
eso
de
dial
éc
ticas
inte
rnas
yex
tern
asq
ue
rede
fini
óla
tota
lida
dde
las
rela
cion
ese
ntr
ecl
ase
sa
esca
lan
acio
nal,
aes
cal
ade
las
soci
eda
des
lati
noam
eric
anas
ya
esca
lain
ter
naci
onal
.El
pact
ool
igár
quic
ore
solv
ióel
prob
lem
aen
elin
teri
ord
elo
spa
íses
.co
nvir
tien
do
aa
lgu
nas
clas
es-e
llas
mis
mas
tam
bién
enpr
oces
ode
rees
tru
ctu
raci
ón-
endo
min
ante
s,m
ient
ras
enel
plan
ode
las
rela
cion
esen
tre
las
clas
esd
om
inan
tes
euro
peo
-occ
iden
tale
sy
nort
eam
eric
anas
yla
scl
ases
dom
inan
tes
lati
noam
eric
anas
,es
tas
últi
mas
fuer
on.
enri
gor,
dom
inan
tes
depe
ndie
ntes
.E
lp
roce
sop
ued
ese
ra
nali
zado
yex
plic
ado
mej
oren
térm
inos
gram
scla
ros
dere
volu
ción
pasi
vade
pend
ient
e,sí
ntes
isde
cam
bio
sy
cont
inui
dade
s,de
tran
síor
m
acio
nes
enla
spe
rman
enci
as,s
imbi
osis
deec
on
om
íaca
pita
lista
yec
ono
mía
yco
mpo
rtam
ient
osso
cial
esno
capi
talis
tas,
ode
revo
luci
óny
rest
aura
ción
.L
are
vo
luci
ónpa
siva
que
praa
goni
zarm
lasc
lase
sdo
min
ant
esla
tinoa
mer
ican
asne
oco
mpo
ne
ntes
que
fue
ren
más
allá
delo
estr
icta
m
ente
polít
ico-
esta
tal,
resu
elto
eoe
tmod
ode
dom
inac
ión
olig
árqu
ica,
qued
efin
iero
nim
agin
ari
osso
cia
les
ysí
mbo
los,
com
ota
mbi
énco
mpo
rtam
ient
osco
lect
ivos
,si
ntet
izab
les
enla
expr
esió
nm
od
ode
ser
olig
árq
uico
,d o
nd
ela
friv
olid
adfu
eun
ano
tadi
stin
tiva
,co
mo
lofu
eron
tam
bién
lapo
sesi
óny
elus
ode
cier
tos
valo
res
fund
amen
tale
s:el
apel
lido
,el
ocio
,e
ldi
nero
,la
raza
.Lad
omin
ació
no
ligár
quic
afu
een
tonc
esun
are
dte
ndid
ave
rtic
aly
jerá
rqui
cam
ente
,q
ue
com
binó
cent
rali
za
ción
yde
scen
tral
izac
ión
entr
eg
rupo
sdo
min
ante
sde
dife
rent
eal
canc
e(n
acio
nal,
regi
onal
,pr
ovin
cial
oes
tadu
alo
depa
rta-
1)
repr
esen
taci
ónig
ualit
aria
dela
so
ligar
qu
ías
pro
vinc
iale
s.es
tadu
ales
od
epar
ta
me
ntal
es-
talc
om
ose
exp
resa
baen
laco
mpo
sici
ónde
lSen
ado-
.-,
sin
deja
rd
ere
cono
cer
lad
esig
uald
adre
alqu
eex
isti
ae
ntr
eel
las
-cc
on
sag
rada
en
los
crit
erio
...de
desi
gna
ción
del
núm
ero
ded
ipu
tad
os,
en
los
cua
les
elq
ua
ntu
mde
mog
ráfi
cote
ndía
aco
inci
dir
con
pode
rí
oec
onó
mic
oyl
opo
lítico
-;
2)
pa
pe
lm
od
erad
or
del
go
bie
rno
cent
ral,
fund
amen
tal
para
elca
sod
eex
acer
ba
ció
nd
el
con
flic
toin
trao
tlg
érqu
íco
:3
)Pa
rlam
ento
,ym
áses
pecí
fica
men
teel
Sen
ado,
com
oga
rant
ede
lpa
cto
dedo
mi
nac
ión,
ein
stru
men
toút
ilen
caso
dev
elei
dad
esre
form
ista
sm
áso
men
osau
da
ces
por
part
ede
lPo
der
Ejec
utiv
o(c
om
ose
apre
cia
para
drgr
nátt
cam
ente
enel
Ld
SO
del
on
ceo
¡ode
teg
uta
enPe
rú(1
919
-193
0)o
enel
arg
en
tino
dura
nte
lapr
imer
apr
esid
enci
ade
Hip
ólit
oY
rigo
yen
(19
16-
1922
),si
nex
clui
rla
posi
bili
dad
de
una
solu
ción
fuer
ade
lain
stu
ucto
na
lid
adpo
lític
a.
jurí
dic
am
ent
eno
rmed
a.co
mo
1.:1re
curr
enc
¡aal
golp
ede
Est
ado
(co
mo
loilu
stra
lade
stit
uci
ónde
lpr
esi
den
tepe
ruan
oG
uill
erm
oB
illin
ghur
sten
19
14
),o
alas
esin
ato
(tale
sel
caso
del
bo
livia
noM
anue
lIsi
doro
Bel
zú)o
aun
aco
mb
inac
ión
de
uno
yot
ro(c
om
oen
elca
sota
mb
ién
boli
via
no
deM
aria
no
Mel
gare
jo),
aun
qu
ees
tos
dos
ejem
plos
(de
18
65
Y18
71)
enri
gor
corr
espo
nden
alpe
ríod
od
ep
asaj
ea
unún
ico
pode
rol
igár
quic
o.E
nla
coyu
ntur
ade
cris
isde
19
30
,el
golp
ede
Est
ado
fue
laví
apo
rex
cele
ncia
deso
luci
ónde
lco
nflic
toen
tre
d om
inio
sol
igár
quic
ospr
ovin
cial
es,e
sta
du
ales
ore
gio
nale
sen
fren
tado
sen
tre
sí.
laco
nstr
ucci
ónd
eun
únic
opo
der
polí
tico
cent
ral
cons
titu
yóun
efec
tivo
pas
aje
de
un
asi
tuac
ión
de
sob
eran
íam
úhíp
lea
un
ade
mon
opol
izac
ión
del
po
der
,esp
ecia
lmen
teen
dos
dela
sca
pa
cid
ades
fun
dam
enta
les
de
lE
stad
om
oder
no:
lade
mon
opol
izar
lavi
ole
ncia
le&
ítim
ay
lad
em
onop
oliz
arla
perc
ep
ción
trib
uta
ria.
Elpr
oces
oq
ue
cu
lmin
óco
ne
lpac
tode
do
min
ació
nol
igár
quic
ase
desa
rrol
lóp
erip
ess
uy
entr
amad
oco
n
"
tado
yva
riabl
e,se
gún
lap
osi
ció
nqu
eo
cup
aba
enta
lp
irám
ide
yse
gú
nla
sso
cied
ades
.El
vért
ice
podí
ase
run
iper
so
nal-
ocu
pad
opo
rtie
mpo
dete
rmi
nado
{es
elca
sod
eal
guno
spr
esid
ente
squ
eoc
upa
ron
ese
espa
cio
mie
ntra
sd
uró
sum
anda
too
lopr
olon
garo
nm
edia
nte
reel
ecci
one
s,co
mo
en
elca
sepa
rad
ig
má
tico
deP
orf
irio
Oia
z,
enM
éxic
o)
oin
dete
rmin
ado,
tras
pasa
ndo
los
lím
ites
form
ales
desu
man
dato
(co
mo
elge
nera
lJu
lioA
.Roc
a,e
nA
rgen
tina
,po
seed
or
de
una
fue
rte
cuo
tade
po
de
rin
clu
sofu
era
de
suej
erc
icio
insl
ituc
iona
l}-
op
lun
pe
rson
al,
am
en
ud
ofa
mili
ar,
enc
ua
les
quie
rade
las
form
asse
ñala
das
(co
mo
enel
caso
de
los
Ayc
inen
a,en
Gua
tem
ala;
los
Asp
fl1a
gay
los
Pard
o,
enPe
rú;
olo
sE
rráz
uriz
Ech
aurr
en,
enC
hile
;lo
sO
..pin
a,en
Col
ombi
a,o
los
Mcl
énde
zQ
uiñ
ón
ez,
enE
lS
alv
ado
r).
Se
trat
ó,
siem
pre,
deun
prim
usín
ter
pare
s,
qu
elo
sbr
asil
eños
den
om
inab
ano
gra
nd
eco
ron
elo
bien
oco
ron
eld
os
coro
néis
.T
ambi
énes
po
sib
ledi
stin
guir
mec
a
nism
osde
suce
vló
n,fo
rmal
ese
info
r.m
ales
,pac
ífic
osy
viol
ento
s,es
tos
últim
osso
bre
todo
.pe
rono
excl
us¡v
amen
te.e
nlo
sni
vele
sin
feri
ore
s.El
pro
ceso
qu
ecu
lmin
óco
nla
inst
au
rac
ión
dela
do
min
ació
nol
ígér
q
uic
aen
esca
lana
cio
na
lsu
ele
ser
elp
asaj
ed
eu
na
situ
aci
ónd
ed
om
inio
sol
igár
quic
ospr
ovin
cial
es,
esta
dual
eso
regi
onal
esen
fren
tado
sen
tre
sí(l
ucha
sin
tero
ligá
rqui
casl
au
na
situ
ació
nd
eco
nflu
enci
aen
una
únic
aes
truc
tura
dedo
min
ació
nq
ue
seex
pand
ióy
fue
reco
n
oci
da
com
ota
len
tod
oel
esp
acio
geog
réñc
o-s
octa
lde
lpa
ís,
loq
ue
hiz
ode
sapa
rece
ro,
más
am
enud
o,at
enuó
lalu
cha
Inre
rohg
érqu
íca
,qu
ese
conv
irti
óen
luch
ao
conf
lict
oin
trao
ligár
quic
o.E
ste
pasa
jeno
fue
igua
len
toda
sla
sso
cie
dade
s,ni
seco
nstr
uyó
sim
ultá
nea
me
nte
(tl2'~prano
enC
hile
.ta
rde
enB
oliv
iay
Perú
],p
ero
siem
pre
fue
unp
roce
soV
iole
nto
---m
ilit
ar-
qu
eco
nclu
yóes
ta
tvve
odo
unp
acto
de
do
min
ació
n-el
pac
too
ligá
rqu
ico
--,
estr
uct
urad
od
em
odo
muy
sim
ple
med
iant
eun
tríp
ode:
• , , , , , • • • , • , , , , , • • I I , •,
"
def
inió
par
aca
da
un
ode
los
«tip
osid
eale
se
de
do
min
ació
nqu
ees
tudi
óp
ued
ense
rvir
para
cara
cter
iza
relc
lten
te
tísr
no:
ala
dom
inac
ión
trad
icio
nal,
lado
min
ació
nca
rism
átic
ay
lado
min
ació
nbu
rocr
átic
o-le
gal.
les
corr
esp o
nd
epr
in
cip
ios
dele
giti
mid
adba
sado
se
nla
trad
ic
ión,
elc
aris
ma
yla
sno
rmas
esta
tuid
as,
resp
ecti
vam
ente
.P
uest
oq
ue
los
«tip
os
ide
ale
s»
nose
encu
entr
anen
esta
do
pu
roen
lare
alid
ad,
seen
tiend
eq
ueel
chen
tehs
rro,
enta
nto
mec
anis
mo
de
do
min
aci
ón
,re
ivin
dica
rapa
rasí
prin
cipi
osde
legi
ti
mid
adq
ue
seap
oya
ban
,a
vece
sm
ásy
otra
sm
eno
s,ta
nto
enla
trad
ició
ny
elca
rism
aco
mo
enla
sn
orm
asle
gal
es,
segú
nel
tipo
desi
stem
ay
régi
men
polí
tico
svi
gent
es.
Así
.la
lógi
cade
legi
ti
mac
ión
del
clie
nte
lism
oac
tuab
ad
efo
rma
conj
un
taa
laló
gica
del
sist
ema
yde
lré
gim
eny
era
func
iona
lp
ara
sure
prod
ucci
ón.
En
defi
niti
va,
elcl
ient
elis
rno
esun
fen
óm
eno
polñ
ico
<lu
ese
cara
cter
iza
por
ser
un
are
laci
ón
de
po
der
asim
étri
ca,
basa
daen
elin
terc
ambi
ode
apoy
opo
lític
opo
rbe
nefi
cios
priv
ados
.Es
una
rela
ci
ónca
raa
cara
fund
ada
enla
auto
rida
dpe
rson
alde
lpa
trón
yen
suca
rism
a.E
sun
are
laci
ónpr
agm
átic
aq
ue
tien
dea
lare
prod
ucci
ónde
lsi
stem
apo
lític
oen
tant
olo
sin
divi
duos
qu
ere
curr
ena
ella
ven
sati
sfec
has
cie
rtas
nece
sida
des.
Fuer
ade
lám
bit
oru
ral,
do
nd
eel
fen
óm
eno
tuvo
sus
oríg
enes
,el
clle
nte
üsm
oco
nser
vala
dim
ensi
ón.c
ar;.¡
aca
ras.
evol
ucio
nand
oh
acia
unti
pod
eví
ncu
loya
noen
tre
pers
onas
sino
entr
esu
jeto
sso
cial
esco
lec
tivos
yor
gani
zaci
ones
corp
orat
ivas
(tal
esco
mo
los
sind
icat
os,
los
part
idos
polí
tic
os,e
tc),
laca
ract
erís
tica
ecar
aa
cara
sse
esta
blec
eah
ora
ent
ree
lm
edia
dor
ore
pres
enta
nte
deta
locu
alo
rga
niz
aci
ón
yel
clie
nte.
Est
ope
rmit
esu
pone
rq
ue
elel
emen
tope
rson
aln
un
caes
táau
sen
tede
las
rela
cion
escl
íenr
elar
es.a
unen
los
caso
sen
qu
ees
tas
rela
cion
esse
vuel
ven
más
com
ple
jas
ein
esta
bles
ypo
ren
de
men
os
du
rad
eras
,co
mo
suce
de
enel
Com
ore
sult
ado
delo
ante
rior
,d
esd
eel
inic
iode
laco
nsti
tuci
ónde
los
esta
dos
ind
eren
die
nte
sse
dio
una
conf
usió
nd
ees
pac
iop
úb
lico
yd
el
espa
cio
priv
ado.
Pasa
doel
perí
odo
delu
chas
entr
eje
fes
loca
les
dela
spr
imer
asd
écad
asde
lsi
glo
XIX
,se
logr
óre
con
str
uir
laca
be
zap
atr
imo
nia
len
elE
sta
doo
ligá
rqu
ico
.la
lógi
cade
yuxt
ap
o
sici
ón
dela
esfe
rap
riva
da
yp
úb
lica
yde
con
cesi
ón
defa
vore
sy
reco
m
pens
as,
típi
cade
etap
asan
teri
ores
,si
guió
fun
cio
na
nd
oen
laet
apa
ded
om
ina
ción
olig
árqu
ica
yel
Est
ado
apar
eció
com
odi
stri
buid
orde
preb
enda
s.D
ado
elca
ráct
eres
truc
tura
lmen
teag
rario
dela
sso
cied
ades
latin
oam
eric
anas
.es
com
pren
sibl
equ
eel
mec
anis
mo
dedo
min
ació
ncl
ave
del
Est
ado
olig
árqu
ico
haya
sido
elcl
ente
lísm
o,cu
yoor
igen
típi
cam
ente
rura
lde
bera
stre
arse
enla
sre
la
cion
eses
tabl
ecid
asen
tre
terr
aten
ient
esy
cam
pesi
nos
enel
seno
dela
haci
enda
.E
nel
ámbi
toru
ral,
elcb
ente
hsm
ose
cara
cte
riza
bafX
>rse
run
are
laci
ónde
entr
ela
zam
ient
om
últi
ple,
enla
cual
los
inte
rca
mbi
osec
onóm
icos
,de
pare
ntes
co,
deam
ista
dy
deve
cind
adse
entr
ecru
zaba
ny
fort
alec
ían
lare
lac
ión
soci
al,p
uest
oqu
eno
dep
end
ían
deun
únic
otó
pico
--el
dine
ro,
lasa
ngre
ola
soli
dari
dad-
-,y
alm
ism
oti
em
po
lade
bili
taba
n,d
ado
que
tod
os
yca
da
un
od
ees
os
ámbi
tos
dein
teré
sse
veía
nin
med
iata
men
teaf
ecta
dos
cuan
do
surg
íaun
afa
llaen
uno
deet
los.
En
línea
sge
nera
les,
eldi
ente
lism
otr
abab
are
laci
ones
diád
icas
,en
tre
dos
pers
onas
odo
sg
rupo
s,cu
yaca
ract
erís
tica
fund
am
enta
lera
lade
sigu
alda
dde
lcl
ient
efr
ente
alpa
trón
.Tod
oes
toim
prim
íaa
lare
laci
ónun
cará
cter
infl
exib
le,
vert
ical
vas
tmé
tric
e,au
nque
tam
bién
lavo
lvía
una
rela
ci
ónd
em
utu
aco
nfi
anza
,fi
deli
dad
yco
mpr
ensi
óny
noIe
xplr
cna
rren
te)
coer
ci
tiva. E
nla
déc
ada
de19
60,
los
teó
rico
sde
lam
od
ern
izac
ión
inte
rpre
taro
nq
ue
elcl
ient
elis
mo
era
unfe
nóm
eno
prop
iode
los
sist
emas
polí
tico
str
adic
ion
ales
qu
ete
ndía
ad
esap
are
cer
enla
med
ida
qu
eh
ub
iera
unm
ayo
rd
esar
roll
od
e
una
bu
rocr
acia
autó
no
ma
yau
to
rreg
uta
da
.Pa
rao
tros
estu
dio
sos
setr
atab
ad
eu
nfe
nó
me
notr
adic
iona
lq
ueco
nv
ivía
co
nv
enla
sin
stit
uci
ones
mod
erna
s.D
esde
posi
cion
esli
gada
sal
mar
xism
o,en
cam
bio
,el
fen
óm
en
oe
rain
terp
reta
do
com
oun
ob
stác
ulo
pa
rae
ld
esa
rrol
lod
eo
rga
niz
ac
ione
sy
con
cien
cia
de
clas
een
tre
los
do
mi
nad
os,
yca
rac
teri
zad
oco
mo
unm
eca
nis
mo
de
do
min
ació
nsu
til
qu
eo
pac
aba
suca
ráct
erco
erc
itiv
oy
had
aap
arec
erel
vín
culo
entr
eel
patr
óny
elcl
ien
teco
mo
volu
ntar
io,
de
Loo
pera
ci
ón
yde
tipo
pers
onal
.M
ásal
láde
las
dive
rsas
inte
rpre
taci
one
s,no
hay
duda
sde
qu
eel
chen
telt
smo
era
una
rela
ción
depo
der,
sie
mp
reas
imét
rica
,en
laq
ue
elo
bje
tod
ein
terc
ambi
ono
eran
sólo
bien
esm
ater
iale
ssi
noso
bre
todo
ben
efi
cios
polít
icos
.E
nu
noy
otr
opo
lode
tal
rela
ció
nha
bía
suje
tos
do
min
ante
sy
suje
tos
do
min
ado
sq
ue
non
eces
a
riam
ente
eran
,al
mis
mo
tiem
po
yen
elm
ism
ose
nti
do,
suje
tos
expl
otad
ores
ysu
jeto
sex
plot
ados
.Se
gún
una
dela
sde
fini
cion
escl
ási
cas
dela
soci
olog
ía,
lade
Max
Web
er,
lado
min
ació
nes
unes
tado
de
cosa
sfX
>rel
cual
una
volu
ntad
man
ifie
sta
(ma
nda
to) d
elo
sdo
min
ador
esin
fluy
eso
bre
los
acto
sde
otro
s(l
osd
om
inad
os]
,d
eta
lsu
erte
qu
een
ungr
ado
soci
alm
ente
rele
v
ante
esto
sac
tos
tien
enlu
gar
com
osi
los
do
min
ado
sh
ub
iera
nad
op
tad
op
or
sím
ism
os
yco
mo
máx
ima
de
suo
bra
rel
con
ten
ido
del
man
dat
o(o
bed
ienc
ia).
En
este
sent
ido,
lad
om
ina
ci
ónse
dis
tingu
ede
lafu
erza
yde
lapu
rav
iole
nci
a,
pu
esto
qu
eel
lasu
po
ne
lacr
een
cia
enci
erta
legi
tim
idad
.D
ich
oes
to,
esev
iden
teq
ue
noha
yfo
rma
dedo
min
ació
ndu
rabl
equ
eno
reiv
indi
que
para
sícr
iter
ios
dele
giti
mid
ad.A
dem
ás,
lad
om
inac
ión
sup
on
eel
con
tro
ld
eci
erto
sre
curs
ossi
nlo
scu
ales
elp
olo
do
min
ante
frac
asar
íaen
supr
eten
sión
dese
ro
bed
ecid
o.
Est
osre
curs
osva
ría
nse
gún
eltip
ode
dom
inac
ión
que
sees
ta
blez
cay
dete
rmin
anas
ífor
mas
deau
to
just
ific
ació
ndi
fere
ntes
.la
sq
ue
web
er
~~~~------
""i4 •
cas
od
elcl
ien
teli
smo
de
.med
iac
ión
•or
gen
izan
va
-.•
Elc1
ient
elis
mo
ado
ptó
form
ashi
stó
rica
spa
rtic
ula
res,
rela
cion
adas
con
las
•es
pec
ific
idad
esde
los
pro
ceso
shi
stó
.•
rico
sde
ca?a
.esp
acio
nac
ion
aly
con
..la
sca
ract
ensn
cas
com
un
esal
ejer
cici
o•
de
lad
om
inac
ión
enel
con
tex
tode
lEs
t,a~
oo
lig
árq
uic
o.
~lca
ciq
uis
mo
en•
Mex
lco
,el
gam
on
alis
mo
enPe
rú,
elhu
asip
ungo
enE
cuad
or,e
lco
rone
lism
o41
enB
rasi
l.el
inq
uili
naje
enC
hile
,fue
ron
41a
lgun
asd
ees
asfo
rmas
.E
nto
dos
esto
sca
sos,
setr
ató
de
un
ado
min
ació
n41
celu
lar
asen
tad
aen
laco
mp
leja
red
dere
laci
on
esso
cial
esd
elin
ead
ap
or
la"
haci
end
a.E
nef
ecto
,la
hac
ien
da
fue
la..
un
idad
pro
du
ctiv
ad
on
de
sees
tru
ctu-
róla
rela
ción
ded
om
inac
ión
oco
nó
-•
mic
aen
tre
el
cam
pes
ino
(cli
en
te)
yel
terr
aten
ien
te(p
atr
ón)
,en
tre
los
cual
es•
med
iaba
ndi
vers
asfo
rmas
de
con
trat
os,
•la
may
oría
de
las
vec
esno
exp
lícit
os.
Com
ose
dijo
ante
s,la
haci
enda
fue
una
•rn
icos
ocíe
dad
qu
ese
pro
yf'c
tÓen
esca
lam
acro
soc
tal:
no
fue
sólo
un
au
nid
adI
prod
ucti
vasi
nota
mbi
énun
au
nida
dde
con
tro
lso
cial
ypo
líti
co,
ye
lcl
ient
e-lis
mo
,un
mec
anis
mo
pred
ilec
to.
•E
nef
ecto
,las
rela
cion
esen
elin
teri
orde
laha
cien
dano
eran
sólo
eco
nóm
icas
,•
nim
uch
om
eno
sex
clu
siva
men
tede
expl
otac
ión.
Enal
guno
sca
sos,
ladí
ada
tiex
plot
ador
/exp
lota
dose
pres
enta
bam
ásas
ocia
daal
bino
mio
patr
ón/c
lien
te(ta
les
son
los
caso
sde
lga
mo
nali
smo
yd
el
cac
iqui
smo
),m
ien
tras
que
enot
ros,
esta
asoc
iaci
óner
am
ásco
mpl
eja
(com
olo
ilus
tra
elco
ron
elis
rno
).A
dife
renc
iade
una
rela
ción
deex
plot
ació
n,ce
ntra
daen
laex
trac
ción
depl
usva
lía,e
l che
ntcl
tsm
ose
asen
tóso
bre
laco
nces
ión
de
acce
sopr
i vil
egia
do
alo
sb
ien
esy
serv
icio
ses
caso
sq
ue
mo
no
po
liza
ba
elpa
trón
aca
mbi
ode
ben
efic
ios
polít
icos
.E
nsu
ma,
laex
plot
ació
nes
táen
laba
sede
lcl
ie~.
teli
smo,
pero
noes
sufi
cien
tepa
rad
efi
nirl
oco
mo
tal.
Elca
sode
lco
rone
lism
oes
part
icu
larm
ente
inte
resa
nte
.[1
coro
nel
era
el
hace
ndad
oO
dueñ
ode
una
plan
taci
ónqu
e
desp
ués
dela
abol
ició
nde
laes
clav
itud,
yse
gún
lare
gión
,o
cup
aba
man
ode
obra
fund
amen
talm
ente
med
iant
ela
form
ade
colo
nato
'.Pe
roel
coro
nel
noer
asó
loel
prot
ecto
rde
los
colo
nos
qu
evi
vían
ensu
haci
enda
.Su
clie
ntel
ase
com
plet
aba
con
los
agre
gado
...,pc
mei
ros,
cepe
ngss
.ia
gUfl{
osy
una
seri
ed
esu
jeto
squ
ede
pen
dian
deél
.alo
sq
ueno
lolig
aba
nec
esa
riam
ent
eun
are
laci
ónd
eex
plot
ació
n".
Elg
amon
alis
mo
esel
caso
enel
que
mej
orse
obse
rva
laco
inci
denc
iaen
tre
exp
lota
ció
ny
cüen
teh
smo.
aun
qu
ees
tefe
nóm
eno
nose
agot
ae
nel
pri
me
ro.
El
ga
mo
na
ler
ae
lp
rop
ieta
rio
me
dia
noo
peq
ue
ñod
ela
sier
rade
lte
rrit
ori
osu
rpe
ruan
o].
lasi
erra
del
sur
dePe
rúno
esta
bain
sert
ade
mod
od
irec
toen
elm
erca
doex
tern
o-s
us
haci
enda
ser
anla
sm
ástr
edtc
ton
ates
yat
rasa
das
ypr
oduc
ían
par
ael
abas
teci
mie
nto
del
mer
cad
oin
tern
o-
.El
gam
onal
basa
ba
suex
plo
taci
ón
en
el
sist
ema
de
colo
n
ato
,p
or
elc
ual
los
cam
pes
ino
sp
o
seed
ore
s(r
unas
oya
naco
nas)
trab
aja
ban
'Du
rant
ela
colo
nia
fuer
oncr
e..d
asla
sro
mp
an;a
,de
orde
nana
es,
inst
ituc
ión
deer
ase
qu
eac
t..a
b),
com
of...
.erz
am
ilita
raU
l(ili
arco
es
ti;u
ida
porc,~iles
soci
alm
entt"
suba
lter
nos
enS
itua
cion
escu
nth
ctiv
av.
Por
otr
ap
arte
,y
de
man
era
per
man
ente
,es
os
hom
bres
tril
baja
ban
cole
ctiv
am
ent.
.en
serv
icio
sta
les
com
ola
aper
tu
ra.
ma
nte
nir
níe
nto
vre
par
aci
ón
deca
rret
eras
.L
ain
stit
uci
ón
era.
así.
inte
rmed
iari
aen
tre
elpo
der
publ
ico~
elp
od
erp
nv
edc
delo
sgr
ande
spr
opie
tari
os.
En
1831
.,,1
Impe
rio
las
inco
rpor
óa
1..G
uard
iaN
aCio
nal,
de
vin
ien
do
inst
rum
ento
dedo
rnin
acio
npo
liti
caco
ntro
lada
por
elp
od
er
cent
r.!l
.L
osje
fes
polít
icos
mun
icip
ales
ore
gio
nale
s-a
me
nudo
.p
ero
noex
clu
siv
am
ent
e,gr
ande
sp
rop
iera
no
sde
tierr
as-
fuer
onco
no
ci
dos.
así,
com
oco
rone
les,
ejer
cien
doun
fuer
tey
rígi
doco
ntro
lso
bre
.....s
depe
ndIe
ntes
.L.
.R
epu
b~i(;;¡
her
edó
ym
antu
voel
sist
ema,
del
qu
ehi
l~'
aun
resa
biO
S.,
Pow
eno:
cam
pesi
no
ocup
ante
deti
erra
soc
tosa
s:(i
lpan
sa:
mat
ón
alse
rvic
iode
quie
nle
pag
a;jil
S"n
,>O
:or
igin
aria
men
tede
sign
aba
alo
s5'
:"gu
idor
esde
Aot
Ól1
ioM
acie
1,O
CO
Ilsel
heiro
,en
laC
ilmp
añ
ao
g...
-ra~
Can
udos
,e",endi~dose
.....u
so.lu
ego.
para
nom
brar
ajo
sgu
ardi
asde
..egu
nd
ad<:
ontra
lilO
ospo
rlo
ssM
ho
rcs
de
eng
enh
oy
faze
nde,
ros
ncré
esti
tos,
gran
des
tena
reni
eote
s.Si
n
18
las
nen
asde
lpr
op
ieta
rio
(mis
tO.
Ést
eb
rin
dab
ap
rote
cció
nfr
ente
alE
stad
o(c
arg
asfi
scal
es,
leye
sd
el
ejér
cito
)y
prop
orci
onab
apr
oduc
tos
impr
esci
ndi
bles
pero
esca
so'>
(agu
ard
ient
e,al
coho
l,co
ca,
med
icam
ento
se
inst
rum
ento
sde
labr
anza
)a
los
cam
pesi
nos,
quie
nes
enre
trib
uc
ión
real
izab
anse
rvic
ios
pers
o
nale
sen
laca
sad.
.1pa
tró
no
tare
as
espe
ci
ales
,co
mo
eltr
ansp
orte
dela
na.
Est
osin
terc
ambi
os,
adem
ás,
esta
ban
atra
ve
sad
os
po
rre
laci
on
esde
par
ente
sco
ypa
tem
alts
mo
qu
eco
ntr
ibu
ían
ala
fun
ción
dele
gitim
ació
nde
lare
laci
ón
dedo
min
ació
n.C
abe
rem
arca
rq
ue
los
gam
on
ales
,a
dife
renc
iad
elo
sgr
ande
sp
rop
ieta
rio
ste
rrat
enie
nte
sb
lan
cos
yau
sent
ísta
sde
lasi
erra
.en
gene
ral
eran
ind
ígen
as
om
est
izo
sq
uevi
vía
nen
laha
cien
day
qu
ees
taba
nc
ultu
ralm
en
tece
rca
desu
scl
ien
tes,
yase
ap
orid
iom
a,re
ligi
ón
,ve
stim
enta
,co
stum
b
res
oco
mpa
dra
zgo,
todo
locu
alvo
lvía
ala
rela
ció
nco
mpl
eja
yco
ntra
díct
or¡a
.
emb"
rgo,
algu
nos
auto
res
_n
pilr
ticu
lar,
Rui
facó
-lla
man
laat
enci
ónso
bre
lane
cesi
dad
dedi
5lm
guir
cta
rarr
ee
ree
ntr
eco
lp.if
lg¡¡
.,.jo
lgum
;o:e
lca
p¡¡n
gaap
arec
iódU
r.ln
tela
ocup
ació
nde
lIn
te
nor
delp
aís.
enf'I
J""'
Íod
oco
loni
al,
reci
bien
does
eno
mbr
eel
hom
bre
con
trat
ado
por
los
gran
des
prop
ieta
rios
dela
sn
ueva
stie
rras
ocup
adas
par"
defe
nder
las
delo
sin
díge
nas
ylo
sci
mar
rone
s(e
scla
vos
fuga
dos
yre
unid
ose
nqu
ilom
bosl
.a
men
udo
ocup
ante
sp
te\i
ios
yde
s.al
ojad
osde
esas
mis
mas
tier
ras.
Em
pero
.la
sh,
mci
ones
delo
sC
ilpd
nR
4l5
fuer
onm
ásal
l.tde
laac
ción
dooí
....S
I~",
sien
dout
iliza
dos
por
sus
patr
ones
para
atac
ara
las
pro
pied
ades
ylo
spr
opie
tari
osve
ctoo
s,a
mén
deot
ras.
econ
ómic
as.
en
elin
teri
orde
lapr
opie
dad
desu
patr
ón.
esde
cir,
una
relil
ción
deex
plO
1aci
ón.
El¡
"g"m
;o,
enc.
¡mbi
o.se
gún
Facó
,no
era
unm
orild
orde
íOJV
Ofni
esta
baso
met
ido
altr
abaj
oen
1"pr
opie
dad.
Lm
j¡¡g
um;o
$ac
tuab
..nco
lecu
va
men
te.
éesa
ñan
do
elsi
stem
ade
pode
rlo
cal
En
cuan
toa
suor
igen
soci
al,
capi
lnga
,yja
g"nI;
o5f.'
riln
pobr
e)de
lcam
po,
part
ícip
esde
lam
ism
afo
rma
desc
brev
iven
cia.
Los
que
sere
bela
ban
form
aban
las
band
asde
iagu
nr;o
so
c¡¡n
gace
rros.
,E
llém
ino
vien
ede
pn
on
itD
,un
apb
nta
pará
si
tade
sarr
olla
daen
las
raic
esde
losA
rbol
esy
peej
ud
idal
para
sus
¡rut
os.
Elca
ciq
uis
mo
esun
caso
rela
tiva
m
ente
orig
inal
por
sus
aris
tas
polí
tico
el
ecto
rale
s.En
suar
ticu
laci
ónco
nla
sin
stan
cias
de
po
der
cent
rale
s,el
caci
qu
ism
ose
ubic
aa
mita
dde
cam
ino
entr
eel
gam
onal
ism
oy
elco
rone
lism
o.lo
sca
ciq
ues
eran
inte
rmed
iari
ospo
líti
cos
ent
relo
sse
cto
res
pode
roso
sde
lmo
do
dep r
od
ucc
ión
capi
tali
sta
pred
omin
ante
ylo
sse
ctor
esd
om
inad
os
yex
plot
ados
econ
ómic
amen
te.
Des
pués
dela
Rev
olu
ción
de19
10,
desa
pare
cier
onlo
san
tig
uos
caci
qu
esp
ero
noel
cact
quts
m
oco
mo
mec
anis
mo
de
dom
ina
ció
npe
rson
ale
info
rmal
deej
erci
cio
del
pode
rpo
lític
oal
serv
icio
delo
sin
tere
ses
de
algu
nafa
cció
n.E
stos
nuev
osca
ciqu
es,
terr
aten
ient
esex
pro
pia
do
sd
even
ido
sco
mer
cian
tes
occ
cdrñ
osre
volu
cion
ario
s,m
on
op
oliz
aro
nel
cont
rol
polí
tico
loc
alen
estr
echa
rela
ción
con
elpo
der
cent
ral.
Elca
ciqu
ism
oo
clie
ntel
tsm
om
exic
ano
hasi
do,
desd
em
edia
dos
del
sigl
oX
X,u
nar
ticul
ador
clav
ede
lsis
tem
apo
lític
o.Pa
rtic
ula
rme
nte
desd
ela
conv
ersi
ónde
lPa
rtid
oN
acio
nal
Rev
oluc
ion
ario
enPa
rtid
oR
evol
ucio
nario
Inst
ituci
ona
l(P
RIl,
seba
sóe
nel
inte
rcam
bio
asim
étri
code
bien
esy
serv
icio
sde
los
gobi
erne
slo
cale
sy
nac
ion
ala
cam
bio
de
voto
spa
rael
part
ido
ofic
ial.
Ade
más
dela
com
pra
lisa
ylla
na
del
voto
,e
nel
sist
em
apo
irtic
om
exic
ano
seob
serv
aun
fuer
tese
sgo
elec
to
rali
sta
enel
hech
ode
qu
e,aú
nho
y,es
posi
ble
iden
tifi
car
las
polí
ticas
públ
icas
con
unpa
rtid
oO
incl
uso
undi
rige
nte
enpa
rtic
ular
.E
nc
uan
toa
ladi
me
nsió
ne
lect
oral
,el
coro
nelis
mo
tam
bién
seba
saba
ene
lin
terc
ambi
ode
favo
res
polí
ticos
entr
elo
sje
fes
l oca
les
ylo
spo
dere
sm
unic
ipal
es.
esta
doal
esy
naci
onal
es.
Dur
ante
laR
epú'
blic
aV
e/ha
(1889
~19
30)
aum
entó
elnú
mer
ode
elec
tore
sy
con
ello
laca
pa
cida
dde
nego
cia
ción
de
los
coro
nele
slo
cale
sfr
ente
alpo
der
cent
ral.
los
coro
ne
les
inte
rcam
biab
anay
uda
fina
ncie
rapa
rasu
cont
inui
dad
enel
pode
ra
cam
bio
delo
svo
tos
qu
eel
los
cont
rola
ban.
Asu
vez,
elvo
toer
aun
bien
dein
terc
ambi
oqu
elo
scl
ient
esut
iliza
ban
com
oin
stru
-
Ptu
tsrc
oEI
í<J,
Ca/
les,
fund
ador
,en
1929
,d
elP
srud
oN
aci
on
alR
evol
ucio
nario
,an
tece
sor
del
PRI
(Par
tido
Rev
oluc
ion
ario
Inst
ituci
onal
).
men
tode
nego
ciac
ión
fren
tea
los
coro
ne
les.
Sin
emba
rgo,
cab
ese
ñala
rq
Uf>
laex
tens
ión
de
laci
uda
daní
apo
lític
aen
elB
rasi
lre
pub
lican
oer
are
lati
va,
fun
da
men
talm
ente
porl
aco
nti
nuid
adde
lvo
tore
stri
ngid
oa
muj
eres
yva
rone
sal
fabe
tos,
pers
iste
nte
hast
a19
88.
ladi
mcn
siÓ
flel
ecto
rale
stab
aeu
sers
ee
nel
caso
del
gam
onal
ism
ope
ruan
o,
pero
esto
nosi
gnif
icab
aq
uelo
sin
ter
cam
bios
entr
ep
atr
ones
ycl
ient
esno
revi
stie
ran
cará
cte
rpo
líti
co.C
omo
yase
hadi
cho,
uno
delo
sm
ecan
ism
osde
ejee
ct
cto
de
lado
min
ació
nol
igár
quic
afu
ela
repr
esen
taci
ón
igua
litar
iade
las
olig
ar
quía
slo
cale
se
nel
Sen
ado,
que
actu
aba
com
oga
rant
ed
elpa
cte
deol
igár
quic
o.El
gam
onal
ism
oer
ala
inst
ituci
ónpr
imor
di
alq
ue
perm
itía
ala
so
ligar
quí
asde
laSi
erra
Sur
eje
rcer
cont
rols
ocia
lef
ecti
voso
bre
lapo
blac
ión
yas
íre
prod
ucir
su
, ,tu
sla
Rev
oluc
ión
Mex
icen
ede
191D
desd
pa.r
ecie
ron
los
anti
guos
caci
ques
,pe
rono
elca
ciqu
ism
oco
mo
totm
ede
aom
meo
on.
pode
rlo
cal
yp
roye
ctar
see
ne
lám
bito
nac
iona
l.D
ees
tem
odo
,gam
onal
es,c
aciq
ues
yco
ron
eles
fuer
on
los
suje
tos
de
lafo
rma
olig
árq
uica
de
ejer
cic
iod
ela
do
min
a-
•~n
laco
loni
afr
ance
sade
Sai
m-D
orm
ngue
.en
lapa
rte
occi
dent
alde
lais
laL
ahp
.1ño
!a,l
oses
clav
osaf
roam
enca
no
sse
rebe
laro
nen
1791
,d
eman
dan
do
laap
lica
ció
nd
elo
sp
rin
cip
ios
-evc
tccr
cean
csde
178
9,li
bert
ade
igua
ldad
.la
luch
ase
prol
ong6
hast
afi
nale
sde
1803
,pr
ocla
m
ánd
ose
lain
dep
end
enci
aelI
de
ener
ode
1804
,ad
op
tan
do
elpa
ísel
no
mb
rede
Hai
li.
Fue.
asr,
elp
rim
e'pa
rsla
ttn
oar
nen
can
cm
de
pen
die
nte
.E
lrad
ical
ism
ode
lare
bel
ión
yel
fuer
teej
erci
cio
dela
vIol
enci
aso
b-e
lam
inor
ía
20
ción
polí
tica
,en
lacu
alla
lim
itac
ión
efe
ctiv
a-a
un
qu
eno
siem
pre
lega
l-de
laci
udad
anía
esun
dato
clav
e.La
dom
in
ació
no
ligár
qui
cain
voca
baco
mo
prin
ci
pio
dele
giti
mac
ión
ala
dem
ocr
acia
libe
ral,
pero
en
lapr
ácti
caes
ain
voca
ci
ónno
sere
aliz
aba
yco
nviv
íaco
not
ros
recu
rsos
de
legi
timac
ión
del
orde
n,co
mo
10e
ran
los
pro
pio
sde
lc
lien
teli
smo
(co
rru
pció
n,fr
aud
e,vi
olen
cia
físi
cay
sim
bóli
ca).
Los
sect
ores
dom
inan
tes.
prop
ieta
ri
os,
inte
lect
uale
sy
mil
itar
eso
pta
ron
por
ell
iber
alis
mo,
pero
sólo
lop
ract
icab
an
enel
pla
noec
onó
mic
o,m
ient
ras
que
enel
plan
opo
lític
o(y
ene
lide
oló
gico
ycu
ltur
alta
mb
ién
)es
elib
era
lism
oer
ade
spla
zad
opo
ro
tros
valo
res
prov
enie
ntes
del
posi
tiv
ism
o.D
eah
íqu
ela
spr
imer
asfo
rmas
dere
acci
ónan
tiolig
érqu
ica
apar
ecie
ron
casi
inva
riab
lem
ente
com
ore
ivin
dica
ció
nde
lde
rech
oa
leje
rcic
iod
elsu
frag
io,e
sde
cir,
com
ode
man
da
dede
moc
raci
apo
lític
a.E
nes
tas
situ
acio
nes,
lasc
lase
sin
volu
crad
asse
mos
trar
ones
truc
tura
lmen
tedé
bile
s.L
osse
cto
res
dom
inan
tes
exh
ibie
ron
elho
rror
burg
ués
por
lam
ovi
lizac
ión
de
las
clas
essu
balt
ern
asy
suev
entu
ald
esb
ord
ee
inco
ntr
ol,d
elo
cual
bu
ena
prue
baha
bía
sido
lare
beli
ónde
Túp
ac
Am
aru
yT
úpa
cK
atar
í(17
80·1
782)
y,so
bre
lodo
,la
revo
lu
ción
hait
ian
a'.
Fue
pre
cis
amen
tela
con
dic
ión
desu
balt
crru
dad
dela
",cl
ases
suba
lter
nas
laq
ue
obst
acul
izó
pro
ceso
sde
revo
luc
ión
des
de
abaj
oy,
en
térm
inos
gene
rale
s,el
conf
lict
ose
reso
lvió
atr
avés
dep
roce
sos
dem
oder
niza
ción
cons
erva
do
rao
revo
luci
ónpa
siva
,con
suco
rola
riode
polí
tica
s«t
rans
form
ista
s.de
stin
adas
a
de
plan
tado
resblanco~
actu
aron
com
oal
e'la
par
..lo
sgrupo~
crio
llos
dela
sco
loni
ases
pa
ñola
sco
nas
pir
acio
nes
de
alc
anza
.el
po
de
r,es
pec
ialm
en!e
enla
.á.
ea.
depl
anta
ció
n,
enta
nto
mea
-ab
ael
gra
dode
tens
ione
sso
cral
esv
elpo
tenc
ial
peli
gro
qu
eim
plic
aba
1..po
litI
za·
ctón
dees
clav
ose
ind
ígena~
.Si
món
Bol¡~ar
fue
un
ode
los
p.im
eros
enad
ve.t
irlo
,m
ovié
ndol
ea
noex
tend
erla
luch
apo
rla
inde
pend
enci
aa
Cub
ay
Pue
rto
Ric
o.
des
cab
ezar
ala
scl
ases
sub
alte
rnas
enaq
uell
assi
tuac
ione
sen
las
cual
esé
sta
sge
nera
ron
prop
uest
asco
nsid
erad
aspo
ten
ci
alm
ente
peli
gros
as.
En
Méx
ico,
lad
om
inac
ión
olig
ár
qu
ica
lle
góa
sufi
nco
nel
pro
ceso
dere
volu
ció
nso
cial
inic
iad
oa
fina
les
de19
10.
Setr
ató
de
unp
roce
som
uy
sing
ula
ren
vari
osse
ntid
osin
fluy
ent
e,en
el
qu
ec
abe
des
taca
rla
san
ció
nd
ela
Con
stuu
ctón
de19
17y
laL
eyd
eR
ela
ci
on
esFa
mil
iare
sq
uere
co
no
cía
n-
aun
que
no
en
tod
os
los
caso
sse
pusi
eron
en
prá
cti
ca-
de
rec
ho
sd
eci
ud
adan
íaci
vil,
polí
tica
yso
cial
par
ala
sm
uje
res.
EnA
rgen
tin
a,la
ley
Sáe
nzPe
ñade
191
2pe
rmit
ióun
are
solu
ció
np
acíf
ica
del
cont
licto
con
eli
nici
ode
unpr
oce
sod
ed
emo
cra
tiza
ció
nq
ue
inst
itu
yóe
lsu
frag
iou
niv
ersa
l,au
nq
ue
exc
lu
yen
ted
eel
am
itad
más
be
lla
.d
ela
pobl
ació
n.En
elre
sto
deA
mér
ica
Lat
ina,
lado
min
ació
nol
igár
qu
ica
sepr
olo
ngó
más
tiem
po.
En
algu
nos
caso
sse
reso
lvió
por
una
vía
clar
amen
tev
iole
nta
,co
mo
en1<1
Rev
oluc
ión
del
Tre
inta
,d
eca
ráct
erpo
líti
co,
en
Bra
sil,
do
nd
ela
str
ansf
or
mac
ione
sim
plíc
itas
en
laC
ons
titu
ción
de19
34e
-exc
ep
cio
na
lme
nte
incl
usiv
ad
ela
mu
jer
en
ma
teri
ad
eci
ud
adan
íapo
lític
ay
soci
al-
setr
unca
ron
en1
93
7c
uan
doV
arg
asin
stau
róel
Este
do
Nov
o.O
tro
caso
para
dig
má
tico
de
reso
luci
ón
vio
lent
ade
lco
nflic
tofu
ela
Rev
oluc
ión
Nac
iona
lB
oliv
iana
, en
1952
,de
cará
cter
soci
al.E
nC
hile
,Pe
rúv
Ecu
ado
rla
diso
lu
ción
dela
dom
ina
ciÓ
no
ligá
rqui
cafu
em
ásta
rdía
,baj
ola
pre
side
ncia
del
dem
ocr
istia
no
Edu
ard
oFr
ei,
laR
evo
luc
ión
Peru
ana
lider
ada
pore
lgen
eral
Fran
cis
cov
eles
coA
lvar
ado
yel
refo
rmis
mo
mili
tar
enca
bez
ado
po
re
lg
ener
alG
uil
lerm
oR
odrí
gue
zL
ara.
resp
ecti
vam
ente
,lo
str
esen
lad
écad
ad
e1
96
0.
En
cont
rast
e,ca
bere
cord
arnu
eva
men
teq
ue
Uru
gua
yco
nsti
tuyó
,ot
rave
z,
,E
step
unto
.,.el
SIgu
ient
eex
pone
nen
veoi
ónab
revi
ada
lod
esar
roll
ado
enFu
nes
.,.A
..sa
ld,
(20
04
).
21
,un
aex
cepc
ión
,pue
sto
quP
noco
no
ció
laI
dom
inac
ión
olig
árqu
ica
y,co
nsec
uent
em
ente
,ac
ced
ióte
mpr
anam
ente
ala
arn-
1pl
iaci
ónde
laci
udad
aní
a,pr
imor
dial
men
teso
cial
.E
l«p
rim
er
ba
tllis
rnc
eab
arcó
ell
perí
odo
19
03
-19
16
yfu
eu
nproce~o
l
•des
dear
riba
.(o
c'Sde
dE
stad
oy
elPa
rtid
oC
olo
rad
o)li
der
ado
po
rlo
séB
atll
ey
tO
rdó
ñez.
Las
refo
rmas
pu
eden
agru
pars
een
seis
gran
des
cam
IX)';
:eco
nóm
ico
,soc
ial.
•ru
ral,
fisc
al.
mo
raly
polít
ico
,ent
rela
squ
e«
sede
stac
aron
resp
ecnv
amen
tela
naci
ona
liza
ción
oe
sta
nza
cfó
nde
em
pre
sas
yel
4fo
men
tod
ela
indu
stri
aliz
ació
nm
edia
nte
una
polí
tica
prot
ecci
onis
ta;
elap
oyo
a!.
mov
imie
nto
ob
rero
yel
oto
rgam
ient
ode
una
legi
slac
ión
soci
al
prot
ecto
ray
favo
-era
bie
alo
str
abaj
ador
es,a
losd
esoc
upad
ose
ya
los
pobr
es;t
ecrn
ñcac
tón
ytr
ansf
orm
a
ció
nde
lse
cto
rag
rope
cua
rio
yla
prom
o-e
ció
nal
tern
ativ
ad
e«u
npa
ísde
peq
ueñ
ospr
opte
iano
s-:
incr
emen
tom
ayo
rde
lose
«im
pue
sto
sa
los
rico
s.y
me
nor
de
lose
imp
uest
osal
con
sum
o;
bús
que
da
deu
n-b
oro
bre
nuev
o.
med
iant
eel
incr
emen
to.
deId
educ
aci
óny
laem
anci
paci
ónde
lam
ujer
;la
orga
niza
ció
nde
los
part
idos
yla
.p
rop
uest
ad
elc
oleg
iad
oco
mo
gara
ntía
.co
ntra
lati
raní
a.D
entr
ode
l«p
rim
er
batll
isrn
o»,
al
imp
uls
o(1
90
3-1
916
)le
,si
guie
ron
laff'
pú
blic
aco
nser
vado
ra(1
916
19
29)
Yel
seg
un
do
imp
uls
ore
form
ista
ti(1
929
-19
33).
laef
icac
iade
lpo
siti
vis
mo
ola
con
tun
den
cia
dela
cons
igna
«ord
eny
pro
gres
o.'
fiH
acia
fina
les
del
sigl
oX
IXya
esta
ban
.es
tab
l eci
do
slo
ses
tad
os
baj
ola
form
ao
ligá
rqui
ca,~
~tie
mp
oqu~
era
~rgen
te.
defi
nir
lana
cron
,pr
ecis
arIn
clus
ione
sy,
sob
reto
do,
excl
usio
nes.
Enes
eco
ntex
to,.
los
inte
lect
uale
sse
apre
sura
ron
aen
con
trar
fun
da
me
nto
sy
leg
itim
a<;io
nes.
El.
pens
amie
nto
posi
tivis
tade
co~l;nzosd~
l.
sigl
oXX
fue
elc
amp
ode
refl
exlO
na
part
ir
• • •
delc
uals
eel
abor
óel
núcl
eodu
rode
las
proposicion~
raci
al.is
las
que
sirv
iera
.",a
dich
oob
jeti
vo.S
eIm
puso
lare
flex
ión
acer
cade
das
mul
ntud
es»,
del-
pue
ok»
.de
la_n
ació
n_o
elca
lma
naci
onal
»,e
nun
cont
exto
ene
lqu
ela
soci
edad
sevo
lvía
cada
vez
más
com
plej
ay
enel
que
apar
ecra
nsu
jeto
sso
cial
esq
ue
irnp
ug
neba
nel
orde
nde
cosa
svi
gent
e.C
oncr
eta
men
te.
elpr
oble
ma
del
cont
rol
soci
al0
,en
lafr
ase
dela
époc
a,de
la«
uesn
ón
soci
al.
sepu
soen
elce
ntro
de
las
es
pecu
laci
ones
.La
fuer
tete
nsió
nen
tre
una
«ñ
ná
mic
a-
eco
nó
mic
ay
elin
ge
nu
ode
seo
deun
a-c
ínét
íca
-so
cial
,cri
stal
izó
enel
em
ble
mát
ico
«ord
en
yprogn
~so
•.El
reci
etis
mo
fue
lacu
alid
adle
giti
mad
ora
pseu
doci
eotií
ica
de
lam
atri
zde
los
esta
do
so
ligá
rqui
co
s.Pr
oye
ctó
undi
scur
soqu
ese
hiz
ose
ntid
oco
mún
yse
erig
ióen
una
dela
sex
plic
acio
nes
plau
si
bles
enm
omen
tos
deco
nfli
cto.
Sehi
zose
ntid
oco
mún
po
rqu
eap
arec
iólig
ado
aldi
s cur
sode
las
clas
esdo
min
ante
s,a
lacu
ltura
polí
tica
ya
las
prop
ias
prá
cti
cas
SOC
Iale
s;y
tam
bié
npo
rque
,en
ocas
ione
s,se
volv
iófu
ente
dein
terp
re
t aci
ónde
lco
nili
cto
incl
uso
por
part
ede
los
suje
tos
que
lopa
d ecí
an.
Mie
ntra
sq
ueel
raci
smo
rem
itea
unco
mpo
rta m
ient
oo
acti
tud
,el
raci
alis
m
oal
ude
aun
aid
eolo
gía.
aun
conj
un
toco
here
nte
depr
op
osi
cio
nes,
pro
pio
dela
mod
erni
dad
occ
iden
tal
qu
elle
góal
par
oxi
smo
en
Eur
opa
occ
iden
tal
am
edia
dos
del
sigl
oX
X.
los
pres
upue
stos
de
lra
ctaf
ísm
oco
mo
do
ctr
ina
eran
:la
exis
ten
cia
de
raza
sy
lapr
eem
inen
cia
deun
asso
bre
otra
s;la
cont
inu
idad
entr
elo
físic
oy
lom
oral
yla
sobr
edet
erm
inac
ión
dela
bi o
logí
aso
bre
lac
ultu
ra;
laac
ció
nde~
grup
oso
bre
eli
ndiv
idu
o;
una
[era
rqu
raur
uca
yet
ooc
énnt
cade
valo
res,
y~na
polí
tica
fun
dad
aen
elsa
ber
.Es
teul
tim
ora
sgo
era
lacl
ave
debó
veda
dela
rela
ción
entr
epo
der
ybi
olog
íao
entr
ep
od
ery
cien
cia
.E
stos
pres
upue
stos
sepr
esen
taba
nco
mo
una
desc
ripc
ión
del
mun
do,
posi
ble
dese
rco
mp
rob
ada
en
los
hec
ho
s.A
locu
al
sesu
ma
bael
com
prom
iso
con
una
polít
ica
cap
azde
"
colo
car
alm
undo
enar
mo
nía
con
dich
ade
scri
pció
n.
Elre
ctat
rsta
esta
blec
íalo
she
chos
, yex
traí
ade
ello
sun
juic
iom
oral
yun
idea
lpo
líti
co.
Así
,el
raci
alis
mo
vel
raci
smo
conf
luye
ron
yla
teor
íad
iolu
gar
ala
prác
tica
.la
ideo
logí
apo
siti
vist
ap
lan
teab
au
na
inte
rpre
tació
nve
rosfm
ild
ela
rea
lidad
soci
alar
ticu
lada
con
aque
llas
inte
rpr
etac
ione
sde
riva
das
dela
..tn
stítu
cíoo
esed
ucat
ivas
,ju
rídi
cas.
sani
tari
aso
mili
ta
res.
los
escr
itos
de
leB
on,
No
rdau
.Lo
rnb
roso
.P
erri
,Ta
ine,
leto
urn
eau
yS
pen
cer
tuvi
ero
ngr
anin
flue
ncia
en
laép
oca.
Enel
posi
tivi
smo
,la
soci
edad
era
vist
aco
mo
unor
gani
smo,
yel
dato
fata
lpa
rade
fini
res
eor
gan
ism
oer
ala
cons
te
laci
ónra
cial
,co
mpl
emen
tad
aco
nla
infl
uenc
iade
lm
edio
físic
o.
La
pre
ocu
pac
ión
por
ob
jeto
sta
les
com
ola
«mu
ltitu
d»o
el«p
uebl
o»lle
vóa
pla
ntea
rse
nosó
lolo
sob
stác
ulos
yfr
enos
ala
mod
erni
dad.
sino
,y
prin
ci
palm
ente
--p
or
cont
rast
e-e,
elca
ráct
erde
las
elite
sd
irig
ente
sy
laju
stifi
caci
ónde
lale
giti
mid
adde
las
mis
mas
.Fu
eun
plan
team
ient
oq
uere
mití
aa
una
eva
lua
ción
del
pasa
dode
esas
soci
edad
esde
sde
las
cris
isd
ein
dep
ende
ncia
.la
cons
truc
ci
ónde
hist
oria
sna
cion
ales
yla
sanc
ión
casi
defi
niti
vad
el
pas
ado
cofic
iab
ser:n
n<;l
ituyó
enun
ata
rea
pere
nto
ria
.la
unid
adde
las
cien
cias
bajo
lahe
gem
onía
de
las
CIe
ncia
sna
tura
les
fue
unsu
pues
tode
lpo
siti
vism
ofi
losó
fico
.E
nes
tese
ntid
o,el
para
digm
aci
entíf
ico
llevó
ala
herm
enéu
tica
raci
olág
ica
ado
sop
erac
ione
sbá
sica
s:la
clas
ific
ació
ny
laje
rarq
uize
ción
Sena
tura
lizar
on
ypr
oyec
ta
ron
las
dife
renc
ias
hist
óric
asy
soci
ales
enel
hori
zont
ede
una
natu
rale
zaim
agi
nari
a,en
laq
ue
sesu
poní
aex
istía
nun
aan
imal
idad
yun
ahu
man
idad
.Est
aúl
tima
era
lade
leur
opeo
blan
code
lno
rte
(dpl
qu
ela
po
bla
ció
nn
ort
eam
eric
ana
fue
cons
ide
rad
aun
apén
dice
),q
ue
nu
nca
term
inab
ade
defi
nirs
een
sus
rasg
osde
rea
lida
dm
ásal
láde
met
afór
ico
sti
pos
ide
ales
.La
se
lite
sp
olí
ticas
ein
tele
ctu
ale
s«b
tanc
ass
inte
nta
ron
defi
nir
«scc
iotó
gf-
cam
eru
e-.
de
man
era
eug
enés
ica,
al«a
ro-
étni
co,
soci
aly
cultu
ral.
Ese
.otro
_fu
ede
lim
itado
,de
sde
elco
mie
nzo,
com
opr
oble
ma:
-prc
olem
ain
díge
na.,
.neg
ro_
o«
nm
tgra
nte
-.E
sasd
eíin
icio
nes
seob
serv
anen
las
obra
sd
el
bo
liv
ian
oA
lcid
esA
rgue
das
(Pue
blo
enfe
rmo
),el
peru
ano
Fra
nci
sco
Car
da
Cal
deró
n(L
asde
moc
raci
asla
tinas
enA
mé
rica
yLa
cre
aci
ón
deun
con
ti
ne
nte
),lo
sar
gen
tin
os
Ca
rlos
Oct
avío
Bun
ge(N
uest
raA
mé
rica
),R
icar
doR
ojas
(La
rest
au
raci
ón
naci
ona/
isla
yB
lasó
nde
Pla
ta)
yjo
séIn
geni
ero
s(L
as
fuer
zas
mor
ales
)yel
cuba
noFe
rnan
doO
rtiz
(Los
negr
osb
rujo
sy
Lnue
cuba
nos)
.Es
bie
nre
vela
dorq
uela
prim
era
edic
ión
deva
rios
dees
tos
trab
ajos
haya
sido
real
izad
aen
Eur
op
ay
cad
ate
xto
lleva
raun
resp
ec
tivo
pról
ogo
rela
tado
por
algú
nin
tele
ctu
ale
uro
peo
depr
esti
gio.
Así
,N
uest
raA
mér
ica
yP
uebl
oen
ferm
ose
publ
icar
one
nB
arce
lona
yfu
eron
pro
log
ados
por
Raf
aelA
ltam
ira,
elp
rim
ero,
yR
amir
ode
Mae
tzu
,el
segu
ndo;
ellib
rod
eC
ard
aC
ald
eró
nap
are
ció
enPa
rfs.
en
fran
cés,
ysu
prol
ogu
ista
fue
Ray
mo
nd
Poin
caré
;Lo
sne
gros
bruj
os,e
n......ta
drid
con
pról
ogo
de
Ces
are
lom
bro
so,
yE
ntre
cuba
nos.
Psi
colo
gía
tro
pic
al,
tam
bié
nen
Parí
s.El
larg
oli
stad
ode
titul
asd
ees
cri
tos
emb
lem
átic
os
incl
uye,
por
ejem
plo:
Ma
nu
afd
ePa
lo/o
gfa
Pol
ítica
(18
89
),de
lar
gent
ino
Juan
Alv
arez
:C
ontm
eme
en
ferm
o(1
899)
,de
lve
nez
ola
noC
ésa
rZ
umet
a;E
nfer
med
ades
Soci
ales
(19
05
),de
lar
gen
tino
Ma
nue
lU
ga
rte;
Pu
eb
lofn
ferm
o(1
90
9),
del
bol
ivia
no
Ale
id
esA
rgue
das:
Laen
ferm
edad
de
Cen
tr
oam
éríc
a(
911
),de
lni
cara
güen
seSa
lva
dor
Men
die
ta,
Op
aras
itism
oso
cial
eev
otuc
sona
Am
éric
aLa
lina
(190
3),
del
bras
ileño
Man
oel
Bon
fim
,oN
uesu
ein
fe
rior
idad
econ
ómic
a:su
sca
usas
,su
sco
nsec
uenc
ias
(19
12),
del
chile
noPr
an
cisc
ode
Enc
ina.
Para
los
posi
tivis
tas
-pe
rono
sólo
para
ello
s-c.
los
pob
lado
res
aut
ócto
nos
delc
ont
ine
nte
fuer
onsi
empr
ein
dios
,no
abo
ríge
nes,
indí
gena
so
pueb
los
orig
ina
rios
.Sól
om
uyex
cepc
iona
lmen
te--
-com
o
23
enlo
sca
sos
deq
uec
hu
asy
aym
aras
fu
eron
llam
ados
por
sud
eno
min
ació
nor
igin
al.
lavi
eja
carg
ade
spec
tiva
que
laex
pres
ión
habí
ate
nido
desd
ela
époc
ade
laco
nqui
sta
adqu
irió
nuev
osi
gnif
icad
o,
con
unse
ntid
oaú
nm
ásne
gat
ivo
qu
ean
taño
.Po
rlo
dem
ás,
los
auto
res
cita
dos
nohi
cier
onm
ásq
uera
tific
ar--
-en
clav
ep
resu
ntam
ente
cien
tífi
ca-l
ospr
e¡'u
iciO
Sor
igin
ales
delo
ses
paño
les
delsí
go
XVI,
com
enza
ndo
por
los
del
brut
alG
onz
alo
Fem
ánde
zde
Ovi
edo,
uno
delo
spr
imer
osen
calif
ica
rlos
com
oge
nte
natu
ralm
ente
..oc
iosa
ev
icio
sae
de
po
cotr
abaj
oe
mel
ancó
licos
yco
bard
es,v
ilesy
mal
incl
ina
dos
,m
enti
roso
se
depo
cam
emor
iae
den
ingu
na
cons
tanc
ia».
Tam
bién
elm
estiz
ofu
eco
nsi
dera
dode
spec
tivam
ente
.E
nel
mo
men
tode
laco
ron
ació
nde
lpr
oces
ode
form
ació
nes
tata
l,al
cara
cte
riza
ral
mes
tizo.
lam
ayor
íade
los
posi
tivi
stas
retr
oced
ióvi
sibl
emen
tere
spec
tode
las
posi
cion
esde
ros
gran
des
diri
gent
esde
lain
dep
ende
nci
a,qu
iene
ste
ndía
na
exal
tarl
o.En
cuan
toa
l«p
robl
ema
negr
os,
seas
umió
que
elne
gro
era
laco
ntra
imag
en--
-el
negati
vo
-d
elb
lanc
o)',
por
end
e,po
rtad
or
deto
das
las
lacr
asy
mis
eria
shu
ma
nas.
los
posi
tivis
tas
decu
ñoco
m
tean
ote
nían
una
visi
ónra
dic
alm
ente
dife
re
nte
yop
uest
aa
lade
sus
pare
ssp
en
cerí
enos
:si
guie
ndo
asu
men
tor
fran
cés,
con
sid
era
ban
ala
eraz
ane
gra
.-
alm
enos
ent e
orí
a,ca
sinu
nca
enla
prá
ctic
a-su
perio
ra
lab
lanc
a,e
nta
nto
era
port
ador
ade
lapr
imac
íad
else
nti
mie
nto
sobr
ela
raz
ón.E
lpos
itivi
smo
com
tean
o-
muy
arr
aig
ado
enla
soci
edad
bra
si
leña
de
lsi
glo
XIX
-re
ivin
dica
ba
otro
suje
toso
cial
gen
eral
men
teex
clui
do,t
anto
enla
teo
ríaco
mo
enla
prác
tica:
lam
UJe
r.E
llaer
aen
cum
bra
da
sim
bó
lica
men
teco
mo
mad
rede
lapa
tria
.E
nla
esca
lade
valo
res
posi
tivis
tass
epo
nder
aba
lahu
ma
nida
d,la
patr
iay
lafa
mil
ia.
La
muj
erre
pres
enta
baid
ealm
ente
lost
res
esta
dios
com
om
adre
dela
naci
ón,
locu
alle
asig
na
baun
rol
prim
ordi
alen
elám
bit
opr
ivad
ode
lho
gar
yun
ain
clus
ión
casi
vaq
uer
os,
jag
unrr
os
yex
esc
lavo
s.E
lpo
bla
do
de
Bel
o,1I,.1
0n
te,
ce
ntro
de
lm
ovim
ient
o,fu
edi
nam
itad
o.lo
spo
bla
d
ore
squ
eno
mur
iero
ny
logr
aro
nhu
ir,
fuer
onpe
rseg
uido
sy,
sifu
eron
atra
pado
s,fu
sila
dos
yde
goll
ados
(se
calc
ular
onlo
sm
uert
ose
n'lJ
I(}O
).El
cue
rpo
delp
rop
ioM
aóe
l-fa
llec
ido
una
sem
ana
ante
sd
ela
bata
lla
fina
l-fu
eex
hu
mad
oy
dec
epi
tado
,si
endo
suca
beza
envi
ada
aR
íode
[ane
iropa
raun
estu
dio
antr
opol
ógic
om
édic
o,e
lcua
lde
bía
dem
ost
rar,
«cie
ntñ
icam
ente
s.la
pato
logí
ade
lí
onse
lOO
ro.
Con
tra
elpr
e/'u
iCiO
de
los
hom
bres
del
pode
r,el
resu
tad
oin
dic
óqu
ee
lcer
ebro
del
difu
nto
era
abso
luta
men
teen
orr
na
l•.
Por
los
mis
mos
año
s,B
oliv
iaof
re
ceo
tro
ejem
plo
sobr
ela
pato
logí
zacf
ón
-c-e
sd
ecir
,la
crim
inal
izac
ión-
de
lap
rote
sta
soci
al;
enes
teca
so,
deb
ase
étni
ca.
En
1899
,lo
slib
eral
esse
leva
ntar
one-
con
apov
ode
los
cam
pesi
nos
indí
gena
ser
ow
es.l
ider
ados
porP
ablo
Zár
ate
\Vilk
a,y
de
dec
isiv
opa
pel
mil
itar
-co
ntra
los
cons
erva
dore
sq
ue
dete
ntar
onel
po
der,
bien
ente
ndid
oq
ueun
osy
otro
ser
anpa
rti
dari
osde
lm
od
ool
igár
quic
ode
ejer
cer
lado
min
ació
npo
lític
o-so
cial
.la
guer
raci
vil,
con
oci
da
com
oR
evol
ució
nFe
der
al.
conc
luyó
con
eltr
iunf
ode
105
prim
ero
s,q
uien
esal
acce
der
algo
bier
nool
vida
ron
sus
band
eras
fede
rale
sy,
sob
reto
do,
las
prom
esas
real
izad
asa
susa
liado
sde
de
ol
verl
essu
stie
rras
ylo
sde
rech
ospo
líti
cos
conc
ulc
ados
.ASI
,Wilk
a,lo
spr
inci
pale
scu
raca
squ
ele
sigu
iero
ny
unos
dosc
ient
osca
mpe
sino
sfu
eron
apre
sado
sy
som
etid
osa
juic
io.l
os
argu
men
tos
dela
acus
ació
ny
lad
efen
saco
inci
die
ron
enla
falt
ade
hu
man
idad
de
los
incu
lpad
os.
Así
,n
oex
traña
lase
veri
dad
dela
spe
nas
apli
cada
sa
los
anti
guos
yde
cisi
vos
alia
dos,
qu
ein
cluy
ero
n32
con
de
nas
am
uert
ey
22m
uert
espr
oduc
idas
po
rno
sopo
rtar
las
cond
icio
nes
dede
tenc
ión,
ante
sd
elju
icio
.A
Zár
a teW
ilka
leap
lica
ron,
tam
bien
con
ante
laci
ónal
proc
eso
judi
cial
,la
.ley
dela
fuga
•.~rente
alo
spe
nsad
ores
men
cion
ados
que
en
cum
bra
ron
lain
tole
ranc
iay
exal
ta
ran
las
dife
renc
ias
(yex
clus
ión
)d
ela
Mo
nu
me
nto
aJo
séM
art
í,N
ueva
Yor
k.
nula
en
elej
erci
cio
de
las
lib
erta
des
púb
lica
s.E
lcu
adro
seco
mpl
eta
con
el
«pro
ble
ma
inm
igra
nte
-,p
ropi
ode
Arg
en
tina
,U
rugu
ayy
sur
de
Bra
sil,
do
nd
ela
inm
igra
ción
de
euro
peos
fue
con
ceb
ida
com
oun
ad
ob
leso
luci
ón:
ala
esc
ase
zd
efu
erza
de
trab
ajo
ya
lane
cesi
dad
de
«mej
ora
rla
raza
.y
exti
rpar
elco
mp
o
nent
ein
díg
en
ade
las
po
bla
cion
esla
tino
amer
ican
as(l
ade
nom
inad
a«s
olu
ció
nva
cu
na
s).
En
otro
sp
aíse
s-c
om
oe
nPe
rú-
lain
mig
rací
ónno
pasó
de
una
prop
uest
ade
algu
nos
inte
lect
uale
s.Pe
roen
Arg
entin
a,d
on
de
tuvo
más
éxit
oy
fue
polí
tica
esta
tal,
haci
alo
sañ
osde
lce
nte
na
rio
dela
Rev
olu
ción
de18
10co
me
nzó
ase
rcu
esti
ona
da
yen
sulu
gar
apa
rec
ió
una
nítid
ay
crec
ien
texe
nofo
bia,
que
hizo
delo
sin
mig
rant
esel
equi
vale
nte
«ind
io»
,« n
est
ízos
o_n
egro
_de
otra
sso
cie
dade
sv
prov
ocó
una
curio
sae
ines
pera
dare
va
lora
ció
nd
elc
rio
llo
-d
ela
cual
bu
enej
empl
o,en
tre
otro
s,es
Segu
ndo
Som
bra
(192
6),
deR
icar
doO
üir
afd
es-
c.q
ue
de_v
dgO
,oc
ioso
ym
alen
tret
enid
oe
pasó
ase
rco
nsi
der
ado
pro
toti
po
de
vir
tud
esm
oral
es.
los
extr
anje
ros,
enca
mb
io,
fuer
onm
irad
osen
bue
nam
edid
aco
mo
apro
vech
ados
yde
sagr
adec
idos
bene
ñet
anos
dela
gene
rosi
dad
deun
ati
erra
qu
ele!
'.ha
bía
dad
oto
do
yno
les
hab
íape
dido
nada
,a
cam
bio
delo
cual
habí
antr
aído
lapr
osti
tuci
ón,
lade
linc
uen
cia,
elan
arqu
ism
o,el
soc
iali
smo,
elde
sord
en,
elte
rror
.Por
añad
idur
a,m
ucho
sde
ello
s,se
les
impu
taba
,hic
iero
nfo
rtun
aa
cost
ade
los
sacr
ific
ados
ypo
ster
gad
oscr
iollo
s.la
agita
ció
no
bre
rafu
eu
na
dela
sp
rin
cip
ale
sra
zon
esq
ue
lleva
ron
aes
teca
mbi
oen
elpe
nsam
ient
ode
labu
rgue
sía
arg
ent
ina
yde
mu
cho
sd
esu
sin
tele
ctu
ales
.En
este
sent
ido,
tam
poco
setr
ató
deu
napo
sic
ión
ori
gina
l:fu
ela
lleg a
da
alR
íod
ela
Plat
ade
una
conc
epci
ónq
ue
enE
urop
aas
oci
aba
clas
eo
bre
raco
n-p
atol
ogta
s»so
cia
les.
El
dia
gnó
stic
od
ela
spa
tolo
gía
sre
spon
día
au
na
lect
ura
de
laso
cie
dad
encl
ave
méd
ica.
Mas
,au
nq
ue
pued
apa
rece
rso
rpre
nden
te,m
uya
men
ud
ola
rece
taer
ano
sólo
el
rech
azo
ye
laí
sla
mie
nto-t
ípic
osde
una
etap
ade
lam
edi
cin
ay
vis
ible
se
nla
reso
luci
ón
del
espa
cio
físi
coy
soci
ale
nel
cual
seco
ns
truy
eron
laza
reto
s,le
pros
ería
s,m
anic
om
ios,
hosp
ital
espa
ratu
berc
ulos
os,etc
.-,
sino
lap
rop
iam
uert
ede
los
«enf
erm
os•
.U
nej
emp
lopa
rad
igm
átic
o,e
ntre
tan
tos,
del
diag
nóst
ico
delo
sdi
side
nte
ses
elde
Ant
onio
Mac
iel,
OC
oose
tnet
ro,e
llíd
erde
lm
ovim
ient
om
esiá
nic
od
esar
roll
ado
en
elá
rea
ser/
an
eja
deB
ah
ía(B
rasi
l),a
part
ird
e18
67,a
lcan
zand
osu
clím
axen
lall
amad
agu
erra
deC
enud
os.e
n18
96
1897
.Fu
eron
nece
sari
ascu
atro
expe
di
cio
nes
mil
itar
esen
via
das
po
re
lpo
der
fed
era
lpa
rad
err
ota
ra
un
hete
rog
é
nea
gru
poco
mpu
esto
po
rca
mpe
sino
s,
----
----
---¡ e
pobl
ació
nin
díge
ndy
afri
cana
por
elco
lor
ede
pie
l,el
cuba
noJo
séM
artí
cont
rast
a,
rad
ical
men
te.
En
sulib
roN
uest
raA
mén
caap
arec
ido
en
189
1so
ste
nía:
_No
hay
,o
dio
de
raza
sp
orq
ue
noha
yra
aass
:y
,af
irm
aba
.la
iden
tid
adun
iver
sal
del
ho
mb
ree.
EnlaAm~it:a
lati
nade
lN
ove-
,ci
en
tos
yal
red
edo
res,
lap
osi
ció
nd
eM
artí
fue
exce
pci
on
aly
esta
bale
jos
de,
form
arp
arte
dela
sid
eolo
gías
ofic
iale
s.•
Enel
proc
eso
depa
saje
dela
dom
ina
ció
nce
lula
ra
lade
alca
nce
naci
onal
,"
incl
uye
ndo
laco
nsol
idac
ión
del
die
nte
lís
mo.
laco
nsti
tuci
ónde
suje
tos
polí
ticos
,y
laex
tens
ión
dela
ciu
dada
nía,
pila
res
•fu
ndam
enta
les
para
laco
nsol
idac
ión
de
lade
moc
raci
a,fu
eron
cues
tion
esco
ntli
c-•
tivas
.la
scl
ases
dom
inan
tes
sees
forz
a-ro
np
or
conn
ota
ry
excl
uir
ala
s-c
tase
s•
peli
gros
as»,
yju
stif
icar
on
suac
cio
na
rco
nlo
sar
gu
men
tos
cien
tífi
cos
que
les
prov
eyó
elpo
siti
vism
o.lo
spo
sitiv
ista
sco
nceb
ían
lapo
líti
caco
mo
po
líti
caC
ient
ífic
a,u
nací
enc¡
aex
per
ime
nta
lqu
ere
neg
aba
delo
spr
in
cipi
osli
bera
les
clás
icos
,e
xalta
baa
los
g ob
iern
osy
'osgo
bern
ante
sautorit
ari~
yde
scal
ific
aba
alP
arla
men
toy
lap
ropI
aca
paci
dad
delo
s«i
nfer
iore
s.pa
rade
veni
rci
ud
adan
osy
suje
tos
polí
tico
s.El
Ord
enp
rim
aba
por
sobr
ecu
alqu
ierotr
~,\l
dlur
,in
clu
soel
Pro
gres
o:la
ubic
ació
nd
eam
bas
pala
bras
enla
div
isa
eom
tea
na,
tan
topa
ra10
5po
líti
cos
cie
ntí
fico
sde
lM
éxic
od
ePo
rfir
ioD
faz
(18
76-
1911
)c
om
op
ara
10
5po
siti
vist
asbr
asil
eño
s--
qu
ela
incl
uyer
onen
lab
and
era
de
lare
públ
ica-
e-y
los
soen
cen
ano
sar
gen·
tinos
---q
ue
latr
astr
oca
ron~n
Paz
yA
dmi
nist
raci
óndu
rant
ee
lgo
bie
rno
deR.~ca
(188
0-18
86)
-in
dic
ata
lp
rela
clo
n:
pri
mer
o,
elord~n.
(la
P:J-z
),lu
ego
el
prog
reso
(la
adm
lOIs
traC
lon)
.la
exa
ha
ció
nde
'aad
min
istr
aci
ón,
yno
del
gobi
erno
,se
trad
ujo
enla
~Ófm
ula
•~a
polí
tica
ym
ásad
min
istr
aCló
nl
,co
nsig
nade
lpo
rfir
iato
mex
ican
o.Se
trat
a,de
una
.sí
ntes
isca
bal
de
una
conc
epc~on
dela
polí
tica
yde
las
form
asde
prac
tica
rla
por
par
ted
eq
uie
nes
seau
tod
eslg
nar
on
,
25
f I I • • I I I 1 1 1
excl
uyen
tem
ente
,su
jeto
sde
lapo
lític
ao
ligár
quic
a.E
lfin
últi
mo
ym
óvil
delp
ositi
vism
oer
ala
búsq
ueda
deco
rres
po
nd
enc
ias
entr
eso
cied
ady
orde
np
olít
ico
.El
hilo
co
nn
LJc
lor
de
[as
argu
men
taci
ones
era
loqu
elo
san
alis
tas
posi
tivis
tas
cons
ider
aban
una
dist
anci
apa
toló
gica
entr
ela
real
idad
soci
aly
elor
den
polí
tico
ysu
sob
jeti
va
cio
ne
s.S
usm
ayo
res
esf
ue
rzo
se
stu
vie
ron
diri
gido
s,en
tonc
es.
ade
scri
bir
con
fals
aim
par
cial
idad
las
cara
cter
ísti
cas
dela
"po
lític
acr
iolla
»,a
part
ird
elo
cual
seev
iden
cia
baun
ain
equ
ívo
cacr
ític
aal
orde
nli
bera
l-de
moc
ráti
code
las
inst
itu
cion
esre
publ
ican
as,
tant
oen
elpl
ano
form
al~uanto
enel
sust
anci
a\.
las
argu
rn
enta
cton
esse
cent
raro
nen
tres
nudo
scu
yase
mán
tica
esta
ba
estr
ech
amen
telig
ada
alem
ble
mát
ico
«ord
eny
prog
reso
»:1)
elb
inom
iope
reza
/tra
bajo
;2)
loin
apro
pi
ado
del
dise
ñopo
líti
cohe
reda
dode
lor
den
posc
olon
ial,
des
tacá
nd
ose
elde
sfas
een
tre
soci
edad
ypo
líti
ca;
3)la
func
ión
dela
selit
es.L
osdo
súl
timos
inte
rp
elab
anal
valo
r«o
rde
n»de
lbi
nom
iopo
sitiv
ista
,m
ient
ras
elpr
imer
olo
hací
aal
valo
r"p
rogr
eso"
.El
desp
laza
mie
nto
delo
soci
ala
lobi
ológ
ico-
orga
nici
sta,
endo
nde
laex
plic
ació
núl
tima
era
fata
lmen
tera
cial
,ins
inúa
una
nuev
ale
gitim
idad
qu
ese
supe
rpon
e,co
rrig
iénd
ola,
con
lalib
eral
clás
ica.
.Los
cues
tion
amie
ntos
ala
olig
arqu
íase
hici
eron
crec
ient
esa
part
irde
los
años
1910
-192
0.cu
and
ofu
efu
erte
ye
xte
ndi
doel
recl
amo
del
dere
cho
ade
cidi
rpo
rpa
rte
dela
scl
ases
med
ias
ytr
abaj
ador
asq
ue
quer
ían
ser,
adem
ásde
suje
tos
dela
e~onom
ía,
suje
tos
polí
tico
s,es
deci
r,C
Iuda
dano
svo
tant
es.
En
muc
hos
caso
s,es
aslu
chas
lleva
ron
aal
guna
sfo
rmas
dede
moc
raci
apo
lític
a.C
uand
ose
agot
óla
efic
acia
del
posi
tivi
smo,
los
auto
res
Cita
dosm
ásar
riba
sebi
furc
aron
enva
rias
ydi
fere
ntes
dire
ccio
nes:
Fer
nand
oO
rtiz
haci
ael
func
iona
lism
o.Fr
anci
sco
Ca
rcía
Cal
der
ón
haci
ael
idea
lism
oar
ielis
ta~lcides
Arg
ueda
sha
cia
elfa
scis
mo
anti
~lib
eral
.R
icar
doR
ojas
elab
oró
una
form
ade
ente
nder
lara
zay
lana
ción
desd
eel
libe
ralis
mo
más
«pur
o",
mie
ntra
sJo
séIn
geni
eros
mez
cló
deso
cial
ism
o,el
itis
mo
yra
cio
logí
a.Si
ne
mba
rgo,
qued
au
na
here
ncia
posi
tivis
taqu
ese
pro
long
aha
sta
nues
tros
días
,al
guna
sde
cuya
spe
ores
man
iíes
taci
ones
-la
sde
lra
cism
o,po
rej
empl
o-e-
nosó
lope
rman
ecen
sino
que
ende
term
inad
asco
yunt
uras
adqu
iere
nun
abr
utal
rele
vanc
ia.
laap
aren
tepa
rado
jade
lor
den
oli
gárq
uico
:so
cied
ades
estr
uctu
ralm
ent
eag
rari
asco
nd
isru
pcio
nes
urba
nas
En
ladé
cada
de19
20,
lade
moc
raci
aes
tuvo
muy
fuer
tem
ente
inst
alad
aen
laag
enda
polít
ica
inte
lect
ual
dela
époc
a,en
buen
am
edid
aco
nun
am
irad
ane
ga
tiva,
tant
ode
sde
lade
rech
aco
mo
desd
ela
izq
uier
da.E
llogu
arda
rela
ción
con
elcl
ima
deép
oca
,cu
and
oen
elm
un
do
euro
peo
secu
esti
onab
a,p
reci
sam
ente
yco
mo
una
dela
sco
nse
cuen
cias
dela
prim
era
posg
uerr
a,la
dem
ocra
cia
liber
al.
Des
dela
izqu
ierd
ase
laco
nsid
erab
ain
su
fici
ente
,un
feti
che
qu
eo
cult
aba
lacr
udez
ade
lado
min
ació
nde
clas
ey
que
nore
solv
íalo
spr
oble
mas
dela
sgr
ande
sm
ayor
ías.
La
dem
ocr
acia
libe
ral
era
inco
nd
uce
nte
ye
rape
ligr
osa
po
rqu
eab
ria
elca
min
oal
bolc
hevi
smo,
decí
ande
sde
lade
rech
a.Pa
rano
poco
s,la
dem
ocr
acia
libe
ral
apar
ecía
en
elm
un
do
euro
peo
más
com
oun
ape
tici
ónde
prin
ci
pio
sq
ue
com
ou
na
rea
lidad
.E
nA
mér
ica
Lat
ina,
lasi
tuac
ión
tuvo
otra
sca
ract
erís
tica
s,pu
esto
qu
eaq
uí,
muc
hom
ásq
ueen
Eur
opa
,la
dem
ocra
cia
polí
tic
aap
arec
ió,
por
ento
nces
,po
ste
rgad
apa
raun
futu
roim
prec
iso,
ento
doca
so,
nisi
quie
ram
edia
to.
Los
años
20fu
ero
nañ
osde
cam
bios
,pr
otes
tas
eim
pugn
acio
nes
qu
eva
riar
onen
las
dist
inta
ssi
tuac
ione
sna
cion
ales
.Si
exce
ptua
mos
elca
som
exic
ano,
enel
'lue
lade
stru
cció
nde
lE
stad
ool
igár
quic
oue
prod
ucto
deun
proc
eso
revo
luci
onar
io,
enel
rest
ode
Am
éric
aL
atin
ala
rupt
ura
fue
grad
ual
ym
ásta
rdía
.E
nes
tese
ntid
o,a
lola
rgo
dela
déc
ada
sere
gist
raro
nm
ovim
ient
ospo
lític
osco
nduc
idos
,sob
re
todo
,por
las
clas
es
med
ias
urb
anas
,que
pugn
aro
nes
enci
alm
ente
por
laex
tens
ión
deld
erec
hode
ciud
adan
íapo
lític
ay
lapa
rtic
ipa
ción
enla
tom
ade
deci
sion
es.
Los
mov
imie
nto
sq
ue
pusi
eron
en
cris
isel
liber
alis
mo
estu
vier
onac
om
paña
dos
deot
ras
tran
sfor
mac
ione
s,es
tave
zaf
ec
tand
oa
las
inte
rpre
taci
one
sde
cuño
posi
tiv
ista
,esp
ecíf
icam
ente
enlo
que
resp
ecta
ala
defi
nici
ónde
l«a
lma
naci
onal
".E
nef
ecto
,no
sólo
exte
nder
laci
udad
anía
polít
ica
sino
tam
bién
"sa
lvar
ala
naci
ón»
fue
elca
mp
opr
ivil
egia
dode
las
preo
cu
paci
ones
delo
sañ
os19
20,
espe
cia
lm
ente
entr
elo
sin
tele
ctua
les.
Elte
ma
cruz
óin
tens
amen
tela
frod
ucci
ónen
sa
yíst
ica
dees
osañ
os.
Een
sayo
apar
eció
r:om
ola
form
apr
edile
cta
para
retr
atar
una
Lat
inoa
mér
ica
enla
que
sere
scat
aba
loru
ral,
loét
nico
ylo
telú
rico
.Ju
nto
alen
sayo
,ta
mbi
énse
redi
men
sion
aron
las
revi
stas
lite
rari
asy
polí
tica
s,de
stac
án
dose
vari
asco
nel
títul
oC
lari
dad,
insp
ira
das
dire
ctam
ente
enB
arbu
sse.
Esen
eltr
atam
ient
ode
lpro
blem
ade
lana
ción
do
nd
ese
advi
erte
nta
nto
las
seña
les
dede
bilit
amie
nto
delo
rden
olig
ár
qu
ico
cuan
toel
esfu
erzo
por
dota
rde
may
orvo
lum
ena
los
esta
dos
lati
noam
eri
cano
s.E
nal
gún
sent
ido,
lana
ción
-ap
rop
iad
ay
defi
nida
des
de
luga
res
div
erso
s-m
uest
rala
búsq
ueda
denu
evas
legi
timid
ades
ynu
evas
defi
nici
ones
sobr
ela
sso
cied
ades
lati
noam
eric
anas
.«S
alva
ra
lana
ción
"se
conv
irtió
enta
rea
que
los
inte
lect
uale
slo
ma
ron
expl
íci t
amen
teco
mo
part
ede
suqu
ehac
er.L
aexp
resi
ónfu
ere
curr
ente
yal
udía
aun
esta
dode
cris
isre
feri
doso
bre
todo
alo
sef
ecto
spo
ten
cial
men
tece
ntrí
fugo
sde
lam
oder
niza
ci
ón.
Est
ogu
arda
rela
ción
con
laap
ari
ción
enel
terr
eno
públ
ico
dese
ctor
esso
cial
esan
tes
excl
uido
s,vi
sual
izad
osco
mo
pote
ncia
les
dtsr
upto
res
delo
rden
.A
sí,l
aim
bric
ació
nen
tre
naci
óny
pasa
dohi
stór
ico
llev
óa
laco
ntro
vers
iapo
rla
reco
nstr
ucci
ónde
los
oríg
enes
,la
hist
oria
ylo
ssu
jeto
sa
incl
uiro
excl
uir.
En
elam
bie
ntt;
revi
sion
ista
.ycr
¡t!~
ode
los
20se
deli
neo
una
reco
nsid
erac
lon
delo
urba
noy
loru
rale
nla
cons
titu
ción
dela
sna
cio
nes
latin
oam
eric
anas
. Se
inst
ala
ron
otro
sva
lore
s(p
ragm
atis
mo,
dine
ro.
friv
olid
ad)y
otra
sfo
rmas
detr
abaj
o.Pr
eci
sam
ent
e,-u
nlít
arts
mo
-y
«co
smo
po
li
tism
o»
fuer
onsa
ncio
nes
frec
uent
esen
lapr
obl
emat
izac
ión
rlp
lona
cio
nal
,so
bre
todo
por
part
ede
aqu
ello
squ
e,si
nre
nega
rde
los
ben
efic
ios
dela
mod
erni
dad
,no
sere
sign
aban
ala
pérd
ida
dela
sce
rtez
asde
una
trad
ició
nq
ue
cons
truí
anex
plíc
ita
men
te.
De
mod
ore
leva
nte,
laci
udad
fue
focu
sdi
srup
tor
dela
dom
inac
ión
enso
cied
ades
prof
unda
ydo
min
ante
men
teag
rari
as.P
arad
ójic
amen
te,e
ldi
scur
sode
lre
torn
oa
una
arca
dia
rura
l,m
ásqu
ein
ter
pela
ra
los
suje
tos
rura
les
esta
badi
rigi
doa
neut
raliz
ara
los
suje
tos
urba
nos,
locu
alpr
ovoc
óre
acci
ones
dive
rsas
.En
algu
nos
caso
s,la
reiv
indi
caci
ónde
loru
rale
stuv
oac
ompa
ñada
deun
aac
titu
dre
stau
rado
ra
deci
erto
sva
lore
str
adic
iona
les
aso
ci
ados
ala
naci
ón,e
xpre
sión
desu
esta
do_p
uro»
,di
stor
sion
ado
por
laor
ient
ació
n-e
uro
pe
ísta
»de
las
gene
raci
ones
ilus
tr
adas
deci
mon
ónic
as.
En
otro
s,se
pro
du
joun
«des
cub
rim
ient
o"de
los
valo
res
rura
les,
ave
ces
acom
paña
dode
lare
cu
per
ació
nde
suje
tos
soci
ales
ante
sex
clui
dos
dela
cult
ura
yla
polít
ica
(los
cam
pesi
nos,
los
escl
avos
).E
nun
ou
otro
-po
rad
hesi
óno
rech
azo-
--se
advi
erte
un
are
con
sid
erac
ión
delo
rura
ly
lour
bano
resp
ecto
dela
naci
ón.A
vece
s,as
umió
laco
ntra
posi
ción
cam
po-c
iuda
d;ot
ras,
laop
osic
ión
entr
ela
cap
ital
yla
sp
rovi
ncia
s(o
las
ciud
ades
dela
spr
ovin
ci
as, c
omo
en
elca
sode
Perú
),y
enot
ras,
un
are
flex
ión
acer
cade
lpr
oble
ma
regi
onal
.El
deb
ate
enel
inte
rior
del
mov
im
ient
om
oder
nist
abr
asile
ñoes
exp
resi
vode
las
tend
enci
asan
tes
mar
cada
s.D
esde
ella
nzam
ient
ode
l~Man
if¡e
sto
regi
ona
lis
tade
lN
orde
ste
",en
1926
,el
deno
mi
nado
grup
oV
erde
-Am
are/
hare
acci
onó
con
tra
elco
smop
olit
ism
oci
tadi
noin
sta
land
oel
deba
te(s
ob
reto
doco
nM
ario
deA
ndra
de)e
nto
rno
alpr
oble
ma
del
regi
ona
lisr
noy
lana
ción
.E
nM
éxic
o,un
aex
plos
ión
deru
ralid
adm
arcó
lare
flex
ión
dees
abú
sque
dain
tens
ade
una
nac¡
o-
"
,na
lida
dno
reñi
daco
nla
•raz
ac
ósm
ica
»co
ntin
enta
l.En
este
sent
ido,
josé
vasc
on
celo
s.de
sde
laS
ecre
tarí
ade
Edu
caci
ónde
lgo
bier
node
Obr
egón
(19
20-1
92
4),
pro
mo
vió
una
recr
ea
ció
nde
lor
den
cultu
rald
elpa
ísy
alen
tóla
refle
xión
sobr
eun
acm
exi
cani
dad
een
plen
opr
oces
ode
refo
rmu
laci
ón.M
uest
ras
deel
lofu
eron
lapr
oduc
ción
acer
cade
laid
enti
dad
mex
ica
nade
lA
tene
ode
laJu
vent
ud,
lare
fle
xión
«re
stíz
óñ
la-
de
And
rés
Ma
lina
Enr
fqu
ez.A
nton
ioC
aso
con
sus
Dis
curs
osa
lan
aci
ón
mex
ican
a,la
prim
era
pro
duc
ci
ón
deS
amue
lR
amos
,o
elin
dige
nism
ode
.\tIa
nue
lG
am
io.
entr
eot
ros.
lain
dag
ació
nso
bre
laü
sto
log
rain
tern
ade
lare
gión
seh
izo
telú
rica
ein
tros
pect
iva:
lati
erra
.el
pais
aje,
los
hom
bre
sco
mun
esse
tona
ron
tem
asp
rivi
le
giad
os,U
nade
lasv
ertie
ntes
fue
elin
di
gem
smo.
una
corr
ient
ehe
tero
géne
aq
ue
reu
nió
orie
ntac
ione
sñl
antr
ópic
o-co
srum
bo
stas
.ét
nico
-rec
tale
sy
agra
rist
asra
di
cali
zada
s.Po
ro
tra
part
e,la
negr
itud
yla
cult
ura
afri
cana
sesu
ma
ron-a
unco
nlím
ites-
aes
tein
tent
ode
rede
fini
r,de
sde
lacu
ltu
ra,u
naid
entid
adm
áspl
ural
ym
ásce
rcan
aa
los
pueb
los
lati
noam
eric
anos
.E
sto
fue
así
incl
uso
enlo
spa
rses
en
los
que
la-b
tanq
uítu
ds
era
do
min
ante
.O
tro
de
los
mov
imie
nto
sde
clas
esm
edia
sur
bana
s,y
uno
delo
sm
ásim
por
tant
es.
fue
elm
ov
imie
nto
estu
dia
nti
lu
nive
rsit
ario
.La
Un
iver
sida
dal
berg
óy
fon
nó
una
gene
raci
ónd
epo
líti
cos
enro
la
dos
enla
sco
rrie
ntes
crít
icas
de
lpe
ríod
o.
Para
qu
ien
esco
nsti
tuía
nes
tem
ovim
ient
o,la
univ
ers
idad
yla
cultu
rade
bían
esta
ral
serv
icio
del
pueb
lo.
Est
apr
emis
asi
rvió
defu
nd
amen
topa
rala
crea
ció
nd
en
um
ero
sas
Uni
vers
idad
esPo
pula
res,
lapr
i me
rade
las
cual
esse
esta
ble
ció
enl
ima
en19
21,
lla
ma
da
Gon
zále
zPr
ada
desd
e19
23,q
ue
pro
cla
mab
aen
sule
ma
note
ne
rce
tro
dog
ma
qu
ela
just
icia
soci
al•.
Coh
eren
tes
con
elid
eal
del
nove
list
afr
ancé
sH
enri
Ber
buss
e,es
eq
ue--
con
form
eel
auto
rd
elM
an
ifesl
eeu
xir
nelíe
ctu
els
(l9
27}
--
debí
aco
mpr
omet
erto
dosu
esfu
erzo
enla
luch
apo
rel
nac
imie
nto
deun
a
28
soci
edad
nuev
a,lo
sun
iver
sita
rios
anu
n
erar
onsu
dis
pos
ició
na
luch
ar
_por
el
adve
mm
ient
ode
una
nuev
ahu
man
idad
,fu
ndad
as o
bre
los
prin
cipi
osm
oder
nos
deju
stic
iaen
elo
rde
nec
onóm
ico
ven
elo
rden
polü
lco
-,y
a..d
estr
uir
laex
pío
tact
ónde
lhom
bre
por
elho
mb
re»,
segú
nla
form
alr
esol
uci
ónde
lPr
imer
Con
gres
oIn
tern
aci
onal
deE
stud
iant
esre
unid
oen
Méx
ico
dura
nte
los
mes
esde
sept
iem
bre
yoc
tubr
ede
192
1.la
sesi
ónin
augu
ral
del
cong
reso
sere
aliz
óen
elan
fite
atro
dela
Esc
uela
Na
cio
na
lP
repa
rato
ria,
dond
eel
dele
gado
arge
ntin
oH
écto
rR
ípa
Alb
erd¡
breg
óep
or
elco
mie
nzo
de
una
nu
eva
vida
amer
ican
a.
(Po
nan
tíero
.19
78:
191-
200)
.la
sU
niv
ersi
dad
esPo
pul
are
sfu
ero
npr
oduc
tode
una
nuev
aco
nce
pci
ón
dela
fun
ció
nro
laspr
ácli
ca~
un
iver
sita
rias
.E
xpre
saro
nos
cam
bios
enla
cultu
rapo
lític
ad
ela
déc
ada
de
1920
,per
ota
mbi
énfu
eron
recr
eado
ras
eim
puls
oras
de
esos
cam
bios
.E
npr
imer
ain
stan
cia,
apa
reci
óel
peri
ódic
oob
rero
oes
tudi
anti
lque
refle
ja
balo
sgr
ande
sev
ento
sde
laép
oca
(la
Ref
orm
aU
nive
rsit
aria
de
Có
rdob
a,en
1918
;la
Revo
luc
ión
Mex
ican
a,la
insu
rge
ncia
sand
inis
taen
Nic
arag
ua,l
apr
opia
Rev
oluc
ión
Rus
a,en
tre
otro
s),
alti
empo
qu
eco
nst
ruía
nuev
asge
nea
logí
asq
ue
disc
utía
nla
cult
ura
do
min
ante
(Bo
líva
r,M
artí,
Rod
ó,U
gart
e,In
geni
eros
,Pal
acio
s,m
ásta
mbi
énpe
nsad
ores
ygu
ías
ob
rero
s,co
mo
Kro
potk
in,
Mal
ales
ta,L
emn,
Trot
sky)
.En
segu
ndo
luga
r,se
cons
truv
ero
nes
pa
cios
yp
ráct
icas
educ
ativ
as,'
artí
stic
asy
cult
ural
esat
rave
sada
spo
rla
sp
ráct
icas
grem
iale
so
polí
tica
s.E
nte
rcer
luga
r,se
borr
aron
las
fron
tera
sdi
scip
lina
rias
,tan
topo
rla
vía
sem
ifor
mal
de
las
Un
ive
rsi
dad
esPo
pula
res
com
opo
rlo
sca
min
osp
rop
ios
del
au
tocñ
da
cusm
o.
En
cu
art
olu
gar,
seco
nst
ruye
ron
iden
tid
ades
yri
tual
es,
con
sus
resp
ec
tivo
ses
pac
ios
si":
,ból
ic.o
s,q
ue
dier
onlu
gar
am
emor
ias
eId
enti
dade
s,d
eman
das
soci
ales
yut
opía
s.El
con
jun
tod
ees
tos
cam
bio
sse
llóun
aex
peri
enci
aen
tre
estu
dia
ntes
yob
rero
sq
uese
desp
legó
con
eloc
uenc
iaen
lad
écad
ade
1960
.
Para
los
univ
ers
itari
osco
ntes
tata
rios
insp
irad
osen
los
pri
ncip
ios
dela
Ref
orm
aco
rdo
besa
de19
18,
«el
puro
univ
ersi
ta
rio
[era
lu
naco
sam
onst
ruos
a>.
segú
nla
post
erio
r(1
936
)se
nten
cia
deD
eodo
roR
oca
.De
allí
surg
ióla
mir
íada
dedc
cle
raci
on
esv
dealc
ion
esen
íavo
rd
ela
unió
nv
lalu
cha
ob
rero
-est
udia
ntil
.D
ela
sin
stit
ucio
nes
de
laso
cied
adtr
adi
cio
nal,
laU
nive
rsid
adpa
recí
aun
luga
rco
nfia
ble.
Cum
plía
con
lafo
rmac
ión
delo
scu
adro
sd
irig
ente
s,p
roíe
sio
nal
ese
inte
lect
ual e
sde
man
d,lC
ios
po
ru
na
eco
no
mía
expa
nsiv
a.
No
obst
ante
,e
rata
mbi
énca
jade
reso
nanc
iay
mot
orge
ne
rado
rde
cues
uona
rmen
ros
del
orde
nqu
ele
habí
ada
doo
rige
ny
legi
timid
ad. E
xcep
tu
and
ola
Arg
enti
nade
lyr
igoy
enis
mo
,1•.1
dem
ocr
atiz
aci
ónde
las
unid
ades
acad
ém
icas
see
nfre
ntó
con
las
«íu
res
real
id
ades
deti
ran
ose
inte
rven
ció
nex
tra
n
jera
e.E
sto
evid
enci
óla
este
rili
dad
de
unre
clam
ose
ctor
ial
yll
evó
alm
ovim
ient
oes
tudi
ant
ila
esta
blec
eru
nare
laci
ónco
nla
soci
edad
yla
I;JOlíti~a
que
el
mar
eoau
tori
tari
opr
ovey
ode
Sign
ific
ado
nuev
o.In
spir
ado
enO
rteg
ay
Gas
set,
este
cri
tici
smo
juv
enil
elig
ióun
con
cep
toco
ntin
ente
:-g
ene
racf
ón
•.«H
em
osna
ci
doba
jola~ida
delaR~onna
Un
!ver
si
tari
as,
decr
ael
arg
enti
no
joaq
utn
v.G
on
zále
z._E
lla
hap
rov
oca
do
nues
tra
apar
ició
nen
lavi
dapú
blic
aha
cien
doq
ue
enel
tran
scu
rso
dem
ásde
una
déc
ada
nos
hallá
ram
osa
noso
tros
mis
mos
,no
sre
cono
cié
ram
os
com
og
ener
ació
n,
esde
cir,
com
oho
mbr
eslle
gado
spa
ratr
abaj
aren
c om
ún
por
idea
sco
mun
es(..
.).A
dop
tand
ola
clas
ific
ació
nqu
een
uEIT
ema
deN
uest
roT
iem
po"
hace
Ort
ega
yC
asse
t.la
que
veni
mos
all e
nar
noso
tros
C.)
esun
aép
oca
elim
inat
ori
ay
nocu
mul
ativ
a.•
(Go
nzá
lez,
1945
:13
9).
lagr
anre
cepn
vi
da
dde
lpe
nsa
mie
nto
de
Ort
ega
nod
ebió
ser
ajen
aal
cará
cter
hist
óri
cod
esu
refl
exió
nfi
losó
fica
,que
ayud
óa
legi
ti
ma
rel
cam
poin
tele
ctu
alve
rná
culo
.U
na
preo
cupa
ción
cent
ral
de
est?
S.I
~t~
lect
uale
sfu
e,p
reci
sam
ente
,su
def
inic
ión
com
ota
les
vla
red
eñn
ició
nd
esu
sfu
nci
ones
.
Aco
m.e
uzos
delo
sañ
os1
0,l
ostn
te
tecu
ra'e
sy
polít
icos
refo
rmis
tas
sead
scri
bi
eron
fuer
tem
ente
tant
oa
laau
torr
efe
re
nct
age
nera
cio
nal
com
oal
cali
fica
tivo
en
uev
ae
que
aco
mp
añab
aal
voc
ablo
«gen
era
ció
n•.
Así
,la
«nu
eva
gene
raci
ón.
exp
resa
ba
un
a«n
ue
vase
nsib
ilid
ad.
port
ador
ade
valo
res
polí
tico
s,so
cial
es,
éti c
osv
esté
tico
sdi
fere
ncia
dos
delo
sde
sus
«pad
res»
.L
on
uev
oy
10jo
ven
seco
nve
rtía
nen
valo
res
en
sím
ism
os:
«ho
mb
res
nu
evo
s».
no
vorn
un
dis
mo
y[u
veot
ltsm
ofu
eron
conc
epto
sem
plea
dos
para
leer
los
proc
esos
soci
ocu
ltura
les
ypo
lític
osde
lare
gión
.Em
pero
,alc
oncl
uir
lad
écad
a,ta
lpe
rte
nenc
iage
nera
cio
nal
fue
ob
jeto
de
rev
isió
ne
i ncl
uso
de
des
cart
epo
rpa
rte
de
mu
cho
sd
esu
sin
icia
les
repr
esen
tant
es.
lap
reo
cup
ació
npo
líti
case
torn
ó.
cent
ral,
impo
ster
gabl
e.lle
vand
oa
artis
tas
V{c
tOf
Raú
lH
aya
dela
Tor
re,
fun
dadO
'de
l"'P
RA
,a
sure
gres
od
ele
~'¡'o
_
"
1 1 t 1 1 4 1 1 1 1 1 , t t t t t t t t .. .. .. .. .. .. .. .. .. • • • • •
ein
tele
ctua
les
aco
nver
tirs
een
mil
itan
tes
polí
tico
s,su
bord
inan
dola
labo
rart
ístic
aa
las
dire
ctiv
aspa
rtid
aria
s.A
sí.
por
e jem
plo,
los
céle
bre
spi
ntor
esX
avie
rG
uerr
ero,
Die
goR
iver
ay
Dav
idA
liara
Siq
ueir
osfu
eron
mie
mbr
osde
lC
omit
éC
entr
alde
lPa
rtid
oC
omun
ista
Mex
ican
o,m
ien
tra
slo
scu
ba
no
sR
ubén
Ma
rtrn
ezV
ilJe
nay
Juli
oA
nto
nio
Mel
lay
los
peru
anos
José
Car
los
Mar
iáte
gui
yC
ésar
Va
llejo
seco
mp
rom
eti
ero
na
ctiv
am
en
teen
las
luch
aspo
líti
cas,
com
prom
iso
qu
eM
ella
rag
óco
nla
mu
erte
,ord
enad
apo
rel
dict
ador
Ger
ardo
Mac
hado
yej
ecu
ta
daen
Mé
xico
po
run
sica
rio
.In
clu
soen
los
mur
alis
tas
José
Cle
men
teO
rozc
o(m
exic
ano
)y
Cá
nd
ido
Po
rtin
ari
(bra
si
leñ
o),
qu
ese
ne
ga
ba
na
co
nfu
nd
irar
tey
polí
tica
,la
cues
tión
soci
alfu
eob
jeto
detr
atam
ient
oen
sus
obra
s.El
com
prom
iso
con
lapo
líti
calle
vóa
conv
ersi
ones
endi
rige
ntes
sind
ical
es(c
om
oen
los
caso
sde
Mel
lay
Siqu
eiro
sJo
ala
elab
orac
ión
dela
con
cep
ció
nde
lar
tist
aco
mo
untr
abaj
ador
man
ual
(fig
ura
yco
nd
ició
nex
alta
dapo
ren
cim
ade
lade
lin
tele
ctu
al)
,bie
nno
tabl
een
los
mur
alis
tas
me
xica
nos,
qu
ien
escr
earo
nel
Sind
icat
oR
evol
ucio
nari
ode
Obr
eros
Téc
nico
sy
Plás
ticos
yse
vest
ían
deob
rero
scu
and
opi
ntab
an.
Elco
mpr
omis
oco
nla
polí
tica
fue,
pues
,la
form
aq
ue
algu
nos
delo
sin
te
lect
uale
sla
tino
amer
ican
osde
los
anos
20en
con
trar
on
para
acce
der
aes
em
undo
nuev
oen
unco
ntex
tom
arca
doPo
rla
cris
isy
por
una
tens
ión
entr
epe
si
~Ismo
yop
tim
ism
o.A
ntii
mpe
rial
ism
o,in
dcar
neri
cani
smo,
refo
rmis
mo,
revo
lu
ción
,so
cial
ism
oy
prob
lem
ana
cion
alfu
eron
tópi
cos
frec
uen
tad
os
obse
siva
m
ente
por
elcr
itic
ism
oju
veni
lde
los
20.
Pro
babl
emen
te,
elra
sgo
más
acus
ado
yno
vedo
sore
spec
tode
las
mis
mas
preo
cu
pacr
ones
enép
ocas
ante
rior
es,f
uequ
ese
desp
legó
apa
rtir
dela
cert
eza
dela
cadu
crda
dde
lor
den
prec
eden
teen
todo
slo
spl
anos
,so
bre
todo
elge
néri
coca
mpo
dela
expe
rien
cia
liber
al.F
uela
búsq
ueda
de
unre
emp
lazo
loq
ue
inci
tóa
esto
sin
tele
ctua
les
abu
cear
ennu
evas
form
as
30
yco
nten
idos
,in
tent
ando
uaza
rcam
inos
tent
ativ
osfr
ente
aci
erto
desc
onci
erto
por
elco
laps
oeu
rope
o.Ya
elM
anifi
esto
Lim
inar
hab
íain
ter
pela
doa
"los
hom
bres
libre
sde
Am
é'rí
ca»,
cole
ctiv
oqu
efu
epr
ecis
ándo
sea
lola
rgo
dela
déca
da.A
ntii
mpe
riah
srnc
yla
tino
amer
ican
ism
ose
advi
rtie
ron
embr
iona
ria
men
teen
las
reso
luci
ones
del
yaci
tado
Prim
erC
ongr
eso
Inte
rnac
iona
lde
Est
udi
ante
s,el
cual
---e
nsu
reso
luci
ónqu
inta
«[
ccnd
ena
ba]
las
tend
enci
asim
peri
alis
tas
yde
hege
mon
íay
todo
slo
she
chos
deco
nqui
sta
terr
itori
aly
todo
slo
sat
rope
llos
defu
erza
»,in
vita
baa
luch
ar~por
laab
oli
ción
dela
sten
denc
ias
mili
taris
tas»
ypr
otes
ta
baco
ntra
«ela
vanc
eim
peria
lista
qu
eso
bre
Sant
oD
omin
goy
Nic
arag
ua[e
stab
a]ej
erci
endo
elgo
bier
node
fas
Est
ados
Uni
dos
».Es
tean
tiim
peri
alis
mo~
refe
ría
casi
sólo
ala
expa
nsió
nde
unos
Est
ados
Uni
dos
fort
alec
idos
y«m
anifi
esto
s"a
post
erio
ride
laG
ran
Gue
rra,
enel
cont
exto
dela
polít
ica
del
big
stic
kim
puls
ada
por
elpr
esid
ente
The
odor
eR
oose
velr,
par.
lqui
ende
bía
utili
zars
ela
fuer
zato
dave
zq
ue
seco
nsid
eras
ene
cesa
rio.
Tal
polít
ica
que
dósi
ntet
izad
aen
lam
áxim
a«S
peak
soff1
yan
dca
rry
abi
gsn
ck»
(el-l
abia
suav
emen
tey
lleva
ungr
anpa
lo»J
.P
reci
sam
ente
,«C
ont
rael
impe
ria
lism
oya
nqui
»fu
eel
prim
ero
delo
spun
tos
prog
ram
átic
osde
laA
lianz
aPo
pula
rRev
olu
cion
aria
Am
eric
ana
(AP
RA
),cr
ead
asi
mb
óli
cam
ente
en1
92
4,
enel
clim
aho
spit
alar
iode
lM
éxic
ode
vasc
once
los.
ElA
PRA
fue
otro
delo
sm
ovim
ient
ospo
líti
cos
decl
ases
med
ias
urb
anas
qu
ese
pen
sóen
esca
laco
ntin
enta
l.E
nci
nco
punt
os,
supr
ogra
ma
resu
mía
elco
njun
tode
prop
uest
asq
ue
rep
rese
ntab
aal
criti
ci
smo
juve
nil
refo
rmis
tade
ladé
cada
.El
corr
elat
oca
sine
cesa
rio
del
prim
erpo
stu
lado
era
la«U
nida
dde
Am
éric
aL
atin
a».
Elte
rcer
o(e
naci
ona
lize
cló
nde
tierr
ase
tndu
stna
s») y
elqu
into
(eso
lida
ndad
con
todo
slo
spu
eblo
sy
clas
esop
rim
idas
del
mun
do»)
mos
trab
anlo
sal
canc
esy
límite
sde
lapr
opue
sta.
Est
ospo
stul
ados
.f.
0rel
alto
grad
ode
ampl
itud
,er
anpo
sib
esde
más
deun
ain
terp
reta
ció
n,lo
que
expl
ica
laad
hes
ión
inic
ial
deg
ran
part
ede
lafr
anja
cont
esta
tari
a.Si
nla
sin
ten
cion
espo
líti
cas
del
APR
A,
per
oe
nla
mis
ma
sint
onía
ideo
lógi
ca,
en19
25se
creó
enB
ueno
sA
ires
laU
nión
Lat
ino a
mer
ican
a,de
orie
ntac
ión
soci
alis
ta.
Tal
vez
haya
sido
elap
rism
oqu
ien
mej
or
sint
etiz
óla
refl
exió
nde
Am
éric
aL
atin
aco
mo
com
un
idad
ded
esti
no
yde
proy
ecto
s,a
trav
ésde
las
prop
uest
asan
tiim
per
iali
sta
sy
lap
réd
ica
dela
unid
adpo
lític
ade
«In
do
arn
éric
a».
Indo
am
éric
ae
!ndo
amer
ican
ism
ope
rmit
ían
una
cla
radi
fere
ncia
ción
del
sign
ific
ado
de
otro
str
esno
mbr
esy
corr
ient
es:
elH
ispa
noam
eric
anis
mo
corr
espo
nde
ala
épo
caco
lon
ial;
elL
attn
oam
ertc
anis
rn
o.a
laR
epúb
lica
,y
elP
anam
eric
ani
smo
era
laex
pres
ión
del
impe
rial
ism
oya
nqui
.C
onse
rvan
doel
mis
mo
eje
lógi
co
disc
ursi
vo,
sein
vert
íala
posi
ción
leni
ni
sta:
para
los
país
esde
Am
éric
aL
atin
ael
impe
rial
ism
ono
era
«la
etap
asu
pe
rior
»de
lca
pita
lism
osi
nola
prim
era,
yes
tose
fund
ame
nta
baen
lap
ecu
liar
con
cep
ció
nE
spac
io-T
iem
poH
istó
rico
,in
terp
reta
ción
delo
sfe
nóm
enos
soci
ales
qu
eh
izo
Hay
ade
laT
orre
yq
ue
tuvo
sanc
ión
defi
nitiv
aa
fina
les
dela
déca
dade
1940
cuan
dopu
blic
ósu
«teo
ría»
.L
apr
iori
dad
apri
sta
del
fren
tede
clas
eslid
era
dopo
rlo
sse
ctor
esm
edio
sy
suca
ráct
erm
ovim
ient
ista
entr
óen
coli
sión
con
las
prop
uest
asle
vant
adas
por
los
Par
tido
sC
omun
ista
sla
tino
amer
ican
os:
«con
tra
elim
peri
alis
moJ
anqu
i»tu
vosu
corr
elat
oen
«la
unid
ade
Am
éric
aL
atin
a».
La
cont
raca
rade
esta
refl
exió
nac
erca
del
impe
rial
ism
ofu
e,en
tonc
es,
laun
idad
polí
tica
deA
mér
ica
Lat
ina.
Hay
ade
laT
orre
acun
óla
expr
esió
n«
lnd
oa
mé
rica
»pa
rare
feri
rse
alo
qu
eO
rreg
oll
amó
«Pue
blo
Con
tine
nte»
.L
are
ivin
dica
ción
del
sust
rato
indí
gena
tuvo
ensu
pens
am
ien
todo
sve
rtie
ntes
.Po
run
lado
,su
poní
ala
recu
pera
ción
yap
ropi
ació
nde
una
hist
oria
deA
mér
ica
que
sere
mon
ta
baa
las
cult
uras
autó
cton
as,
esde
cir,
con
sid
erab
au
na
tem
pora
lidad
yun
ahi
stor
icid
adpr
opia
s,in
depe
ndie
ntes
de
lacr
ono
logí
aun
idir
ecci
ona
lde
Eur
opa
occi
dent
al.I
mpl
icab
a,a
suve
z,la
reiv
in
dic
ació
nde
una
cultu
ray
deun
pen
sa
mie
nto
pro
pio
sy
unde
sarr
ollo
eco
nó
mic
ope
culia
r,e
nd
iscr
epan
cia
con
los
anál
isis
euro
peos
yec
rope
rsta
s.Po
rotr
apa
rte,
lain
clus
ión
delc
ampe
si
nado
ind
ígen
ano
fue
ajen
aal
proy
ecto
polít
ico
de!"
APR
A;
elfr
ent
ede
clas
eslo
inco
rpor
aba,
sibi
ensu
bord
inad
o.El
«pro
ble
ma
indí
gena
»fu
eun
ode
los
deba
tes
más
impo
rtan
tes
del
Perú
delo
san
os20
.Si
bien
Hay
ade
laT
orre
yJo
séC
arlo
sM
ariá
tegu
ise
para
ron
sus
punt
osde
vist
aa
part
irde
laru
ptur
ade
1928
,en
este
caso
part
iero
nde
lac
uerd
o:la
cues
tió
nno
era
étni
co-r
acia
lni
educ
ativ
a,si
noso
cial
,y
pasa
bafu
ndam
enta
lmen
tepo
rel
acce
soa
latie
rra.
«In
do
am
éríc
a»
repr
ese
ntab
ata
mbi
én,s
emán
ticam
ente
,tie
mpo
sm
ixto
s,de
sarr
ollo
sde
sigu
ales
,dua
lida
des
enla
squ
eco
nviv
ían
«elt
ract
ory
elar
ado
depa
lo».
ElA
PRA
estu
voen
elce
ntro
deun
ade
las
polé
mic
asm
ásde
scol
lant
esde
lpe
ríod
o:la
qu
eoc
urri
óen
torn
ode
lb
ino
mio
Ref
orm
a-R
evol
ució
n.Si
bien
Méx
ico
repr
esen
taba
una
con
tun
den
teex
peri
enci
are
volu
cion
aria
encu
rso,
loin
conc
luso
del
proc
eso
enla
déca
dade
los
20no
perm
itía
sucr
ista
liza
ción
com
ore
fere
nte
revo
luci
onar
iode
sde
abaj
o.L
ase
dim
enta
ción
ein
stit
ucio
nali
zaci
ónde
unpr
oces
ode
die
zañ
osde
guer
raci
vil
setr
ansi
taba
nosi
nm
ucha
sco
ntra
dic
cion
es.
Los
hori
zon
tes,
los
tiem
pos
ylo
ssu
jeto
sde
lca
mb
ioso
cial
fue
ron
cues
tio
nes
dela
spo
lém
icas
entr
eH
aya
dela
Tor
rey
Mar
iáte
guio
entr
eH
aya
dela
Tor
rey
Mel
la-
ex
pres
ivas
dela
so
pci
on
esre
form
ista
sy
revo
luci
onar
ias-
-.H
aya
yM
ariá
tegu
icom
part
iero
nen
u~
prin
,cip
ioid
eale
sco
mun
es,
unm
ism
odi
agnó
stic
ode
lare
alid
adp
eru
ana
yun
exp
líci
toco
mpr
omis
otr
ansf
orm
ador
.En
sus
resp
ec
tivos
escr
itos
ante
rior
esa
1928
,am
bos
sere
ivin
dica
ron
enla
mis
ma
aren
ade
disc
usi
óne
inte
rcam
bio.
Son
tres
los
aspe
ctos
más
sign
ific
ativ
osa
part
irde
los
cual
esse
wp
arer
oo
las
solu
cion
espropues.t~s
por
Hay
ay
Mar
iáte
gui:
laca
ract
enza
cton
•
dela
soci
edad
peru
ana
enre
laci
ónco
nel
pro
ble
ma
imp
eria
list
a,Jo
sac
tore
sso
cial
espr
otag
onis
tas
de
sutr
ansf
orm
ac
ión
ylo
sho
rizo
ntes
de
lam
ism
a.T
anto
para
Hay
acu
anto
para
Mar
iá
tegu
í.en
laso
cied
adpe
ruan
aco
nviv
ían
íeud
alid
ady
cap
italis
mo
.Per
osi
para
el
prim
ero
elim
peri
alis
mo
tení
aun
aspe
cto
cons
truc
tivo
,al
com
plet
arel
desa
rrol
loca
pita
lista
del
país
,pd
rael
segu
ndo
noha
bía
tala
spec
topo
sitiv
o, p
ues
elim
pe
rial
ism
oar
ticu
laba
func
iona
lmen
teca
pi
tali
smo
yte
udaü
dad
enu
nare
laci
ón
com
ple
men
tari
ay,
por
ello
,te
nd
ent
ea
repr
oduc
irse
.E
ste
nu
do
con
cep
tual
sec
on
vert
íaen
pu
nto
de
fuga
.D
eal
líad
emás
diíe
rían
,en
amba
spo
stur
as,
los
acto
res
ylo
sob
jeti
vos
últim
osde
lca
mbi
oso
cia
l.Si
para
Hay
ala
luch
aco
ntra
elim
peri
alis
mo
ante
c ed
íaa
cual
quie
rot
rao
po
sici
ón,
pa
raM
ariá
tegu
iel
cur
soa
segu
irer
am
ásd
rást
ico
.A
unc
uan
do
cons
erv
aba
laid
ea
deun
fren
tepo
licla
si
sta.
éste
deb
íase
ro
bre
ro-c
amp
esin
o(i
nclu
yend
o,a
losu
mo,
alo
s«I
nte
lec
tu
ale
spr
ogre
sist
as-
yex
clu
yen
do
ala
burg
uesí
a)
baj
oun
lide
razg
od
ecid
ida
m
ente
prol
etar
io.P
ara
Hay
a.en
cam
bio
,el
fren
ted
ebía
esta
rlid
era
dopo
rlo
s
Esc
ena
dela
«sem
eru
Trag
ica
.de
Bue
nos
Aire
s,en
ero
de19
19.
rz
sect
ores
med
ios.
Elot
ropa
rtee
goes
dcñ
nito
rio
era
elm
odel
ode
tran
sfor
mac
ión
.q
ueen
elca
sode
Mar
iáte
guis
ólo
era
el
de
una
revo
luci
ónso
cia
lista
.Par
aH
eva.
po
re
lco
ntra
rio,
sed
ebía
pasa
rpo
rp
e.rf
odo
spr
evio
sde
tran
sfor
mac
ión
eco
nó
mic
a,po
líti
cay
quiz
áp
or
una
revo
lu
ción
soci
aln
oso
cial
ista
que
real
izar
ala
eman
cipa
ción
naci
onal
cont
rae
lim
pe
rial
ism
o.
En
Bra
sil,
las
insu
rrec
cio
nes
teo
en
lista
sfu
eron
otra
expr
esió
nd
elo
sm
oví
m
ien
tas
de
clas
esm
edia
sur
bana
sla
tin
oa
mer
ica
nas
dela
déc
ada
de,
920
.A
unqu
ee
lten
enti
smo
nolo
gró
rom
per
elo
rden
oli
gárq
uico
dela
Rep
úbli
cave
the,
síco
men
zóa
prep
arar
los
cam
bio
sde
lad
écad
asi
guie
nte.
los
tene
ntes
sein
surr
ecci
on
aro
nco
ntra
elré
gim
en
en19
22(P
orte
de
Cop
acab
ana)
,sie
ndo
fáci
lm
ent
ed
erro
tad
os.
Mas
en19
24,
unnu
evo
lev
anta
mie
nto,
enlo
ses
tado
sde
sao
Paul
oy
Ric
Gra
nde
doSu
l.di
olu
gar
aun
aca
mpa
ñade
may
oren
verg
adur
a,ge
nera
ndo
acci
ones
degu
erri
llay,
sobr
eto
do
,la
épic
ade
lala
rga
mar
cha
enca
be
zada
pore
lcap
itán
Luis
Car
los
Pres
tes,
colu
mna
que
reco
rrió
,en
tre
octu
bre
de
1924
yfe
brer
ode
1927
,cas
i25
.CKX
Jki
ló
met
ros,
atra
vesa
ndo
Col
as.f
v\at
oG
ross
o.
elno
rte
dela
Am
azon
ia,
para
fina
lmen
teen
trar
ente
rrit
orio
boli
via
no,
dond
ese
diso
lvió
.E
nun
aso
cie
dad
sim
ultá
nea
men
tesa
cud
ida,
enel
plan
ocu
ltur
al,p
orla
yaci
tada
Sem
ana
do
Art
eM
ode
rno,
acta
de
nac
imie
nto
del
mo
der
nis
mo
,co
nsid
era
do
por
algu
nos
una
verd
ader
are
volu
ción
inte
lec
tual
.la
Co
lum
naP
rest
esse
conv
irtió
,pes
ea
sufr
acas
oin
med
iato
,en
lam
anife
stac
ión
más
nítid
ade
lacr
isis
dela
dom
inac
ión
oli
gárq
uica
.O
tro
mov
imie
nto
que
seen
fren
tóco
nre
lativ
oséx
itos
ala
excl
usió
npo
líti
cay
oclu
sión
dela
ciud
ada
nía
sell
adas
con
elp
acto
olig
árq
uic
ofu
eel
«prim
er
tem
ínt
srno
»,co
nsti
tuid
ofu
nda
men
talm
ente
por
mu
jere
sde
las
clas
esm
edia
sq
ue
hab
ían
ten
ido
acce
soa
laun
iver
sida
d.
En
lad
écad
ad
e1
92
0,
las
muj
eres
seo
rgan
izar
on
ein
stit
uci
on
aliz
aro
nsu
sde
man
das.
algu
nas
más
conf
lict
ivas
qu
e
otra
s.E
nef
ecto
,en
vari
ospa
íses
hu
bo
acu
erd
oen
tre
libe
rale
s,co
nser
vado
res,
soci
alis
tas
yca
tólic
os,a
cerc
ade
las
1e)'C
Sde
pro
tecc
ión
ala
mad
rey
latr
aba
ja
dora
. En
cam
bio
.sus
citó
ungr
and
ebat
eel
tern
ade
los
dere
chos
depr
opie
dad
dela
muj
erc<
lsdd
d-
som
eti
da
seg
ún
elC
ódig
oC
ivil
ala
pote
sta
dde
lm
ari
do
y
eld
erec
ho
avo
to.
lam
uje
rh
abía
entr
ado
en1<1
esce
na
púb
lica
yah
acia
fina
les
del
sigl
oX
IXcu
and
ofu
ein
terp
ela
da
com
oco
nsu
mid
ora
de
dia
rios
yre
vist
as.
apa
rtir
delo
cual
fue
tam
bién
soci
alm
ent
ein
clui
da
com
oes
cri
tora
ype
riod
ista
de
lano
vel
pren
safe
men
ina.
Hac
ia19
20,
las
muj
eres
lati
noam
eric
ana
sco
nta
ron,
adem
ás.
con
elim
puls
ore
ci
bido
des
de
Eur
opa
por
elpr
otag
onis
mo
qu
ela
mu
jer
habí
aad
qui
rido
dura
nte
laG
ran
Gue
rra.
En
algu
nos
país
es-c
-co
mo
en
Arg
ent
ina
yU
rug
uay-
t uv
oci
ert
am
agn
itu
del
mov
imie
nto
de
mu
jere
svi
ncul
adas
ala
mil
itan
cia
anar
quis
tay
soci
alis
ta.
En
otro
s-c
om
oen
Bra
sil
el.f
emin
ism
o_es
tuvo
má
sp
rim
ord
ial
men
telig
ado
alsu
frag
ism
od
ec o
rte
libe
ral. la
spr
imer
asd
écad
asde
lsi
glo
XX
fuer
onta
mb
ién
esce
nar
iode
otr
ogr
anm
ovim
i en
todi
srup
tivo
del
ord
enol
igá
rq
uico
, de
orig
enpr
imor
dial
men
teu
rban
o:
elm
ovi
mi e
nto
ob
rero
,su
rgid
od
eun
nuev
osu
jeto
soci
al,
lacl
ase
ob
rera
gene
ra
da
p or
elca
pita
lism
od
epe
nd
ien
te.
Hac
iael
Nov
ecie
ntos
.en
labi
sagr
ad
elo
ssi
glos
XIX
YX
X,e
rapo
sibl
edi
stin
guir
cin
cog
rand
esgr
upos
de
trab
ajad
ore
s:1)
losd
ela
spl
anta
cion
esca
pita
lista
s(s
usti
tu
tas
de
las
escl
avis
tas)
ded
icad
asa
los
culti
vosd
eba
nano
(Co
lom
bia
.H
ondu
ras)
,ca
ñade
azúc
ary
algo
dón
(cos
tape
ruan
a);
2)
los
dela
sin
dust
rias
eora
ctiv
as:
min
ería
del
cob
re(P
erú
yC
hile
),pl
ata
yes
taño
(Bol
ivia
),sa
litr
e(C
hile
)y,
lue~o.
del
petr
óleo
(Ven
ezue
la,M
éxic
o,Pe
ro);
3)lo
sd
ela
sag
rotn
dust
rtas
.co
mo
inge
nio
saz
ucar
ero
s,m
olin
osha
rine
ros,
fngo
nfIC
OS,f
abri
cas
deca
lzad
ode
cuer
oü
mp
or
tant
esés
tas
enla
sci
udad
esar
gent
inas
deB
ueno
sA
ires
yC
órdo
ba);
4)
los
de
las
acti
vida
des
vinc
ulad
asal
com
erci
oex
por-
3J
tad
or,
sobr
eto
dopo
rtu
ario
sy
terr
ov¡a
.rí
os:
5)
pro
leta
rio
sde
ind
ust
rias
tale
sco
mo
met
al-m
ecém
ca.
met
alúr
gica
,te
xtil,
bo
lso
nes
de
sec
tore
sm
ás
ava
nza
do
sde
lc
ap
ital
ism
od
epen
die
nte
ubic
ado
sen
alg
un
asp
oca
sg
ran
des
ciu
dad
es,
com
oB
ueno
sA
ires
(Arg
en
tina
),M
ede
llín
(Co
lom
bia
),M
on
terr
ev(M
éxic
o)y
Sao
Pau
to(~
rasi
l).
lacl
ase
ob
rera
tue.
enge
nera
l,m
inor
itar
iaen
núm
ero,
pero
supa
pel
enla
pro
du
cció
nca
pita
lista
(inc
luso
pese
ala
cond
ició
nde
pen
die
nte
deés
ta)y
suca
paci
dad
deor
gani
zaci
óny
deac
ción
inde
pend
ient
e(m
enos
suje
taa
rela
cion
escl
ten
tela
res.
po
rej
emp
lo)
lelle
vóa
des
emp
eñar
unp
apel
rele
vant
een
las
luch
asso
cial
es,
cont
ribu
yen
do
dec
isi
vam
eote
ala
dtsr
upcí
ónde
lor
den
oli~
ár.
quic
o,es
peci
alm
ente
en
aque
llos
pais
ese
nlo
scu
ales
suad
hes
ión
als
ocia
lism
o(c
om
oen
Ch
ile)
lep
erm
itió
aun
ar
lalu
cha
sind
ical
con
lapo
lític
a.Te
mpr
anam
ente
,la
clas
eob
rera
-di·
vid
ida
ideo
lóg
ica
men
tee
ntr
esg
ran
des
corr
ient
es:
anar
quis
tas,
soc
ialis
tas,
sind
ica
lista
sr e
volu
cion
ario
s(y
desp
ués
dela
Revo
luc
ión
Rus
a,co
mun
ist a
s}-
seor
ga
nizó
enpr
ode
sus
dem
anda
s,bá
sica
men
tere
feri
das
ala
exte
nsió
nd
ela
jorn
ada
lab
ora
!(1
2,
14Y
más
hora
s),t
raba
jod
ela
sm
ujer
esy
los
niño
s,co
ndic
ione
sde
trab
ajo,
me
jore
ssa
lari
os,
de
rech
ode
huel
gay,
enbu
ena
med
ida,
dere
cho
ala
orga
niza
ción
.Fr
ente
ata
les
dem
anda
s,la
polí
tica
de
lose
stad
osfu
e-c
-exc
epro
enel
caso
del
Uru
guay
batl
lista
-re
pre
siva
.ex
pres
ión
deu
naco
ncep
ción
que
llegó
aco
nsid
era
ra
lacu
esti
ónso
cial
com
oun
am
era
cues
tió
npo
lici
al.
Elc
ará
cter
capt
urad
o~~
lE
stad
ool
igár
quic
om
ostr
óen
laco
esto
nob
rera
suin
equí
voco
rost
rocl
asis
ta.A
sí,
noex
trañ
aqu
e,po
rdo
quie
r,fu
erza
sre
pre
siva
s-po
licía
so
ejér
cito
-eac
tuar
anco
nvi
ole
ncia
sob
relo
str
abaj
ado
res,
com
oen
los
caso
sde
las
huel
gas
delo
sm
iner
osde
Can
anea
ylo
ste
xtile
sde
Río
Bla
nco,
enfo
..\éx
ico,
en19
06y
1907
,res
pect
ivam
ente
.La
may
orm
anife
stac
ión
devi
olen
cia
esta
tal
cont
rala
clas
eob
rera
sepr
oduj
oen
Chi
le,
I I • • • • • • • ,
do
nd
efu
ee
jerc
ida
en19
03co
ntr
alo
spo
rtua
rios
deva
lpar
aíso
.en
1905
enSa
ntia
go-S
eman
aR
oja
-pa
rare
prim
iru
na
hu
elg
age
nera
l,en
19
06
enA
nto
ía
gast
a,en
ocas
ión
deun
ahu
elga
ferr
ovia
riaap
oyad
apo
rsal
itrer
os,p
otu
ano
sv
fabr
iles.
y,en
elpu
nto
más
alto
,en
1907
,co
ntra
los
salit
rero
sde
Sant
aM
aría
deIq
uiq
ue,
loca
lidad
do
nd
eel
ejé
rcito
amet
ralló
aU
I"IO
S3.
000
traba
jado
resrefu~iados
enun
aes
cuel
a,m
atan
doa
más
de20
0.la
clas
eob
rera
seor
gani
zódu
rant
ela
déca
dade
1920
con
perf
iles
neta
men
teco
mba
tivos
,sie
ndo
obje
tode
íero
z.re
pre
sión
ento
dala
regi
ón.
Dur
ante
los
años
si9u
ientes
,hast
afa
prim
era
mita
dde
ladé
cada
de19
40la
sexi
genc
ias
deam
plia
ci
ónde
laci
udad
anía
yla
inst
ituc
iona
liz
ació
nde
lm
ovim
ient
oob
rero
estu
vi
eron
estr
ech
amen
teli
gada
s.D
ela
repr
esió
ny
lavi
olen
cia
sepa
sóde
spué
sa
una
fase
dein
tegr
ació
nde
lm
o\,i
mie
nto
obre
ro,
delo
cual
bu
ena
cuen
tada
elfe
nóm
eno
del
popu
lism
o.O
tra
vez
Chi
lefu
eel
país
do
nd
ela
r epr
esió
nco
ntra
lacl
ase
ob
rera
alca
nzó
sum
ayor
man
ifes
taci
ón.
En
19
19
·19
20
lasu
frie
ron
obre
ros
delo
sfr
igo
rífi
cos
yem
ple
ado
sp
úb
lico
sd
eM
agal
lan
esy
Puer
toN
atal
ese
nhu
elga
;en
1921
,la
str
opa
sm
atar
ona
50
0tr
abaj
ado
res
sao
lin
ero
s,ta
mb
ién
enh
uelg
a,e
nSa
nG
reg
ario
,y
en19
25,
en
ergo
lpe
más
terr
ible
,el
ejér
cito
,e
nvia
dopo
rel
pres
ide
nte
Art
uro
Ale
ssan
dri
Palm
a,ac
tuó
con
talv
irul
enc
iaq
uepr
oduj
o1.
900
mue
rtos
enL
aC
oru
ñade
lqui
que
(hue
lga
delo
ssa
litr
eros
).E
stehe
cho-a
lque
sesu
mó
lade
port
ació
nd
em
ásde
2.0
00
trab
aja
dores-
afec
tóde
mod
oco
nsid
era
ble
ala
Fed
erac
ión
Ob
rera
Ch
ilen
a(F
OC
H,
cre
ada
en18
08
),c
uyos
loc
ales
fuer
on
asal
tad
os
ysa
que
ados
.O
tro
per
íod
ore
pres
ivo
seab
rió
en19
27,b
ajo
lapr
esi
de
ncia
deC
arlo
slb
áñez
,af
ecta
ndo
alo
spa
rtid
osy
los
sind
ica
tos
obr
ero
s..E
nA
rgen
tina
,a
105
epis
odio
sp
rota
gO
niza
dos
por
los
prol
etar
ios
en
Bue
nos
A.ir
es,par
ticu
lar,
mf'~te
,y
otr
asg
rand
esci
udad
esde
lra
1s,
Viol
ent
am
ente
rep
ri
mid
osp
or
eE
stad
oen
la«S
ema
na
Trág
ica
.( e
nero
de19
19),
les
sigu
iero
not
ros,
entr
eel
los
los
prot
agon
izad
ospo
rlo
str
abaj
ador
esru
rale
sde
laP
atag
onta
(19
21
-19
22
),d
efi
liac
ión
anar
qu
ista
,tr
atad
osco
nm
ayor
viol
enci
aau
npo
rfU
f'r7a
sde
lej
érci
to,e
ncu
mpl
imie
nto
deór
dene
sde
lpr
esid
ente
Hip
ólito
'rríg
oven
.g
ener
and
ou
no
de
los
más
terr
ible
sgo
lpes
cont
rael
mov
imie
nto
obre
roy
unpe
ligr
oso
ante
ced
ente
de
conv
ocat
oria
alo
sm
ilit
ares
para
reso
lver
untí
pic
oco
nfli
cto
de
lacu
esti
ónso
cial
de
esos
años
.E
n19
31,
ladi
ctad
ura
del~eneral
José
Félix
Uri
buru
fusi
lóa
trab
ajad
ores
anar
quis
tas.
En
Bra
silh
ubo
un
ase
rie
dehu
elga
sdu
ram
ente
repr
imid
asha
cia
fina
les
dela
déca
dade
1910
.lo
sro
tund
osfr
acas
osde
esos
epis
odio
sse
llar
onel
fina
lde
lpe
ríod
oex
plos
ivo
del
mov
imie
nto
obre
roen
192
0.
Dic
ho
mov
imie
nto
fue
fina
lm
ente
diez
mad
opo
rel
esta
dode
sitio
,vi
gent
edu
rant
eel
gobi
erno
deA
rtur
daSi
rva
Bem
arde
s(1
922
-192
6).A
esto
debe
agre
gars
ela
ine
xist
en
cia
deun
part
ido
soci
alis
tasi
gnif
icat
ivo
yq
ue
elP
arti
doC
omun
ista
. cre
ado
en19
22,
llegó
afin
ales
de
ladé
cada
tota
lmen
tede
bilit
ado
.En
Gu
atem
ala,
en19
22
,una
huel~a
gen
eral
con
tra
lam
iser
iay
lain
flac
ion
fue
viol
ent
amen
tere
prim
ida
por
lam
ili.
Elg
ener
alA
nas
tasi
a50
moz
a,en
una
insr
antá
nea
de19
48
.
cia.
En
Col
ombi
a,lo
str
abaj
ador
esba
na
nero
sd
ela
Uni
ted
Fru
it,en
Sant
aM
ar
ta,
fue
ron
amet
rall
ado
sd
ura
nte
un
ah
uel
ga.
Lare
pres
ión
ado
ptó
tam
bié
nfo
rmas
sim
bóli
cas
ym
ássu
tile
sq
ue
lap
ura
viol
enci
afís
ica.
Enla
prim
era
déca
dade
lsi
glo
XX
seh
abía
npr
om
ulg
ado
leye
sco
ntra
los
«agi
tado
res
extr
anje
ros.
.,co
mo
las
deA
rge
ntin
a(le
yes
de
Res
iden
cia
yd
eD
efen
saSo
cial
.de
1902
y19
10)o
las
equ
ival
ente
sen
Bra
sil
(de
19
07)
.E
nal
guno
spa
íses
hu
bo
ver
dad
ero
sca
m
po
sd
ed
eten
ció
nen
zon
asin
hósp
itas
(Am
azon
ia,'
ruca
rán,
Ush
uaia
).Pe
rohu
bota
mbi
énot
ras
form
asde
repr
esió
n.c
omo
lacl
ausu
rade
las
sed
essi
ndic
ales
,el
saqu
eoa
las
reda
ccio
nes
depe
riód
icos
.la
prá
ctic
ad
ees
pía
spo
licí
ay
agen
tes
prov
oca
dore
s,la
prot
ecci
óna
los
rom
pe
huel
gas,
etc.
Enva
rios
país
es,
elm
ovim
ient
oob
rero
seat
rinc
heró
detr
ásde
lana
rqui
smo.
cont
rari
oa
lasí
rdíc
ahza
oóo.
yde
lana
rco
sind
ical
ism
o,su
rgid
oco
mo
alte
rnat
iva
fren
tea
lain
efic
acia
dela
narq
uism
oy
las
posi
cion
esca
da've
zm
ásre
form
ista
sde
lso
cia
lism
o.E
s daro
que
los
anar
quis
tas
cerr
aro
nto
dapo
sibi
lidad
delu
char
por
lade
moc
raci
a.D
elm
ism
om
odo,
loe;a
naro
osi
ndic
alis
tas
tam
po
core
ivin
dic
aro
nla
efic
acia
dela
luch
apo
lític
ay
parl
amen
ta
ria,
exal
tand
o,en
con
trap
arti
da,a
lsin
di
cato
com
ove
híc
ulo
detr
ansf
orm
ació
ns o
cial
.El
caso
arg
enti
no,
dond
ees
taco
rrie
nte
fue
hege
món
ica
dura
nte
vari
asdé
cada
s-
yen
cier
tose
ntid
o.se
prol
ongó
ene
lpe
roní
smo
-,es
bien
elo
cue
nte,
cont
rast
and
oco
nel
chile
no,
don
de
el
pre
do
min
iode
las
corr
ient
esm
arx
ista
se-
soci
alis
tas
yco
mun
istas-
seex
pres
óen
una
tem
pran
ay
sólid
aar
ticul
ació
nen
tre
luch
asi
ndic
aly
luch
apo
lític
a,co
rres
po
ndie
ndo
ladi
recc
ión
dela
sac
cion
esal
part
ido
obre
roy
noal
sind
icat
o.N
oes
casu
al,
pues
,q
ue
elm
ovim
ient
oo
brer
och
ileno
teng
aun
ahi
stor
iade
luch
apo
rla
dem
ocra
cia
polí
tica
que
nose
enc
ue
ntra
enm
ucho
so
tros
caso
s.E
nge
nera
l,e
lm
ovim
ient
oo
bre
rose
mis
ecul
arde
lmod
elo
prim
ario
expo
r-
35
tad
or
(cir
ca18
80-t
930
)fue
unsi
ndic
a,lis
mo
clas
ista
,de
con
fron
taci
ón,
con
unal
tog
rad
ode
auto
no
mía
resp
ecto
del
Est
ado
yco
nes
casa
dis
tan
cia
entr
ela
dire
cció
nv
las
base
s.En
opin
ión
deFr
an
cisc
oZ
apat
a(1
993:
45),
elsi
ndic
alis
mo
decl
ase
asum
iód
irec
tam
ent
eun
pape
lpo
líti
co,
obi
enut
iliz
óa
los
part
idos
deiz
quie
rda
com
oun
cana
lde
acce
soal
sist
ema
polí
tico
.
Impu
gnac
ion
esal
ord
en
olig
árqu
ico
;la
cris
isde
1930
ye
lco
ntli
cto
po
rla
ampl
iaci
ón
del
prin
cipi
ode
ciud
ada
nía
polí
tica
Enlo
sañ
os19
30,
enA
mér
ica
Lat
ina
hu
bo
cris
isec
on
óm
ica
ycr
isis
soci
al,
pe
rota
mb
ién
cris
ispo
líti
ca,
cris
isd
eva
lore
s,y
enal
guno
sca
sos
hubo
sold
ad
ura
dedo
som
ástip
osde
cris
ise
incl
uso
hubo
cris
iso
rgán
ica
.la
scr
isis
son
fenó
m
en
os
hist
óri
cos
usu
ales
,mas
laco
njun
ci
ónde
cri
sis
econ
ómic
a,so
cial
ypo
lí
tica
nolo
esta
nto.
Men
osfr
ecu
ent
esaú
nso
nla
sc
risi
sde
may
orin
tens
idad
,q
ue
Cra
rnsc
¡lla
mó
cris
isor
gáni
cas.
laca
rac
terí
stic
aes
enci
alde
las
cri
sis
orgá
nica
ses
lade
ser
cris
isd
ehe
gem
onía
,es
deci
r,un
acr
isis
deau
tori
dad
dela
clas
edi
ri
gent
e,q
uede
vien
esó
lodo
min
ante
,y
desu
ideo
logí
a,de
lac
uall
ascl
ases
suba
lte
rnas
sees
cin
den
.En
una
situ
ació
nde
cris
ista
l,lo
spa
rtid
ospo
lític
ostr
adic
io
nale
sse
torn
an-a
nacr
ómc
oss
yse
enc
uen
tran
sepa
rado
sde
las
mas
as.H
ay,
pue
s,un
aru
ptu
raen
tre
repr
esen
tant
esy
rep
res e
nta
dos
.C
omo
laca
paci
dad
dere
co
mpo
sici
ón
de
lacl
ase
diri
gen
teo
dom
inan
tees
may
ory
más
rápi
daqu
ela
dela
scl
ases
suba
ltern
as,e
nta
lsit
uaci
ónaq
uélla
pu
ede
man
tene
rel
po
der
,ref
or
zarl
oy
empl
earl
o«p
ara
dest
ruir
alad~e~
sano
».M
enos
frec
uent
emen
te,
laC
rIS
IS
sere
suel
vepo
rla
in¡ci
a~¡va
po~í~ica
dire
cta
dela
sfu
erza
sy
part
idos
polít
icos
dela
scl
ases
suba
lter
nas,
qu
eco
nflu
yen
enun
aún
ica
orga
niza
ción
polí
tica
~ue
mej
orre
pres
enta
sus
nece
sida
des.
51se
prod
uce
esta
segu
nda
salid
a,la
solu~ión
es«o
rgá
nic
a•.
Hay
una
terc
era
solu
D?n
:la
delj
efe
cari
smát
ico.
Ene
ste
caso
,exr
ste
une
qu
ilib
rio
está
tico
enel
que
ni
elgr
upo
prog
resi
sta
niel
grup
oco
nser
vado
rp
ued
eve
ncer
,ein
clus
oés
teti
ene
nec
esi
dad
deun
jefe
.la
cris
ispo
lític
aes
,en
lam
ayor
íad
elo
sca
sos,
más
ded
om
in
aci
ón
que
deh
eg
em
on
ía.
Aho
rabi
en,
esne
cesa
rio
dist
ingu
iren
tre
cris
isbá
sica
deE
stad
oy
cris
isde
íefo
rma
de
Est
ado.
eEn
suse
nti
do
más
estr
icto
,un
acr
isisb
ásic
ade
Esta
doex
iste
sólo
cuan
do
loq
ue
está
encu
esti
ón
esla
mat
riz
fun d
amen
tal
dela
deno
min
aci
ónso
cial
que
lees
inhe
rent
ey
sobr
ela
que
seco
nstit
uye
.(..
.)En
lacr
isis
deun
afo
rma
deE
stad
olo
que
cam
bia
esla
figur
ade
éste
.m
ant
eni é
nd
ose
com
ono
vari
able
lare
laci
ónfu
ndam
enta
lde
dom
in
aci
ón
»(G
raci
are
na,
19
84:
44
--45
).E
nla
dé
cad
ad
e19
30
en
Am
éric
aL
atin
ahu
boun
afu
erte
posi
bili
dad
deru
ptur
ade
Iddu
min
ació
nol
igár
qui
ca,
aun
qu
eco
nfr
ecue
ncia
seco
nsta
tan
línea
sd
eco
ntin
uid
adno
tab
les.
Hu
bo,
pu
es,
enté
rmin
osde
Gra
ciar
ena
,cris
isde
faío
cme
de
Esta
do.
Las
impu
gna
cion
esal
ord
enol
igár
q
uic
oy
lade
man
dad
eam
plia
ción
dela
ciud
ada
nía
polít
ica
seex
pres
aron
de
mod
od
iver
sose
gún
las
soci
edad
es.
En
alg
únca
so,
com
oen
eld
eB
rasi
l,se
prod
uje
ron
cam
bios
de
rele
vanc
ia,
enel
límite
una
verd
ader
are
volu
ció
npo
lític
a.
En
otr
o,co
mo
enel
d~
Arg
enti
na,
sein
terr
ump
ióel
proc
eso
detr
ans
ició
nde
lré
gim
eno
ligár
qu
ico
alde
moc
ráti
co,
sin
qu
eel
golp
ede
193
0si
gni
fica
raun
reto
rno
alpr
imer
o.E
nun
terc
ero
,ej
em
pl
ifica
dopo
rPe
rú,l
ado
min
ació
no
ligár
q
uic
ase
rea
com
odó
ype
rsis
tió
.N
ofa
ltar
onin
tent
os
refo
rmis
tas,
ala
po
stre
lim
itad
os, c
om
oen
Chi
le,
con
laef
ím
era
Re p
úb
lica
Soci
alis
ta(1
93
2)y
los
gobi
ern
osde
lFr
ente
Pop
ular
(19
38·
1947
);C
olo
mbi
a,co
nsu
libe
ral
Rev
olu
ción
enm
arc
ha
,fr
ena
dapo
rLa
Pau
sa,
en19
36,
ein
sufi
cien
tepa
rad
esp
laza
ref
ecti
vam
ente
ala
do
min
ació
no
ligár
q
uic
a,y
Cu
ba,
tras
lain
surr
ecci
ón
popu
lar
de19
33.
Enot
ros
vari
ospa
íses
-co
mo
en
laR
epúb
lica
Do
min
ican
a(c
on
Tru
jillo
),El
Salv
ador
(con
Hem
ánde
z
'6
Mar
tíne
z),
Ho
nd
uras
(co
nC
arí
asA
n
din
oj,
Gua
tem
ala
(co
nU
biC
O)y
Nic
a
ragu
a(c
on
Sor
noza
j-cl
asa
lida
ala
cris
isad
optó
lafo
rma
dela
dict
adu
rade
spó
tico-
pers
onal
,sul
taní
stic
a,si
nre
empl
azar
nece
sari
amen
tea
lado
min
ació
no
ligár
qu
ica. A
com
ien
zos
del
sigl
oX
X,
los
Es
tado
sU
nido
sco
men
zaro
na
inte
rven
irdi
rect
amen
teen
lare
gión
,ta
nto
enlo
spl
ano
sec
onóm
ico
yfi
nanc
iero
(co
nlo
sen
clav
esba
nan
eros
enH
ondu
ras,
Gua
te
ma
lay
Nic
arag
ua,
yaz
ucar
ero
enRe
pú
blic
aD
om
inic
ana
,ha
cia
fina
les
dela
déc
ada
de
19
20)
com
oe
nel
polí
tico
m
ilit
ar(i
nte
rve
nció
nde
laM
arin
ad
eG
uerr
aen
Rep
úblic
aD
omin
ican
ay
Nic
ara
gua)
.En
elca
sode
ElSa
lvad
or,
laín
ter
venc
ión
fue
prim
ord
ialm
ente
polí
tica
,pu
esal
líse
man
tuvo
elco
ntr
olna
cio
nal
desu
pro
ducc
ión
,el
café
.C
onla
cri
sis
econ
ómic
aag
rava
dapo
rla
coy
untu
rade
1929
yla
cris
ispo
lític
a.pr
oduc
tode
una
Imag
ende
una
lafl
ede
Bog
or.á
en19
40.
opo
sici
ón
déb
ilq
ueno
podí
aa
rtic
ula
run
pro
yec
toal
tern
ativ
ocoh~r~n
te:'
lasa
lida
viab
lepa
ralo
ses
tado
sol
igár
quic
osce
ntro
am
eri
cano
sy
cari
beñ
os
fue
lace
ntra
lizac
ión
delp
oder
enun
ind
ivid
uo,
lac o
erci
óny
lare
pres
ión
;en
defi
nitiv
a,la
dict
adur
ade
tipo
trad
icio
n;¡I
sult
anis
tic
a.C
omo
bien
expo
neFe
rnán
dez
,«(
I)a
form
aen
qu
ees
tos
désp
otas
lleg
aron
alpo
der
sere
laci
ona
más
con
latr
adic
ión
polí
tica
olig
árqu
ica,
cara
cter
izad
apo
rm
ante
ner
una
fach
ada
dem
ocrá
tica
qu
eoc
ulta
baun
fuer
teco
mpo
nent
eau
tori
ta
rio
,q
ue
con
elgo
lpe
deE
stad
oco
mo
form
atí
pica
de
asu
nci
ón
delo
sdi
cta
dore
sm
ilit
ares
.D
eh
echo
,es
enEl
Salv
ador
enel
únic
opa
ísdo
nde
ungo
lpe
tal,
enca
beza
doIX
)!'el
sect
or
cons
erva
dor
de
lej
érc
ito
,(.
..)
colo
cóaHer~~ndez
Mar
tíne
zco
mo
pres
ide
nte
prov
isio
nal
(20
03
:2
80)
.E
nef
ecto
,lo
sdi
ctad
ore
sac
cedi
eron
alpo
der
por
laví
ael
ecto
ral,
aunq
ueel
los
fuer
anca
ndi
dat
ossi
nOf
X>Si
ci
ón--
elc
aso
deH
on
dur
as(1
93
3)e
sel
únic
oq
ue
tuvo
unp
roce
soel
ecto
ral
den
tro
de
los
már
gen
esfo
rmal
men
tele
gale
s. Lao
cup
ació
nm
ilita
rd
irec
tad
eE
stad
osU
nido
sen
Nic
arag
ua(1
91
2a
1932
)yen
Rep
úblic
aD
omin
ican
a(1
916
a19
24)s
eju
stif
icó
por
razo
nes
hum
ani
tarta
sy
mor
ales
,ypr
eten
día
term
inar
con
lavi
ole
ncia
po
líti
ca.
Seo
rgan
izar
on
Gua
rdia
sN
acio
nale
s,q
ue
enlo
sca
sos
de
Som
oza
yTr
ujill
oco
ntri
buye
ron
asu
a cce
soal
pode
r.D
eex
tra
cció
nc
ivil
yen
tren
ado
spo
rlo
sm
ari
nes,
amb
os
cont
aron
con
elbe
nepl
ácit
ono
rtea
me
rica
no. l
ain
terv
enci
ónm
ilita
rfue
dura
m
ente
com
bati
da
po
ror
gan
iza
cio
nes
gue
rrill
era
s,co
mo
en
elc
aso
deSa
ndin
oen
Nic
ara
gua
.E
n19
26,
Est
ados
Uni
dos
inte
rvin
om
ilita
rme
nte
enN
icar
agua
,ap
oyan
doa
los
cons
erva
dore
s.La
luch
ac o
ntra
los
ma
rine
sfu
ede
clar
ada
por
elPa
rtid
oli
bera
l,ca
bez
ad
eu
na
insu
rrec
ci
ónq
ue,
empe
ro,
lelle
vóa
una
conc
ili
aci ó
nco
nlo
sco
nse
rvad
ore
s,b
ien
mira
da
por
los
nort
eam
eric
anos
.C
ontr
ael
lase
leva
ntó
Cés
arA
ugus
to$a
ndin
o,
dese
ncan
tado
desu
part
ido
.Alf
rent
ede
...un
peq
ueñ
oej
érci
to.
el-g
ene
rel
de
hom
bres
libre
s-lle
vóad
elan
teun
alu
cha
qu
ese
torn
ósí
mbo
lode
lare
sist
enci
aan
ttlm
peri
alls
ta.
incl
uso
más
allá
desu
ases
inat
oen
1934
.la
polí
tica
estu
vofu
erte
men
tese
sgad
ap
or
lapr
esi
ónde
los
encl
aves
econ
ómic
osy
las
nece
sida
des
geop
clf
tlcas
de
los
Est
ados
Uni
dos.
Elre
tiro
delo
sm
ari
nes
seen
mar
cóen
lapo
líti
caex
teri
ord
eE
stad
osU
nido
sin
augu
rada
con
Fran
klín
Roo
scve
lten
1933
,co
no
cida
com
o«p
olít
ica
del
bu
enve
cin
o•.
Con
lain
stau
raci
ónde
dict
adu
ras
desp
óti
co-p
erso
nale
sco
nfa
chad
ade
moc
rá
tica
en
Cen
troa
mér
ica
ye
lCar
ibe,
yco
nes
osd
icta
dor
esen
part
icul
ar,
Est
ados
Un
idos
vio
gara
ntiz
ados
sus
inte
rese
ssi
nlo
sco
stos
,po
lític
osy
econ
ómic
os,
qu
ela
inte
rven
ción
mil
itarsi
~nif
i("a?a.
En
defi
niti
va,
los
pais
esla
tino
am
e
rica
no
sat
rave
saro
nen
dis
tint
osm
om
ento
spr
oces
osde
cris
isde
lado
min
ac
ión
polít
ica
,a
un
qu
eno
siem
pre
fue
cris
isde
lado
min
ació
nol
i.gár
quiG
l.Sí
.lofu
een
Bra
sil.
Bol
ivia
,C
hile
,C
olom
bia.
Perú
.Sól
oe
nB
rasi
lse
pasó
aun
nuev
oti
pode
do
min
ació
n,e
lp
op
ulis
mo
.E
nA
rgen
tina
,fue
lacr
isis
de
lademoc
~a.C1a
o,m
ásespee¡ficame~te
,d
ela
trans~C1ón
del
régi
men
olig
árq
uic
oal
dem
?t:r
atlc
o,
inic
iad
aen
19
12
-191
6.E
nM
éxic
o,en
cam
bio
,lo
sañ
os19
30fu
eron
los
dela
coro
nac
ión
del
proc
eso
r€'.
"olu
c.io
n~r!
ob
ajo
latr
iple
form
ade
profun~:hzaC:lon
dela
refo
rma
agra
ria,
ínst
ttuci
ona
liza
ci
ónpo
líti
cay
po
pu
lism
od
ura
nte
lap
resi
den
cia
de
Cár
den
as.
En
Cen
tro
amért
cay
elC
arib
e,se
trat
óde
laín
stau
ra
ción
ded
icta
dura
spa
trim
on
iale
s.H
ay...
dos
caso
sm
ás,
qu
ese
dest
acan
por
s...
sin
gu
lari
dad
:U
rugu
ayco
nsti
tuye
una
exce
pci
ón
,p
ues
toq
ue
allí
no
.hu~
olig
arqu
ía;
yel
Ecua
dor
deIt?
s.an~s
)Ces
unca
soex
ace
rbad
ode
cnsr
se
ines
ta
bili
dad
polí
tica
,una
genu
ina
situ
ació
rde
vac
íode
pode
r.la
de19
30fu
eun
adé
cad
ad
eno
t a
ble
eje
rcic
iode
lavi
olen
cia
ento
d.:>
ArlM
5ica
lati
na,y
enel
mun
do.L
aG
uerrd
Civ
ilen
Esp
aña
(193
6-19
39),
laSe
gund
.
37
•
Gue
rra
Mu
nd
ial
(193
9-19
45).
la«í
es
cam
pe
sin
iza
ció
n»
enla
Un
ión
Sov
iétic
a,el
gen
oci
dio
delo
su
cra
nia
no
s(1
93
2
1933
)ej
ecut
ado
por
elré
gim
enes
tali
nis
tafu
eron
tod
asex
per
ien
cias
con
mil
lone
sd
em
uert
es,
dep
cnac
tcn
esy
pris
ione
s.E
nA
mér
ica
lati
na,
tres
situ
aci
on
es
devio
len
cia
sep
rod
uje
ron
en19
32:
lare
pres
ión
delo
sap
nsta
sy
com
uni
stas
real
izad
apo
rla
sfu
erza
sgu
bern
am
en
tale
sd
eLu
isS
ánc
hez
Ce
rro
enP
erú;
lag
ue
rrd
del
Cha
co,
qu
een
fren
tóa
Bo
livia
yP
arag
uay.
yq
ue
con
tin
uó
hast
a19
35;
yla
salv
aje
rep
resi
ónde
lain
su
rrec
ción
cam
pesi
naen
ElS
alva
dor,
orde
nada
por
eldi
ctad
orM
axim
ilia
noM
artí
nez
Her
nánd
ez,
enla
cual
pere
ó
erU
fle
ntr
eve
inte
ytr
eint
am
ilpe
rson
as.
Sila
guer
raes
laco
ntin
uaci
ónde
lapo
lític
ap
or
otro
sm
edio
s--
-co
nfo
rme
lacé
lebr
ed
efin
ició
nd
eK
arl
van
Cla
use
witz
-,
noE:
'Sm
eno
sci
erto
qu
ela
gue
rra
esel
frac
aso
de
lapo
líti
ca.
yhd
vrn
á..:
1)Id
polí
tica
del
dict
ador
guat
emal
teco
,ge
oera
llorg
eU
bico
(193
119
44),
qu
ien
dese
stim
óin
vert
irfo
ndos
del
r.re
sup
uest
ona
cion
alen
edu
caci
óny
saud
,«a
rgu m
enta
nd
o-
que
los
hosp
ita
les
era
no
nsu
tuci
on
esde
men
ees»
:2
)la
felo
nía
del
gen
era!
Ana
stas
ia50
m
oza
enel
ases
inat
ode
llíd
erlib
eral
nica
ra
güen
seA
ugu
sto
Cés
arSa
nd
ino
(21
de
feb
rero
de
193
4);
3)e
lra
cism
od
el
gene
ral
Han
sK
und
t,co
man
dant
ede
las
fuer
zas
boli
vian
as,
dir
igi e
nd
ola
so
pera
cl
ones
des
de
unav
ión
pdrd
noen
trar
enco
nta
cto
con
sus
sold
ado
sin
díge
nas;
4)
la«m
asac
red
eR
íoP
iedr
as»
(en
laU
nive
rsid
adde
Pu
erto
Ric
o,
el
24de
oct
ub
rede
193
5);
5)la
crue
lda
dd
eC
etul
íoV
arga
sal
repa
tria
ra
laA
lem
ania
naz¡
aO
Iga
Ben
arto
,es
pu
'>dde
Lui
sC
arlo
sP
rest
es,
apre
sada
tras
el
frac
aso
dela
insu
rrec
ció
nco
mu
nis
tad
eno
vi
em
bre
de19
35;
7)
laca
rnic
erí
ade
hom
bres
,m
ujer
esy
niño
sha
itia
nos
por
tuer
zas
del
dict
ado
rge
nera
lR
afa
el
Leó
nid
asT
rujil
lo.e
l2d
eoc
tub
red
e19
37;
8)
el
uso
gene
rali
zado
de
lato
rtur
a,<p
erfe
ccio
nad
asco
nel
terr
ible
inve
nto
38
dela
pica
nael
éctr
ica,
impu
tado
alar
gen
tino
L eop
oldo
Leg
ones
(h).
..E
ntre
tod
ases
tas
situ
acio
nes
,la
guer
rade
lC
hac
ofu
eel
conf
lict
om
ásvi
olen
tov
cost
oso
envi
das
hum
anas
.El
lafu
eel
re~ultado
de
unco
mp
lejo
entr
am
ad
od
efa
cto
res:
viej
asd
isp
uta
spo
rde
fini
rte
rrit
orio
she
reda
dos
de
laco
lo
niz
ació
nes
pañ
ola
,e
inte
rese
sco
ntr
ap
ues
tos
entr
ela
sg
ran
des
com
pañ
ías
pet
role
ras
Stan
dard
Oil
yR
oyal
Dut
ch5h
elJ,
los
cap
ital
esan
glo-
arge
ntin
osv
nort
eam
eric
anos
yla
spo
lític
asex
teri
ores
del
Rei
noU
nid
oy
delo
sE
stad
osU
nido
sen
r ela
ción
con
Am
éric
ade
lSu
r.A
esto
sese
rró
elhe
cho
dequ
eel
recu
rso
bélic
ofu
eu
tili
zado
po
rel
gobi
erno
boli
vian
oco
mo
unm
ecan
ism
opa
raes
tim
ular
elna
cion
alis
mo
yga
lvan
izar
asía
lco
njun
tod
ela
soci
edad
en
pos
deob
jeti
vos
qu
epe
rmit
iera
ndi
sim
ula
rel
frac
aso
de
suge
stió
ne
ne
l pla
no
inte
rno.
Otr
oco
nfli
cto,
mu
chís
imo
men
os
inte
nso
yq
ueen
po
cotie
mp
oen
cont
rósa
lida
dipl
om
átic
a,fu
eel
enta
blad
oen
tre
Perú
yC
olo
mbi
a:la
llam
ada
guer
rade
teti
cia,
unte
rrito
rio
amaz
ón
ico
obje
tod
ere
cla
mac
ione
sco
ntro
vert
idas
por
suso
bera
nía.
Segú
nFr
ankl
inPe
ase
(199
5:18
4-18
5),
elep
isod
iobé
lico
,in
icia
doel
1de
sept
iem
bre
de19
32,f
uepa
rte
de
laes
trat
egia
polít
ica
aprí
sta
cont
rala
dict
adu
rad
eL
uis
Sánc
hez
Cer
ro,
mas
éste
asu
mió
laca
usa
com
opr
opi
ay
laap
oyó,
quit
ándo
leel
cont
enid
oo
rig
inal
.U
nhe
cho
imp
rev
isto
alte
róel
curs
od
elo
sac
onte
cim
ient
os:e
l30
deab
rild
e19
33,
unm
ilita
nte
aprt
sta
dio
mue
rte
aSá
nche
zC
erro
.la
guer
rano
llegó
aes
tall
ary,
tras
las
nego
ciac
ione
sdi
plom
átic
as,
en19
34se
reco
no
ció
lape
rten
enci
ade
Let
icia
aC
olom
bia.
Ent
rela
sfo
rmas
devi
olen
cia
qu
e'>
~
suce
dier
one
nlo
sañ
os30
essi
gni
fica
tiv
ala
acci
ónco
lect
iva
agra
ria
que
tom
óla
form
ade
lba
ndid
ism
oso
cial
-Ju
an
Bau
tista
Vai
role
ttoo
Bat
role
rro
ySe
gund
oD
avid
Pera
lta,m
ásco
noc
ido
com
oM
ate
Cos
ido,
en
Arg
enti
na;A
ntón
ioSi
lvin
oy
Lam
pio.
enB
rasil-
ob
ien
lad
em
eus
nis
mo
om
ilen
aris
mo
-co
mo
enlo
s
mov
imie
ntos
prot
agon
izad
ospo
rin
dí
gen
asto
bas
ym
ocov
res
enEl
Zap
aJla
ry
Pam
pade
lIn
dio
,en
1933
,co
ntin
uaci
ónde
lde
192
4,en
'vap
alpr
,to
do
sen
lapr
ovin
cia
arge
ntin
ade
lC
haco
-,cu
ando
noun
aco
mbi
naci
ónde
uno
yot
ro,
com
oen
elca
sode
lPa
dre
Cíc
ero,
enlu
azei
rodo
Nor
te,
enel
nord
este
ene
lEst
ado
deC
earé
.en
Bra
sil.
Obv
iam
ente
,to
das
esta
sex
pre
sion
esde
reb
eld
íafu
eron
obje
tode
repr
esió
nes
tata
ly/o
priv
ada.
los
año
s1
93
0fu
eron
tam
bié
nlo
sde
lpr
otag
onis
mo
polít
ico
delo
sm
ilita
res.
Sol
oso
enal
ian
zaco
ng
rup
os
civi
les,
part
icip
aro
nde
gol p
esde
Est
ado
triu
nfa
ntes
enoc
hopa
íses
dela
regi
ón:A
rgen
tin
a,B
oliv
ia,
Bra
sil,
Rep
úbli
caD
omin
ica
na, G
uate
mal
a,Pe
rú,e
n19
30;
Chi
ley
Ecu
ado
r,en
1931
.A
sim
ism
o,hu
bopr
esi
dent
esm
ilita
rese
lect
osen
JYoé
xico
(láz
aro
Cár
dena
s,19
34-1
940)
,Ven
ezue
la(g
ener
alE
leaz
arlá
pez
Con
tera
s,19
35-1
941)
,Pa
ra
guay
(mar
isca
lJo
séE
stig
arri
bia.
19
39
·19
48,
sibi
enan
tes,
enfe
brer
ode
1936
,ha
bía
habi
dou
ngo
lpe
de
Est
ado
mili
tar
que
llevó
ala
pres
iden
cia
alge
nera
lR
afae
lFr
anco
,a
suve
zde
spla
zado
por
el
Ejé
rci
toen
agos
tod
e19
37)
yU
rugu
ay(g
ener
alA
lfre
doB
aldo
mir
,19
38-1
942)
,de
spué
sde
ladi
ctad
ura
civi
ldel
colo
rado
Ter
ra. la
part
icip
ació
nd
elo
sm
ilita
res
lati
noam
eric
ano
sen
lapo
lític
ano
fue
hom
ogé
nea
.la
sex
per
ienc
ias
fuer
onde
sde
elre
form
ism
od
elo
ste
neru
esb
rasi
leño
s,lo
sju
liano
sec
uato
rian
os,
los
revo
ltoso
sof
ici a
les
chil
eno
s-e
nla
déc
ada
de
1920
-y
los
..soc
ialis
tas.
boliv
iano
s,en
lade
1930
,ha
sta
elco
nse
rvad
uri
smo
delo
sm
ilita
res
arge
nti
nos
y,en
elH
mit
e,la
sya
men
cio
nada
sd
icta
dura
sd
espó
tico
pe
rson
alls
tas
cen
tro
amer
ica
nas
yca
ri
beña
s.L
aco
rrie
nte
nac
iona
l-m
ilita
rist
apa
rece
hab
ersi
dopr
edom
inan
tee
nla
sfu
erza
sar
mad
asd
ela
reg
ión.
Dic
ha
corr
ient
eno
seop
onía
sist
emá
ticam
ente
alca
mbi
osi
éste
era
r eal
izad
oo
rde
na
dam
ente
,ni
ala
sm
ejo
ras
de
las
con
di
cio
nes
de
las
clas
estr
abaj
ador
assi
ella
sse
efec
tuab
an
tute
lad
aspo
rel
Esta
do.
Los
mili
tare
sbr
asil
eños
son
enes
teas
pect
o
"
uncas~paradigmáti~o.
Un
caso
exce
p,ci
onal
fue
elde
los
ofic
iale
sch
ilen
os.
En
sept
iem
bre
de19
24un
grup
ode
jóve
nes
mili
tare
sin
terr
umpi
óla
sesi
ónde
lSe
nado
con
apla
usos
y«r
uido
sde
sab
les'
Jex
igió
laap
rob
ació
nd
eu
nas
med
¡as
so
cial
es,
entr
eel
las
elC
ódig
od
eT
raba
jo.
Una
s~&unda
inte
rve
nció
n,en
1925
,le
devo
lvió
elm
and
oa
Ale
ssan
dri
.la
diet
adu
rade
Car
los
ibáñ
ez.q
ue
llegó
alpo
der
en19
27,
yla
eñm
era
Rep
úbl
ica
Soci
alis
tade
1932
,cu
yoco
nd
uct
or
Mar
m<t
d
uk
eG
rave
fue
un
od
elo
sfu
nda
dor
esde
ln
uev
oP
arti
doS
ocia
list
aen
19
33
,ta
mbi
énse
insc
ribi
eron
ene
lref
orm
ism
om
ilita
ren
cab
ezad
opo
raq
uello
sre
vol
toso
sjó
vene
sof
icia
les.
Otr
oca
sosi
ngul
arfu
eE
cuad
or,
con
laR
evol
ució
nJu
lian
ade
1925
enca
be
zad
ap
or
jóve
nes
ofic
iale
san
tiol
igár
qo
icos
qu
epr
ocla
mab
anlu
cha
r_p
orla
igu
ald
adde
tod
os
yla
pro
tecc
ión
del
hom
bre
prol
etan
o-,y
alo
scu
ales
Agu
stín
Cue
va(1
984:
295)
repu
ta«i
ncap
aces
deco
nceb
irun
proy
ecto
pro
fund
ode
tran
sfo
rmac
ión
.y
«co
nd
enad
os
nosó
loa
segu
irun
alí
nea
zígz
ague
enre
fren
tea
laol
igar
quía
,si
noa
exp
resa
rsu
"pro
tec
ción
alh
om
bre
prof
etan
o"co
nm
edid
asta
nilu
sas
qu
eni
stqu
rera
mer
ecen
elca
lifi
cativ
ode
..pop
ulis
tas .
...
1:::no
pini
ónd
eJu
anJ.
Paz
yM
iño
Cep
eda
(200
2:7
2-7
3},
laR
evol
ució
nJu
liana
ye
lgob
iern
ode
lap
rim
era
Junt
aP
rovi
sion
alar
ticu
laro
nun
nu
evo
Esta
do
-na
ció
nso
bre
un
tríp
ode
form
ado
por:
1)la
supr
emac
íade
IO§
inte
re
ses
deda
nacf
or»,
repr
esen
tad
apo
rel
Est
ado,
sob
relo
s«i
nter
eses
pri
vad
os»:
2)_l
aim
pos
ició
nde
laau
tori
dad
polí
tica,
cent
ralis
tae
inst
ituci
onal
delE
stad
os,
proc
ura
ndo
supe
rar
..105
írac
cio
nam
ient
osre
gio
nale
s,so
cia
les,
par
tidi
stas
yde
grup
o,
y(.
..}
el
jueg
ode
íuer
zas
trad
icl
ona
ies»
:3
)la
con
vers
ión
dela
cues
ti
ónso
cial
enpo
líti
cade
Est
ado.
Así
,ese
nue
vom
odel
oap
eló
alin
terv
enci
onis
mo
esta
tal
para
mod
erni
zar
yde
sarr
olla
rel
país
,in
tent
and
ote
rmin
arco
nel
sist
ema
olig
árq
uico
·te
rrat
eni
ent
e.L
ain
terp
reta
ci
ónde
Paz
yM
iño
Cep
eda
con
tras
taco
nla
de
Rafa
elQ
uin
tero
yEr
ika
Silv
a(1
991:
-,
Elpr
oces
ode
indu
stri
aliz
ació
nll
evó
apar
e¡ad
oel
d~splaramienro
deun
gran
núm
ero
deca
mp
esi
no
sha
cia
fas
zona
sm
du
stn
a/e
"de
las
Ciu
dade
s.• • •
esto
sp
aíse
sse
viv
Ióla
exp
eri
enc
iade
lll
amad
oso
cia
/i.sm
om
ilita
r(1
9]6
-19
39);
yo
tro
sd
os
país
es.
Co
lom
bia
yPe
rú,
fuer
onta
mbi
éna
lagu
erra
,la
de
Lenc
ra,
mu
cho
men
osin
tens
a...
La
déc
ada
de
19
30
tam
bié
nfu
ela
déc
ada
enla
cual
lad
eman
da
ded
emo
cr
acia
polí
tica
term
inó
enun
an
ota
ble
frus
trac
ión
enA
mér
ica
Lat
ina.
La
apar
ici
ón
de
los
popu
lism
os.e
ntre
med
iad
os
de19
30v
sobr
eto
do
med
iado
sde
1940
,en
sus
exp
resi
ones
más
pa
rad
igm
átic
as--
el
card
enis
mo
me
xica
no,
pri
mer
o,y
elva
rgui
smo
bras
ileñ
oy
elp
ero
nís
mo
arg
enti
no
,de
spué
s-e-
pu
sola
cues
tión
de
lad
emo
crac
iapo
líti
caen
sufo
rma
más
clás
ica
-lib
era
lyre
pre
senta
tiv
a
enun
ape
rspe
ctiv
adi
fere
nte:
esta
sex
pre
sio
nes
soct
opol
ülca
sen
dist
into
gra
do
man
tuv
iero
ne
nlo
form
allo
scr
iter
ios
de
lade
moc
raci
apo
líti
ca,
liber
aly
repr
e-
naci
onal
(Bra
sil,
1935
).Fu
ero
n,t
ambi
én,
los
años
de
laef
ímer
aR
epúb
lica
Soc
ia
lista
(19
32)
yd
elo
sgo
bier
nos
del
Fren
teP
opul
ar(d
esd
e1
93
8h
asta
19
47
),en
Ch
ile.
De
ladí
ctad
ora
terr
ista
(19
33-
1938
)v
laR
evol
uci6
nde
Ene
ro(1
93
5),
enU
rugu
ay.
Del
triu
nfopr
esid
en~i
al~.
eJo
séM
aría
vel
asco
lbar
ray
sude
stit
ució
npo
run
go
lpe
de
Est
ado
(19
34
-19
35)
,en
Ecu
ador
.E
nM
éxic
o,
Láz
aro
Cár
den
aspr
ofun
dizó
lare
form
aag
rari
ay
real
izó
lapr
imer
aex
per
ien
cia
popu
list
ala
tin
o
amer
ican
a.Ta
mb
ién
sein
stau
raro
nla
sdi
ctad
uras
auto
crát
icas
de
Jorg
eU
bic
o(G
uat
em
ala
),T
ibu
rcio
Car
ías
An
din
o(H
on
du
ras)
,A
nast
a.,¡
oS
om
oza
(Nic
a
ragu
a),M
axim
ilia
noH
erná
ndez
Mar
tíne
z(E
lSa
lvad
or),
Raf
aelT
ruji
llo
(Re
púb
lica
Do
min
ican
a).
Bol
ivia
yP
arag
uay
seen
fren
taro
oen
laG
lJE'fT
ade
lCha
co(1
932
19
35) y
,tra
sla
der
rota
,en
elpr
imer
od
e
aim
puls
ary
lapo
líti
caa
segu
irfr
ente
d
eun
acl
ase
trab
ajad
ora
enex
pan
sió
ny
cad
ave
zm
ásco
mb
ati
va».
Las
clas
esd
om
inan
tes
seai
slar
oncr
ect
en
tem
en
ted
elre
sto
de
laso
cied
ady
per
die
ron
laca
pac
idad
de
org
aniz
arel
con
sen
soen
torn
oa
sus
pro
pu
esta
sy
valo
res.
«D
eso
rie
ntad
as,
con
mo
cio
nad
as,
enal
guno
sca
sos
tota
lmen
tefra
gmen
tada
s»,
tale
scl
ases
dom
inan
tes
noen
cont
raro
nel
mod
od
ese
rdi
rige
ntes
(en
los
térm
inos
de
Gra
msc
i).
Era
,p
ues
,-e
lm
om
ento
pro
pici
op
ara
elna
clon
al-m
tltta
nsm
os.
En
au
sen
cia
«íe
lad
efin
ició
nd
eun
inte
rés
gen
eral
clar
op
or
par
ted
ela
burg
uest
as.
elin
teré
sd
elo
sm
ilit
ares
ocu
pó
sulu
gar.
De
ahí
que
,dur
ante
cier
toti e
mp
o,fu
ero
n«l
osm
ilita
res
qui
enes
,d
eac
uer
doco
nsu
spr
opio
sva
lore
sde
críe
nta
ción
esta
tal
ya
uto
rita
ria
»,d
efin
iero
nlo
qu
efu
e«m
ejo
rp
ara
lan
ació
n,
enn
om
bre
de
lase
guri
dad
de
lam
ism
ay,
po
re
nd
e,la
de
fens
ad
elo
sel
em
ento
ses
en
cia
les
del
sta
tuo
uo
v(R
ouq
uié
ySu
ffer
n,19
97:
289)
.C
omo
seha
vist
o,la
déca
dade
1930
fue
pró
dig
aen
acon
teci
mie
ntos
polí
tico
sre
son
ante
se
inte
ntos
de
tran
sfo
rmac
ión
de
dist
into
teno
r:la
sin
surr
ecc
ione
sap
rist
aen
Tru
jillo
(Per
ú},
pau
lista
(Bra
sil)
,ca
mpe
si
no-c
omun
ista
salv
ado
reña
(las
tres
en1
93
2),
anu
mac
had
tsta
(Cub
a,1
93
3),
com
unis
taco
nap
oyo
de
laTe
rcer
aín
ter-
AfIO
horn
ode
LaF
undi
dora
1,3
79
-38
0),
para
qu
ien
es
elg
olp
ed
eE
stad
ode
l9
de
julio
de19
25
nod
ebe
ser
ente
ndid
oco
mo
un
a"r
evo
luci
ón
de
lacl
ase
med
iapa
rala
clas
em
edia
l,to
dave
zq
ue
,en
rig
or.
nofu
em
ásq
ue
eun
reor
dena
mie
nto
del
jueg
od
efu
erza
sd
ela
scl
ases
dom
inan
tes
regi
on
ale
scu
yopo
der
en
elE
stado
»an
te,
del
golp
eno
era
equi
vale
nte
-elp
oder
real
qu
eha
bían
alca
nzad
oen
elte
rren
ode
laso
cied
adci
vil•.
laR
evol
ució
nJu
liana
,arg
umen
tan
Qui
nter
oy
Silv
a,se
dio
enel
cont
exto
dela
cons
olid
ació
nde
ld
om
inio
imp
eri
alist
ano
rtea
mer
ican
oen
Am
éric
ala
tina
ysu
pro
ceso
de
mo
dern
izac
ión
nohi
zom
ásqu
ese
llar
.Ia
vía
gam
onal
-dep
en
die
nte
de
cons
titu
ción
del
Esta
do
abie
rta
en19
12
»,tr
ase
las
esin
ato
de
Elo
yA
lfa
ray
lanu
eva
pre
sid
enci
ad
eLe
ónl
das
Pla
za,
bajo
lacu
als
eco
nso
lidó
lah
egem
oní
ad
ela
plu
tocr
acia
lib
eral
,«a
nul
and
ode
ñníu
vam
eme
lapo
sibi
lidad
de
con
stitu
ció
nd
eun
Est
ado
naci
on
al
ene
lEcu
ador
».Lo
cier
toes
qu
e,m
ásal
lád
ela
polé
mic
a,du
rant
elo
sañ
os
1930
,la
rnsi
sde
dom
inac
ión
notu
vopa
rang
ón:
diec
isie
tep
resi
den
tes
alo
larg
od
ela
déc
ada
yu
na
cru
en
tagu
erra
civ
il.E
ltr
iunf
opr
esid
enci
ald
eJo
séM
aría
vela
sco
Ibar
ra,e
nel
ecc
ione
sli
bres
,y
sude
stit
uci
ónpo
ru
ngo
l pe
de
Esta
do
(193
4-19
35)
estu
vie
ron
ante
cedi
dos
ypr
eced
ido
sp
or
send
assu
cesi
ones
depr
esid
ente
sde
cort
oti
empo
de
gest
ión.
Ene
lmili
tari
smo
infl
uyó
lasi
tuac
ión
inte
rnac
ion
aly
laco
nsig
uien
tec
risi
sd
ela
scl
ases
go
ber
nan
tes
loca
les.
Sin
al
canz
arel
nive
ldel
«rac
iona
lism
oan
tiim
pe
nali
sta
de
los
mil
itar
esbo
livi
ano
s,es
cand
aliz
ado
spo
re
lder
noen
treg
uism
oy
lacl
ep
tocr
acta
de
lao
ligar
qu
íam
iner
aan
tíoe
cto
nab
,se
con
stat
aen
el
inte
rio
rde
las
Fuer
zas
Ann
adas
deA
mér
ica
Lat
ina
elde
scré
dito
del
libe
rali
smo
polí
tico
yde
los
país
esce
ntra
les
que
lopr
actic
aban
.U
nfa
cto
rqu
eco
ntri
buy
óa
laaf
irm
ac
ión
del
po
der
mili
tar
fue
ladi
vis
ión
exis
ten
teen
las
clas
esgo
bern
ante
sac
erca
decó
mo
afro
ntar
las
cri
sis
yla
str
ansf
orm
acio
nes
estr
uct
ura
les
encu
rso
,e
np
arti
cula
rre
spec
tode
lm
odo
de
ind
ustr
iali
zaci
ón
Cap
itul
o2
El
PO
PU
lIS
MO
,LA
SpO
LíT
ICA
SN
AC
lON
AL
-DE
SA
RR
OL
lIS
TA
Sy
ELE
STA
DO
DE
CO
MP
RO
MIS
OSO
CIA
L
sen
tati
va,
yp
usi
ero
nel
acen
toen
elc
arác
ter
ple
bis
cita
rio
qu
ela
sca
ract
eri
za.P
ront
o,el
De
par
tam
ento
de
Est
ado
nort
eam
eric
ano
emp
ezó
ain
voca
rfu
er
tem
ente
ala
dem
ocra
cia
polí
tica
,m
uch
om
ás
com
oun
afo
rma
de
cont
ene
res
epo
tenc
ial
que
ame
naza
ba
laes
rebt
llda
dd
ela
regi
ón
-fu
era
ella
ori
gina
dae
nel
c om
un
ism
oo
enla
sex
peri
enci
aspo
pu
list
as-
que
co
mo
un
ap
rete
nsi
ón
gen
uin
a.En
erec
to.y
ad
esp
ech
od
ees
aap
elac
ión
,n
adie
con
culc
óm
ás
fuer
te
men
tela
posi
bili
dad
del
ejer
cici
od
ela
dem
oc
raci
ap
olít
ica
en
sufo
rma
repr
e-
scnt
a.ti
vali
bera
lq
ue
Idp
rop
iapo
líti
caex
teno
rd
elo
sE
stad
osU
nido
s.A
híes
táel
regu
ero
de
dic
tad
ore
sau
tócr
atas
ene
lCa
rib
ey
enA
mér
ica
Cen
tral
(Tru
jill
o,B
atis
ta,S
omoz
a,U
bico
...)
;Alf
red
oSt
ro
essn
er,
enPa
ragu
ayy
Pér
czlim
énez
enV
enez
ue
la;
los
Duv
alli
er,
enJ
lait
í,en
tre
otro
s,p
rueb
aev
iden
ted
ela
fala
cia
de
esta
arg
um
enta
ció
nq
ueal
can
zósu
pu
nto
par
adig
mát
ico
enla
inte
rven
ción
no
rtea
me
rica
na,
aho
raex
plí
cita
men
tep
rob
ad
a,
en
eld
err
oca
mie
nto
de
lgo
bie
rno
de
Salv
ado
rAll
ende
,e
nC
hile
,e
nse
ptie
mb
red
e19
73.
Un
con
cep
toes
quiv
o:e
lp
opul
ism
oPo
pu
lism
oes
uno
de
los
térm
inos
má
sut
iliz
ados
enlo
san
ális
ispo
líti
cos
con
tem
po
ráne
os,
ape
sar
de
locu
alno
hay
gran
cons
enso
resp
ecto
de
qué
sign_
iñc
e.E
nve
rdad
,m
ásq
ueu
na
rend
encí
aa
laco
inci
denc
iase
perc
i be
una
infl
ació
nse
mán
tica
qu
em
ult
ipli
casu
uso
hast
aun
aam
plís
ima
yd
iver
gen
teva
ried
add
eca
sos,
en
sum
ayor
íadi
fícil
esde
serc
onst
dera
dos
enu
nm
ism
op
lan
o.
Sin
pret
ende
rr~
lver
dqu
íId
)l.u
nlru
ve
rsia
sq
uesu
uso
hag
ener
ado
,pu
ede
dec
irse
que
elp
opu
lism
ose
deñ
neco
mo
elsu
rgim
ient
oPo
líti
code
las
mas
ase
nla
sco
nd
icio
nes
crea
da
sp
or
lac
risi
sd
ela
do
min
ació
no
ligár
quic
ay
de
lad
emo
cr
acia
liber
al(m
ejor
dich
o,d
ela
idea
ded
emoc
raci
alib
eral
)en
una
coyu
ntur
ad
ede
sarr
ollo
autó
nom
ore
lativ
oy
dela
spe
cu
liar
idad
esd
ela
urba
niza
ción
ein
du
stri
aliz
ació
nen
país
esag
rari
osy
depe
ndie
ntes
.Se
gún
defin
eFr
anci
sco
weñ
ot,
unsi
stem
apo
puli
sta
esu
na_c
:;tru
dur
a...i
nstit
uóo
nal
detip
oau
tori
tari
oV
sem
icoq
>or
ati'i
a.-o
rien
ta
cíón
polí
tica
dete
nden
cia
naci
onal
ista
,an
tili
bere
ly
anti
olig
árqu
ica,
orle
ñ'ia
Ció
nec
on
óm
ica
de
tend
encl
ána
Clo
nalt
sta
ein
dust
rial
ista
,co
mp
osi
ci9
Q2.
od1
1-
clas
ista
.!!l.a
scQ
MP
O)'Q
ma
..
asda~ulares
.(W
ef{o
rt,1
978
:84
-85
).E
ne
fect
o,
elp
op
uli
smo
fue
un
aex
per
ien
cia
híst
ón
ca'q
ue
cóm
en--
roen
laoé
éáda
de19
30
,tra
slaC
risi
sde
ladO
iñi
naci
ón
olig
árq
uic
ayde
lli
bera
ti!>~
Eur
opa
cues
tiona
dopo
re
lfas
cis
mo
ypo
rel
com
un
ism
o)y
con
eld
esa
rrol
lod
ela
ind
ustr
iali
zaci
ónsu
stit
utiv
ad
eim
port
aci
on
es,
Seap
oy
óen
un
aa
lian
zapo
li
clas
ista
entr
ee
lEst
ado
,la
burg
uesT
aTO
Cal
yla
clas
eo
bre
rana
cio
nal
;ma
ntuv
ou
nare
l aci
ón
amb
igua
con
elc
apl"i
iTex
tran
je
roy
estu
voat
rave
sado
po
run
disc
urs
on
acio
nali
sta
fuer
tem
ente
anti
impe
rial
isla
y,a
men
udo
,tam
bié
nan
ticom
unis
ta.
fue
cara
cte
ríst
ica
de
lp
op
uli
smo
qu
een
élla
sd
eman
das
de
laso
cied
adh
acia
elE
stad
ose
exp
resa
ran
enm
edia
cio
nes
corp
orat
ivas
,es
peci
alm
ente
de
loss
indi
ca
tos,
yq
ue
sed
iera
una
ampl
iaci
ónd
ela
du
da
dan
ía,e
npa
rtic
ula
rde
los
dere
c
hos
soc
iale
s,ex
ten
did
ad
esd
ear
rib
a.En
elp
lan
oec
on
óm
ico,
enge
nera
l,to
das
las
visi
ones
sobr
eel
fenó
men
oco
in
cid
enen
rela
cio
nar
elpo
pulis
mo
con
elad
ven
imie
nto
dela
ind
ustr
ializ
ació
npo
rsu
stit
uci
ón
de
imp
ort
acio
nes.
En.
Jos_
pro
ceso
sde
ind
ustr
iali
zaci
ón
sust
itut
iva
las
burg
uesí
asna
cio
nal
estu
vie
ron
elco
ntr
old
elo
smed
ios
de·p
rod
uff
iOñ
Vd
elo
sre
curs
ospr
oduc
tivo
s(A
rgen
tina
,B
rasi
ly
Méx
ico)
,U
nm
erc
ado
inte
rno
desa
rro
llado
yun
aec
ono
mía
dive
rsif
icad
aes
tu
vie
ron
enla
bas
ed
ed
ich
opr
oces
o.
En.
gen
era
l,la
scl
ases
terr
ate
nien
tes
que
hab
ían
sido
elej
ed
ela
polít
ica
del
ord
enol
íg-á
rqu
ico
fuer
on
des
pla
zad
aspo
rla
sbu
rgue
sías
naci
onal
esin
dus
tria
les.
lain
dust
rial
izac
ión
sust
itut
iva
deim
po
rtac
ion
esSe
gú
nla
sac
ep
cio
nes
esta
blec
idas
po
rla
(EP
AL
(19
65:
33,
n.12
),en
sue
stu
dio
sob
rela
ind
ust
ria
liza
ció
ne
nA
mé
rica
Latin
a,.(
eHco
ncep
tod
esu
sti
tuc
ión
de
impo
rtac
ione
sad
mit
edi
vers
asin
terp
reta
cio
nes:
com
oeq
uiv
alen
tea
una
dism
inu
ció
nen
lacu
ant
íaab
solu
tad
ela
sim
port
acio
nes:
com
od
ifere
ncia
entr
ela
dem
and
apo
tenc
ial
de
impo
rtac
ione
sq
ue
habr
íaoc
urr
ido
de
man
tene
rs:e
cons
ta
nte
elco
efic
ient
ed
etm
po
rta
con
es
yla
sim
port
acio
nes
efec
ti.vame~te~e
~li
zada
so
bien
corn
ou
na
dife
renc
iasi
mila
rp
ero
resp
ecto
aun
ad
ema
nda
pote
nci
alca
lcul
ada,
adm
itie
ndo
cier
tae
last
icid
ad-g
ene
ralm
ente
sup
erio
ra
lau
nid
add
e
top related