liseri aparatua

LISERI APARATUA

TAFYD 1. maila

Juan Arbulu

1

Oin

arri

Bio

logik

oa

k

SARRERA

� Digestio-aparatua gorputzera sartzen

diren elikagaiak organismoaren zelulak

erabiltzeko substantzia bihurtzeko parte hartzen

duten organo eta prozesuek osatzen dute.

2

Oin

arri

Bio

logik

oa

k

FUNTZIOAK

� Liseri aparatuak elikagaiak konposatu sinpleagotaneraldatzea du helburu, eta prozesu honi liseriketa deritzo.

� Liseriketa hodian gertatzen da (ahoa, faringea, hestegorria, urdaila eta hesteak).

� Eraldaketa ekintza mekaniko eta kimikoei eskergertatzen da

� Digestio prozesua berdina da urdail bakarreko animaliaguztietan, hau da, gluzido, lipido eta proteinak unitatesinpleagoetan bihurtzen dira digestio entzimei esker, xurgatu eta odolean beren garraioa posible eginez.

3

Oin

arri

Bio

logik

oa

k

LISERI APARATUAREN ANATOMIA

Digestio-aparatuaren atalak

Gorputz guztia zeharkatzen duen hodi hau zenbait ataletan bereiz daiteke:

� Ahoa: aurpegiaren azpiko aldean.

� Faringea: ahoa eta hestegorria hasi arteko hodi zatia.

� Hestegorria: faringearen ondoren dagoen zatia; 25 cm-ko luzera du, eta urdaileraino doa.

� Urdaila: hestegorriaren amaieran dago

� Hesteak: urdaila bukatu ondoren dagoen hodia da; oso luzea denez, tolestura ugari ditu abdomeneko barrunbera moldatzeko. Diametro ezberdina duenez, bi ataletan banatuko dugu:� Heste meharra: duodenoa, jejunoa eta ileona bereizten dira.

� Heste lodia: kolon itsua, goranzko kolona, zeharkako kolona, beheranzko kolona, sigma eta ondestea bereizten dira.

4

Oin

arri

Bio

logik

oa

k

LISERI APARATUAREN ANATOMIA1: Listu guruinak2: Parotidak3: Masailezurpekoak4: Mihipekoak5: Ahoa6: Faringea7: Mihia8: Hestegorria9: Pankrea10: Urdaila11: Pankrea hodia12: Gibela13: Behazun xixkua14: Duodenoa15: Behazun hodia16: Heste lodia17: Zeharkako kolona18: Goranzko kolona19: Beheranzko kolona20: Ileona (Heste meharra)21: Heste itsua22: Apendizea23: Ondestea24: Uzkia 5Oinarri Biologikoak

BASKULARIZAZIOA

Liseri aparatuaren irrigazioa aortak egitendu. Bertatikan hiru adar ateratzen dira:

1. Enbor ziliakoa: hestegorria, urdaila, gibela eta barea odoleztatzen ditu.

2. Goiko arteria mesenterikoa: hestemeharra, area, barea eta eskuineko hestelodia irrigatzen ditu.

3. Beheko arteria mesenterikoa: ezkerreko heste lodia irrigatzen ditu.

6

Oin

arri

Bio

logik

oa

k

BASKULARIZAZIOA

Itzulera benosoa gibelera doa porta benara, eta

gibeletik, gibeleko benatik kaba benara eta

bihotzera itzultzen da.

7

Oin

arri

Bio

logik

oa

k

BASKULARIZAZIOA

8

Oin

arri

Bio

logik

oa

k

OSAGAI ESTRUKTURALAK

1. AHOA

2. FARINGEA

3. HESTEGORRIA

4. URDAILA

5. HESTE MEHEARRA

6. HESTE LODI

7. AREA

8. GIBELA ETA BEHAZUN BESIKULA

9

Oin

arri

Bio

logik

oa

k

AHOA

10

Oin

arri

Bio

logik

oa

k

AHOA

ANATOMIA

Hortzak

– Motak:• Esneko hortzak: 20 pieza, 6 urte arte

• Helduetan:– 8 intzisibo, mozteko

– 4 kaninoak, zarrasteko

– 8 premolarrak, txikitzeko

– 12 agina, xehatzeko

– Zatiak:• Sustraia: gordeta

• Koroa: ikusten dena

• Pulpa: sakonean hutsa11

Oin

arri

Bio

logik

oa

k

AHOA

FISIOLOGIA

� FUNTZIOA: Elikagaien irensketa eta

mastekatzea

• Eginkizun nagusiak:

– Mastekatu: jakiak moztu eta xehatu�digestio mekanikoa

– Listuztatu: jakiak eta listua nahaztu�boloa osatu

• Boloa: injestioa�orofaringea�Hestegorria

12

Oin

arri

Bio

logik

oa

k

AHOA

FISIOLOGIA

Murtxikapenean parte hartzen dute:

1. Muskuluak

� Mihia

– Muskulu maseteroak, tenporalak eta

pterigoideak�baraila igo eta jaitsi

–Muskulu milohioideak, genihioideak

eta digastrikoak�baraila behera eta

atzera

13

Oin

arri

Bio

logik

oa

k

AHOA

FISIOLOGIA

Murtxikapenean parte hartzen dute:

2. Gurinak

– Gurina parotidoak (2)�listua likidoa

– Gurina sublingualak (2)�listua

mukosoa

– Gurina submaxilarrak (2)�listua

mukoserosoa

14

Oin

arri

Bio

logik

oa

k

AHOA

15

Oin

arri

Bio

logik

oa

k

FARINGEA

Goialdean:

• Sudur hodiak

Behealdean:

• Laringea

• Hestegorria

16

Oin

arri

Bio

logik

oa

k

HESTEGORRIA

�Faringea eta urdaila lotzen dituen eraztun gihartsuez osaturiko hodia da. Eraztunen mugimenduek elikadura urdailera bidaltzen dute.

�25 zm-ko hodi bertikala

�2 esfinter:-Goikoa

-Behekoa

�Behealden mukosa jariatzen da

17

Oin

arri

Bio

logik

oa

k

HESTEGORRIA

18

Oin

arri

Bio

logik

oa

k

HESTEGORRIA

FISIOLOGIA

�Boloaren mugimendua:– Jariatze mukosoa

– Peristaltismoa: muskulu lehunaren uzkurdura

aktiboak

• Urdailan sartzen da�hestegorriaren

beheko esfinterra

19

Oin

arri

Bio

logik

oa

k

HESTEGORRIA

20

Oin

arri

Bio

logik

oa

k

URDAILA

�Litro eta erdiko edukiera duen zakutxo baten antza du. Urdailaren sarrerari kardia deitzen zaio eta irteerari piloroa.

�Bere funtzioa elikadura jaso eta digestioaegin

�Zatiak:� Kardias: gertuko zatia�mukosaren jariaketa

� Fundus: goiko zatia�jasotzailea

� Gorputza: zati handiena�az. kloridrikoajariatu

� Antro: urrutiko zatia�pepsinogeno jariaketa21

Oin

arri

Bio

logik

oa

k

URDAILA

FISIOLOGIA

� 2 esfinter ditu:

� Goikoa: hestegorriaren behekoa

� Behekoa: edo Pilorikoa

� Barrualdea tolesdura eta mikrobiloak

kontaktuko gainaldea ↑(1 zm² batek 500 zm²

funtzionaletan bihurtzen dira)

22

Oin

arri

Bio

logik

oa

k

URDAILA

23

Oin

arri

Bio

logik

oa

k

URDAILA

• Jariaketaren berezitasunak:

• pH oso baxua����azidosia

• Jariatze bolumena: 2,5-3 l/egun

� Konposaketa:

• Ura (%98)

• Gatzak

• HCl (hormetako zeluletan).

•Mukoproteinak (zelula mukosoak)

• Protienak zatitzeko entzimak����pepsinogenoa

• Bit B12 garraitzeko Faktore Intrinsekoa

� Jariaketaren erregulazioa: hormona

gastrikoa����sistema nerbioso

sinpatiko eta parasinpatikoa

� Liseriketa mekanikoa: Boloa kimoan bihurtzen da.

Eraginmekanikoa

FISIOLOGIA

24

Oin

arri

Bio

logik

oa

k

URDAILA

• Azidotasunak: bakterien sarrera ekiditzen du

• HClak: haragiaren fibrina eta kolagenoa bigundu egitendu.

• pH baxuak: Pepsinogenoa pepsinan bihurtzen da etahonek kolagenoa hautsi eta proteinak aminoazido etapeptidoetan bihurtzen du

•Muki babeslea jariatzen du: Epitelioa Hclarengandikbabesten du

•Mugimendu peristaltikoak: Janaria mugiarazi eta nahastuegiten du, birrinduz.

• Piloroa: Kimoa duodenora pasabidea kontrolatzen du

FISIOLOGIA

25

Oin

arri

Bio

logik

oa

k

HESTE MEHEA

ANATOMIA

• 6-7 m luzera

1. ZATIAK:

-DUODENO:

-Area inguratzen du

-Ez du peritoneorik

-Sabeleko hormetara

Itsatsita dago

-Tolesdura ugari

xurgaketa erraztuz

26

Oin

arri

Bio

logik

oa

k

HESTE MEHEA

2. ZATIAK:

-JEJUNO (6):

- Erdian kokatzen den

zatia da

-Sabelean inongo

loturarik gabe

-Peritoneoak eusten

du

-Hemen ere tolesdura

ugari daude

xurgaketaren efikazia

handituz27

Oin

arri

Bio

logik

oa

k

HESTE MEHEA

3. ZATIAK:

-ILEONa (7):

-Azkenengo zatia da

-Sabelean libre

-Peritoneoak eusten

du

- Ia ez ditu

tolesdurarik

28

Oin

arri

Bio

logik

oa

k

HESTE MEHEA

OSAKERA

1. KANPOKO SEROSA:

- edo mintza serosa

- peritoneoz osatuta

- ehun epiteliala

2. GERUZA MUSKULARRA:

- Kanpokoa: luzetarako disposaketa

- Nerbio zelulak: sistema autonomoa:

- Barrukoa: zirkularra

3. MEISSNER-en nerbio plexua����sistema autonomoaren

bukaerak

4. MUKOSA-AZPIA: Ehun konektiboa. Odol eta linfa

hodiak kokatzen dira. Nebio zuntzak ere

5. MUKOSA:

- Mikrobiloak

• Gainazala handitzen du

• Funtzioa����xurgaketa

29

Oin

arri

Bio

logik

oa

k

HESTE MEHEA

FISIOLOGIA

Jariatzea:

– Jariatze zelulak

• Zelula kaliziformeak: mukosa����epitelioa babestu

• Zelula epitelialak: entzimak (enterokinasak,

amilasak, peptidasa, disakaridasak eta lipasak)

• Babes zelulak: inmunoglobulinak A eta M

– Duodenoa

• Are eta gibelaren jariatzea (behazun besikularen

zehar)����kimoaren neutralizazioa eta elikagaien

digestioa����xurgatzea

•Mukosaren jariatzea����hormonak: sekretina eta

pankreozimina����ura, gatzen eta entzimen jariatzea

bultzatzen dute

• Propultsio mugimenduak30

Oin

arri

Bio

logik

oa

k

HESTE LODIA

ANATOMIA

• ZATIAK:

1. ITSUA:

• Balbula ileozakala: ileon-

en jarraipena

2. KOLON: 4 zati:

• Goranzko kolon

• Zeharkako kolon

• Beheranzko kolon

• Kolon sigmoide

3. ONDESTEA:

• OSAKETA:

1. Geruza azpimukosaa:

linfozito ugari, fibroblastoak,

plasmozitoak, eta

makrofagoak bakterien

kontrola

2. Ez dago xurgaketarik → ez

ditu mikrobiloak

31

Oin

arri

Bio

logik

oa

k

HESTE LODIA

FISIOLOGIA

1. Ur gehiena bertan xurgatzen da, gorotzak solidifikatuz

2. Heste lodiaren mugimenduak;

• Gorozkien pilaketan eta solidifokazioan laguntzen du• Mugimendu luzeak dira

32

Oin

arri

Bio

logik

oa

k

HESTE LODIA

FISIOLOGIA

1. Mugimenduen kontrolerako sistemak:

– Kontrol nerbiosoa:

• estimulu parasimpatikoa���� Uzkurduraren

maiztasuna areagotu

• estimulu simpatikoa���� Uzkurduraren maiztasuna

gutxitu

– Kontrol hormonala:

• Gastrina, kolezistokininak eta serotoninak

mugikortasuna bultatzen dute

• Glukagoiak eta sekretinak kolona erlaxatzen dute

2. Farmakoak:

–Morfina eta antzekoak mugikortasuna handitzen dute

– Espasmolitikoak eta antikolinergikoak kolona

erlaxatzen dute

3. Stress eta urduritasunak erlaxazioa eragiten dute

libratzea erraztuz

33

Oin

arri

Bio

logik

oa

k

AREA

ANATOMIA

• HOSTO ANTZEKO ORGANOA

• DUODENOAK INGURATZEN DU

• ZATIAK:

1.- Endokrinoa: hormonen sintesia���� Intsulina eta

glukagoia

2.- Exokrinoa: dudenora jariatzen diren sustantziak

ekoizten du

34

Oin

arri

Bio

logik

oa

k

GIBELA ETA BEHAZUN BESIKULA

Gibela:

• Gizakiaren gibelak 1.3-3 Kg-ko pisua dauka.

• Lau lobulutan banatuta dago, eta horietako bakoitza hainbat

segmentutan

Funtzioak

•Behazuna ekoizten du lopidoak liseritzeko

•Metabolismoaren erregulazioaz arduratzen da

•Babes sistemako proteina eta proteina plasmatiko gehienak

sintetizatzen ditu

•Gai desberdinen gordailua da; lipidoak,

proteinak, bitaminak, hormonak eta burdina metatzen dira

•Detoxifikazioaz eta gaien iraizpenaz arduratzen da35

Oin

arri

Bio

logik

oa

k

GIBELA ETA BEHAZUN BESIKULA

36

Oin

arri

Bio

logik

oa

k

LISERIKETAKO PROZESUAK

1. Ingestioa: Janaria barneratu ahotik

2. Liseriketa: Elikagaiak osagai sinpleetanbihurtzen duen prozesua da. Helburuaxurgapena erraztea da.

3. Mugikortasuna: Liseri aparatuan gertatzendiren mugimenduak dira, liseriketa mekanikoabarne. Peristaltismoa eta segmentazioa.

4. Jariaketa: Liseri urinak ekoiztu eta jariatu

5. Xurgapena: Elikagaiak hodiaren mintzazeharkatzen dute odolera pasatuz.

6. Kanporatzea: Hondakinak uzkitik kanporatu

7. Erregulazioa: Sistema osoa koordinatu37

Oin

arri

Bio

logik

oa

k

LISERIKETAKO PROZESUAK

PERISTALTISMOA

38

Oin

arri

Bio

logik

oa

k

LISERIKETAKO PROZESUAK

SEGMENTAZIOA

39

Oin

arri

Bio

logik

oa

k

LISERIKETAKO PROZESUAK

URDAILAREN MUGIMENDUAK

40

Oin

arri

Bio

logik

oa

k

FUNTZIOEN LABURPENA

41

Oin

arri

Bio

logik

oa

k

AMAIERA

42

Oin

arri

Bio

logik

oa

k